Εισηγητής: Θωμάς Καραγιώργος Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης Τμήμα Επιστήμης Φυσικής Αγωγής & Αθλητισμού ΕΙΔΙΚΟΤΗΤΑ: ΥΠΑΙΘΡΙΕΣ ΑΘΛΗΤΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ Προπτυχιακό Πρόγραμμα Σπουδών 2012-2013 (χειμερινό εξάμηνο) 3η Θεματική ενότητα: « Ελεύθερη κατασκήνωση: θεωρία και πρακτικές εφαρμογές» Εισηγητής: Θωμάς Καραγιώργος

Στόχοι θεματικής ενότητας Επίπεδα ελεύθερης κατασκήνωσης Οφέλη Σχεδιασμός & οργάνωση της κατασκήνωσης Επιλογή τοποθεσίας Υλικά για την κατασκήνωση Πρακτικές γνώσεις Προστασία περιβάλλοντος

Ορισμός… …ελεύθερη κατασκήνωση ορίζεται η παραμονή στην ύπαιθρο για ένα ή περισσότερα βράδια σε συγκεκριμένο χώρο, με τη χρήση αντίσκηνων ή άλλων πρόχειρων καταλυμάτων. Κάποιες φορές όμως, όταν οι συνθήκες το ευνοούν, η διανυκτέρευση μπορεί να γίνει και μόνο με έναν υπνόσακο…

Ελεύθερη κατασκήνωση Αυτόνομη δράση ή μέρος ενός προγράμματος υπαίθριας αναψυχής που πλαισιώνεται από άλλες δραστηριότητες π.χ ορειβασία, διάσχιση σκί, περιβαλλοντική εκπαίδευση κ.ά - η διάκριση αυτή βοηθάει στην καλύτερη επιλογή εξοπλισμού και ανέσεων Οφέλη: 1. Άμεση επαφή με τη φύση 2. Ευχάριστη δραστηριότητα 3. Φυγή από το καθημερινό περιβάλλον 4. Περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση 5. Νέες εμπειρίες-ανακάλυψη πτυχών του χαρακτήρα του 6. Αυτοπειθαρχία, ανεξαρτησία, υπευθυνότητα

Κατά την ελεύθερη κατασκήνωση δεν υπάρχει ρεύμα, θέρμανση, τρεχούμενο και καθαρό νερό, ψυγείο, δίκτυο ή τουαλέτα!! Γιατί επιλέγεται σαν τρόπος διανυκτέρευσης-δραστηριότητα και μάλιστα διαφημίζεται???

Επίπεδα δυσκολίας στην ελεύθερη κατασκήνωση Εξαρτάται από δυο παράγοντες: α) μορφή κατασκήνωσης και β) εμπειρία των κατασκηνωτών 1ο επίπεδο-Περιοχές ελεύθερης κατασκήνωσης στην ύπαιθρο, πρόσβαση με αυτοκίνητο: - δημοφιλείς στην Ελλάδα, ονομάζονται και «χώροι αναψυχής» - ιδιαίτερο φυσικό κάλλος με εύκολη πρόσβαση, ανήκουν στο δασαρχείο ή στην τοπική αυτοδιοίκηση -παρουσία μόνιμου εξοπλισμού για διανυκτέρευση, σίτιση και προστασία από φυσικά φαινόμενα (σχεδόν πάντα υπάρχει νερό) - συχνάζουν κυρίως οικογένειες και συνδυάζονται με άλλες υπαίθριες δραστηριότητες ανάλογα την περιοχή

Επίπεδα δυσκολίας στην ελεύθερη κατασκήνωση 2ο επίπεδο- Περιοχές ελεύθερης κατασκήνωσης στην ύπαιθρο, πρόσβαση χωρίς μηχανικό μέσο: - Πρόσβαση και προώθηση μόνο με πεζοπορία ή χρήση ζώων - Απομονωμένο μέρος σε υψόμετρο και συνδυάζεται με συγκεκριμένες αθλητικές υπαίθριες δραστηριότητες π.χ ορειβατικό σκί, αναρρίχηση ορθοπλαγιάς - συμμετέχουν κυρίως άτομα με εμπειρία διαβίωσης και ανάλογης φυσικής κατάστασης - η ποιότητα υλικών παίζει ουσιαστικό ρόλο στην διαβίωση (αντίσκηνο, υπνόσακος, ρουχισμός) - οργανόγραμμα και πλάνα αντιμετώπισης κινδύνων λόγω δύσκολης πρόσβασης για ενδεχόμενη βοήθεια

