Ειδικά θέματα τραπεζικής Ζητήματα χρηματοπιστωτικής διαμεσολάβησης Μάνθος Ντελής Μάθημα 1ο Εισαγωγή στη χρηματοπιστωτική διαμεσολάβηση

Ειδικά θέματα τραπεζικής οικονομικής Διαλέξεις ειδικών θεμάτων τραπεζικής οικονομικής Διδασκαλία με βάση τις σημειώσεις που θα συμπληρώνονται από τους φοιτητές Αναγκαία η παρακολούθηση του μαθήματος για τη συμπλήρωση των σημειώσεων και τη συζήτηση στην τάξη Το μάθημα συνεχίζει τη διδασκαλία του μαθήματος Τραπεζική Οικονομική του κ. Μυλωνίδη και καταπιάνεται με θέματα χρηματοπιστωτικής διαμεσολάβησης Στην ιστοσελίδα www.etechlogic.net/manthos αναρτώνται οι σημειώσεις του μαθήματος

Χρηματοπιστωτική διαμεσολάβηση Επιχειρήσεις που μεσολαβούν μεταξύ θετικών και αρνητικών αποταμιευτών, δηλαδή καταθετών και δανειζόμενων Με τον τρόπο αυτό επιτυγχάνεται η αποτελεσματικότερη λειτουργία των αγορών Οι δανειζόμενοι επιθυμούν βραχυπρόθεσμα ή μακροπρόθεσμα δάνεια, ελάχιστο δυνατό επιτόκιο, ελαχιστοποίηση του κινδύνου και του κόστους διαμεσολάβησης Οι δανειστές επιθυμούν μεγιστοποίηση της ρευστότητας και της απόδοσης και ελαχιστοποίηση του κινδύνου που αναλαμβάνουν δίνοντας το δάνειο

Συνεπώς οι χρηματοπιστωτικοί διαμεσολαβητές επιδίδονται Σε τακτικές μείωσης του ρίσκου Σε τακτικές μείωσης των λειτουργικών δαπανών Αναδιάρθρωση των χαρτοφυλακίων τους Δηλαδή με άλλα λόγια οι χρηματοπιστωτικοί διαμεσολαβητές δημιουργούν εισροές και εκροές για δανειστές και δανειζόμενους οι οποίες είναι πιο ελκυστικές από ότι θα ήταν αν οι δανειστές και οι δανειζόμενοι συναλλάσσονταν απευθείας μεταξύ τους.

Βασικό διάγραμμα Απευθείας δανεισμός intermediary lender borrower market

Βασικό διάγραμμα Χρήση διαμεσολαβητή intermediary lender borrower market

Βασικό διάγραμμα Χρήση οργανωμένων αγορών—Οι διαμεσολαβητές είναι και οι ίδιοι χρήστες των αγορών intermediary lender borrower market

Παράδειγμα Έστω ότι διαθέτετε 500 Ε για δανεισμό. Θα προτιμούσατε Να τα δανείσετε σε κάποιον που θα απαντούσε στην αγγελία σας Να τα τοποθετήσετε σε ένα fund Οι περισσότεροι θα προτιμούσαν τη 2η επιλογή διότι: α) Γλιτώνετε τα έξοδα διαφήμισης β) Μειώνετε τον κίνδυνο γ) Μπορείτε να πάρετε πίσω τα χρήματα όταν το επιθυμείτε

Η διαμεσολάβηση δημιουργεί εισροές και εκροές No intermediary Lender Borrower liability asset liability asset Intermediary Lender B/Soc Borrower liability asset liability asset liability asset loan = deposit = loan = loan = 500 500 500 500 loan = 500 loan = 500

Δημιουργείται ένα ενδιαφέρον φαινόμενο Μια αύξηση στο δανεισμό περιλαμβάνει Αύξηση εισροών και εκροών Αύξηση του ισολογισμού του διαμεσολαβητή Συνεπώς οι μεταβολές στο παραγόμενο προϊόν του διαμεσολαβητή απεικονίζονται στους ισολογισμούς τους Σε τι διαφέρει αυτό από τις άλλες επιχειρήσεις;

Οι διαμεσολαβητές επιτελούν και άλλες σημαντικότατες λειτουργίες Δημιουργούν χρήμα και ρευστότητα Λειτουργούν συστήματα πληρωμών Παρέχουν χρηματοοικονομικά προϊόντα όπως ασφάλειες και προγράμματα συνταξιοδότησης Παρέχουν υπηρεσίες διαχείρισης χαρτοφυλακίου Τα παραπάνω οδηγούν στη διάκριση μεταξύ διαφορετικών διαμεσολαβητών

Διάκριση των διαμεσολαβητών Λήπτες καταθέσεων--Τράπεζες (εμπορικές, επενδυτικές, στεγαστικές, τοπικές συνεταιριστικές τράπεζες) Μη λήπτες καταθέσεων--Εταιρίες συνταξιοδότησης, αφαλίσεων, αμοιβαίων κεφαλαίων, επενδύσεων κλπ.

