ΧΩΡΟΤΑΞΙΑ 7ου εξαμήνου 2007-08 Φροντιστήριο: Ε. Παναγιωτάτου Σπουδαστές: Χατζηφώτη Όλγα Χρυσανθοπούλου Χριστίνα ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΚΑΜΨΗ ΚΑΙ ΔΙΑΤΗΡΗΣΗ ΤΟΥ ΦΥΣΙΚΟΥ ΠΛΟΥΤΟΥ ΣΤΟ ΝΟΜΟ ΗΛΕΙΑΣ

Εισαγωγή Οι φυσικές καταστροφές του καλοκαιριού, σε όποιο αμφισβητούμενο ποσοστό μπορούν να αποκαλούνται φυσικές, κατάφεραν με την ένταση και έκτασή τους να δημιουργήσουν εντονότατο ρήγμα στις παραγωγικές διαδικασίες του Νομού Ηλείας. Η κατάσταση εμφανίζεται σε τέτοιο βαθμό απορρυθμισμένη που κρίνεται απαραίτητη η οργανωμένη παρέμβαση για την επαναφορά της ισορροπίας και λειτουργικότητας του χώρου. Το ερώτημα λοιπόν έγκειται στην διατύπωση στόχων για το μέλλον της περιοχής καθώς και το ιδεολογικό τους υπόβαθρο, και σε επόμενο στάδιο στην διαμόρφωση ενός σχεδίου δράσης για την βέλτιστη υλοποίηση των στόχων αυτών. Ο καταμερισμός επίσης των στόχων ανάλογα με τον τομέα που υπάγονται (κοινωνικό, οικονομικό κλπ) θα ωφελήσει στην αποδοτικότερη εφαρμογή τους, αφού έτσι θα «μοιραστούν» οι αρμοδιότητες μεταξύ των διαφόρων τοπικών και υπερτοπικών φορέων. Θα γίνουν έτσι σαφείς και οι ενέργειες που μπορεί η κοινωνία του νομού Ηλείας αλλά και της Ελλάδας γενικότερα να πραγματοποιήσουν ώστε να συμβάλλουν στην ανάκαμψη των οικοσυστημάτων των πυρόπληκτων περιοχών, Με κόκκινο σηματοδοτούνται οι καμένες περιοχές της Πελοποννήσου Φωτογραφία του κατεστραμμένου τοπίου…

Στάδια μελέτης: Συλλογή Δεδομένων Ως πρώτο στάδιο της διαδικασίας ανάπλασης της περιοχής επιβάλλεται η συλλογή δεδομένων. Ανάλυση της περιοχής μελέτης προ καταστροφής με κριτική ματιά ως προς την αποδοτικότητα των υφισταμένων δραστηριοτήτων και στον εντοπισμό των ασθενών σχέσεων. Αποτίμηση των υφιστάμενων καταστροφών στον περιβαλλοντικό, κοινωνικό και οικονομικό τομέα. Αναγνώριση των χωρικών σχέσεων που επλήγησαν ή διαταράχθηκαν, όπως οι σχέσεις-δίκτυα σε οικονομικό, περιβαλλοντικό και κοινωνικό επίπεδο. Για την πληρέστερη συλλογή δεδομένων οφείλει κανείς να έχει εκ των προτέρων γνώση των θεμάτων που θα πραγματεύεται, ώστε να μπορεί να συνδυάζει αποτελεσματικά τα δεδομένα και να βγάζει διατομεακά συμπεράσματα. «Συμπεραίνει κανείς εξ αρχής ότι η διαδικασία της χωροταξικής μελέτης (αλλά και των περισσότερων μελετών) δεν μπορεί να γίνει με καθορισμένη αλληλουχία και ανεξαρτησία των σταδίων μελέτης, αλλά μόνο με κυκλική επανατροφοδότηση της πληροφορίας (feedback)» Είναι απαραίτητο να προσεγγίζει κανείς τις στεγνές πληροφορίες με την γνώση ότι όλες εμπλέκονται σε ένα περίπλοκο δικτυακό κατασκεύασμα (το οποίο διαθέτει και χωρικές ιδιότητες) με συχνά μη ορατές σχέσεις αιτίου-αποτελέσματος, διαμορφώνοντας εντέλει αυτό που ονομάζουμε κοινωνία ή και κατά επέκταση ζωή. Όπως είναι φανερό πρέπει να γίνονται και επιλογές για την υποστήριξη των αποδοτικότερων δικτύων με την προοπτική ότι η τροφοδότηση κάποιων κόμβων θα προκαλέσει την αλυσιδωτή ανάπτυξη των ασθενέστερων που τους περιβάλλουν. Το ίδιο ισχύει και στον τομέα του περιβάλλοντος: είναι προτιμότερο για παράδειγμα να γίνει αναδάσωση στον Καϊάφα, που με φυσικές διαδικασίες θα προκαλέσει την ανάπτυξη και στις γύρω περιοχές, παρά να γίνει προσπάθεια να αναδασωθεί ολόκληρο το νότιο τμήμα του νομού, που μόνο ασθενείς σχέσεις μπορεί να δημιουργήσει. Με γκρι σηματοδοτούνται οι καμένες περιοχές της Πελοποννήσου και με κόκκινο τα δάση Δορυφορική εικόνα των πυρκαγιών

