ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΓΡΑΦΕΙΟ ΑΝΑΛΥΤΙΚΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΓΕΝΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΤΟΥ ΝΕΟΥ ΑΝΑΛΥΤΙΚΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ ΚΑΙ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑΣ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΓΡΑΦΕΙΟ ΑΝΑΛΥΤΙΚΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ Πρόγραμμα επιμόρφωσης στα ΝΑΠ 21 και 24 ιανουαρίου 2011

Πανεπιστημιακοί – Επιμορφωτές: Αντώνης Τσακμάκης, Αναπληρωτής καθηγητής, Παν/μιο Κύπρου Αντώνης Πετρίδης, Λέκτορας, ΑΠΚΥ ΟΜΑΔΑ ΥΠΟΣΤΗΡΙΚΤΩΝ: Λουκία Χατζημιχαήλ, Ε.Μ.Ε. Φιλολογικών Μαθημάτων Πέτρος Πέτρου, Ε.Μ.Ε. Φιλολογικών Μαθημάτων Λοΐζος Αναστασιάδης, Ε.Μ.Ε. Φιλολογικών Μαθημάτων Γεωργία Κούμα, , Ε.Μ.Ε. Φιλολογικών Μαθημάτων Δρ Ειρήνη Ροδοσθένους, Γραφείο Αναλυτικών Προγραμμάτων Σταύρος Σταύρου, Προϋπηρεσιακή Κατάρτιση Πόπη Πούγιουρου, Σύμβουλος Φιλολογικών Μαθημάτων Ζωή Πολυδώρου, Β.Δ., Παιδαγωγικό Ινστιτούτο

ΣΥΝΔΕΣΗ ΤΟΥ Α.Π.Σ. ΤΩΝ ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΜΕ ΤΙΣ ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΤΩΝ Α.Π. ΣΥΝΔΕΣΗ ΤΟΥ Α.Π.Σ. ΤΩΝ ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΜΕ ΤΙΣ ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΤΩΝ Α.Π. ΚΟΙΝΟΙ ΒΑΣΙΚΟΙ ΑΞΟΝΕΣ: Συνεκτικό και επαρκές σώμα γνώσεων Καλλιέργεια αξιών, στάσεων και συμπεριφορών του δημοκρατικού πολίτη Ικανότητες – κλειδιά για τον πολίτη του 21ου αιώνα

ΣΥΝΕΚΤΙΚΟ ΚΑΙ ΕΠΑΡΚΕΣ ΣΩΜΑ ΓΝΩΣΕΩΝ Περιλαμβάνει: Γνώση: μορφολογίας, σύνταξης, λεξιλογίου της αρχαιοελληνικής γλώσσας Κατανόηση: κειμένων Ανάλυση: των εκφραστικών μέσων και του περιεχομένου των κειμένων Εξοικείωση: α) με λογοτεχνικές μορφές - αισθητική τους αποτίμηση - επιδράσεις στη νεότερη λογοτεχνία β) με έργα, ύφος, ιδέες βασικών εκπροσώπων διαφόρων εποχών και ειδών Κατανόηση: αισθητικών αρχών, ιδεολογικών στοιχείων, επικοινωνιακών συνθηκών [συμφραστικό πλαίσιο δημιουργίας του λογοτεχνικού κειμένου] Ενημέρωση για τις αξίες του κλασικού ελληνορωμαϊκού κόσμου Κατανόηση του οικείου πολιτισμού (σύνθεση στοιχείων από διάφορους πολιτισμούς) Κατανόηση των επιδράσεων του κλασικού πολιτισμού στο σύγχρονο δυτικό πολιτισμό

ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΑΞΙΩΝ, ΣΤΑΣΕΩΝ, ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΩΝ ΤΗΣ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΗΣ ΑΝΤΙΛΗΨΗΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΠΟΛΙΤΗ Κριτική ανάλυση του αισθητικού αποτελέσματος από τη χρήση της γλώσσας ως εκφραστικού και επικοινωνιακού μέσου Κριτική αποτίμηση των αρχαίων κειμένων ως φορέων ιδεολογίας – καλλιέργεια αυτοσυνειδησίας των μαθητών και μαθητριών Κριτικός αναστοχασμός (επανακαθορισμός της ατομικής και συλλογικής ταυτότητας) Αισθητική αγωγή (λογοτεχνική και μουσική παιδεία – παραστατικές τέχνες)

