Εμπειρίες και Προβληματισμοί σε Μαθητοκεντρικές Μεθόδους Διδασκαλίας Παιδαγωγική Ημερίδα Εμπειρίες και Προβληματισμοί σε Μαθητοκεντρικές Μεθόδους Διδασκαλίας «Μαθαίνοντας να μαθαίνω» Comenius I – Socrates Μάρτιος 2006 Η σημερινή ημερίδα διοργανώθηκε από την Παιδαγωγική Ομάδα του προγράμματος ¨Μαθαίνοντας να μαθαίνω¨ Comenious Ι - Σωκράτης του ΤΕΕ Επανομής. Το πρόγραμμα αυτό ξεκίνησε στο σχολείο μας το καλοκαίρι του 2005 με τη συμμετοχή κι άλλων εταίρων της Γερμανίας, Τουρκίας, Βουλγαρίας και Ρουμανίας. Έχει ως αντικείμενο την εφαρμογή των μαθητοκεντρικών μεθόδων διδασκαλίας στις τάξεις, με σκοπό την βελτίωση της ποιότητας εκμάθησης και διδασκαλίας και την βιωματική και ενεργή συμμετοχή των μαθητών στην εκπαιδευτική διαδικασία. Η Παιδαγωγική Ομάδα του προγράμματος θεώρησε αναγκαίο, μέσα από αυτή την ημερίδα: να ενημερώσει όλους τους εμπλεκόμενους στην εκπαιδευτική διαδικασία φορείς, για την σημασία της εφαρμογής μαθητοκεντρικών μεθόδων διδασκαλίας στη διδακτική πράξη, να παρουσιάσει τις εμπειρίες της και τους προβληματισμούς της από την πειραματική εφαρμογή αυτών των μεθόδων, να συζητήσει μαζί σας τους προβληματισμούς της

Περιεχόμενα Κίνητρα Προσδοκίες Τι έχουμε κάνει Μαθητοκεντρικές μέθοδοι Στιγμές – Εμπειρίες Συγκεντρωτικά Αρνητικά Θετικά Προβληματισμοί Γεια σας. Εκ μέρους της Παιδαγωγικής ομάδας «Μαθαίνοντας να μαθαίνω», ευχαριστούμε θερμά όλους εσάς που μας τιμήσατε με την παρουσία σας καθώς και όλους όσους βοήθησαν και συντέλεσαν στην διοργάνωση αυτής της ημερίδας. Το πρόγραμμά μας έχει ως αντικείμενο την εφαρμογή των μαθητοκεντρικών μεθόδων διδασκαλίας στις τάξεις, με σκοπό την βελτίωση της ποιότητας εκμάθησης και διδασκαλίας και την ενεργή συμμετοχή των μαθητών στην εκπαιδευτική διαδικασία.

Κίνητρα Αδιέξοδα συμβατικών μεθόδων Κούραση – Απογοήτευση καθηγητών Έλλειψη διάθεσης, συγκέντρωσης και ενδιαφέροντος Χαμηλή αυτοεκτίμηση Ανεπαρκής συνεργασία κ ομαδικότητα Επιθετικές συμπεριφορές, παραβατικότητα Ένταση και άσχημο κλίμα Μειωμένες επιδόσεις Πολλές απουσίες Κούραση – Απογοήτευση καθηγητών Αφετηρία της ενασχόλησής μας με το πρόγραμμα αυτό αποτέλεσαν κατά κύριο λόγο οι προβληματισμοί μας, από την καθημερινή και συχνή ύπαρξη διαφόρων προβλημάτων που έχουμε να αντιμετωπίσουμε κατά την εκπαιδευτική διαδικασία και πράξη, όπως: 1. Έλλειψη διάθεσης και ενδιαφέροντος από τους μαθητές μας στα μαθήματα. 2. Χαμηλή αυτοεκτίμηση. 3.Ανεπαρκή συνεργασία και ομαδικότητα μεταξύ των μαθητών 4. Εμφάνιση επιθετικών μορφών συμπεριφοράς και παραβατικότητα 5. Δημιουργία εντάσεων και άσχημου κλίματος μέσα στις τάξεις 6. Χαμηλές επιδόσεις στα μαθήματα θεωρητικά και εργαστηριακά 7. Πολλές απουσίες. Αρχή