Χρηματοπιστωτικοί φορείς Οι διαμεσολαβητές δε δρουν ανεξάρτητα ο ένας από τον άλλον Δανείζουν και δανείζονται στη διατραπεζική αγορά με συνέπεια την έντονη μεταξύ τους συσχέτιση Οι διαμεσολαβητές δανείζουν τους υπόλοιπους οικονομικούς φορείς με συνέπεια να έχουν ενεργό ρόλο στην «πραγματική οικονομία» Ο ρόλος τους αυτός αφορά και το μηχανισμό μετάδοσης της νομισματικής πολιτικής Η αλληλεπίδρασή τους και ο ενεργός τους ρόλος στην παραγωγή καθιστά τους χρηματοπιστωτικούς διαμεσολαβητές «ειδικές επιχειρήσεις» Οι εποπτικές αρχές και οι κεντρική τράπεζα ελέγχουν την ομαλότητα λειτουργίας των διαμεσολαβητών, και συναποφασίζουν το θεσμικό πλαίσιο και τους κανόνες λειτουργίας του χρηματοπιστωτικού συστήματος

Οι τράπεζες Στο προηγούμενο κεφάλαιο είδαμε ότι οι διαμεσολαβητές Προωθούν το δανεισμό Δημιουργούν ρευστότητα και χρήμα Λειτουργούν το σύστημα πληρωμών Παρέχουν υπηρεσίες όπως οι ασφάλειες και συνταξιοδοτικά προγράμματα Παρέχουν υπηρεσίες διαχείρισης χαρτοφυλακίου Από αυτές τις δραστηριότητες οι τράπεζες εξειδικεύονται στα 1, 2, 3

Είδη τραπεζών Και οι ίδιες οι τράπεζες εξειδικεύονται σε ιδιαίτερα δάνεια και πιστώσεις Η πλέον γνωστή κατηγορία είναι οι εμπορικές τράπεζες, οι οποίες παρέχουν δάνεια και δέχονται καταθέσεις από οποιοδήποτε οικονομικό άτομο. ΘΑ ασχοληθούμε με αυτές τις τράπεζες εκτενώς στη συνέχεια του μαθήματος Οι επενδυτικές τράπεζες (π.χ. πρώην ΕΤΒΑ) συνήθως συναλλάσσονται με μεγάλους οργανισμούς και επιχειρήσεις και παρέχουν συν τις άλλοις υπηρεσίες χάραξης στρατηγικών, συμβουλευτικές υπηρεσίες κ.α. (στο εξωτερικό υπάρχει και διάκριση μεταξύ investment and corporate) Οι investment ασχολούνται πλέον κυρίως με αγοραπωλησίες και χαρτοφυλάκια οικονομικών προϊόντων και παραγώγων Με αυτό το κομμάτι θα ασχοληθούμε κυρίως στο παρόν μάθημα. Παρακάτω θα αναλύσουμε περιληπτικά τις υπόλοιπες επιχειρήσεις χρηματοπιστωτικής διαμεσολάβησης

Building societies Ξεκίνησαν και συνεχίζουν να λειτουργούν στις ΗΠΑ και το ΗΒ σαν οργανισμοί κοινής ωφέλειας Η αρχική τους υπόσταση συνδεόταν με την παροχή ρευστότητας για την κατασκευή πρώτης κατοικίας Για αρκετά χρόνια οι καταθέσεις σε αυτές τις τράπεζες ήταν κοινή συνισταμένη για τα νοικοκυριά Από το 1980 και έπειτα οι τεράστιες τεχνολογικές αλλαγές και η χρήση των καταθέσεων σαν μέσο πληρωμών συνέβαλλαν στη μεταμόρφωσή τους σε τράπεζες τοπικού ή και εμπορικού χαρακτήρα Οι περισσότερες πάντως παραμένουν τοπικού χαρακτήρα προσφέροντας μικρή γκάμα προϊόντων, κυρίως στεγαστικών δανείων

Ασφαλιστικές και συνταξιοδοτικές Δεν δέχονται καταθέσεις και συνεπώς ο τρόπος λειτουργίας τους είναι αρκετά διαφορετικός Οι πρώτες είναι επιχειρήσεις που προσφέρουν ασφάλιση από διάφορα αθέμιτα γεγονότα έναντι συγκεκριμένης αμοιβής Οι δεύτερες δέχονται αμοιβές τις οποίες επιστρέφουν τοκισμένες την περίοδο της σύνταξης Και οι δύο διαχειρίζονται τα κεφάλαια που λαμβάνουν με τον τρόπο που αυτές επιθυμούν Διατηρούν χαρτοφυλάκια ομολόγων, μετοχών και παραγώγων Μπορούν να διατηρούν μακροπρόθεσμες ομολογίες λόγω της φύσης του κύκλου εργασιών τους και να εισπράττουν καλύτερο τόκο Λόγω των παραπάνω βρίσκονται αντιμέτωπες με αρκετά διαφορετικά είδη κινδύνου, συνάδουν όμως με τον κίνδυνο ρευστότητας

Αμοιβαία κεφάλαια Η λογική είναι να δοθεί πρόσβαση στου επενδυτές να συμμετέχουν σε ένα μεγάλο χαρτοφυλάκιο οικονομικών προϊόντων και παραγώγων Κάθε αμοιβαίο κεφάλαιο συντίθεται από ομάδα αρχικών μετόχων στη βάση της αγοράς οικονομικών προϊόντων συγκεκριμένου επιπέδου ρίσκου Διαφορετικά αμοιβαία σημαίνουν διαφορετικό επίπεδο ρίσκου Το κύριο οικονομικό προϊόν είναι οι μετοχές, συνεπώς τα αμοιβαία δεν έχουν συγκεκριμένη απόδοση

Εταιρείες επενδύσεων Κάνουν την δουλειά των αμοιβαίων, είναι όμως ΑΕ ή ΕΠΕ Σε σύντομο χρονικό διάστημα από τη σύστασή τους μπαίνουν στο χρηματιστήριο Ανάλογα με την ευρωστία τους διαμορφώενται και η τιμή τους στο ταμπλό

Διαμεσολάβηση Πώς μεσολαβούν οι παραπάνω επιχειρήσεις μεταξύ θετικών και αρνητικών αποταμιευτών;