ΑΚΡΙΤΕΣ

Ακρίτες αποκαλούνταν από τους Βυζαντινούς οι φύλακες των συνόρων, που την εποχή εκείνη τα ονόμαζαν «άκρες». Οι ακρίτες αντικατέστησαν τους milites limitaneos των αυτοκρατορικών χρόνων της Ρώμης, τους οποίους οι Ρωμαίοι αυτοκράτορες είχαν εγκαταστήσει μονίμως για να προφυλάξουν τη χώρα από αιφνιδιασμούς και επιδρομές των βαρβάρων.

Στους ακρίτες δωρίζονταν κτήματα για να τα καλλιεργούν και απαλλάσσονταν από τους φόρους, με μόνη υποχρέωση να φυλάσσουν τα σύνορα από τις επιδρομές των Αράβων και των απελατών (μεσαιωνικοί κλέφτες). Ήταν δηλαδή ένα είδος μόνιμων μισθοφόρων φρουρών και στρατιωτών.

Τον αριθμό τους ελάττωσε ο Μέγας Κωνσταντίνος όταν εγκατέστησε πολλούς από αυτούς στις πόλεις. Την εποχή του αυτοκράτορα Ιουστινιανού το σώμα των ακριτών σχεδόν διαλύθηκε, αλλά όταν ξεκίνησαν οι επιδρομές των Αράβων την εποχή του αυτοκράτορα Ηρακλείου, το σώμα των ακριτών αναπτύχθηκε πάλι και διατηρήθηκε μέχρι τους χρόνους των εικονομάχων.

Αργότερα, ο Μιχαήλ Παλαιολόγος διέλυσε ουσιαστικά τους ακρίτες όταν κατάργησε το αφορολόγητο και τους επέβαλε φόρους. Το αποτέλεσμα ήταν καταστροφικό, αφού πολλοί από τους ακρίτες αγανάκτησαν και πήγαν με τους Σελτζούκους Τούρκους, που την εποχή εκείνη είχαν ήδη αναπτυχθεί στις μικρασιατικές χώρες. Οι υπόλοιποι ακρίτες αφού δεν είχαν προσωπικό ενδιαφέρον για την τήρηση της ασφάλειας των συνόρων, τα παραμέλησαν με αποτέλεσμα αυτά να αφεθούν ανοιχτά στους Τούρκους και τον επεκτατισμό τους.

Την εποχή της δόξας τους (7ος – 10ος αιώνας) οι ακρίτες αγωνίζονταν ακατάπαυστα εναντίον των Σαρακηνών και των απελατών. Η ζωή τους ήταν κατ’ εξοχήν πολεμική και επικίνδυνη, ιδιαίτερα στις παραμεθόριες μικρασιατικές περιοχές του Πόντου και της Καππαδοκίας. Αυτό συνετέλεσε στην ανάπτυξη πνεύματος ηρωικού (ανάλογο με αυτό της μεσαιωνικής Δύσης), στο οποίο και οφείλεται η γένεση και ανάπτυξη ποίησης κατ’ εξοχήν ηρωικής, της λεγόμενης «ακριτικής». Λείψανα τέτοια έχουμε μέχρι και σήμερα στα παραδοσιακά δημοτικά τραγούδια μας και ιδιαίτερα στο σωζόμενο σε χειρόγραφα μεσαιωνικό «έπος του Βασίλειου Διγενή Ακρίτα». Δεν πρέπει όμως να ξεχάσουμε και τους υπόλοιπους εξυμνούμενους ήρωες ακρίτες όπως, ο Ανδρόνικος, ο Αρμούρης, ο Βάρδας Φωκάς, ο Νικηφόρος, ο Πετροτράχηλος, ο Πορφύρης και άλλοι.

ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΔΙΓΕΝΗΣ ΑΚΡΙΤΑΣ Ο Βασίλειος Διγενής Ακρίτας είναι ο γνωστότερος από τους ήρωες των ακριτικών τραγουδιών Σύμφωνα με τον μύθο ήταν ένας από τους Ακρίτες, τους φρουρούς των Βυζαντινών συνόρων και απέκτησε το προσωνύμιο Διγενής εξαιτίας της εθνικής καταγωγής του: η μητέρα του ήταν κόρη βυζαντινού στρατηγού και ο πατέρας του εμίρης από την Συρία.

