Ενότητα 2.1 Σύγχρονες θεωρήσεις για τη μάθηση ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ Β΄ ΕΠΙΠΕΔΟΥ ΣΤΙΣ Τ.Π.Ε. – ΠΕ03 ΓΕΝΙΚΟ ΜΕΡΟΣ Ενότητα 2.1 Σύγχρονες θεωρήσεις για τη μάθηση Γιώργος Γεωργιόπουλος Μαθηματικός M.Sc., M.Ed.

Διδακτικοί Στόχοι Στοιχειώδεις γνώσεις γύρω από τις πλέον διαδεδομένες σύγχρονες θεωρήσεις για τη μάθηση, προκειμένου να εξοικειωθούν οι επιμορφούμενοι με τη σχετική ορολογία, με τα κύρια ρεύματα σκέψης και τη βασική βιβλιογραφία. Κατανόηση των σχέσεων που υφίστανται ανάμεσα στις θεωρίες μάθησης και τις διδακτικές μεθόδους.

Δύο ορισμοί για τη μάθηση Μάθηση είναι η διαρκής μεταβολή της συμπεριφοράς ενός ατόμου, η οποία προκύπτει ως αποτέλεσμα εμπειρίας ή άσκησης. Μάθηση είναι η απόκτηση και η μεταβολή γνώσεων, δεξιοτήτων, στρατηγικών, πεποιθήσεων, στάσεων και διάφορων μορφών συμπεριφοράς, δηλ. η διαδικασία κατά την οποία αλλάζει το γνωστικό δυναμικό του υποκειμένου ως αποτέλεσμα των ποικίλων εμπειριών τις οποίες αποζητά και επεξεργάζεται.

Θεωρίες μάθησης Θεωρία Μάθησης είναι ένα σύνολο ιδεών γύρω από το τρόπο με τον οποίο μαθαίνει ο άνθρωπος. Οι Θεωρίες Μάθησης προσφέρουν γενικές αρχές, πάνω στις οποίες στηρίζεται η διδακτική μεθοδολογία, που χρησιμοποιείται κατά τη σχολική πρακτική. Ανάλογα με την επικρατούσα Θεωρία Μάθησης κάθε εποχής, παρατηρούνται αλλαγές στα Αναλυτικά Προγράμματα Σπουδών.

Σύγχρονες θεωρίες μάθησης Τα ρεύματα και οι θεωρίες για τη μάθηση είναι πολυπληθή. Ποιο διαδεδομένες μεταξύ αυτών: Οι σχολές που θεωρούν τη μάθηση ως μία διαδικασία πρόσκτησης της γνώσης (συμπεριφοριστικές), αυτές που θεωρούν τη μάθηση ως διαδικασία δημιουργίας της γνώσης (γνωστικές-κονστρουκτιβισμός), και εκείνες που θεωρούν τη μάθηση ως αποτέλεσμα της συμμετοχής σε κοινωνικές ομάδες (κοινωνικοπολιτισμικές).

Συμπεριφορισμός (1) ΕΡΕΘΙΣΜΑ ΑΝΤΙΔΡΑΣΗ Συμπεριφορισμός (1) Δεν ασχολείται με τις εσωτερικές διαδικασίες, που οδηγούν το άτομο στη μάθηση (δεν είναι παρατηρήσιμες). Επικεντρώνεται στα μετρήσιμα αποτελέσματα της διδασκαλίας. Pavlov, Thorndike  Watson  Skinner. Μάθηση:= Αλλαγή συμπεριφοράς. Η μάθηση επιτυγχάνεται μέσα από το σχήμα: ΕΡΕΘΙΣΜΑ ΑΝΤΙΔΡΑΣΗ

Συμπεριφορισμός (2) Ο δάσκαλος: Συμπεριφορισμός (2) Ο δάσκαλος: συλλέγει, παρουσιάζει τα σωστά Ερεθίσματα, στα οποία θα επικεντρώσει την προσοχή και την προσπάθεια των μαθητών, ώστε να αποκτήσουν τις επιθυμητές ικανότητες/δεξιότητες. ενισχύει τους δεσμούς μεταξύ Ερεθισμάτων και Αντιδράσεων (επαναλήψεις/χρήση εξωτερικών θετικών ή αρνητικών ενισχυτών).