Στάδια μελέτης: Ιδεολογική προσέγγιση Ως δεύτερο στάδιο της αναδιοργάνωσης του χώρου σε αυτήν την περιοχή κρίνεται απαραίτητη η διατύπωση ιδεολογικής προσέγγισης – κατεύθυνσης ανάπτυξης. Πρέπει δηλαδή να διατυπωθούν προτεραιότητες, να ιεραρχηθούν οι κατευθύνσεις των λειτουργιών της περιοχής και να επιλεγούν τα σημεία εκείνα που θεωρούνται καταλυτικά ως προς την εύρυθμη ανάπτυξη της περιοχής. Οι προτεραιότητες αυτές αναπόφευκτα σηματοδοτούνται και ιδεολογικά αφού διαφορετική ιδεολογία σημαίνει διαφορετική ιεράρχηση των επεμβάσεων στην περιοχή μελέτης. Εφόσον το αντικείμενο μελέτης της χωροταξίας εμφανίζεται στην πραγματική του μορφή ως ένας σύστημα με καθορισμένες χωρικές ιδιότητες και με πολυδιάστατα αλληλοσχετιζόμενα δίκτυα, η συνθετική διαδικασία μπορεί να πραγματοποιηθεί τροποποιώντας τα κομβικά σημεία-αίτια μιας αλυσίδας λειτουργιών, ώστε το τελικό αποτέλεσμα να πλησιάζει τους στόχους που έχουν τεθεί. Έτσι μπορεί να βρει κανείς τα αίτια αποτυχίας ποικίλων σχεδιαστικών προτάσεων, όπου οι κινήσεις εφαρμογής αντί να τροποποιούν το αίτιο ενός φαινομένου στοχεύουν να τροποποιήσουν το αποτέλεσμα μέσω καθαρής επιβολής ισχύος, αγνοώντας την φυσική πορεία των πραγμάτων. Μέσω αυτής της σκοπιάς, αφενός μειώνεται ο απολυταρχικός χαρακτήρας του σχεδιασμού και αφετέρου αυξάνονται οι πιθανότητες αποδοτικής εφαρμογής με οικονομικότερες ενέργειες. Η Ζαχάρω αποτελείται συνολικά από 19 χωριά. Τα 16 από αυτά καταστράφηκαν αφήνοντας άστεγους ένα μεγάλο ποσοστό των κατοίκων Φωτογραφίες κατά τη διάρκεια της πυρκαγιάς στη Ζαχάρω και το αποτέλεσμα….

Στάδια μελέτης: Διαμόρφωση σχεδίου δράσης Η εφαρμογή μιας ιδέας σε συγκεκριμένο τόπο και χρόνο κρίνεται κυρίως από την σωστή ανάγνωση των αλληλσυσχετίσεων στο χώρο και της αντιστοίχισής τους με τις παρεμβάσεις και φυσικά είναι αλληλένδετη με την ιδεολογική προσέγγιση αυτών. Απαραίτητη είναι η διατύπωση της μεθοδολογίας μέσω της οποίας το σχέδιο δράσης θα τεθεί σε εφαρμογή. Αυτό εξαρτάται από τον τομέα στον οποίο γίνεται η παρέμβαση, από τα δεδομένα που αφορούν την περιοχή και την μεταβολή τους στο χρόνο. Οργανώνεται έτσι το σχέδιο δράσης σε «ενότητες» όπου οι προτάσεις της καθεμίας μπορούν να μελετηθούν ξεχωριστά και αντίστοιχα να εφαρμοστούν σε διαφορετικό χρόνο, από διαφορετικούς φορείς κλπ. Η εθελοντική προσφορά διαφόρων φορέων και η ατομική βοήθεια που προσφέρθηκε στους κατοίκους των πυρόπληκτων περιοχών ήταν μέγιστης σημασίας