ΑΚΡΙΤΑΣ ΤΟΥ ΠΟΝΤΟΥ

Ο ΔΙΓΕΝΗΣ ΚΑΙ Ο ΧΑΡΟΣ

Το Ιππικό των Ακριτών

Το μικρό βλαχόπουλο

«Του μικρού Βλαχόπουλου» Ο Κωσταντίνος ο μικρός κι ο Αλέξης ο ανδρειωμένος, και το μικρό Βλαχόπουλο αντάμα τρων και πίνουν, έχουνε και τους μαύρους τους σ έναν ταβλάν δεμένους· Του Κώστα τρώγει τα σίδερα, τ' Αλέξη τα λιθάρια, και του μικρού Βλαχόπουλου τα δένδρα ξεριζώνει. Εκείνοι τρων και πίνουνε, κι αντάμα ξεφαντώνουν, κι ένα πουλάκι έκατσε στης τράπεζας τ΄αχείλι. Δεν κιλαδούσε σαν πουλί, μηδέ σαν χελιδόνι, μόν' κιλαδούσε κι έσερνεν αθρώπινην λαλίτσα· «Εσείς τρώτε και πίνετε, κι οι κλέφτες σάς πατήσαν· πήραν του Κώστα τα παιδιά, τ΄Αλέξη τη γυναίκα, και του μικρού Βλαχόπουλου, πήραν την αδελφήν του». Ο Κώστας το καλίγωνε, κι Αλέξης το σελώνει, και το μικρό Βλαχόπουλο στον μαύρο καβαλάρης. «Σύρε Βλαχάκι μ', σύρ' εσύ, και χιλιομέτρησέ τους, κι αν είναι χίλιοι, έμβα τους, κι αν είναι δυο χιλιάδες, κι αν είναι τρεις και τέσσαρες, απολογιά μας στέλνεις». Δίνει βιτσιάν του μαύρου του, στον κάμπον κατεβαίνει· βλέπει τ΄ασκέρι κι είν' πολύ, και μετρημόν δεν έχει. Στέκεται, διαλογίζεται, κι ατός του το θαυμάζει· πίσω να πάγει ντρέπεται, μπροστά να πά' φοβάται.' Στέκεται, διαλογίζεται, το μαύρο του ρωτάει· «Δύνεσαι, μαύρε μ', δύνεσαι, να μπούμε και να βγούμε;» Ο μαύρος πιλογήθηκε, με πόθον τόνε λέγει· «Δύναμ' αφέντη, δύνομαι, να μπούμε και να βγούμε». Δεν είναι χίλιοι να τους μπω, δεν είναι δυο χιλιάδες, δεν είναι τρεις και τέσσερις, μόν' είν' οκτώ χιλιάδες Δύναμ' αφέντη, δύνομαι, να μπούμε και να βγούμε». «Βάστα, βρε μαύρε μου, καλά, σπαθί μου δαμασκένιο!» Στο έμπα χίλιους έκοψε, στο έβγα δυο χιλιάδες, και στο καλό το γύρισμα κανέναν δεν αφήνει. Ψιλήν φωνίτσαν έσυρε, όσο κι αν ημπορούσε· Που είσ' Αλέξη μ' αδελφέ, Κώστα μ' ανδρειωμένε· αν είστ' ομπρός μου φύγετε, στα δάση να κρυφθείτε, κι ο μαύρος μου εμούστωσε πηδώντας τα κεφάλια». Κι εκείνοι τον εζούλεψαν, ρίχνουν και τον βαρούνε. Πήρ' ο Κώστας το μαύρο του, κι Αλέξης το σπαθί του. Κι ο άγγελος κατέβηκε και πήρε την ψυχή του.

Το μικρό βλαχόπουλο πολεμά

ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ ΠΟΛΥ Μαθητής: (Μαθητής της Ε’ Τάξης) Μάθημα: Ιστορία ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ ΠΟΛΥ Μαθητής: (Μαθητής της Ε’ Τάξης) Μάθημα: Ιστορία Τάξη: Ε΄ Σχολείο: 2ο Πρότυπο Πειραματικό Δημοτικό Ιωαννίνων Δασκάλα: Τσίλη Αναστασία