Συμπεριφορισμός (3) Κυριότερα μοντέλα διδασκαλίας: Συμπεριφορισμός (3) Κυριότερα μοντέλα διδασκαλίας: Προγραμματισμένη Διδασκαλία (Β. F. Skinner), Διδακτικές μηχανές. Διδακτικός Σχεδιασμό ( R. Μ. Gagne). Ανάλυση του στοχευόμενου κοινού και των αναγκών του, Σχεδίαση των μαθημάτων, Ανάπτυξη του διδακτικού υλικού, Εφαρμογή, Αξιολόγηση και επιστροφή στο πρώτο στάδιο.

Συμπεριφορισμός και ΤΠΕ Τα λογισμικά που χρησιμοποιούνται στα πλαίσια του συμπεριφορισμού είναι: καθοδήγησης διδασκαλίας (tutorials), πρακτικής και εξάσκησης (drill and practice). Τέτοια λογισμικά είναι κατάλληλα κυρίως για: την εξάσκηση δεξιοτήτων χαμηλού επιπέδου (εκτέλεση πράξεων, απομνημόνευση), την αξιολόγηση των μαθητών, εποπτική διδασκαλία.

Γνωστικές θεωρίες Κονστρουκτιβισμός (Οικοδομισμός). Θεωρία της επεξεργασίας της πληροφορίας. Νεότερες απόψεις που στηρίζονται στις σύγχρονες προόδους της Βιολογίας και της Νευροφυσιολογίας.

Κονστρουκτιβισμός (1) Αποδίδει πολύ μεγάλη σημασία στις εσωτερικές, νοητικές διεργασίες του ατόμου. Η γνώση δε μεταδίδεται αλλά κατασκευάζεται από το ίδιο το άτομο. Piaget  Bruner, Papert. Μάθηση := Διαδικασία προσωπικής κατασκευής της γνώσης, μέσω της αλληλεπίδρασης του ατόμου με το περιβάλλον.

Κονστρουκτιβισμός (2) Περιβάλλον Η μάθηση επιτυγχάνεται μέσα από το σχήμα: Περιβάλλον ΥΠΑΡΧΟΥΣΑ ΓΝΩΣΗ ΝΕΑ Αφομοίωση Συμμόρφωση

Κονστρουκτιβισμός (3) Ο δάσκαλος: εμψυχώνει, διευκολύνει, καθοδηγεί τους μαθητές στην προσπάθειά τους να «ανακαλύψουν» τη νέα γνώση, έχοντας προηγουμένως σχεδιάσει κατάλληλες δραστηριότητες.

Κονστρουκτιβισμός (4) Στα πλαίσια του οικοδομισμού τα λογισμικά πρέπει να: ενθαρρύνουν την προσωπική έκφραση και εμπλοκή των μαθητών, παρέχουν πολλαπλές αναπαραστάσεις εννοιών και σχέσεων, υποστηρίζουν την οικοδόμηση της γνώσης από τον ίδιο το μαθητή, στην προσπάθειά του να επιλύσει προβλήματα αλληλεπιδρώντας με το υλικό.

Κοινωνιοπολιτισμικές θεωρίες (1) Κοινωνιοπολιτισμικές θεωρίες (1) Αποδίδουν μεγάλη σημασία στο κοινωνικό περιβάλλον και την επίδρασή του στις εσωτερικές, νοητικές διεργασίες του ατόμου. Η γνώση δε μεταδίδεται. Κατασκευάζεται από το άτομο μέσω της αλληλεπίδρασής του με το υλικό και (κυρίως) το κοινωνικό του περιβάλλον. Vygotsky, Leontiev, Luria. Σημαντικές έννοιες: Ζώνη επικείμενης ανάπτυξης. Διαμεσολάβηση.

Κοινωνιοπολιτισμικές θεωρίες (2) Κοινωνιοπολιτισμικές θεωρίες (2) Η μάθηση: συντελείται μέσα σε συγκεκριμένα πολιτισμικά πλαίσια (γλώσσα, στερεότυπα, αντιλήψεις), δημιουργείται από την αλληλεπίδραση του ατόμου με άλλα άτομα, σε συγκεκριμένες επικοινωνιακές περιστάσεις και μέσω της υλοποίησης κοινών δραστηριοτήτων.