Προσδοκίες Αλλαγή στάσης μέσα στη τάξη (ενδιαφέρον, συμμετοχή, ευχάριστο κλίμα) Καλλιέργεια δεξιοτήτων (ομαδικότητα, συνεργατικότητα, αυτοπεποίθηση) Βελτίωση στο γνωστικό επίπεδο Κοινή διαπίστωση όλων μας είναι ότι τα προβλήματα αυτά, που μας κουράζουν και μας απογοητεύουν πολλές φορές, χρόνο με το χρόνο αυξάνονται και οξύνονται. Κι εμείς ως εκπαιδευτικοί μπορούμε και πρέπει να βρούμε νέους τρόπους προσέγγισης των μαθητών, αλλά και να δημιουργήσουμε τις κατάλληλες συνθήκες παρέχοντας πλούσια ερεθίσματα που να καλλιεργούν βασικές κοινωνικές δεξιότητες, να προάγουν την ενεργητική συμμετοχή του μαθητή στη διαδικασία της μάθησης και να βελτιώνουν το γνωστικό του επίπεδο. Αρχή

Τι έχουμε κάνει Συνάντηση στη Γερμανία (Επιμόρφωση) Παραγωγή υλικού (έντυπο, cd) Ενημέρωση συναδέλφων Εφαρμογή στις τάξεις Συναντήσεις για ανατροφοδότηση της ομάδας Συνεργασία με Συμβουλευτικό Σταθμό Νέων Στο πλαίσιο λοιπόν αυτού του προγράμματος μια ομάδα καθηγητών επιμορφώθηκε στην Γερμανία σε μαθητοκεντρικές μεθόδους διδασκαλίας. Ξεκίνησε έτσι μια προσπάθεια από την ομάδα μας, για την πειραματική εφαρμογή τους, στις τάξεις προσαρμοσμένες όμως στο δικό μας μαθητικό δυναμικό. Το πρώτο μας βήμα, ήταν να ενημερώσουμε βιωματικά και με έντυπο υλικό, τους συναδέλφους του σχολείου μας σχετικά με τις μεθόδους αυτές. Στη συνέχεια προσπαθήσαμε να εντάξουμε στο καθημερινό διδακτικό μας πρόγραμμα τις μεθόδους αυτές, στα θεωρητικά και εργαστηριακά μαθήματα, βιντεοσκοπώντας στιγμιότυπα από την διδακτική πράξη, με σκοπό την παρατήρηση των αντιδράσεων των μαθητών και των εκπαιδευτικών. Στο τέλος της εφαρμογής της επιλεγμένης μεθόδου, δίνουμε στους μαθητές ένα ερωτηματολόγιο διερεύνησης του τρόπου με τον οποίο βιώσανε την συγκεκριμένη μέθοδο και ακολουθεί συζήτηση με την ομάδα των μαθητών που μετέχουν. Παράλληλα με τα μέλη της ομάδας μας συναντιόμαστε σε τακτά χρονικά διαστήματα, ενημερώνουμε ο ένας τον άλλον, για τους τρόπους με τους οποίους εφαρμόσαμε τις μεθόδους αυτές, συζητούμε και ανταλλάσσουμε απόψεις για τις θετικές και αρνητικές αντιδράσεις των μαθητών και των προβλημάτων που αντιμετωπίσαμε. Στο πλαίσιο αυτών των προβληματισμών που μας δημιουργήθηκαν, αποφασίσαμε και ήρθαμε σε επαφή με τον Συμβουλευτικό Σταθμό Νέων της Δευτεροβάθμιας Διεύθυνσης και τους οποίους ευχαριστούμε πολύ για την συνεργασία τους, με σκοπό να επιμορφωθούμε σε θέματα διαχείρισης προβλημάτων κρίσεων στην τάξη, έτσι ώστε να εμπλουτίσουμε τις γνώσεις μας και να βελτιώσουμε τις πρακτικές μας που σε συνδυασμό με την εφαρμογή μαθητοκεντρικών μεθόδων διδασκαλίας θα μας οδηγήσουν σε μια αποτελεσματικότερη προσέγγιση και επικοινωνία με τους μαθητές μας. Αρχή

