Κοινωνιολογία Οι Βασικές Έννοιες Michael Hughes Carolyn J. Kroehler

Παρέκκλιση και Έγκλημα Κεφάλαιο 5 Παρέκκλιση και Έγκλημα Παρέκκλιση και Έγκλημα Η Φύση της Παρέκκλισης Κοινωνικός Έλεγχος και Παρέκκλιση Θεωρίες της Παρεκκλίνουσας Συμπεριφοράς Εγκληματικότητα και το Σύστημα της Ποινικής Δικαιοσύνης Περίληψη Κεφαλαίου

Παρέκκλιση και Έγκλημα Το κατά πόσον κάτι συνιστά παρέκκλιση εξαρτάται από αυτόν που αξιολογεί τη συμπεριφορά Όταν παραβιάζονται σημαντικά πρότυπα (κανόνες), ενεργοποιείται ο κοινωνικός έλεγχος για να διατηρήσει την κοινωνική συνοχή και τις κοινωνικές σχέσεις, καθώς και τα νοήματα που τις στηρίζουν

Η Φύση της Παρέκκλισης Ως παρέκκλιση ορίζεται κάθε συμπεριφορά που θεωρείται μη ανεκτή και επιλήψιμη από ένα σημαντικό αριθμό ατόμων μιας κοινωνίας.

Η Φύση της Παρέκκλισης Κοινωνικά Χαρακτηριστικά της Παρέκκλισης Η παρεκκλίνουσα συμπεριφορά είναι σχετική και διαφέρει ανάλογα με το κοινωνικό πλαίσιο Παράδειγμα: Η φυλή των Ετόρο στη Νέα Γουινέα Παράδειγμα: Τατουάζ και σκουλαρίκια σε διάφορα μέρη του σώματος Η παρέκκλιση ορίζεται από αυτούς που έχουν την εξουσία Οι ορισμοί της παρέκκλισης σε μια κοινωνία αλλάζουν με το πέρασμα του χρόνου

Η Φύση της Παρέκκλισης Κοινωνικές Ιδιότητες της Παρέκκλισης Δυσλειτουργίες Υπονομεύει τη λειτουργία της θεσμοθετημένης ζωής Μπορεί να επηρεάσει αρνητικά το ηθικό των «νομοταγών» ανθρώπων Καταστρέφει την κοινωνική εμπιστοσύνη

Η Φύση της Παρέκκλισης Κοινωνικές Ιδιότητες της Παρέκκλισης Λειτουργίες Ενισχύει την κοινωνική συμμόρφωση Η μομφή κατά της παρέκκλισης αναδεικνύει και προσδιορίζει τα όρια των κοινωνικών προτύπων Η ομάδα, μεμφόμενη το άτομο που εμφανίζει παρεκκλίνουσα συμπεριφορά, ενισχύει τη συνοχή της Η κατηγοριοποίηση και παρατήρηση της παρεκκλίνουσας συμπεριφοράς μπορεί να λειτουργήσει προειδοποιητικά για την μη παρεκκλίνουσα πλειοψηφία

Κοινωνικός Έλεγχος και Παρέκκλιση Ο κοινωνικός έλεγχος διέπει τη συμπεριφορά στο πλαίσιο μιας κοινωνίας Για τους φονξιοναλιστές ο κοινωνικός έλεγχος είναι αναγκαίος Οι θεωρητικοί των συγκρούσεων θεωρούν ότι είναι ένα εργαλείο στα χέρια των ισχυρών ομάδων

Κοινωνικός Έλεγχος και Παρέκκλιση Διαδικασίες Κοινωνικού Ελέγχου Εσωτερίκευση των κανονιστικών προσδοκιών της κοινωνίας Τα πρότυπα γίνονται αναπόσπαστο κομμάτι της προσωπικότητας του ανθρώπου Περιορισμός της κοινωνικής εμπειρίας Πολιτισμική οριοθέτηση Τυπικές και άτυπες κυρώσεις Εχθρότητα, αποπομπή, φυλάκιση

Θεωρίες της Παρεκκλίνουσας Συμπεριφοράς Γιατί οι άνθρωποι παραβιάζουν τους κοινωνικούς κανόνες; Γιατί κάποιες πράξεις ορίζονται ως παρεκκλίνουσες; Γιατί η παρεκκλίνουσα συμπεριφορά είναι σχετική και διαφέρει από κοινωνία σε κοινωνία και από ομάδα σε ομάδα; Πέντε ειδικές κοινωνιολογικές θεωρίες Η θεωρία της ανομίας Η θεωρία της πολιτισμικής μεταβίβασης Η θεωρία της σύγκρουσης Η θεωρία της ετικέτας Η θεωρία του ελέγχου

