1 Ευρωπαϊκό Δίκτυο Σχολείων Προαγωγής Υγείας Πρόγραμμα σχολικής χρονιάς (1ος χρόνος εφαρμογής) Γ΄ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΚΑΪΜΑΚΛΙΟΥ (Κ.Β.΄) Ευρωπαϊκό Δίκτυο Σχολείων Προαγωγής Υγείας Πρόγραμμα σχολικής χρονιάς (1ος χρόνος εφαρμογής) Θέμα: ανάπτυξη προσωπικότητας παιδιών απόκτηση δεξιοτήτων ζωής

2 Ευρωπαϊκό Δίκτυο Σχολείων Προαγωγής Υγείας Πρόγραμμα σχολικής χρονιάς Θεωρία 1: Οι πολλαπλές μορφές της Νοημοσύνης Θεωρία 2: Δεξιότητες ζωής

3 Οι πολλαπλές μορφές της Νοημοσύνης Η θεωρία βασίζεται στη δουλειά που αναπτύχθηκε από τον καθηγητή Howard Gardner του Πανεπιστημίου Harvard (Τμήμα Εκπαίδευσης) στα 1983 ο οποίος υποστηρίζει ότι η ανθρώπινη ευφυΐα δεν έχει μία και μοναδική μορφή αλλά οκτώ μορφές, που μπορούν να εξηγήσουν τις ανθρώπινες δυνατότητες τόσο στα παιδιά όσο και στους ενήλικες. Εισηγείται ότι η παραδοσιακή παραδοχή για την ευφυΐα, που βασίζεται στα I.Q. τεστ είναι πολύ περιορισμένη

4 Η Διαπροσωπική (6η) ικανότητα και η Ενδοπροσωπική ικανότητα (7η) που συνδέονται με τη Συναισθηματική Αγωγή και Κοινωνική Αγωγή, δεν είναι τόσο ορατές σε ένα Αναλυτικό Πρόγραμμα ή στους καθημερινούς στόχους της εκπαιδευτικής πραγματικότητας. Συμπερασματικά ένα πρόγραμμα Ανάπτυξης της προσωπικότητας και απόκτησης δεξιοτήτων ζωής θα πρέπει να αναπτύξει αυτές τις δύο μορφές νοημοσύνης.

5 Δεξιότητες ζωής Δεξιότητες ζωής είναι οι ικανότητες οι οποίες συμβάλλουν σε μια πετυχημένη, παραγωγική και γεμάτη ικανοποίηση ζωή. Οι δεξιότητες ζωής αποτελούν το σύνολο των στάσεων και συμπεριφορών που προσφέρουν στους ανθρώπους τη δυνατότητα να προσαρμόζονται με επιτυχία στις διάφορες καταστάσεις και να αντιμετωπίζουν με τον πλέον κατάλληλο τρόπο τις απαιτήσεις και προκλήσεις της καθημερινής ζωής. Είναι χρήσιμες σε όλες τις ηλικίες και σε όλους τους τομείς της ζωής. Οι δεξιότητες ζωής μπορούν να αναπτυχθούν καθ´όλη τη διάρκεια της ζωής.

6 Δεξιότητες ζωής Οι οκτώ τομείς δεξιοτήτων ζωής είναι: 1. Διαχείριση χρόνου: το μέγεθος της κατανόησης του ατόμου ότι αξιοποιεί σωστά το χρόνο του (1, 9, 17). 2. Κοινωνική επάρκεια: ο βαθμός της προσωπικής αυτοπεποίθησης και αντίληψης του ατόμου ότι έχει την ικανότητα για κοινωνικές σχέσεις (2, 10, 18). 3. Επιτεύγματα-κίνητρα: ο βαθμός στον οποίο το άτομο κοινοποιείται για να πετύχει αριστεία και να καταβάλει την απαιτούμενη προσπάθεια για να το πετύχει (3, 11, 19). 4. Νοητική ευελιξία: ο βαθμός στον οποίο το άτομο αντιλαμβάνεται ότι πρέπει να προσαρμόσει τις σκέψεις του και να αφομοιώσει νέες πληροφορίες μέσα από μεταβαλλόμενες καταστάσεις και διαφορετικές προσεγγίσεις (4, 12, 20).