Χάρτης του Νομού Ηλείας Η υπόθεση εργασίας Στην περίπτωσή μας, η προτεραιότητά μας έγκειται στην προστασία του περιβάλλοντος. Η επιλογή αυτή δεν είναι ούτε προσωπική ούτε ανεξάρτητη, αλλά το αποτέλεσμα μιας ευρύτερης συλλογιστικής πορείας, που θέτει τον τουρισμό ως βασικό οικονομικό πόρο τον Ηλείας δεδομένης της καταστροφής που υπέστη ο κυρίαρχος πρωτογενής τομέας. η μειωμένη αποδοτικότητα/ανταγωνιστικότητα του πρωτογενούς τομέα η έλλειψη συγκεντρωμένου επενδυτικού κεφαλαίου για την ανάπτυξη αποδοτικού δευτερογενούς τομέα στην περιοχή η ύπαρξη μικρομεσαίων ιδιοκτησιών η ενεργοποίηση ευρύτερου συνόλου παραγωγικού δυναμικού είναι λόγοι που υποδεικνύουν τον τουρισμό ως ένα σημαντικό παράγοντα για την ανάπτυξη της περιοχής. Ανεξάρτητα από το πλήγμα στον πρωτογενή τομέα, η τουριστική ανάπτυξη της περιοχής είναι ουσιώδες να τεθεί σε πλαίσιο μελέτης και οργάνωσης εφόσον είναι μελλοντικά αναπόφευκτη. Οι πιέσεις που δέχεται η περιοχή για ανέγερση μεγάλων τουριστικών μονάδων πρέπει να γίνουν η αφορμή για την ανάπτυξη του τριτογενή τομέα της περιοχής χωρίς όμως να επιδεινωθεί η ήδη από τις πυρκαγιές διαταραγμένη χωρική ισορροπία. Είναι σκόπιμο να δημιουργηθούν οι απαραίτητες υποδομές για την ανάπτυξη του τουρισμού στα πλαίσια μιας αειφόρου ανάπτυξης όπου αυτές οι δραστηριότητες θα επωφελούν την περιοχή και τους κατοίκους της χωρίς να γίνεται σπατάλη των φυσικών πόρων. Χρειάζεται οπότε συντονισμένη δράση, όπου οι τοπικοί φορείς και οι τοπικές κοινωνίες θα παίζουν βασικό ρόλο στη λήψη αποφάσεων, αφού αυτές εν τέλει θα «καρπωθούν» τις όποιες επιπτώσεις θα έχει ο σχεδιασμός στην περιοχή. Χάρτης του Νομού Ηλείας

Η γεωμορφολογία, οι χρήσεις γης και το περιβάλλον Στοιχεία - δεδομένα ενισχυτικά της υπόθεσης: Η γεωμορφολογία του εδάφους προσδιορίζεται από πεδινές εκτάσεις (60%). Αναλογία πεδινών – ημιορεινών - ορεινών εκτάσεων: 3 - 1 - 1 Οι αγροτικές περιοχές αντιστοιχούν στο 65,7% του νομού, το 29,3% είναι δάση και ημι-φυσικές εκτάσεις, το 2% αντιστοιχεί σε τεχνητές εκτάσεις και το 1,5% σε υδάτινες επιφάνειες (απογραφή ΕΣΥΕ 1999-2000) Οκτώ βιότοποι του νομού είναι ενταγμένοι στο δίκτυο Natura 2000. Αυτοί είναι το οροπέδιο Φολόης, οι εκβολές του Πηνειού, η Ολυμπία, το δάσος Ζαχάρως και η λίμνη Καϊάφα, η λιμνοθάλασσα Κοτύχι-Βρίνια, η παράκτια ζώνη από το ακρωτήρι της Κυλλήνης έως την Καλογριά, ο κόλπος της Κυπαρισσίας και η λιμνοθάλασσα Κοτύχι. Γεωφυσικός χάρτης του Νομού Ηλείας Χάρτης της Πελοποννήσου όπου με πράσινο απεικονίζονται οι περιοχές Natura 2000 Ποσοστά των διαφορετικών εκτάσεων γης στους δήμους στο νότιο τμήμα της Ηλείας