Επίπεδα δυσκολίας στην ελεύθερη κατασκήνωση 3ο επίπεδο-Χειμερινή ελεύθερη κατασκήνωση στην ύπαιθρο: - Άτομα με εξειδικευμένες γνώσεις - Ειδικός εξοπλισμός - ολοκληρωμένοι ορειβάτες/χιονοδρόμοι - Εμπεριέχει σοβαρούς κινδύνους(χιονοστιβάδες)-δυσκολία στη διαβίωση-διατήρηση νερού-μαγείρεμα-συμβίωση μέσα σε αντίσκηνο για πολλές μέρες λόγο κακοκαιρίας - Σκοπός: κατάκτηση απομακρυσμένης κορυφής

Επίπεδα δυσκολίας στην ελεύθερη κατασκήνωση 4ο επίπεδο-Κινητή ελεύθερη κατασκήνωση στην ύπαιθρο: - αποτελεί μέρος πολυήμερης πεζοπορίας/διάσχισης ορεινών όγκων με ή χωρίς τη συμμετοχή σε διαφορετικές δράσεις κάθε μέρα - Πιθανή υποστήριξη από ένα τζιπ - Υψηλές απαιτήσεις οργάνωσης από έμπειρα άτομα - Αυξημένες πιθανότητες μικροτραυματισμών - Προτεραιότητα η υγιεινή των συμμετεχόντων

Σχεδιασμός & Οργάνωση Επιλογή σωστής τοποθεσίας: Επάρκεια νερού Ασφάλεια χώρου Προσανατολισμό Χρήση της γης Στόχοι: αναψυχής, εκπαιδευτικοί, διαβίωσης Συμμετέχοντες: νέες εμπειρίες, απόκτηση γνώσεων, ηγεσία, ένταση, απομάκρυνση από την πόλη, παιχνίδι, περιβαλλοντικές δράσεις, ανάπτυξη φυσικής ικανότητας, μαγείρεμα στην ύπαιθρο, αυτονομία, ανεξαρτησία και αυτοεπιβεβαίωση

Σχεδιασμός & Οργάνωση Σημαντικό στοιχείο για την οργάνωση της κατασκήνωσης είναι η ασφάλεια των συμμετεχόντων λόγο απειρίας και αίσθησης της φύσης Ο οργανωτής πρέπει να φροντίσει να μοιράσει ευθύνες και αρμοδιότητες για την καλύτερη λειτουργία και εκπαίδευση των συμμετεχόντων Τίποτα στην τύχη-αντίκτυπο στη φύση Αρμοδιότητες: Αποθήκευση τροφών και μαγειρείου Ανάμα και συντήρηση του χώρου φωτιάς Δημιουργία τουαλέτας και καθαριότητας Οριοθέτηση κατασκήνωσης και φροντίδα του χώρου Φύλαξη ομαδικού εξοπλισμού, φαρμακείου, πρόβλεψη καιρού, ασυρμάτων Εκπρόσωπος της κατασκήνωσης προς τρίτους Δημιουργία σχεδίου έκτακτης ανάγκης

Σχεδιασμός & Οργάνωση Καθοδήγηση της δράσης: έλεγχος ομαδικού & ατομικού εξοπλισμού από τον οδηγό/οργανωτή της δράσης(σωστή λειτουργία εξοπλισμού, εξάσκηση για στήσιμο του αντίσκηνου, εξοικείωση των αρχαρίων με προσομοίωση της διανυκτέρευσης σε ελεγχόμενο περιβάλλον π.χ αυλή σπιτιού) Ο οδηγός γνωρίζει πολύ καλά το χώρο κατασκήνωσης, τις λύσεις σε περίπτωση ανάγκης, τους παράδρομους και εναλλακτικά μέρη σε περίπτωση μετακίνησης ΣΤΗΣΙΜΟ ΣΚΗΝΗΣ= ΤΕΧΝΗ Προσοχή: Άναμα φωτιάς και γκαζάκι, φύλαξη τροφίμων

Απαραίτητος εξοπλισμός για μία κατασκήνωση Αντίσκηνο τριών εποχών + πασσαλάκια/σχοινάκια Υπνόσακος Κάριματ Είδη εστιάσεως(καυστήρα, κατσαρόλες, μαχαιροπήρουνα, αναπτήρας) Τροφές Φακός, λάμπα φωτισμού Είδη υγιεινής Είδη καθαρισμού και λάτρας