7 5. Στοχευμένη ηγεσία: ο βαθμός στον οποίο το άτομο αντιλαμβάνεται ότι μπορεί να ηγηθεί των άλλων αποτελεσματικά όταν ένας στόχος χρειάζεται να επιτευχθεί και η παραγωγικότητα είναι η κύρια απαίτηση (5, 13, 21). 6. Συναισθηματικός έλεγχος: ο βαθμός στον οποίο το άτομο αντιλαμβάνεται ότι μπορεί να διατηρήσει το συναισθηματικό έλεγχο όταν βρίσκεται αντιμέτωπο με αγχωτικές καταστάσεις (6, 14, 22). 7. Δραστική πρωτοβουλία: ο βαθμός στον οποίο το άτομο αναλαμβάνει πρωτοβουλίες και δράση σε νέες καταστάσεις. (7, 15, 23). 8. Αυτοπεποίθηση: το μέγεθος της αυτοπεποίθησης του ατόμου στις ικανότητές του και ότι μπορεί να επιτύχει στις ενέργειές του. (8, 16, 24).

8 Δεξιότητες ζωής-Ερωτηματολόγιο Το ερωτηματολόγιο είναι αποτέλεσμα της μελέτης της σχετικής βιβλιογραφίας γύρω από τις θεωρίες της ψυχο- λογίας που αναφέρονται στην αυτοεικόνα, αυτοαποτελε- σματικότητα, αυτοεκτίμηση και αυτοπεποίθηση. Το ερωτηματολόγιο μετρά το μέγεθος της αποτελεσματικότητας των ενεργειών, συμπεριφορών και συναισθημάτων του ατόμου στο να διαχειριστεί και να επιτύχει στη ζωή. Με άλλα λόγια αναφέρεται σε δεξιότητες ζωής που πρέπει να κατέχει ένα άτομο. Το ερωτηματολόγιο αξιολογεί τους οκτώ τομείς των δεξιοτήτων ζωής οι οποίοι είναι στόχοι κλειδιά για ποιοτική ανάπτυξη του ατόμου. Αυτοί οι τομείς έχουν χρησιμοποι- ηθεί σε πάρα πολλά προγράμματα δεξιοτήτων ζωής καθώς και προγράμματα σχετικά με την ανάπτυξη της αυτοεκτί- μησης, αυτοεικόνας, αυτοπεποίθησης. Το ερωτηματολόγιο είναι ένα πολύ καλό εργαλείο για συλλογή πληροφο- ριών γύρω από την αποτελεσματικότητα ενός προγράμματος ανάπτυξης των δεξιοτήτων ζωής.

9 Δραστηριότητες υλοποίησης του προγράμματος Βασίζονται στους δύο θεωρητικούς άξονες σχεδιασμού (θεωρία μορφών πολλαπλής νοημοσύνης και δεξιότητες ζωής). Στόχος είναι το κάθε τμήμα να υλοποιήσει όσο το δυνατό περισσότερες δραστηριότητες εμπλέκοντας τες στο καθημερινό σχολικό πρόγραμμα. Οι δραστηριότητες στοχεύουν να δημιουργήσουν ένα ελκυστικό και ευχάριστο πλαίσιο εμπειριών με ευκαιρίες για συμμετοχή και μάθηση για όλα τα παιδιά. Οι δραστηριότητες (περίπου 70) χωρίζονται σε τομείς- κατηγορίες ανάλογα με τους στόχους που επιτυγχάνουν. Κάποιοι τομείς είναι κοινοί για όλες τις τάξεις ενώ κάποιοι άλλοι είναι μόνο για την Δ΄ ή Ε΄ ή Στ΄ τάξη.

10 Δραστηριότητες υλοποίησης του προγράμματος Κάθε τμήμα πρέπει να υλοποιήσει δραστηριότητες από όλους τους τομείς-κατηγορίες που του αντιστοιχούν. Κάποιες δραστηριότητες είναι υποχρεωτικές για όλα τα τμήματα αφού θεωρούνται πυρηνικές. Οι Δραστηριότητες χωρίζονται στους πιο κάτω τομείς-δραστηριότητες: 1. Δραστηριότητες-Γνωρίζω το ανθρώπινο σώμα 2. Δραστηριότητες-Ανάπτυξη της προσωπικότητας 3. Δραστηριότητες-Δεξιότητες ζωής 4. Δραστηριότητες-Γενικές-με γονείς

11 Παραδείγματα διαφόρων δραστηριοτήτων: Παρατήρηση και συζήτηση έργων τέχνης που απεικονίζουν προσωπογραφίες Διακρίνουμε τα αγόρια και τα κορίτσια και συζητούμε για τις διαφορές τους Μελετούμε το ανθρώπινο σώμα στο μάθημα της Επιστήμης Υπόδυση ρόλων στις ομάδες και επίλυση προβληματικών καταστάσεων Διοργάνωση παιχνιδιών το διάλειμμα Φιλανθρωπικό παζαράκι Μαθαίνω και εφαρμόζω τα στάδια της αποφασιστικής συμπεριφοράς Αντιμετώπιση άγχους-ελεύθερη έκφραση συναισθημάτων Καθορισμός «Ανοιχτής Μέρας» για τους γονείς Βιωματικά εργαστήρια με τη συμμετοχή γονέων και παιδιών