Θεωρίες της Παρεκκλίνουσας Συμπεριφοράς Η Θεωρία της Ανομίας Εμίλ Ντιρκάιμ Ανομία – μία κοινωνική κατάσταση στην οποία οι άνθρωποι δυσκολεύονται να συμμορφωθούν με κανόνες τους οποίους κρίνουν ανίσχυρους, ασαφείς ή αντικρουόμενους μεταξύ τους Παραδείγματα: «πυρετός του χρυσού», οικονομική ύφεση Είναι συνηθισμένη σε περιπτώσεις δομικής έντασης

Θεωρίες της Παρεκκλίνουσας Συμπεριφοράς Τρόπος Προσαρμογής Πολιτισμικοί Στόχοι Θεσμοποιημένα Μέσα Ι Συμμόρφωση ΙΙ Καινοτομία ΙΙΙ Τυπολατρία ΙV Αναχωρητισμός V Εξέγερση Αποδοχή Απόρριψη Απόρριψη των κυρίαρχων αξιών και αντικατάστασή τους με νέες Η Τυπολογία του Merton για τους Τρόπους Ατομικής Προσαρμογής στην Ανομία Πηγή: Προσαρμογή από το Social Theory and Social Structure του Robert K. Merton, The Free Press, 1949, 1957. Σχήμα 5.1

Θεωρίες της Παρεκκλίνουσας Συμπεριφοράς Η Θεωρία της Πολιτισμικής Μεταβίβασης Edwin Sutherland Διαφορικός συγχρωτισμός – οι πολιτισμικές συνθήκες που αντιμετωπίζει το άτομο συμβάλλουν στον καθορισμό του πόσο πιθανό είναι να εμφανίσει παρεκκλίνουσα συμπεριφορά Παραδείγματα: επιρροές από συμμορίες, κατάχρηση αλκοόλ από φοιτητές, συγχρωτισμός στη φυλακή

Θεωρίες της Παρεκκλίνουσας Συμπεριφοράς Η Θεωρία των Συγκρούσεων Μαρξ, Quinney Το σημαντικότερο ερώτημα: ποια ομάδα θα κατορθώσει να επιβάλλει τους δικούς της ορισμούς για την παρεκκλίνουσα συμπεριφορά; Quinney: «Ο νόμος… ιδιαίτερα το Ποινικό Δίκαιο, είναι ένας μηχανισμός… που χρησιμοποιείται από την άρχουσα τάξη για να διατηρείται η καθεστυκυία τάξη» Εγκλήματα: κυβερνητικά, αρπακτικά, επιβίωσης, αντίστασης

Θεωρίες της Παρεκκλίνουσας Συμπεριφοράς Η Θεωρία της Ετικέτας Γιατί ορισμένα άτομα χαρακτηρίζονται ως παρεκκλίνοντα, αποκτούν σταδιακά παρεκκλίνουσα συνείδηση και συμπεριφέρονται με παρεκκλίνοντα τρόπο;

Θεωρίες της Παρεκκλίνουσας Συμπεριφοράς Η Θεωρία της Ετικέτας Lemert, Becker, Erikson Καμία πράξη δεν είναι εγγενώς παρεκκλίνουσα Όλοι οι άνθρωποι διαπράττουν πρωτογενείς παρεκκλίσεις Η «παρέκκλιση» εξαρτάται τόσο από την πράξη καθαυτή όσο και από την αντίδραση των άλλων Ο χαρακτηρισμός των ανθρώπων ως παραβατικών καλλιεργεί το έδαφος για την ανάπτυξη της δευτερογενούς παρέκκλισης ως απάντησης στην αντίδραση των άλλων Η ετικέτα της παραβατικότητας στιγματίζει το άτομο και το εξωθεί στη συμμετοχή σε μια παρεκκλίνουσα υποκουλτούρα

Θεωρίες της Παρεκκλίνουσας Συμπεριφοράς Η Θεωρία του Ελέγχου Γιατί οι άνθρωποι δεν παρεκκλίνουν; Μελέτη του Travis Hirschi (1969) για την παρεκκλίνουσα συμπεριφορά εφήβων στην Καλιφόρνια Οι ισχυροί δεσμοί παίζουν κρίσιμο ρόλο Σύνδεση με τους άλλους ανθρώπους Συμμετοχή στις συμβατικές κοινωνικές δραστηριότητες Δέσμευση στους άλλους ανθρώπους Πίστη στις συμβατικές αξίες και ηθικές ιδέες της κοινωνίας

Έγκλημα και το Σύστημα της Ποινικής Δικαιοσύνης Έγκλημα είναι μια μορφή παρέκκλισης που απαγορεύεται από τον νόμο. Το σύστημα ποινικής δικαιοσύνης περιλαμβάνει τους φορείς ελέγχου του κράτους, όπου περιλαμβάνονται η αστυνομία, τα δικαστήρια και οι φυλακές.