Μαθητοκεντρικές μέθοδοι Συναγωνισμός Διαβάσματος Κανόνες ανάγνωσης Νοητικοί Χάρτες Οπτική αναπαράσταση Πάνελ των Ειδικών Στυλ Μάθησης Μάθηση σε στάδια Διπλός κύκλος Μέθοδος Jigsaw Οι μαθητοκεντρικές μέθοδοι τις οποίες χρησιμοποιούμε είναι οι εξής: ΣΥΝΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΔΙΑΒΑΣΜΑΤΟΣ Πρόκειται για ένα παιχνίδι μέσα από το οποίο οι μαθητές αντιλαμβάνονται τον τρόπο με τον οποίο διαβάζουν. ΚΑΝΟΝΕΣ ΑΝΑΓΝΩΣΗΣ Είναι κανόνες οι οποίοι μέσω της επεξεργασίας ενός κειμένου βοηθούν τους μαθητές να κατανοήσουν τι σημαίνει ενεργό διάβασμα. ΝΟΗΤΙΚΟΙ ΧΑΡΤΕΣ Οι μαθητές σχεδιάζουν και παρουσιάζουν τις ιδέες τους ή τα σημαντικότερα σημεία ενός θέματος σε ιεραρχική σειρά ανάλογα με την σπουδαιότητά τους. ΟΠΤΙΚΗ ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΗ Στη μέθοδο αυτή όπου καλλιεργείται η ανάπτυξη ιδεών, οι μαθητές αφού επιλέξουν ένα θέμα- πρόβλημα της αρεσκείας τους, δημιουργούν κοινές ομάδες όπου το επεξεργάζονται και εφευρίσκουν τρόπους επίλυσής του. Στη συνέχεια καταγράφουν τις ιδέες τους και τις παρουσιάζουν στην τάξη. ΠΑΝΕΛ ΕΙΔΙΚΩΝ Οι μαθητές αφού δουλέψουν ατομικά πάνω σε ένα θέμα και ετοιμάσουν μια σύντομη παρουσίαση σχηματίζουν ομάδες και παρουσιάζουν τα σημαντικότερα σημεία των θεμάτων τους. ΣΤΥΛ ΜΑΘΗΣΗΣ Πρόκειται για ερωτηματολόγια που παρέχουν πληροφορίες και βοηθούν τους μαθητές να ανακαλύψουν τι τύποι είναι π.χ. οπτικοί, ακουστικοί, κιναισθητικοί. Υλικό στο http://1tee-epanom.thess.sch.gr/ Αρχή

Μέθοδος Διπλού Κύκλου Διάταξη δύο ομόκεντρων κύκλων (ο ένας απέναντι από τον άλλο) Ο εσωτερικός κύκλος μιλάει στον εξωτερικό για το θέμα (κείμενο, ταινία, εμπειρίες κ.τ.λ) για 3 λεπτά Ο εξωτερικός ανακεφαλαιώνει ό,τι άκουσε για 1 λεπτό Μετατόπιση μαθητών και επανάληψη με αντιστροφή ρόλων ΔΙΠΛΟΣ ΚΥΚΛΟΣ Η μέθοδος αυτή ξεκίνησε από τον Dr. Klippert Heinz και έχει αποδειχθεί πολύ αποδοτική σε θεωρητικά μαθήματα και μαθήματα ξένων γλωσσών. Οι μαθητές διαταγμένοι σε δύο ομόκεντρους κύκλους ανά ζευγάρια και αλλάζοντας ρόλους συχνά διαβάζουν, συζητούν και εξηγούν ο ένας τον άλλον ένα κείμενο, πείραμα, διάγραμμα ή ιστορία. Στην άσκηση αυτή οι μαθητές χρησιμοποιούν τις πληροφορίες πάνω στις οποίες δούλεψαν, τις απομνημονεύουν, συνεργάζονται μεταξύ τους και εκπαιδεύονται στην ενεργητική ακρόαση και ομιλία. Αρχή