12 Προγραμματιζόμενη Αξιολόγηση Ερωτηματολόγιο προς τα παιδιά όλων των τμημάτων (Κ.Β.΄) (pre-test)-Νοέμβριος 2008 Ανάλυση των ερωτηματολογίων και προγραμματισμός δραστηριοτήτων Επιλογή συγκεκριμένων, στοχευμένων δραστηριοτήτων από κάθε τμήμα Παρακολούθηση εφαρμογής του προγράμματος από τους συντονιστές εκπαιδευτικούς και τη συντονιστική ομάδα Αξιολόγηση και αναθεώρηση (όπου χρειάζεται) προγράμματος ανά τριμηνία Τελική αξιολόγηση με χορήγηση αρχικού ερωτηματολογίου (post-test)-Μάιος 2009

13 1. ) Προγραμματίζω και αξιοποιώ το χρόνο μου ικανοποιητικά (Διαχείριση χρόνου) 6,391,78 9.Δε σπαταλώ το χρόνο μου άσκοπα 6,042,15 17.Διαχειρίζομαι και αξιοποιώ το χρόνο μου καλά 6,491,68 2.Έχω επιτυχημένες σχέσεις-επαφές με τα άλλα παιδιά 6,951,26 10.Είμαι ικανός στις σχέσεις-επαφές μου με τα άλλα παιδιά (Κοινωνική επάρκεια) 6,821,57 18.Επικοινωνώ καλά με τους άλλους 6,841,65 3. ) Όταν εργάζομαι σε ένα μάθημα κάνω το καλύτερο που μπορώ (Επιτεύγματα-κίνητρα ) 6,991,34 11.Προσπαθώ να πετύχω τα καλύτερα αποτελέσματα όταν κάνω διάφορα πράγματα 7,211,23 19.Προσπαθώ να πετύχω το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα που μπορώ 7,271,26

14 4. Αλλάζω τον τρόπο σκέψης ή τι ιδέες μου εύκολα όταν υπάρχει καλύτερη ιδέα για ένα θέμα 5,672, Είμαι ανοιχτός σε νέες ιδέες (Νοητική ευελιξία) 6,801, Είμαι προσαρμοστικός και ευέλικτος στον τρόπο σκέψης μου και στις ιδέες μου 6,361,71 5. Μπορώ να κάνω τους άλλους να εργαστούν για μένα 4,242, Είμαι καλός ηγέτης-αρχηγός όταν ένας στόχος πρέπει να επιτευχθεί (Στοχευμένη ηγεσία) 6,241, Σαν ηγέτης-αρχηγός μπορώ να παρακινήσω άλλους πολύ καλά όταν χρειαστεί να γίνει κάτι 5,931,87 6. Μπορώ να παραμείνω ήρεμος σε αγχωτικές-πιεστικές καταστάσεις (Συναισθηματικός έλεγχος) 5,442, Μένω ήρεμος και ξεπερνώ το άγχος-την πίεση σε νέες ή μεταβαλλόμενες καταστάσεις 5,342, Μένω ψύχραιμος όταν τα πράγματα πηγαίνουν στραβά-άσχημα 4,962,40

15 7. Μου αρέσει να είμαι απασχολημένος και δραστήριος σε διάφορα πράγματα (Δραστική πρωτοβουλία) 7,121, Μου αρέσει να είμαι δραστήριο και ενεργό παιδί 7,361, Μου αρέσει να είμαι δραστήριος άνθρωπος 7,331,21 8. Γνωρίζω ότι έχω την ικανότητα να κάνω οτιδήποτε θέλω να κάνω (Αυτοπεποίθηση) 6,311, Όταν υποβάλω στον εαυτό μου κάτι είμαι πεπεισμένος ότι θα το πετύχω 6,571, Πιστεύω ότι μπορώ να τα καταφέρω 7,191,39