Έγκλημα και το Σύστημα της Ποινικής Δικαιοσύνης Τύποι Εγκλημάτων Βίαια εγκλήματα και εγκλήματα κατά της ιδιοκτησίας 8 εγκλήματα καταλόγου (κατά προσώπων, ιδιοκτησίας) Φόνος Βιασμός Ληστεία Βιαιοπραγία Διάρρηξη Κλοπή Κλοπή αυτοκινήτου Έμπρησμός

Έγκλημα και το Σύστημα της Ποινικής Δικαιοσύνης Αριθμοί σε εκατομμύρια Σύνολο Βίαιων Εγκλημάτων Δηλώθηκαν στην Αστυνομία Συλλήψεις Αριθμός των Βίαιων Εγκλημάτων, των Βίαιων Εγκλημάτων που Δηλώθηκαν Στην Αστυνομία και των Συλλήψεων για Βίαια Εγκλήματα στις ΗΠΑ, 1973-2001 Πηγή: Υπηρεσία Στατιστικών Δικαιοσύνης. Σχήμα 5.2

Έγκλημα και το Σύστημα της Ποινικής Δικαιοσύνης Τύποι Εγκλημάτων (συνέχεια) Εφηβική εγκληματικότητα Η μεγαλύτερη εγκληματικότητα εμφανίζεται στις ηλικίες 16-18. 18-19 Η εγκληματικότητα μειώνεται στις μεγαλύτερες ηλικίες Το 6% των μαθητών έχουν δηλώσει ότι υπήρξαν θύματα εγκληματικής ενέργειας Οργανωμένο έγκλημα Μεγάλοι γραφειοκρατικοί οργανισμοί Παράνομα προϊόντα και υπηρεσίες Κυκλώματα παραγωγής και διακίνησης λαθραίων οινοπνευματωδών ποτών, ναρκωτικών, κτλ. που έχουν στήσει Ιταλοί, Κινέζοι, Κολομβιανοί, Κουβανοί και λευκοί του Αμερικανικού Νότου

Έγκλημα και το Σύστημα της Ποινικής Δικαιοσύνης Τύποι Εγκλημάτων (συνέχεια) Έγκλημα στελεχών και εταιρικό έγκλημα Εύπορα άτομα, επιχειρηματικές δραστηριότητες Κυβερνητικό έγκλημα Γενοκτονία Εμπόριο όπλων Δωροδοκία και διαφθορά Έγκλημα χωρίς θύμα Τεχνολογία και έγκλημα Βιομηχανική κατασκοπία Κλοπή – παραποίηση ταυτότητας

Έγκλημα και το Σύστημα της Ποινικής Δικαιοσύνης Η Μέτρηση της Εγκληματικότητας Περιορισμοί Τα περισσότερα εγκλήματα δεν γίνονται αντιληπτά, άλλα δεν δηλώνονται στις αρχές άλλα δεν ανιχνεύονται και άλλα δεν καταγράφονται επισήμως Ενιαίες Εκθέσεις για την Εγκληματικότητα (UCR) που συντάσσονται από το FBI Εθνική Έκθεση για τα Θύματα του Εγκλήματος (NCVS) της Υπηρεσίας Στατιστικών της Δικαιοσύνης

Έγκλημα και το Σύστημα της Ποινικής Δικαιοσύνης Ναρκωτικά και Εγκληματικότητα Προφανής σύνδεση ανάμεσα στα ναρκωτικά και το έγκλημα Η εμπορεία ναρκωτικών συνδέεται με την παράνομη κατοχή όπλων Παραβάσεις που αφορούν ναρκωτικά ήταν η μεγαλύτερη κατηγορία συλλήψεων το 2001 Το 50% των αμερικανών ενηλίκων έχει χρησιμοποιήσει ναρκωτικές ουσίες και φάρμακα παράνομα Η χρήση ναρκωτικών ουσιών και παράνομων φαρμάκων μεταξύ των φοιτητών αυξάνεται