Πληθυσμιακά δεδομένα της περιοχής Στοιχεία - δεδομένα ενισχυτικά της υπόθεσης: Ο πληθυσμός, κατά το 1991, καταγράφηκε σε ποσοστό 57,9% ως αγροτικός, 24,8% ως αστικός και 18,3% ως ημιαστικός, γεγονός που υποδηλώνει την ισχυρή θέση του πρωτογενούς τομέα στην οικονομία του νομού. Από πλευράς γεωγραφικής κατανομής, παρατηρείται έντονη συγκέντρωση στα αστικά κέντρα και στην πεδινή Ηλεία. Το 2001 τα ποσοστά απασχόλησης ήταν: 37% στον πρωτογενή τομέα (22921 άτομα), 17,3% στον δευτερογενή τομέα (10707 άτομα) και 45,7% στον τριτογενή τομέα (28268 άτομα), Το 58% του πληθυσμού των νόμιμων μεταναστών απασχολείται στη γεωργία. Δηλωθέν εισόδημα ανά κάτοικο (όπως και οι κατά κεφαλή αποταμιευτικές καταθέσεις) το 1999 ανήλθε σε ποσοστό 50% του μέσου όρου της χώρας. Η τάση του πληθυσμού είναι μειωτική, επειδή είχε υψηλό και αυξανόμενο ποσοστό φυσικής μείωσης του πληθυσμού (υπεροχή γεννήσεων/1.000 κατοίκους: -3,5 το 1997, -4 το 1998) Εμφανής είναι η μείωση του πληθυσμού στους περισσότερους δήμους του νομού. Κατανομή της περιοχής σε ζώνες με άμεση επίπτωση στην απασχόληση του πληθυσμού

Το οικιστικό δίκτυο της περιοχής Στοιχεία - δεδομένα ενισχυτικά της υπόθεσης: Οι οικισμοί του νομού Ηλείας διαρθρώνονται σε δίκτυο με βασικό πόλο τον Πύργο Ο δήμος Ζαχάρως αποτελεί τον πυρήνα των οικισμών της νότιας Ηλείας, αφού είναι το μοναδικό κέντρο τρίτου επιπέδου στην περιοχή αυτή του νομού. Το δίκτυο των οικισμών με κέντρο τη Ζαχάρω βρίσκεται σε άμεση σχέση με κάποιες από τις περιοχές Natura που προαναφερθήκαν, όπως το δάσος και η λίμνη Καϊάφα. Η ενίσχυση του δήμου αυτού ως πυρήνα των γύρω περιοχών, καθώς επίσης και κάποιων άλλων μικρότερων κέντρων είναι κομβικής σημασίας για την ανάκαμψη ολόκληρου του νότιου τμήματος του νομού. Η διάρθρωση του οικιστικού δικτύου στα νότια του νομού Ηλείας

Απολογισμός της φυσικής καταστροφής Στοιχεία - δεδομένα ενισχυτικά της υπόθεσης: Σύμφωνα λοιπόν με την περιβαλλοντική οργάνωση WWF, οι συνολικές καμένες εκτάσεις της Πελοποννήσου φτάνουν τα 1.772.654 στρέμματα, εκ των οποίων 55% (975.180) ήταν δάση και φυσικές εκτάσεις, 41% (781.043) γεωργικές καλλιέργειες και 1% (16.432) τεχνητές επιφάνειες (οικισμοί, δρόμοι, γήπεδα, κλπ). Από αυτά, περισσότερα από 300.000 στρέμματα βρίσκονται σε προστατευόμενες φυσικές περιοχές του δικτύου Natura 2000. Οι περιοχές με ιδιαίτερα οικολογική αξία που επλήγησαν σοβαρά από τις πυρκαγιές είναι οι εξής: Δάσος και λίμνη Καϊάφα: Κάηκαν 7.577 στρέμματα (22,5% της προστατευόμενης περιοχής) Ολυμπία: Κάηκαν 670 στρέμματα (21,3% της προστατευόμενης περιοχής) Οροπέδιο Φολόης: Κάηκαν 29.943 στρέμματα (30,7% της προστατευόμενης περιοχής) Όρος Ταΰγετος: Κάηκαν 86.542 στρέμματα (16,3% της προστατευόμενης περιοχής) Όρος Πάρνωνας: Κάηκαν 45.066 στρέμματα (8,1% της προστατευόμενης περιοχής) Όρη Μπαρμπάς και Κλωκός, Φαράγγι Σελινούντα: Κάηκαν 30.476 στρέμματα (50,4% της προστατευόμενης περιοχής) Φαράγγι Βουραϊκού: Κάηκαν 6.362 στρέμματα (29,2% της προστατευόμενης περιοχής) Όσον αφορά την πανίδα, σημαντικό πλήγμα δέχτηκαν οι βιότοποι του τσακαλιού (Canis aureus), 4 από τα 5 ενδημικά είδη σαύρας του Ταΰγετου και του Πάρνωνα, οι χερσαίες χελώνες, οι σκαντζόχοιροι αλλά και πολλά άλλα ζώα, η καταγραφή των οποίων είναι δύσκολο να γίνει με ακρίβεια. Η δυνατότητα ανάκαμψης των οικοσυστημάτων και των ειδών είναι απόλυτα συνυφασμένη με την αποτελεσματική προστασία των εκτάσεων αυτών από οποιαδήποτε αλλαγή χρήσης γης. Ακόμα, η διαδικασία ανάκαμψης του περιβάλλοντος ώστε να επανέλθει στην κατάσταση που ήταν πριν την πυρκαγιά είναι χρονοβόρα (5 δεκαετίες) πράγμα που καθιστά απαραίτητη την συστηματική παρακολούθηση των οικοσυστημάτων αυτών, αφενός για να επιταχυνθεί η διαδικασία και αφετέρου για να μην επιβραδυνθεί.