Συμπεράσματα 1:   Γενικά τα αποτελέσματα του ερωτηματολογίου είναι αρκετά ικανοποιητικά αφού 18 από τις 24 δηλώσεις αξιολογήθηκαν με μέσο όρο πάνω από 6/8.   Ο τομέας του «Συναισθηματικού ελέγχου» (αντιμετώπιση άγχους) φαίνεται να είναι αυτός όπου τα παιδιά αντιμετωπίζουν κάποιες δυσκολίες αφού και οι τρεις δηλώσεις αξιολογήθηκαν με το χαμηλότερο μέσο όρο. Αυτή η στάση των παιδιών έχει ως αποτέλεσμα να μη λαμβάνουν ορθές αποφάσεις όταν πρέπει να χειριστούν περιπτώσεις και προβλήματα της καθημερινής ζωής αλλά και να μην μπορούν να προσαρμοστούν σε γεγονότα και καταστάσεις. Χρειάζεται να βοηθηθούν τα παιδιά ώστε να αποκτήσουν δεξιότητες χειρισμού του άγχους. Επίσης πρέπει να οργανωθεί ο χρόνος των παιδιών ώστε να μειωθεί το άγχος και η πίεση, που σίγουρα είναι χαρακτηριστικό της σύγχρονης ζωής.   Ο τομέας της «Στοχευμένης ηγεσίας» (αποτελεσματική ηγεσία- πρωτοβουλία) είναι ένας άλλος τομέας που πρέπει να βοηθηθούν τα παιδιά. Τα παιδιά πρέπει να έχουν την ευκαιρία να αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες και ταυτόχρονα να τους αναγνωρίζεται αυτή η ικανότητα. Πρέπει να νιώθουν ότι τα εμπιστευόμαστε ώστε να ενισχύσουν την αυτοεικόνα τους και να θέλουν να εμπλέκονται σε γεγονότα και καταστάσεις.

Συμπεράσματα 2:   Ο τομέας της «Νοητικής ευελιξίας», (προσαρμογή σκέψεων να αφομοίωση νέων πληροφοριών) είναι επίσης ένας τομέας που χρειάζεται περισσότερη βελτίωση και σίγουρα έχει σχέση με τον τομέα του «Συναισθηματικού ελέγχου», γιατί αν το άτομο συναισθηματικά είναι ήρεμο τότε πιθανότατα αυτό να το βοηθήσει να είναι και πιο ευέλικτο κατά τη λήψη και αφομοίωση νέων πληροφοριών και δεδομένων.   Φαίνεται ότι οι γονείς (και συγκεκριμένα στην έρευνά μας οι μητέρες) ασκούν αρκετά μεγάλη επίδραση στις απόψεις, στάσεις και συμπεριφορές των παιδιών τους. Αυτή η μεταβίβαση των απόψεων, στάσεων και συμπεριφορών γίνεται θελημένα ή και άθελα μέσω της δικής μας προσωπικότητας, άρα ο ρόλος των γονιών είναι τεράστιας σημασίας, για το πώς τα παιδιά μας «βλέπουν» τον κόσμο αλλά και τον εαυτό τους.   Αρκετές από τις δηλώσεις που αξιολογήθηκαν με χαμηλό μέσο όρο στην έρευνά μας είχαν παρόμοια ευρήματα-μετρήσεις και σε άλλες έρευνες του εξωτερικού.   Ένα ξεκάθαρο μήνυμα που στέλνεται προς τους συντονιστές του προγράμματος είναι ότι την επόμενη σχολική χρονιά το θέμα που θα μας απασχολήσει πρέπει να είναι η «Διαχείριση του άγχους».

18ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Gardner. Η (2000). Intelligence Reframed: Multiple Intelligences for the 21st Century. New York: Basic. Neill, J. T. (1999a). Personal development outcomes of outdoor education programs. Poster presented at: The 11th Australasian Human Development Conference, July 8-10, 1999, University of Sydney, Australia.Personal development outcomes of outdoor education programs Neill, J. T. (1999b). The melting pot of outdoor education effects: Testing the flavours of program type, duration and participant age. In Proceedings of the 11th National Outdoor Education Conference, January, Perth, Western Australia: Camping and Outdoor Education Association of Western Australia, pp The melting pot of outdoor education effects: Testing the flavours of program type, duration and participant age Neill, J. T. (2000a). The impact of Outward Bound Challenge Courses on disadvantaged youth sponsored by Colonial Foundation. Unpublished report, University of Canberra, ACT, Australia.The impact of Outward Bound Challenge Courses on disadvantaged youth sponsored by Colonial Foundation Neill, J. T. (2000b). The Life Effectiveness Questionnaire: A tool for measuring change. Unpublished manuscript. University of Canberra, Australia.The Life Effectiveness Questionnaire: A tool for measuring change Neill, J. T. (2002). Brief evaluation of the Mystery Adventure experience. Unpublished manuscript. University of New Hampshire, Durham, NH.Brief evaluation of the Mystery Adventure experience Neill, J. T., Marsh, H. W., & Richards, G. E. (2003). The Life Effectiveness Questionnaire: Development and psychometrics. Unpublished manuscript, University of Western Sydney, Sydney, NSW, Australia.The Life Effectiveness Questionnaire: Development and psychometrics

19