Τρόπος στησίματος μιας κατασκήνωσης Βασικός άξονας στησίματος των αντίσκηνων είναι ο χώρος εστίασης Βολικό το ημικύκλιο στήσιμο γιατί όλα τα αντίσκηνα έχουν καλό προσανατολισμό Ο χώρος εστίασης πρέπει να έχει αρκετό φώς το απόγευμα, να προφυλάσσεται από τον άνεμο και να βρίσκεται δίπλα στο χώρο μαγειρέματος Στήσιμο αντίσκηνου: χώρος οριζόντιος, επίπεδος, με ήλιο, μαλακό χώμα -απομάκρυνση κλαδιών, απορριμμάτων, πετρών -όχι κάτω από μεμονωμένα δέντρα και βαθουλώματα του εδάφους λόγο υγρασίας -τοποθέτηση όλου του εξοπλισμού π.χ πασσαλάκια, σχοινάκια από δέντρα -Τεντώστε καλά το αντίσκηνο για το ενδεχόμενο βροχής και σκάψτε τριγύρω για αυλάκια να φεύγουν τα νερά

Τρόπος στησίματος μιας κατασκήνωσης Χειμερινή κατασκήνωση: το αντίσκηνο όχι σε χαμηλά σημεία γιατί μπορεί να λιώσει το χιόνι και να δημιουργήσει λίμνη Σκάψιμο για δημιουργία χώρου με φτυάρι Δημιουργία τοίχους με το χιόνι ενός ανεμοθραύστη Καλό τέντωμα σκηνής με τα σχοινάκια από πιολέ, σκί, μπατόν Οργάνωση αντίσκηνου: Διατήρηση καθαρό και στεγνό Παπούτσια στον προθάλαμο Τοποθέτηση ρούχων μέσα στο σακίδιο ή στο πλάι από το αντίσκηνο Ανοιχτοί αεραγωγοί για την αποφυγή πολλών υδρατμών Μάζεμα υπνόσακων το πρωί και τοποθέτηση στο κέντρο του αντίσκηνου

…Φανταστείτε μία νύχτα διαμονής σε αντίσκηνο με χειμερινές συνθήκες… τι μέτρα προστασίας θα λαμβάνατε???

Περιβαλλοντικές επιπτώσεις Ο συνοδός πρέπει να φροντίσει για: α) την διαχείριση των απορριμμάτων, β)μεταφορά σκουπιδιών, γ)ασφαλές άναμμα της φωτιάς και σβήσιμο, δ)πλύσιμο σκευών εστίασης και ε) χώρος αφόδευσης Όλες αυτές τις δεξιότητες/υποχρεώσεις ο συνοδός πρέπει να τις μεταδώσει και να τις περάσει στους συμμετέχοντες για ανάπτυξη της περιβαλλοντικής συνείδησης Περίφημη φράση « LEAVE NO TRACE»

Αντίσκηνα & Μαγειρικά σκεύη Δυο είδη: ιγκλού ή τούνελ Αντίσκηνα: στεγανό, διαπνέον, αντέχει στον άνεμο, μικρό βάρος, χώρους αποθήκευσης, Βασική λειτουργία του αντίσκηνου: προστασία από τον αέρα και αποφυγή της εσωτερικής υγρασίας Χωρίζονται συνήθως σε δυο μέρη: το εξωτερικό κάλυμμα και τον υπνοθάλαμο(υπάρχουν και τα μονά αντίσκηνα) Δομικό στοιχείο ενός αντίσκηνου είναι οι μπανέλες(πλαστικές ή αλουμινίου) και στερεώνονται με δυο τρόπους: μανίκια ή κλιπς Από δυο μέχρι τέσσερις μπανέλες Όσες πιο πολλές διασταυρώσεις υπάρχουν και γεωμετρίες τόσο πιο σταθερά είναι τα αντίσκηνα

Αντίσκηνα & Μαγειρικά σκεύη Κατηγορίες: τριών και τεσσάρων εποχών Τριών εποχών: μικρό βάρος και όγκο με δυο ή τρεις μπανέλες, εξωτερικό κάλυμμα για ήπια χρήση και όχι για χιόνια Τεσσάρων εποχών: μεγάλο βάρος, χρήση στην ορειβασία, σκληρές συνθήκες, σταθερά με πολλές μπανέλες, υλικά αντοχής, αδιάβροχα και διαπνέον Μαγειρικά σκεύη: -Καμινέτο (καυστήρα/ φιάλη καυσίμου):κυροζίνης, οινοπνεύματος υγραερίου, βουτανίου και προπανίου -κατσαρολικά μικρά σε βάρος και όγκο για 2-3 άτομα(αλουμινίου ή ατσάλι ή τιτάνιο)

Βιβλιογραφία Κουθούρης, Χ. (2009). Υπαίθριες Δραστηριότητες Αναψυχής & Ακραία Αθλήματα: μανατζμεντ υπηρεσιών & εκπαίδευση στελεχών. Εκδ. Χριστοδουλίδη Μπελογιάννης, Χ., Βουτυρόπουλος, Γ. (2010). Η τέχνη του βουνού: βασικές γνώσεις & πεζοπορία, Α΄τόμος, εκδ. Ανεβαίνοντας