Μέθοδος Jigsaw Χωρισμός σε ομάδες ανάλογα με τα θέματα (expert groups) Διάβασμα ατομικά και συνεργασία για απορίες, σημαντικά σημεία Σχηματισμός νέων ομάδων (jigsaw groups) – 1 από κάθε ομάδα expert Καθένας διδάσκει στους υπόλοιπους το θέμα του (Παραλλαγή! Αλλαγή ομάδων jigsaw και επανάληψη) 1ο θέμα 2ο θέμα 3ο θέμα JIGSAW Στη μέθοδο αυτή δημιουργούνται ομάδες μαθητών όπου η κάθε μια αναλαμβάνει να επεξεργαστεί μια ενότητα. Αρχικά ο καθένας από την ομάδα διαβάζει ατομικά την ενότητα και μετά συνεργάζονται όλοι μαζί, λύνουν τις απορίες τους και επισημαίνουν τα σημαντικότερα σημεία. Στη συνέχεια σχηματίζονται νέες ομάδες όπου σ’ αυτές συμμετέχουν μαθητές που προέρχονται ο καθένας από μια διαφορετική αρχική ομάδα και παρουσιάζουν και διδάσκουν στους άλλους μαθητές το θέμα τους. Επειδή οι μαθητοκεντρικές μέθοδοι παρουσιάστηκαν πολύ συνοπτικά για την πληρέστερη ενημέρωσή σας πάνω σ’ αυτές μπορείτε να επισκεφτείτε τη ιστοσελίδα του σχολείου μας και να προμηθευτείτε όλο το σχετικό έντυπο υλικό. Θα παρακολουθήσετε τώρα στο βίντεο μερικά στιγμιότυπα από την προσπάθειά μας να εφαρμόσουμε στις τάξεις μας τις μαθητοκεντρικές μεθόδους που προαναφέραμε. Υλικό στο http://1tee-epanom.thess.sch.gr/ Αρχή

Στιγμές – Εμπειρίες Στιγμιότυπα από τάξεις (video) Ενδιαφέρουσες εμπειρίες και σχόλια... Αρχή

Συγκεντρωτικά (ερωτηματολόγια μαθητών) Ερωτήσεις ΝΑΙ ΑΡΚΕΤΑ ΟΧΙ Συμμετείχες στο μάθημα; 80% 20% Είχες καλή συνεργασία; 79% 9% 12% Κέρδισες σε γνώση; 15% 5% Σου ταιριάζει; 68% 17% Να δοκιμάσουμε ξανά; ΔΕΝ ΑΠΑΝΤΩ 3% Τι δεν πήγε καλά; Όλα καλά 53% Άγχος λόγω κάμερας 2% Τίποτα δεν πήγε καλά 20% Έλλειψης χρόνου 3% Δεν απαντώ 9% Κακή συνεργασία μαθητών 9% Φασαρία 4% Χαίρεται, Θα σας παρουσιάσουμε τώρα τα συμπεράσματα που έχουμε αποκομίσει από τη μέχρι τώρα πειραματική εφαρμογή των μεθόδων στις τάξεις. Το χρονικό διάστημα είναι πολύ μικρό και οι τάξεις εφαρμογής πολύ λίγες ώστε να ισχυριστούμε ότι καταλήγουμε σε έγκυρα στατιστικά αποτελέσματα. Μπορούμε όμως να σας μεταφέρουμε την αίσθηση θετική ή αρνητική που έχουμε κάθε φορά που βγαίνουμε από την τάξη. Πρέπει να πούμε ότι δεν στηριζόμαστε τόσο στα ερωτηματολόγια των παιδιών όσο στην παρατήρηση και στην προφορική επικοινωνία με τα παιδιά. Παρόλα αυτά τα ερωτηματολόγια δείχνουν σε έναν βαθμό την ανταπόκριση των μαθητών Στα συγκεντρωτικά αποτελέσματα των ερωτηματολογίων των μαθητών έχουμε λοιπόν, την ένδειξη ότι, τα παιδιά ευχαριστιούνται το μάθημα, συνεργάζονται καλά με τους συμμαθητές τους, δηλώνουν ότι κερδίζουν σε γνώση και θέλουν να ξαναδοκιμάσουν. Τους ενοχλεί (σε μικρά ποσοστά) η περίπτωση κακής συνεργασίας, η φασαρία στην τάξη και η έλλειψη χρόνου. Αρχή

