«Ψηφιακές Βιβλιοθήκες» «Πνευματική Ιδιοκτησία Ψηφιακές Βιβλιοθήκες» ΙΟΝΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΤΜΗΜΑ ΑΡΧΕΙΟΝΟΜΙΑΣ-ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΟΝΟΜΙΑΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ «ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΩΝ ΜΕ ΕΜΦΑΣΗ ΣΤΙΣ ΝΕΕΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ ΤΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ» Εργασία στο μάθημα «Ψηφιακές Βιβλιοθήκες» Διδάσκων: Σαράντος Καπιδάκης Θέμα: «Πνευματική Ιδιοκτησία και Ψηφιακές Βιβλιοθήκες»  Εισηγήτρια: Σωτηρία Σαλάππα Αθήνα, Δεκέμβριος 2005 19/12/2005

Υπάρχουσα κατάσταση Το θέμα της πνευματικής ιδιοκτησίας είναι αρκετά πολύπλοκο Νέες καταστάσεις λόγω πολλών και διαφορετικών νόμων, Οδηγιών, προτάσεων, τόσο σε εθνικό, όσο και σε διεθνές επίπεδο Οι δημιουργοί ανησυχούν για τη διασφάλιση των δικαιωμάτων τους στο ψηφιακό περιβάλλον Δεν υπάρχει διεθνές copyright Σκοπός της παγκόσμιας νομοθεσίας: να διασφαλίσει τα δικαιώματα χρήστη και δημιουργού Δικαίωμα «θεμιτής χρήσης»: Οι βιβλιοθήκες ανήκουν σ’ αυτή την κατηγορία του νόμου Οι δημιουργοί πρέπει να αποζημιώνονται για τη χρήση των έργων τους και στην περίπτωση της «θεμιτής χρήσης»

Ο ρόλος των βιβλιοθηκών στην ανάγκη για διασφάλιση των πνευματικών δικαιωμάτων Οι βιβλιοθήκες είναι συχνά οι μόνες οντότητες που παρέχουν πρόσβαση στην πλειοψηφία των προστατευμένων έργων που δεν υπάρχουν στην αγορά ή που έχουν εξαντληθεί χωρίς να έχει λήξει ο χρόνος προστασίας των δικαιωμάτων και είναι συχνά, επίσης, οι μόνες οντότητες που διατηρούν υλικό από το δημόσιο χώρο (public domain) Οι βιβλιοθήκες δίνουν το δικαίωμα στο χρήστη να ασκήσει τα δικαιώματά του Οι βιβλιοθήκες είναι το σημείο συνάντησης κοινού και δημιουργών Οι βιβλιοθήκες είναι μία μικρή, βέβαια, αλλά σημαντική αγορά για τα δημοσιευμένα έργα Οι βιβλιοθήκες ανησυχούν για τη διατήρηση του υλικού

Στατιστικά στοιχεία χρήσης διαδικτύου (1) Στατιστικά στοιχεία χρήσης διαδικτύου (1) Source: World Telecommunication Development Report, ITU, March 2002 19/12/2005

Στατιστικά στοιχεία χρήσης διαδικτύου (2) Στατιστικά στοιχεία χρήσης διαδικτύου (2) Source:  World Telecommunication Indicators, ITU, March 2002 19/12/2005

Στατιστικά στοιχεία χρήσης διαδικτύου (3) Στατιστικά στοιχεία χρήσης διαδικτύου (3) Πηγή: Εθνική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος. Έρευνα Χρήσης Τεχνολογιών Πληροφόρησης και Επικοινωνίας, Α΄ τρίμ. 2005 19/12/2005

Στατιστικά στοιχεία χρήσης διαδικτύου (4) Στατιστικά στοιχεία χρήσης διαδικτύου (4) Πηγή: Εθνική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος. Έρευνα Χρήσης Τεχνολογιών Πληροφόρησης και Επικοινωνίας, Α΄ τρίμ. 2005 19/12/2005

Νομοθεσία για πνευματική ιδιοκτησία (γενικά) Copyright Λογοτεχνικά έργα Μουσικά έργα Θεατρικά έργα Παντομίμες και χορογραφικά έργα Έργα εικονογραφίας, γραφιστικής και γλυπτικής Κινούμενες εικόνες και άλλα οπτικοακουστικά έργα Ηχητικές εγγραφές Πατέντες-Εφευρέσεις Εμπορικά Σήματα