ΙΚΑΝΟΤΗΤΕΣ – ΚΛΕΙΔΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΤΟΥ 21ΟΥ ΑΙΩΝΑ ΙΚΑΝΟΤΗΤΕΣ – ΚΛΕΙΔΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΤΟΥ 21ΟΥ ΑΙΩΝΑ Τα κείμενα σε σχέση με το δυναμικό εξωκειμενικό πλαίσιό τους (ιστορικό γίγνεσθαι, εξέλιξη ιδεών, αισθητικών αξιών, εκφραστικών κωδίκων) Εφαρμογή θεωρητικών γνώσεων και τεχνικών ανάλυσης κειμένων της Ν.Ε. λογοτεχνίας στα αρχαία κείμενα Μεταφραστικές δεξιότητες – βαθύτερη επίγνωση του γλωσσικού συστήματος (ορθή και συνεπής διδασκαλία της μετάφρασης, που προάγει την παράλληλη κατάκτηση Αρχαίας και Νέας Ελληνικής) Ιστορικότητα θεμελιωδών στοιχείων του πνευματικού πολιτισμού (ανάπτυξη λογοτεχνίας, επιστήμης, θεσμοί, νοοτροπίες) - συνειδητοποίηση αυτής της ιστορικότητας – σύγκριση.

ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΝΕΟ ΑΝΑΛΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ Δύο διακριτά γνωστικά αντικείμενα που απαιτούν διαφορετικές, αλλά αλληλένδετες επιστημονικές προσεγγίσεις. Πρόκειται αφενός για μαθήματα γλωσσικά, αφετέρου για μαθήματα λογοτεχνίας (φιλολογικά). Ο όρος αρχαιογνωσία είναι ευρύς και δεν δηλώνει ένα αυτοτελές γνωστικό αντικείμενο. Η αρχαιογνωστική παιδεία υπηρετείται και μέσα από άλλα μαθήματα, π.χ. της Ιστορίας

ΣΚΟΠΟΣ ΤΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΤΩΝ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΣΚΟΠΟΣ ΤΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΤΩΝ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ Γλωσσολογική παιδεία Η γλώσσα ως εργαλείο Κατανόηση της λειτουργίας της γλώσσας Αισθητική αγωγή Μέσα από τη διαθεματικότητα και την καλλιέργεια ενδιαφερόντων Ιστορική διάσταση του μαθήματος Ιστορικότητα θεμελιωδών στοιχείων του πνευματικού πολιτισμού Αξίες του ελληνορωμαϊκού κόσμου Κατανόηση του παρόντος

ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ (ΠΡΩΤΟΤΥΠΟ) Η διατύπωση και διάταξη των στόχων ανά τάξη/κύκλο προνοεί τη διασύνδεση του παρόντος προγράμματος σπουδών με τα αντίστοιχα της Γλώσσας και Νέας Ελληνικής Λογοτεχνίας Η διαμόρφωση του διδακτικού υλικού θα είναι ευκταίο να ενσωματώσει και στοιχεία που θα το διασυνδέουν και με το πρόγραμμα σπουδών της Ιστορίας

ΕΚΜΑΘΗΣΗ ΓΛΩΣΣΑΣ ΔΙΑΒΑΘΜΙΣΗ ΣΤΟΧΩΝ ΕΞΟΙΚΕΙΩΣΗ Η αρχική επαφή με ένα φαινόμενο Η επανάληψη του φαινομένου τόσες φορές, όσες επαρκούν για την απρόσκοπτη κατανόησή του Η αξιοποίηση του φαινομένου και σε επόμενο στάδιο για την οικοδόμηση συστηματικότερης γνώσης

Η κατανόηση του φαινομένου σε νέα συμφραζόμενα ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ Η ανάκληση και χρήση πληροφοριών για ένα φαινόμενο Η κατανόηση του φαινομένου σε νέα συμφραζόμενα

για την οικοδόμηση γνώσης Η ανάκληση και χρησιμοποίηση . ΕΚΜΑΘΗΣΗ Η στοχευμένη δράση για την οικοδόμηση γνώσης Η ανάκληση και χρησιμοποίηση της δράσης, όταν και εφόσον απαιτείται

ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ Η μεταγνωστική οργάνωση και ταξινόμηση της γνώσης στο πλαίσιο ενός συστήματος αναφοράς Η διασφάλιση της προοδευτικής αύξησης του βαθμού δυσκολίας και αξιοποίηση των γνώσεων που προϋπάρχουν από τη Νέα Ελληνική

ΑΡΧΕΣ ΕΠΙΛΟΓΗΣ ΤΗΣ ΥΛΗΣ Το γλωσσικό κριτήριο (γλωσσική μορφή και βαθμός δυσκολίας) έχει απόλυτη προτεραιότητα στις πρώτες δύο τάξεις του Γυμνασίου (Α΄και Β΄) και λαμβάνεται σημαντικά υπόψη στις επόμενες (Γ΄ Γυμνασίου, Α΄ Λυκείου) Το χρονολογικό κριτήριο διευρύνει το χρονικό εύρος από το οποίο αντλούνται τα διδασκόμενα κείμενα (έως την άλωση της Κωνσταντινούπολης, προκειμένου για λόγια γραμματεία). Λαμβάνεται κυρίως υπόψη ως κριτήριο εσωτερικής οργάνωσης της ύλης στα θεματικά και ειδολογικά ανθολόγια.

Το ειδολογικό κριτήριο παραμένει το βασικό κριτήριο για την παρουσίαση των μεγάλων γραμματειακών γενών της Αρχαϊκής και Κλασικής εποχής (Έπος, Λυρική ποίηση, Δράμα, Φιλοσοφία, Ρητορική, Ιστοριογραφία) και συνδυάζεται κατά τρόπο ικανοποιητικό όσον αφορά στις συγκεκριμένες εποχές. Ποιοτικό είναι κυρίως το κριτήριο με το οποίο επιλέγεται η ύλη των τελευταίων τάξεων (κατεύθυνση).

Αρχαία Ελληνική Λογοτεχνία από μετάφραση Στόχοι Α΄- Β΄ Γυμνασίου Ο μύθος ως θρησκευτικό και πολιτισμικό φαινόμενο, ο μύθος ως λογοτεχνική ύλη Κοινωνική, πολιτική, ιδεολογική διάσταση του έπους Το έπος ως κωδικοποίηση συλλογικών αξιών και εμπειριών (αντίστιξη με το λυρικό εγώ) Το έπος ως προφορικό αφηγηματικό είδος Η ετερότητα των ομηρικών επών: τα έπη εκφράζουν μια μόνο πτυχή της αρχαιότητας και του ελληνικού πολιτισμού Τα ομηρικά έπη και η πρόσληψή τους

Αρχαία Ελληνική Λογοτεχνία από μετάφραση Στόχοι Γ΄ Γυμνασίου – Α΄ Λυκείου Εξοικείωση με μορφές γραμματείας που εκμεταλλεύεται το κωμικό στοιχείο Κατανόηση της εξέλιξης των γραμματειακών μορφών από την αρχαιότητα μέχρι και το Βυζάντιο Εξοικείωση με το αρχαίο ελληνικό θέατρο Αριστοτελικοί και άλλοι ορισμοί του τραγικού. Ο τραγικός ήρωας και ο κοινός άνθρωπος Η Αρχαία Κωμωδία ως πολυφωνική παρέμβαση στα πολιτικά πράγματα, ως είδος ανταγωνιστικό και παραπληρωματικό της τραγωδίας

Θεματικές περιοχές Πεζά κείμενα, γνήσια ή διασκευασμένα Οδύσσεια ΤΑΞΗ ΑΡΧΑΙΑ ΠΡΩΤΟΤΥΠΟ ΑΡΧΑΙΑ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ Α΄Γυμν. Διαλογικά κείμενα με εικονογράφηση Πεζά κείμενα, γνήσια ή διασκευασμένα Οδύσσεια Παράλληλα κείμενα Β΄ Γυμν. Ποικίλα γραμματειακά είδη (επιστολές, σχόλια, βιογραφία κ.ά.) αυθεντικά ή προσαρμοσμένα κείμενα Ιλιάδα