Προτάσεις για την ανάκαμψη του φυσικού περιβάλλοντος στην περιοχή Βάσει των δεδομένων της περιοχής και του απολογισμού της μεγάλης καταστροφής παρουσιάζεται επιτακτική ανάγκη να ληφθούν μέτρα για την ανάκαμψη του περιβάλλοντος σε συνδυασμό πάντα με τις επιπτώσεις σε κοινωνικό και οικονομικό επίπεδο. Η υπόθεση εργασίας περιλαμβάνει την σύσταση μεθοδολογίας όπου οι στόχοι και οι επεμβάσεις κατανέμονται σε τρία επίπεδα ανάλογα με το χρόνο στον οποίο εφαρμόζονται. Έτσι προτείνεται οι στόχοι να έχουν το χαρακτήρα άμεσης επέμβασης, μεσοπρόθεσμης εφαρμογής και μακροχρόνιας μελέτης και επίβλεψης. Ο διαχωρισμός αυτός δεν έχει απαραίτητα χαρακτήρα προτεραιότητων αλλά πραγματεύεται την ιεραρχία που πρέπει να ακολουθηθεί ώστε τελικά η επέμβαση να είναι αποτελεσματική. Έτσι, ενώ προτεραιότητα είναι η επανασύσταση του δασικού πλούτου προτείνονται άλλα μέτρα βραχυπρόθεσμης εφαρμογής που θα δημιουργήσουν τις απαραίτητες υποδομές ώστε μακροπρόθεσμα να ανασυγκροτηθούν τα κατεστραμμένα οικοσυστήματα. Συνεπώς: Οι άμεσοι στόχοι είναι αυτοί που δημιουργούν τις προϋποθέσεις για την εφαρμογή των μακροπρόθεσμων μέτρων και σχετίζονται περισσότερο με ζητήματα χαρακτηρισμού των δασικών περιοχών παρά με επεμβάσεις στο χώρο. Τίθενται δηλαδή ζητήματα νομοθεσίας που αφορούν τις πυρόπληκτες περιοχές ώστε να αποτραπεί κάθε κερδοσκοπική ενέργεια σε βάρος του περιβάλλοντος. Οι μεσοπρόθεσμες ενέργειες είναι επεμβάσεις για την μελετημένη ανάκαμψη των οικοσυστημάτων. Οι μακροπρόθεσμες εφαρμογές δίνουν τη δυνατότητα επίβλεψης του φυσικού περιβάλλοντος παράλληλα με την ήπια εκμετάλλευσή του και την ένταξή του στους οικονομικούς πόρους των περιοχών. Το περιβάλλον, με τους μηχανισμούς αυτοσυντήρησης που διαθέτει και φυσικά με την συντονισμένη δράση των αρμόδιων φορέων, μπορεί να συμβάλλει σε ένα πλαίσιο αειφόρου ανάπτυξης και στη σταδιακή ανάκαμψη της οικονομίας, πράγμα που θα έχει επιπτώσεις και στις κοινωνικές υποδομές της περιοχής.

