Μαρία Κουφέλου Όλγα Δουγραματζή Μαρία Παυλή Θάλεια Τσουκαρέλλη Mαχαιροποιία Μαρία Κουφέλου Όλγα Δουγραματζή Μαρία Παυλή Θάλεια Τσουκαρέλλη

Εισαγωγή Ένα από τα παλαιοτέρα επαγγέλματα που τείνουν προς την εξαφάνιση είναι και εκείνο του μαχαιροποιού ή μαχαιρά. Η κύρια ασχολία τους ήταν η κατασκευή μαχαιριών ή άλλων αγροτικών εργαλείων. Συνήθως μαθήτευαν σε μεγαλύτερούς τους που είχαν το ίδιο επάγγελμα. Γυρνούσαν από χωριό σε χωριό και έλεγαν στον τελάλη του χωριού να ανακοινώσει την παρουσία τους, στην συνεχεία οι χωριανοί μαζεύονταν τριγύρω του και έκαναν τις απαραίτητες αγορές. Το επάγγελμα αυτό δεν είχε πολύ ζήτηση και εξαιτίας αυτού του γεγονότος οι μαχαιράδες δεν είχαν το κέρδος που επιθυμούσαν.

ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΛΕΠΙΔΩΝ Με τη χρήση ατσάλινων σουστών αυτοκίνητου μόλις η λεπίδα αποκτούσε την κόψη που επιθυμούσαν, τη βουτούσαν στο καμίνι ώσπου να κοκκινίσει και στη συνέχεια σε κρύο νερό για να γίνει σκληρή, να ατσαλωθεί. Με την απότομη εναλλαγή διαστολής και συστολής της λεπίδας από το καυτό καμίνι στο κρύο νερό, η λεπίδα καθάριζε από τις μαυρίλες που μπορεί να είχε και γινόταν άσπρη. το ατσάλι κρύωνε και το έβαζαν ξανά στο καμίνι για να πυρώσει και να μαλακώσει για να το δουλεύουν με μεγαλύτερη ευκολία. Μόλις η λεπίδα αποκτούσε την κόψη που επιθυμούσαν, τη βουτούσαν στο καμίνι ώσπου να κοκκινίσει και στη συνέχεια σε κρύο νερό για να γίνει σκληρή, να ατσαλωθεί. Με την απότομη εναλλαγή διαστολής και συστολής της λεπίδας από το καυτό καμίνι στο κρύο νερό, η λεπίδα καθάριζε από τις μαυρίλες που μπορεί να είχε και γινόταν άσπρη.

Στη συνέχεια την τοποθετούσαν πάνω στη φωτιά για να αρχίζει να ζεσταίνεται και άλλαζε χρώματα. Από άσπρη γινόταν σταχτί, από σταχτί πιο σκούρα, ώσπου έπαιρνε χρώμα μελιτζανί. Σημαντική για τη δημιουργία του σωστού χρώματος της λεπίδας ήταν η χρήση κάρβουνου από καστανιές στο καμίνι. Όπως ανέφεραν οι μαχαιράδες, για να είναι κοφτερή η λεπίδα πρέπει να ξεκινά από χοντρή στη βάση της και όσο φτάνει στην άκρη να γίνεται πιο λεπτή. Αυτή η διαδικασία ονομάζεται το άνοιγμα του στόματος. Στο τελευταίο στάδιο για να φτιάξουν την κόψη χρησιμοποιούσαν μια τεχνική που ονομαζόταν λαδάκωμα.