Θεματικές περιοχές Ρητορικό κείμενο Θεματικό ανθολόγιο Σατιρικός λόγος ΤΑΞΗ ΑΡΧΑΙΑ ΠΡΩΤΟΤΥΠΟ ΑΡΧΑΙΑ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ Γ΄ Γυμν. Ευριπίδη Κύκλωψ Ρητορικό κείμενο Θεματικό ανθολόγιο Σατιρικός λόγος Χριστιανική Γραμματεία Κωμωδία Α΄ Λυκ. Ανθολόγιο ιστορικών συγγραφέων Αριστοτέλους Ποιητική Τραγωδία

Α΄ και Β΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ: ΕΠΟΣ Στις δύο πρώτες τάξεις του Γυμνασίου διατηρείται η διδασκαλία των ομηρικών επών. Οι αλλαγές που θα γίνουν εδώ θα είναι εσωτερικές Τα μεγάλη έπη του Ομήρου πλαισιώνονται πια από σειρά Παραλλήλων Κειμένων, από αποσπάσματα, από κείμενα σύγχρονα ή μεταγενέστερα των ομηρικών επών, τα οποία φωτίζουν με κάποιο τρόπο πτυχές του διδασκόμενου ομηρικού κειμένου και συντείνουν στη σφαιρικότερη και βαθύτερη κατανόησή του.

ΔΕΙΚΤΕΣ ΕΠΙΤΥΧΙΑΣ Για την Α΄ και Β΄ Γυμνασίου: Οι μαθητές και οι μαθήτριες να είναι σε θέση: Να κατανοούν απλό κείμενο κατά την ακρόαση και ανάγνωσή του. Να είναι σε θέση να διαβάζουν κείμενο με κατάλληλο επιτονισμό. Να κατανοούν τα γλωσσικά φαινόμενα του πρωτοτύπου στο πλαίσιο της χρήσης τους, να επιλέγουν ή να συμπληρώνουν τον ορθό γραμματικό τύπο που λείπει από ένα κείμενο. Να εντάσσουν ένα κείμενο σε συγκεκριμένα επικοινωνιακά συμφραζόμενα. Να γνωρίζουν βασικά σημεία της ιστορίας της Αρχαίας Ελληνικής και Βυζαντινής Γραμματείας. Να αντιληφθούν γιατί ο Όμηρος θεωρήθηκε και συνεχίζει να θεωρείται ο πατέρας της δυτικής λογοτεχνίας .

ΔΕΙΚΤΕΣ ΕΠΙΤΥΧΙΑΣ Για την Γ΄ Γυμνασίου – Α΄ Λυκείου: Οι μαθητές/τριες να είναι σε θέση: Να γνωρίζουν τη μορφολογία των διαφόρων μερών του λόγου. Να εξηγούν την οργάνωση του κειμένου, λαμβάνοντας υπόψη στοιχεία δομής, μηχανισμούς συνοχής και συνεκτικότητας, αφηγηματικές τεχνικές, ρητορικές στρατηγικές, στοιχεία ηθοποιίας κ.ο.κ. Να αναγνωρίζουν τρόπους δήλωσης συμφωνίας, διαφωνίας, αμφιβολίας, δημιουργία επαφής – μηχανισμούς αναφοράς. Να αναγνωρίζουν τα χαρακτηριστικά των βασικών λογοτεχνικών ειδών της αρχαιοελληνικής γραμματείας και πληρέστερα του δράματος.  

Διδακτική μεθοδολογία Α. ΚΕΙΜΕΝΟΚΕΝΤΡΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ α. προσεγγίζουμε το κείμενο ολιστικά β. συνεξετάζουμε τη μορφή και το περιεχόμενο γ. δίνουμε ιδιαίτερη σημασία στη δομή του κειμένου δ. διαφοροποιούμε την προσέγγιση των κειμένων ανάλογα με το γραμματειακό είδος, καθώς και ανάλογα με το τμήμα που ερμηνεύεται μέσα στο ίδιο το έργο

Διδακτική μεθοδολογία Β. ΔΟΜΟΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΤΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ (ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ) Η Αρχαία Ελληνική ως ένα δυναμικό σύστημα επιλογών Ποικιλία τρόπων διατύπωσης Αναγνώριση της λειτουργίας και της δυναμικής των πτώσεων, των μετοχών κλπ.