Ι: Βραχυπρόθεσμες ενέργειες Η ανάκαμψη των οικοσυστημάτων που καταστράφηκαν από τις πυρκαγιές είναι μια διαδικασία που έχει τη δυνατότητα να γίνει «φυσικά». Όπως ειπώθηκε παραπάνω μια τέτοια διαδικασία είναι χρονοβόρα και χρειάζονται δεκαετίες ολόκληρες για να αναπτυχθεί ένα μόνο ποσοστό της αρχικής χλωρίδας (σε περίπου πενήντα χρόνια τα οικοσυστήματα θα αρχίσουν να προσεγγίζουν τα προ πυρκαγιάς ποιοτικά και ποσοτικά χαρακτηριστικά). Στις άμεσες επεμβάσεις περιλαμβάνουμε την ανάγκη να διασφαλισθεί αυτή η διαδικασία με το απαραίτητο νομικό πλαίσιο. Προτείνονται τα εξής: η παρεμπόδιση του αποχαρακτηρισμού των περιοχών Natura η σύσταση δασολογίου για τις εκτάσεις των πυρόπληκτων περιοχών προ καταστροφής και σταδιακά όλων των περιοχών της Ελλάδας η χρηματοδότηση των ιδιοκτητών των αυθαίρετων κτισμάτων με τον όρο να επανακτιστούν εντός των πλησιέστερων οικισμών και εφόσον τα κτίρια αυτά ήταν η κύρια κατοικία των ιδιοκτητών η σαφής οριοθέτηση των βοσκοτόπων και των καλλιεργειών σε σχέση με τις εκτάσεις που προ των πυρκαγιών αποτελούσαν δάση η πρόληψη πλημμυρών μέσω ηπίων έργων τα οποία «εκμεταλλεύονται» τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του εδάφους της εκάστοτε περιοχής, όπως η κατασκευή αναχωμάτων κλπ η απαγόρευση της θήρας για όσα χρόνια είναι απαραίτητο ώστε να ανακάμψουν και οι πληθυσμοί της πανίδας στις πυρόπληκτες περιοχές η θέσπιση αυστηρότερης νομοθεσίας όσο αφορά τα αυθαίρετα, ώστε να μην νομιμοποιούνται με κανέναν έμμεσο τρόπο τα εκτός σχεδίου κτίσματα

ΙΙ : Μεσοπρόθεσμες επεμβάσεις Σύμφωνα με την έρευνα του WWF Ελλάς τα δασικά οικοσυστήματα των πυρόπληκτων περιοχών μπορούν αργά αλλά σταθερά να επανακάμψουν. Μοναδικό εμπόδιο σε αυτή τη διαδικασία μπορεί να αποτελέσουν τα διάφορα οικονομικά συμφέροντα που στη θέση του δάσους βλέπουν πολυτελή τουριστικά συγκροτήματα. Πέρα όμως από το κατάλληλο νομικό πλαίσιο το οποίο προτείνεται να εφαρμοσθεί ως βραχυπρόθεσμη ενέργεια για την προστασία των δασικών περιοχών, υπάρχει σαφής ανάγκη ενημέρωσης των πολιτών για την τεράστια καταστροφή που έχει δημιουργηθεί από τις πυρκαγιές με στόχο την ευαισθητοποίηση του κοινού. Παράλληλα είναι σκόπιμο να γίνουν ενέργειες οικολογικού χαρακτήρα ώστε να επιταχυνθεί η ανάκαμψη των περιοχών. Προτείνονται τα εξής: Οικολογικά: η σύσταση επιτροπής επιστημόνων, (γεωλόγων, δασοπόνων, γεωπόνων) οι οποίοι θα παρακολουθούν την πορεία ανασύστασης του δάσους και θα διεξάγουν έρευνες για τον τρόπο με τον οποίο θα μπορούσε να επισπευσθεί αυτή η διαδικασία (καθότι μια αναδάσωση τέτοιας έκτασης χωρίς επιστημονική παρακολούθηση μπορεί να έχει ποικίλες συνέπειες στην τελική ποιότητα του εδάφους, της χλωρίδας κλπ) η επίβλεψη και οι παρεμβάσεις σε άκαυτες περιοχές και στα όρια των καμένων περιοχών με στόχο την περαιτέρω επιτάχυνση της διαδικασίας ανάκαμψης η «προτροπή», με κατάλληλες δενδροφυτεύσεις, δασικών διαδρομών ώστε όλα τα δάση της περιοχής να αποτελέσουν δίκτυο η αριθμητική ενίσχυση της πανίδας των περιοχών κατόπιν μελετών ώστε να αποφευχθεί η εισαγωγή ειδών που θα μπορούσαν να βλάψουν το οικοσύστημα η δημιουργία ενός σύγχρονου μηχανισμού πρόληψης και αντιμετώπισης των πυρκαγιών, όπου θα παίξουν σημαντικό ρόλο οι φορείς δασικής προστασίας σε συνεργασία με τους τοπικούς φορείς της εκάστοτε περιοχής. Εδώ θα πρέπει να ληφθούν υπόψη και το δεδομένο των κλιματολογικών αλλαγών που θα προκληθεί από την τόσο μεγάλη οικολογική καταστροφή Κοινωνικά: η οργάνωση ομάδων εθελοντισμού για τα δάση η προβολή από τα ΜΜΕ της τεράστιας καταστροφής με στόχο την ευαισθητοποίηση των πολιτών η ενημέρωση σε σχολεία όλων των βαθμίδων εκπαίδευσης για την σημασία της περιβαλλοντικής προστασίας, του εθελοντισμού καθώς και ενημέρωση για τον τρόπο αντιμετώπισης των πυρκαγιών και τις ενέργειες που θα έπρεπε να κάνουν τα παιδιά σε τέτοιες περιπτώσεις η ενημέρωση των κοινωνιών των πυρόπληκτων δήμων για την συνεισφορά του εθελοντισμού καθώς και για τις ενέργειες και τους τρόπους αντιμετώπισης σε περίπτωση πυρκαγιάς η ενημέρωση σε τοπικό επίπεδο δήμων και κοινοτήτων που γειτνιάζουν με δασικές εκτάσεις ώστε σε περίπτωση πυρκαγιάς να υπάρξει συντονισμένη δράση και από την πλευρά των πολιτών