Πάγκος για ¨λαδάκωμα¨ που βοηθούσε παλιά στη δημιουργία της κόψης του μαχαιριού

ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΛΑΒΩΝ Οι λαβές των μαχαιριών προέρχονταν συνήθως από κέρατα μοσχαριού και βουβαλιού, ενώ ορισμένες από ξύλο ελιάς, το οποίο ήταν αρκετά γερό σαν υλικό και ταυτόχρονα παρήγαγε καλύτερο αισθητικό αποτέλεσμα. Παλαιότερα τα κέρατα τα έβρισκαν στα απορρίμματα των κρεοπωλών ή των σφαγείων και τα δούλευαν με το πριόνι. Χρησιμοποιούσαν επίσης το μαγγανοψάλιδο με το οποίο χτυπούσαν το ξύλο ή το κέρατο για να δημιουργήσουν τρύπα στη λαβή του μαχαιριού. Για τη δημιουργία αντίστοιχης τρύπας στη λεπίδα, τρυπούσαν το ατσάλι με τον λεγόμενο ζουμπά, δηλαδή με καλέμι. Όταν η λαβή ήταν από ξύλο ελιάς, χρησιμοποιούσαν χλωρά ξύλα τα οποία έβραζαν για να βγάλουν όλους τους χυμούς τους. Με αυτό τον τρόπο η ξύλινη λαβή προστατευόταν από το σκόρο και δεν έσκαγε. Όταν ξεραινόταν το ξύλο, του έδιναν το σχήμα που επιθυμούσαν. Αφού έφτιαχναν τη λαβή την πλούμιζαν διακοσμούσαν συνήθως με σχέδια. Μεταξύ των μαχαιράδων υπήρχε συναγωνισμός για το καλύτερο πλούμισμα. μαχαίρι έγραφαν στιχάκια ή έφτιαχναν σχήματα αστέρια από ασήμι, χαλκό κ.α. Τα στιχάκια διέφεραν ανάλογα με το μάστορα.

ΣΤΟΙΧΑΚΙ Χάρε για πες μου να χαρείς στο μαύρο σου σκοτάδι θα γιάνουν τούτες οι πληγές όταν θα μπουν στον Άδη; Μαχαίρι από τη θήκη σου μη βγαίνεις για κακό μου μόν’ έβγα να υπερασπιστείς το δίκιο το δικό μου

Λίμες για πριόνια και κλαδευτήρια.

ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΠΛΟΥΜΙΣΜΑΤΟΣ Η διαδικασία του πλουμίσματος ήταν κοπιώδης και χρονοβόρα και δεν αμειβόταν ανάλογα, γι’ αυτό εξέλιπε σταδιακά. Για να φτιάξουν το πλούμισμα, άλειφαν αρχικά κερί πάνω στη λάμα. Μόλις αυτό στέγνωνε χάραζαν πάνω του τους στίχους ή τα σχέδια. Στη συνέχεια, έχυναν από πάνω νιτρικό οξύ και λίγο αλάτι. Το αλάτι συγκρατούσε το νιτρικό οξύ για να μην κατρακυλήσει από τη λάμα. Το άφηναν περίπου δέκα λεπτά για να γίνει δυνατό. Το κερί λειτουργούσε σαν προστατευτικό από το οξύ, αλλά στα σημεία που είχαν χαραχθεί και δεν καλύπτονταν απ’ αυτό, εισχωρούσε το νιτρικό οξύ και το αλάτι και σχηματίζονταν οι στίχοι. Στη συνέχεια έπλεναν τη λεπίδα με νερό για να φύγει το νιτρικό οξύ και την ξαναζέσταιναν για να λιώσει και να φύγει και το κερί. Όταν τη σκούπιζαν εμφανίζονταν χαραγμένοι οι στίχοι.

Καμίνι και αμόνι.

ΤΟ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ ΣΗΜΕΡΑ Σήμερα το επάγγελμα του μαχαιρά τείνει να εκλείψει. Η χρονοβόρα διαδικασία και ο κόπος που απαιτεί η δημιουργία ενός χειροποίητου μαχαιριού, καθώς και η ανάπτυξη της μαζικής παραγωγής των μαχαιριών και το μειωμένο κόστος τους, δεν βοηθούν στη διατήρηση της τέχνης αυτής.

Χειροποίητα μαχαίρια.