Μύθοι και πραγματικότητα (1) Το copyright διασφαλίζεται αυτόματα, όταν δημιουργείται το έργο Το σημείωμα του copyright πρέπει να περιλαμβάνει: Σύμβολο © / Copyright / Copr. Έτος πρώτης δημοσίευσης του έργου Το όνομα του ιδιοκτήτη του copyright π.χ. Copr. 2002 El Greco, © ΕΣΥΕ (τελευταία ενημέρωση: 24/10/2005), Copyright 2004 Α. Παπασωτηρίου & Σία Ο.Ε., © 1997-2005 Papasotiriou S.A. Το σημείωμα για τα φωνογραφήματα (ηχητικά έργα) πρέπει να περιλαμβάνει: Το γράμμα P σε κύκλο Το έτος πρώτης έκδοσης της ηχογράφησης π.χ. P (σε κύκλο) 2002 A.B.C. Records Inc.

Μύθοι και πραγματικότητα (2) Η μη ύπαρξη σημειώματος copyright σε ένα έργο δε σημαίνει ότι το έργο δεν είναι πραγματικά προστατευμένο Δικαίωμα αίτησης για copyright έχουν: ο συγγραφέας αυτός που το διεκδικεί ο ιδιοκτήτης των αποκλειστικών δικαιωμάτων ο εξολοκλήρου εξουσιοδοτημένος πράκτορας Τα δικαιώματα που παρέχει το copyright είναι: Αναπαραγωγή - Δημόσια έκθεση Μετατροπή - Μετάδοση Διανομή - Μετάφραση Δημόσια παράσταση Ηθικά δικαιώματα και προστασία τους

Μύθοι και πραγματικότητα (3) Το copyright δεν προστατεύει ιδέες, διαδικασίες, γεγονότα, μεθόδους λειτουργίας ή μαθηματικές έννοιες Το copyright δεν προστατεύει τίτλους, σλόγκαν, λογότυπα Η έννοια της «θεμιτής χρήσης» (“fair use” / “fair dealing”) Παράγοντες απόδειξής της: Σκοπός και χαρακτήρας της χρήσης Η φύση του ίδιου του έργου Ποσότητα και ουσία του αποσπάσματος του έργου Επίδραση στην πιθανή αγορά του έργου ή στην αξία του Η έννοια του «δημόσιου χώρου» (“public domain”)

Μύθοι και πραγματικότητα (4) Χωρίς άδεια, το έργο μπορεί να χρησιμοποιηθεί στις περιπτώσεις: θεμιτής χρήσης όταν το έργο βρίσκεται σε δημόσιο χώρο αν το έργο αποτελεί μία ιδέα ή ένα γεγονός Το λογισμικό για ηλεκτρονικούς υπολογιστές (computer software) προστατεύεται ως πατέντα Τα δικαιώματα των προγραμμάτων Η/Υ που δημιουργούνται κατά τη διάρκεια εργασίας του δημιουργού τους, ανήκουν στον εργοδότη

Παγκόσμια κοινότητα Διεθνής Σύμβαση Βέρνης (1886, αναθ. 1971) Διεθνής Σύμβαση Ρώμης (1961) Συμφωνία TRIPS (Trade Related Aspects of Intellectual Property) (1994) Συνθήκες Γενεύης (1996) από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Πνευματικής Ιδιοκτησίας (WIPO) Συνθήκες του Διαδικτύου (Internet Treaties) Συνθήκη για τα Πνευματικά Δικαιώματα (WIPO Copyright Treaty – WCT) Συνθήκη Παραστάσεων και Φωνογραφημάτων (WIPO Performances and Phonograms Treaty – WPPT)

Ελλάδα Ελλάδα Ν. 2121/93 (τροπ. άρθρο 3 Ν. 2435/1996 και άρθρο 8 Ν. 2557/1997) (γενικός νόμος περί Πνευματικής Ιδιοκτησίας) Ν. 2819/2000 (προστασία βάσεων δεδομένων) – Στις σκανδιναβικές χώρες από το 1961!

Ευρώπη Green Paper on Copyright and Related Rights in the Information Society (1995) Έλεγχος σε θέματα αναπαραγωγής Οριοθέτηση κοινού που θα έχει πρόσβαση Προσοχή στα ηθικά δικαιώματα Συστήματα τεχνολογικής προστασίας Πρόσβαση σε βάσεις δεδομένων με συνδρομή E.U. Copyright Directive (2001) Δικαίωμα αναπαραγωγής στο ψηφιακό περιβάλλον Δικαίωμα προσωρινής αναπαραγωγής Διαθεσιμότητα διαλειτουργικών μεταφορών Περιορισμοί και εξαιρέσεις χρήσης Τεχνολογικά μέτρα προστασίας Διαχείριση πληροφορίας