Αρνητικά Πολλές φορές απογοήτευση και προβληματισμός (ιδιαίτερα στην αρχή της εφαρμογής των μεθόδων) Αντίσταση πολλών μαθητών (γιατί απαιτείται κόπος, σκέψη, ενέργεια) Αντίσταση καθηγητών (απαιτείται επανασχεδίαση μαθήματος  χρόνος, κόπος, φαντασία) Η ύλη προχωράει αργά (χρειάζεται να τρέχουμε;) Δύσκολα προσαρμόζεται σε εργαστηριακά (τα οποία όμως είναι ήδη βιωματικά) Ποια είναι λοιπόν τα αρνητικά σημεία που διαπιστώσαμε μέχρι τώρα; Πρώτα από όλα πρέπει να πούμε ότι δεν ήταν και δεν είναι όλα ρόδινα. Πολλές φορές συναντάμε την αρνητική διάθεση των παιδιών που μεταφράζεται σε άρνηση ενεργητικής συμμετοχής ή φασαρία. Η αντίσταση των παιδιών οφείλεται στο ότι απαιτείται ενέργεια άρα κόπος. Πολλές φορές οι καθηγητές νιώθουμε απογοήτευση από τις προσδοκίες που τρέφουμε για τα αποτελέσματα των μεθόδων. Την ίδια αντίσταση με τους μαθητές στο καινούργιο εμφανίζουμε κι εμείς, με αποτέλεσμα, να γυρίζουμε εύκολα στον παλιό, γνωστό, πατροπαράδοτο τρόπο που ξέρουμε από τα μαθητικά μας χρόνια. Οι καινούργιοι τρόποι απαιτούν κόπο και χρόνο για την επανασχεδίαση των μαθημάτων. Με δυο λόγια η δουλειά είναι δεν είναι εύκολη! Η ύλη δεν προχωράει γρήγορα. Τέλος, οι μέθοδοι αυτές εφαρμόζονται πιο εύκολα σε θεωρητικά μαθήματα παρά σε εργαστηριακά, όπου απαιτείται πλούσια φαντασία για την προσαρμογή τους. Όμως, τα καθαρά εργαστηριακά μαθήματα είναι έτσι και αλλιώς, από τη φύση τους βιωματικά, άρα και ευκολότερα αποδεκτά από τα παιδιά. Αρχή