Κοινωνιοπολιτισμικές θεωρίες (3) Κοινωνιοπολιτισμικές θεωρίες (3) Η μάθηση επιτυγχάνεται κατά το σχήμα: Ιστορικό - Πολιτιστικό Πλαίσιο Κοινωνική Αλληλεπίδραση Εσωτερίκευση Νοήματα εικονικά διαμεσολαβητικά εργαλεία ενδεικτικά διαμεσολαβητικά συμβολικά διαμεσολαβητικά ΑΤΟΜΟ ΓΝΩΣΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ Υπάρχοντα Νοητικά Σχήματα Μετασχηματισμένα Νοήματα Μετασχηματισμένα Νοητικά Σχήματα

Κοινωνιοπολιτισμικές θεωρίες και ΤΠΕ (1) Κοινωνιοπολιτισμικές θεωρίες και ΤΠΕ (1) Υπάρχουν λίγα αυτόνομα λογισμικά που έχουν σχεδιαστεί με βάση τις κοινωνιοπολιτισμικές θεωρίες. Οι κοινωνιοπολιτισμικές θεωρίες είναι συμβατές με την διδακτική εκμετάλλευση των υπηρεσιών του web 2.0. Οι υπηρεσίες αυτές ευνοούν: την κοινωνική αλληλεπίδραση, τη συνεργατική/ομαδική μάθηση.

Κοινωνιοπολιτισμικές θεωρίες και ΤΠΕ (2) Κοινωνιοπολιτισμικές θεωρίες και ΤΠΕ (2) Με κατάλληλο σχεδιασμό συνεργατικών – ομαδικών δραστηριοτήτων, τα λογισμικά που είναι συμβατά με τον οικοδομισμό μπορούν να χρησιμοποιηθούν και στα πλαίσια των κοινωνιοπολιτισμικών θεωριών.

Δραστηριότητα 1η Με τη βοήθεια μηχανών αναζήτησης, εντοπίστε πληροφορίες για θεωρίες μάθησης οι οποίες αναφέρονται στις προηγούμενες παραγράφους, χωρίς να αναπτύσσονται και προσπαθήστε να βρείτε τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους.

Δραστηριότητα 2η Θεωρείτε ότι η γνώση βασικών θεωριών μάθησης μπορεί να υποστηρίξει ουσιαστικά το διδακτικό σας έργο ή ότι αποτελεί μια γνώση χωρίς, σε τελευταία ανάλυση, πρακτικά αποτελέσματα; Συζητείστε το θέμα.

Δραστηριότητα 3η Υπάρχουν στο Διαδίκτυο αρκετοί ιστοχώροι οι οποίοι αναφέρονται σε συγκρίσεις ανάμεσα στις σημαντικότερες θεωρίες μάθησης, για παράδειγμα ποιος είναι ο ρόλος του εκπαιδευτικού σύμφωνα με την κάθε θεωρία, ποια είναι η βασική επιστημολογική υπόθεση κάθε θεωρίας κλπ. Εντοπίστε έναν τέτοιο ιστοχώρο και εξετάστε τις διαφορές αυτές.

Ερωτήσεις Η εικόνα απεικονίζει μια «πυραμίδα μάθησης» στην οποία εμφανίζονται τα μέσα ποσοστά της «συγκράτησης από τους σπουδαστές». Κατά τη γνώμη σας τι συγκρατούν οι σπουδαστές: γνώσεις ή πληροφορίες; Ταυτίζονται αυτά τα δυο;

Ερωτήσεις Η εικόνα απεικονίζει μια «πυραμίδα μάθησης» στην οποία εμφανίζονται τα μέσα ποσοστά της «συγκράτησης από τους σπουδαστές». Το «ποσοστό συγκράτησης» σχετίζεται άραγε με το περιεχόμενο της «μάθησης»; Για παράδειγμα, αν ο σπουδαστής ενδιαφέρεται για το αντικείμενο που διδάσκεται, αυτό θα επηρεάσει το «ποσοστό συγκράτησης»;

Ερωτήσεις Η εικόνα απεικονίζει μια «πυραμίδα μάθησης» στην οποία εμφανίζονται τα μέσα ποσοστά της «συγκράτησης από τους σπουδαστές». Συνολικά, ποια είναι η εικόνα της μάθησης που προβάλλεται μέσα από την απεικόνιση αυτή;