Αμερική Anti-copyright πολιτική DMCA (Digital Millenium Copyright Act) (1998) Anti-copyright πολιτική Μη κερδοσκοπικές και κερδοσκοπικές εταιρείες εξασφάλισης ή/και διασφάλισης copyright στο διαδίκτυο Παραδείγματα: benedict.com (Benedict O’ Mahoney) copyright.com (Copyright Clearance Center) U.S. Copyright Office / Library of Congress

19/12/2005

19/12/2005

DMCA (1) Θέματα και στόχοι: Θεμιτή χρήση στο ψηφιακό περιβάλλον και στις βάσεις δεδομένων Διατήρηση του δημόσιου χώρου (public domain) Εκσυγχρονισμός της διατήρησης υλικού από μια βιβλιοθήκη Περιορισμός στην ευθύνη του παροχέα on-line υπηρεσίας Εκπαίδευση από απόσταση

DMCA (2) Περιλαμβάνει δύο κατηγορίες μέτρων προστασίας: Technological Protection Measures (TPMs) Κανόνες: Απαγόρευση στην παραβίαση των ελέγχων κατά την πρόσβαση Απαγόρευση στην κατασκευή κ.λπ. προϊόντων που έχουν σκοπό να παραβιάσουν τα μέτρα τεχνολογικής προστασίας Εξαιρέσεις από τον κανόνα για βιβλιοθήκες, εκπαιδευτικά ιδρύματα, για λόγους διαλειτουργικότητας συστημάτων, για έρευνα κρυπτογράφησης, για δοκιμή ασφάλειας του συστήματος, για να σταματήσει η τεχνολογία που διανέμει πληροφορίες on-line συνδρομητή

DMCA (3) Περιλαμβάνει: Τίτλο Όνομα συγγραφέα Όνομα ιδιοκτήτη copyright Copyright Management Information (CMIs) Περιλαμβάνει: Τίτλο Όνομα συγγραφέα Όνομα ιδιοκτήτη copyright Όνομα για διευθυντές, παρουσιαστές, συγγραφείς Όρους και συνθήκες χρήσης του έργου Εξηγεί αριθμούς ή σύμβολα Άλλες πληροφορίες Εξαιρέσεις: Λόγοι νομικοί Λόγοι ασφάλειας πληροφοριών Δημόσιες παραστάσεις από ραδιοφωνικούς ή τηλεοπτικούς σταθμούς

DMCA (4) Υποχρεώσεις ιδιοκτητών copyright: Να ακολουθούν πρότυπα και πρωτόκολλα επικοινωνίας Η τεχνολογία του ιδιοκτήτη να μην επεμβαίνει στο σύστημα του παροχέα on-line υπηρεσίας Να παρέχει ανακοινώσεις για τις ενέργειές του Ειδική εξαίρεση για βιβλιοθήκες: Υπό το καθεστώς της «θεμιτής χρήσης» Ειδικές οδηγίες για διατήρηση, φωτοτύπηση και διαδανεισμό: Μπορούν να δημιουργήσουν μέχρι τρία (3) αντίγραφα Μπορούν να διαδανείσουν τα αντίγραφά τους Πρέπει να ελέγχουν για την ύπαρξη σημειώματος copyright Μπορούν να αντικαταστήσουν αντίγραφο με νέα τεχνολογικά μέσα

Άποψη Association of Research Libraries Διεκδίκηση του δικαιώματος παροχής έντυπης μορφής Ψηφιακή πρόσβαση σημαίνει περιορισμένη πρόσβαση Διαπραγμάτευση όρων για θεμιτή χρήση Προσοχή στον εξοπλισμό που αποκωδικοποιεί έργα Η βιβλιοθήκη ως παροχέας on-line υπηρεσίας

Συμπεράσματα Συνδυασμός διασφάλισης δικαιωμάτων δημιουργών και χρηστών Καλή νομοθεσία περί πνευματικών δικαιωμάτων και σωστή πολιτική τήρησης αυτής Θέματα πνευματικής ιδιοκτησίας που ζητούν επίλυση: Σκοπός προστασίας στο ψηφιακό περιβάλλον Ευθύνη των παροχέων on-line υπηρεσιών Δικαιώματα μουσικών Δικαιώματα ψηφιακών ταινιών Διασυνδέσεις στις πληροφορίες για τα πνευματικά δικαιώματα on-line Προστασία των βάσεων δεδομένων Οι βιβλιοθηκονόμοι έτοιμοι να αντιμετωπίσουν τη νέα εποχή;

Ευχαριστώ πολύ για την προσοχή σας! Ευχαριστώ πολύ για την προσοχή σας! 19/12/2005