ΙΙΙ : Μακροπρόθεσμες ενέργειες Αυτό που θέτουμε ως μακροπρόθεσμο στόχο είναι η διασφάλιση της σωστής λειτουργίας των προτάσεων που ειπώθηκαν. Εκτός αυτού, αντιλαμβανόμαστε το δάσος ως οικονομικό πόρο που μπορεί να συνεισφέρει στα πλαίσια της αειφόρου ανάπτυξης των πυρόπληκτων περιοχών. Έτσι προτείνονται μέτρα που τόσο οι τοπικοί φορείς όσο και ευρύτερες οργανώσεις θα συμβάλλουν στην εφαρμογή τους. Αυτά βρίσκουν εφαρμογή σε κομβικά σημεία του χώρου, όπως είναι η Ζαχάρω που γειτνιάζει με την περιοχή του Καϊάφα, ένα μέγιστης σημασίας δασικό οικοσύστημα. Προτείνονται: η δημιουργία παρατηρητηρίων που εκτός από την υποστήριξη της επιστημονικής ομάδας ερευνών θα φιλοξενεί και το ευρύ κοινό, με στόχο την περαιτέρω ευαισθητοποίηση της κοινωνίας αφενός και αφετέρου την ενεργοποίηση των ίδιων των δασών ως πόλοι έλξης ενδιαφέροντος. Αυτόματα το δάσος συνδέεται με την τουριστική και οικονομική δραστηριότητα της περιοχής, αφού γίνεται μια από τις αφορμές της ήπιας μορφής τουρισμού της περιοχής (οικοτουρισμός) η χάραξη διαδρομών / μονοπατιών για τους επισκέπτες-ερευνητές σε ένα πλαίσιο ήπιας τουριστικής δραστηριότητας όπου το δάσος γίνεται πλέον προσιτό και προσπελάσιμο. Τέτοια μονοπάτια υπάρχουν ήδη στην περιοχή της Αλίφειρας και σε άλλες δασικές περιοχές η οργάνωση αθλητικών δραστηριοτήτων σε περιοχές όπως η λίμνη Καϊάφα σε συνδυασμό με την τουριστική ανάπτυξη των οικισμών η εγκατάσταση ενός ΤΕΙ στο νομό Ηλείας, σε άμεση σχέση με την περιοχή της Ζαχάρως, με τμήματα γεωπονίας, δασοπονίας κλπ όπου θα διεξάγεται διαρκής έρευνα για την ανάπτυξη του κατεστραμμένου δασικού πλούτου η δημιουργία ομάδων, στα πλαίσια του ΤΕΙ που προαναφέρθηκε, ανθρώπων που θα απασχολούνται στον τομέα του καθαρισμό των δασικών εκτάσεων είτε από σκουπίδια (τα οποία αποτελούν και την κυριότερη αιτία πρόκλησης πυρκαγιών) είτε από στοιχεία της χλωρίδας που παρεμποδίζουν την ανάπτυξη του οικοσυστήματος η οργάνωση ετησίων εκδηλώσεων όπου θα ενημερώνονται οι πολίτες για την πορεία ανάκαμψης των περιοχών και τη δυσκολία που αντιμετωπίζει αυτή η διαδικασία, ώστε να ευαισθητοποιηθεί το κοινό και να συμμετάσχει στην προσπάθεια ανασυγκρότησης των οικοσυστημάτων η άμεση εφαρμογή των μέτρων που προτείνονται από την οργάνωση WWF Ελλάς. Η οργάνωση θέτει ως στόχο τη δημιουργία μιας βάσης δεδομένων, προσβάσιμη και από το ευρύ κοινό, όπου θα καταγράφονται τα δασικά οικοσυστήματα της Ελλάδας. Αυτές οι πληροφορίες θα ενημερώνονται διαρκώς όσο αφορά στις χρήσεις γης και οποιεσδήποτε μετατροπές γίνονται στο χώρο και στη νομοθεσία. Παράλληλα προτείνεται και η σύσταση μιας ομάδας με νομικό χαρακτήρα που θα φέρει τον τίτλο «Συνήγοροι για το περιβάλλον» που θα εξασφαλίσει την προστασία του περιβάλλοντος με νομικές διαδικασίες. η «ανέγερση» ενός μνημείου (με άλλα λόγια, τη διατήρηση ενός κομματιού καμένης γης ως έχει) κοντά στην περιοχή της αρχαίας Ολυμπίας ώστε κανείς να μην ξεχάσει όσα χρόνια και αν περάσουν την καταστροφή και τον πόνο που προκάλεσε η πυρκαγιά στους ανθρώπους, στη γη και στα ζωντανά της