Έγκλημα και το Σύστημα της Ποινικής Δικαιοσύνης Γυναίκες και Εγκληματικότητα Το 20% του συνόλου των συλληφθέντων στις ΗΠΑ το 2000 ήταν γυναίκες: οι γυναίκες αναλογούσαν στο 17% των συλλήψεων για βίαια εγκλήματα και στο 30% για εγκλήματα κατά της περιουσίας Η πλειοψηφία των συλλήψεων που αφορούσαν φυγάδες και πορνεία αφορά γυναίκες Το 50% των συλλήψεων γυναικών αφορά κλοπές ή φυγή από το σπίτι. Η σεξουαλική κακοποίηση παίζει συχνά κρίσιμο ρόλο Οι γυναίκες είναι πιο πιθανόν να πέσουν θύματα βιασμού και σεξουαλικής επίθεσης

Έγκλημα και το Σύστημα της Ποινικής Δικαιοσύνης Το Σύστημα Ποινικής Δικαιοσύνης Η αστυνομία Πρώτο σημείο επαφής του πολίτη με το ποινικό σύστημα Αφιερώνει μόλις το 15% του χρόνου της για την άμεση καταπολέμηση του εγκλήματος Κοινοτική αστυνόμευση Τα δικαστήρια Σύστημα αντιδίκων – κατηγορούμενος και δημόσιος κατήγορος (εισαγγελέας) Από τα 2 εκατομμύρια των σοβαρών εγκληματικών υποθέσεων που υποβάλλονται κάθε χρόνο στις ΗΠΑ στα δικαστήρια δεν φτάνει ούτε το 20%

Έγκλημα και το Σύστημα της Ποινικής Δικαιοσύνης Το Σύστημα Ποινικής Δικαιοσύνης Φυλακές Ο πληθυσμός τους αυξάνεται σταθερά Ο αριθμός των φυλακισμένων στις ΗΠΑ ως ποσοστό του πληθυσμού είναι ο υψηλότερος στον κόσμο Σκοποί της φυλάκισης Τιμωρία Επανένταξη Αποτροπή Αφαίρεση ικανότητας

Έγκλημα και το Σύστημα της Ποινικής Δικαιοσύνης (α) Επιβληθείσες ποινές έναντι πραγματικού χρόνου που εκτίθηκε, 2000 (β) Χρόνος που μεσολαβεί από τη σύλληψη μέχρι την έκδοση της δικαστικής απόφασης στα πολιτειακά δικαστήρια, 1998 (Μέσος χρόνος σε ημέρες) Μέσος όρος των ετών φυλάκισης που επιβλήθηκαν και μέσος όρος του χρόνου της ποινής που εκτίθηκε στις πολιτειακές φυλακές για διάφορα αδικήματα Φόνος Βιασμός Εγκλήματα όπλων Μέση επιβληθείσα ποινή Χρόνος που εκτίθηκε Εγκλήματα ναρκωτικών Βιαιοπραγία Ληστείες Φόνος (γ) Ποσοστό εγκλημάτων που καταλήγουν σε συλλήψεις, 2000 Βιασμός Ληστεία Απαγωγή Βιαιοπραγία Σεξουαλική επίθεση Φόνος Βιασμός Ληστεία Κλοπή Βιαιοπραγία Διάρρηξη Κλοπή οχήματος Η Λειτουργία του Συστήματος Ποινικής Δικαιοσύνης Στις Ηνωμένες Πολιτείες Πηγές: (α) Bureau of Justice Statistics (http://www.ojp.usdoj.gov/bjs/prisons.htm) · (β) και (γ) Pastore and Maguire, 2003. Σχήμα 5.3

Έγκλημα και το Σύστημα της Ποινικής Δικαιοσύνης Ποσοστά Φυλάκισης ανά 100.000 Άτομα Ηνωμένες Πολιτείες Νότια Αφρική Τσεχία Αγγλία/Ουαλία Γερμανία Δανία Ολλανδία * Τα στοιχεία για την Ιαπωνία και τη Νότια Αφρική αφορούν το 1989 Ιαπωνία Στις Ηνωμένες Πολιτείες το Ποσοστό των Φυλακισμένων επί του Γενικού Πληθυσμού Είναι το Υψηλότερο στον Κόσμο Πηγή: www.sentencingproject.org/policy/9030.htm· Walmsley, 2003. Σχήμα 5.4

Έγκλημα και το Σύστημα της Ποινικής Δικαιοσύνης Το Σύστημα Ποινικής Δικαιοσύνης Θανατική Ποινή Τα κακουργήματα που επισύρουν τη θανατική ποινή περιλαμβάνουν τον φόνο, την απαγωγή, τον βιασμό, την εμπορεία ναρκωτικών και την προδοσία 68 εκτελέσεις σε 13 πολιτείες (2002) Κυβερνήτης Τζωρτζ Ράιαν του Ιλινόις Άλλες ποινές και προσεγγίσεις Αστυνομική επιτήρηση Αναστολή Κατ’ οίκον περιορισμός