ΑΠΟΡΡΙΠΤΕΤΑΙ Η ΜΟΝΟΤΟΝΙΑ Γ. ΠΟΙΚΙΛΙΑ ΜΕΘΟΔΩΝ, ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΩΝ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ, ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ ΑΠΟΡΡΙΠΤΕΤΑΙ Η ΜΟΝΟΤΟΝΙΑ ΑΝΑΖΗΤΕΙΤΑΙ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΚΟΣ ΠΛΟΥΡΑΛΙΣΜΟΣ Η ΜΕΘΟΔΟΣ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΑΥΤΟΣΚΟΠΟΣ ΑΥΤΕΝΕΡΓΕΙΑ – ΑΥΤΟΝΟΜΗ ΜΑΘΗΣΗ – ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΕΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ ΚΑΠΟΙΕΣ ΕΙΣΗΓΗΣΕΙΣ: Μετατροπή αφήγησης από γ΄σε α΄πρόσωπο ή αντίστροφα Οπτικοποίηση κειμένου Δραματοποίηση Παράφραση σε ρεπορτάζ, είδηση, επιστολή … Ερευνητικές εργασίες Ιστολόγια

Δ. ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ Επεξεργασία κειμένου με ποικίλες δραστηριότητες, έτσι ώστε να καταδεικνύουν: Πώς τα γλωσσικά στοιχεία υπηρετούν τη συνοχή του κειμένου. Πώς το λεξιλόγιο δομεί πτυχές ενός θέματος Πώς τα λεξιλογικά στοιχεία πληροφορούν για την οργάνωση του κειμένου Η διαχρονία του λεξιλογίου ως κατάληξη και όχι ως αφετηρία

Ε. Μετάφραση Κομβικό προσόν του 21ου αιώνα Ε. Μετάφραση Κομβικό προσόν του 21ου αιώνα Προϋποθέτει βαθιά σκέψη - κριτική ικανότητα Δεν αποτελεί μέθοδο διδασκαλίας του κειμένου Δεν δίνεται ποτέ στερεότυπος κανόνας μετάφρασης Η ίδια η διαδικασία της μετάφρασης αποτελεί μια διαδικασία επιλογών με αναφορά το κείμενο ως ενότητα Κινούμαστε από τη λέξη στη φράση, από τη φράση στο κείμενο Επιστέγασμα της συνολικής γλωσσικής επεξεργασίας Προάγει την παράλληλη κατάκτηση δύο γλωσσών (Αρχαίας και Νέας Ελληνικής) Οδηγεί πρωτίστως σε παραγωγή γραπτού λόγου

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ Αποτελεί κίνητρο για μάθηση Αποτελεί διαρκή διαδικασία Είναι ανάλογη των διδακτικών πρακτικών Δεν σχετίζεται μόνο με το αντικείμενο (το ‘τι’ της μάθησης, αλλά λαμβάνει υπόψη και τη μέθοδο διδασκαλίας (το ‘πώς’ της μάθησης) Οι μέθοδοι αξιολόγησης συνάδουν με τα προσδοκώμενα μαθησιακά αποτελέσματα κάθε ενότητας Ενισχύεται η αυτοαξιολόγηση Πλαισιώνουμε το παραδοσιακό διαγώνισμα με διαρκή ενεργητική αξιολόγηση Καλλιεργούμε δεξιότητες πέρα από την αποστήθιση

Προϋποθέσεις επιτυχίας του νέου Αναλυτικού προγράμματος Σπουδών για τα Αρχαία Ελληνικά Ποικιλία στις διδακτικές προσεγγίσεις Πραγματική διαθεματική διδασκαλία, με συνεργατικό προγραμματισμό μεταξύ των διαφόρων μαθημάτων και ιδιαίτερα μεταξύ του μαθήματος των Αρχαίων Ελληνικών και των καλλιτεχνικών και αθλητικών μαθημάτων Ποικίλες προσεγγίσεις στην αξιολόγηση, πέραν του παραδοσιακού διαγωνίσματος Συνεχής επιμόρφωση των φιλολόγων στις καινούριες τάσεις της έρευνας με σεμινάρια του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου ΝΕΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ! (Διαφάνεια από την παρουσίαση του κ. Αντώνη Πετρίδη, Επιμορφωτή, στα Σεμινάρια Νοεμβρίου 2010)