Υπάρχοντα ορεινά μονοπάτια Η επέκταση των υπαρχόντων μονοπατιών στις γύρω περιοχές θα μπορούσε να γίνει αφορμή για την ενεργοποίηση των μικρών κοινοτήτων του νομού

Τα όρια των δήμων Ζαχάρως, Φιγαλείας, Ανδρίτσαινας και Αλίφειρας Τα όρια των δήμων Ζαχάρως, Φιγαλείας, Ανδρίτσαινας και Αλίφειρας. Σημειώνονται οι καμένες εκτάσεις σε σχέση με την περιοχή Natura (Καϊάφας)

Το οικιστικό δίκτυο σε σχέση με τις καμένες περιοχές και την περιοχή Natura

Πρόταση για την χωροθέτηση του ΤΕΙ και άλλων ιδρυμάτων έρευνας Είναι σαφές ότι η χωροθέτηση μιας τέτοιας λειτουργίας που σχετίζεται άμεσα με την κατεστραμμένη δασική γη θα πρέπει να γίνει σε άμεση σχέση με αυτήν. Η ύπαρξη όμως σημαντικών οικισμών και δικτύων πρέπει επίσης να ληφθεί υπόψη. Προτείνεται έτσι ως τοποθεσία, η περιοχή του οικιστικού δικτύου με πυρήνα τη Ζαχάρω.

Η ελπίδα βρίσκεται ακόμα μέσα στις στάχτες, αρκεί να μην τη θάψουμε… Επίλογος Είναι μάλλον φανερό ότι οι προτάσεις που τέθηκαν είναι ουτοπικές. Όχι γιατί θέτουν ακατόρθωτους στόχους, αλλά επειδή προϋποθέτουν τη συντονισμένη δράση της κυβέρνησης με τους αντίστοιχους φορείς και την τοπική αυτοδιοίκηση. Έτσι είναι σχεδόν βέβαιο ότι το όνειρο των κατοίκων των πυρόπληκτων περιοχών θα βουλιάξει στα συμφέροντα των μεγαλοεπιχειρηματιών. Οι μεγάλες ιδιωτικές επιχειρήσεις σε συνεργασία με πολιτικά πρόσωπα θα βρουν ή θα δημιουργήσουν τις κατάλληλες «τρύπες» στη νομοθεσία ώστε αργά ή γρήγορα να εκμεταλλευτούν την καμένη γη για την ανέγερση εξοχικών κατοικιών και ξενοδοχειακών συγκροτημάτων, Κλείνουμε την εργασία με την ελπίδα ότι περιβαλλοντικές οργανώσεις όπως η WWF Ελλάς και το Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδος σε συνεργασία με την Πανεπιστημιακή κοινότητα, τους τοπικούς φορείς και φυσικά την βοήθεια της ίδιας της κοινωνίας θα μπορέσουν να αποτρέψουν την καταπάτηση των περιοχών που καταστράφηκαν. Η ελπίδα βρίσκεται ακόμα μέσα στις στάχτες, αρκεί να μην τη θάψουμε…