Θετικά Συμμετέχει μεγάλο ποσοστό Δείχνουν ενδιαφέρον Κάποια παιδιά μίλησαν επιτέλους! Ανοίγουν το βιβλίο! Θυμούνται καλύτερα το μάθημα Αναπτύσσουν συνεργατικότητα, ενεργητική ακρόαση Ανασύρονται (και συχνά αντιμετωπίζονται) προβλήματα διαπροσωπικά Περνάει πιο ευχάριστα και αποδοτικά η ώρα Ικανοποίηση και ευχαρίστηση (και αίσθημα του γεμάτου) Και τα θετικά σημεία που έχουμε διαπιστώσει; Είδαμε τους μαθητές/τριες να συμμετέχουν σε αρκετά μεγάλο ποσοστό (άνω των 80%) στα μαθήματα. Φαίνεται ότι δείχνουν περισσότερο ενδιαφέρον από πριν. Βλέπουμε μαθητές να χρησιμοποιούν το βιβλίο τους και να μιλάνε για το μάθημα για πρώτη φορά μέσα στη τάξη. (Είναι οι λεγόμενοι αδιάφοροι και κακοί μαθητές των άλλων μαθημάτων). Φαίνεται να εμπεδώνουν καλύτερα το θέμα με το οποίο ασχολήθηκαν στο μάθημα. Μαθαίνουν να συνεργάζονται με τους συμμαθητές τους. Μαθαίνουν να ακούνε και να προσέχουν τον συμμαθητή/τριά τους. Ερχόμαστε σε θέση να συζητάμε διαπροσωπικά τους προβλήματα που ανασύρονται. Αυτό τελικά βοηθάει στην επικοινωνία και ομαδικότητά τους. Μένουμε και εμείς και τα παιδιά, με την αίσθηση ότι ευχαριστηθήκαμε το μάθημα, ότι «έπιασε τόπο», ότι κάτι κερδίσαμε όλοι μας. Αυτό είναι και το πιο σημαντικό για μας, η ικανοποίηση όλων μας ότι «κάτι έγινε». Αυτό φαίνεται επίσης, όταν δεν κάνουμε το μάθημα με μια από τις νέες μεθόδους αλλά πατροπαράδοτα και διαπιστώνουμε ξανά τα γνωστά προβλήματα της αδιαφορίας, βαρεμάρας και παραβατικότητας. Αρχή

Προβληματισμοί (1) Δυσπιστία, αντίσταση μαθητών κ καθηγητών  μικρό πεδίο εφαρμογής Απαιτείται μεγάλο χρονικό διάστημα για αποτελέσματα Αξιολόγηση μαθητών (πως πρέπει να γίνεται;) Γνωστικό  ερωτήσεις, επανασχεδιασμός διαγωνισμάτων Πως θα αντιμετωπίσουμε κρίσεις στην τάξη Πως θα ενισχύσουμε την αυτοπεποίθηση και τις δεξιότητες των παιδιών Πως θα βελτιώσουμε τη συμπεριφορά μας και τις γνώσεις μας (ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ;) Θα θέλαμε λοιπόν, τελειώνοντας την παρουσίαση μας, να σας αναπτύξουμε τις σκέψεις και τους προβληματισμούς μας. Το πρώτο σημείο είναι αυτή η αντίσταση μαθητών και καθηγητών που αναφέραμε: πως μπορούμε άραγε, να την κάμψουμε; Για την αξιολόγηση της χρησιμότητας των μεθόδων απαιτείται μεγαλύτερο χρονικό διάστημα και περισσότερες ώρες εφαρμογής από περισσότερους συναδέλφους. (Δεν μπορούμε αλλιώς να φθάσουμε σε ασφαλή συμπεράσματα.) Ένα άλλο ζήτημα είναι, με ποιο τρόπο πρέπει να γίνεται τώρα η αξιολόγηση των μαθητών. Σίγουρα πρέπει να δώσουμε μεγαλύτερο βάρος, από ότι μέχρι τώρα, στην ενίσχυση δεξιοτήτων όπως συνεργατικότητα, παρουσίαση και επικοινωνία. Σε ό,τι αφορά στο γνωστικό επίπεδο, οι μαθητές δεν απαλλάσσονται από την υποχρέωση να μελετούν στο σπίτι. Ίσως από την πλευρά μας, χρειάζεται επανασχεδιασμός των τρόπων αξιολόγησης; Από τα πολύ σημαντικά προβλήματα που αντιμετωπίζουμε είναι, πως θα βελτιώσουμε τη συμπεριφορά μας και τις γνώσεις μας ώστε να μπορούμε να αντιμετωπίζουμε καλύτερα τις κρίσεις στην τάξη και επίσης να ενισχύσουμε την αυτοπεποίθηση και τις δεξιότητες των μαθητών μας στο ΤΕΕ. Μήπως πρέπει να θυμηθούμε και τη λέξη «Επιμόρφωση»; Μήπως θα έπρεπε να δουλέψουμε αυτά τα θέματα σε ένα πιο οργανωμένο επίπεδο; Αρχή

Προβληματισμοί (2) Χρειάζονται αλλαγές στο σχολείο Αναδιάταξη χώρου στις αίθουσες Εξοπλισμός αιθουσών Φιλικό περιβάλλον Αλλαγή ωρολογίου προγράμματος (2ώρα μαθήματα χωρίς διάλειμμα) Ευέλικτο αναλυτικό πρόγραμμα κ εξοικείωση από το Δημοτικό; Ενσωμάτωση των προγραμμάτων κινητικότητας στο αναλυτικό; Ενδυνάμωση της επικοινωνίας μεταξύ των καθηγητών για αποφυγή ρήξεων καθηγητών και σύγχυσης μαθητών Και τελικά τι γίνεται; Αρκούν αυτές οι μέθοδοι για να καλυτερεύσει η ποιότητα της εκπαίδευσης; Φοβόμαστε πως όχι! Οι μέθοδοι αυτές δεν είναι μαγικοί τρόποι που θα λύσουν όλα τα προβλήματα της παιδείας. Δεν λειτουργούν απομονωμένα από το υπόλοιπο χώρο του σχολείου. Επενεργούν στην καρδιά της εκπαιδευτικής διαδικασίας (μέσα στην τάξη) αλλά χρειάζονται και άλλα πράγματα για καλύτερα αποτελέσματα. Πιστεύουμε λοιπόν ότι, μερικά πράγματα χρειάζεται και μπορούν να αλλάξουν εύκολα: Η διάταξη των θρανίων στις αίθουσες. Το στήσιμο των θρανίων στη σειρά δεν βοηθάει στην ενεργή συμμετοχή του μαθητή και στην ομαδική δουλειά. Αντίθετα η λειτουργία σε κύκλο ή κύκλους ενισχύει την δουλειά και την προσωπικότητα των μαθητών. Απαιτείται πλουσιότερος εξοπλισμός σε μέσα διδασκαλίας (video, διαφανοσκόπεια, γραφική ύλη κτλ) Το περιβάλλον του σχολικού χώρου πρέπει να είναι ευχάριστο και φιλικό για τους μαθητές και όχι ξένο και εχθρικό, ώστε να προδιαθέτει όσο το δυνατόν περισσότερο την ενεργητική συμμετοχή στο μάθημα. Τα αποκομμένα μονόωρα ενός μαθήματος δεν βοηθάνε καθόλου στην συνεργατική μάθηση. Χρειάζονται δίωρα μαθήματα με μεγαλύτερα διαλείμματα. Ένα περισσότερο ευέλικτο αναλυτικό πρόγραμμα θα βοηθούσε την εφαρμογή τέτοιων μεθόδων. Για παράδειγμα, είναι εύκολη η εφαρμογή ομαδοσυνεργατικών μεθόδων στο σημερινό Ενιαίο Λύκειο; Επίσης, μήπως θα έπρεπε να υπάρχει περισσότερη εξοικείωση από τα πρώτα κιόλας χρόνια της εκπαίδευσης; Μήπως επίσης θα βοηθούσε η ενσωμάτωση των προγραμμάτων κινητικότητας όπως υγείας, περιβαλλοντικής εκπαίδευσης και άλλων στο αναλυτικό πρόγραμμα; Αυτά τα προγράμματα αποτελούν κατάλληλα πεδία εφαρμογής μαθητοκεντρικών μεθόδων άρα και απόκτησης της αντίστοιχης εμπειρίας. Τέλος πιστεύουμε ότι καλύτερη εφαρμογή τέτοιων μεθόδων μπορεί να γίνει σε ένα σχολείο όπου υπάρχουν, όσο το δυνατόν, λιγότερες ρήξεις και διαιρέσεις των καθηγητών σε παιδαγωγικά θέματα αντιμετώπισης κρίσεων. Αυτό επιτυγχάνεται, πρώτα από όλα, με ενδυνάμωση της επικοινωνίας μεταξύ των καθηγητών. Σας ευχαριστούμε πολύ … Αρχή