H πρόκληση της διδασκαλίας σε ενήλικες: Βασικές Αρχές και Μεθοδολογικές Συνεπαγωγές Δρ Γιασεμίνα Καραγιώργη 17 Μαρτίου 2007

Η πρόκληση !!!

Σκοπός  Βασικές Αρχές Βασικές Αρχές Βασικές Αρχές  Μεθοδολογικές Συνεπαγωγές Μεθοδολογικές Συνεπαγωγές Μεθοδολογικές Συνεπαγωγές

Αρχές μάθησης ενηλίκων Τι είναι ενήλικας; Τι είναι ενήλικας; Τι είναι εκπαίδευση ενηλίκων; Τι είναι εκπαίδευση ενηλίκων; H θεωρητική βάση H θεωρητική βάση Χαρακτηριστικά ενηλίκων Χαρακτηριστικά ενηλίκων Κριτική

Τι είναι ενήλικας; ΣτάδιοΚατάσταση Κοινωνική υποομάδα Σύνολο αξιών

Τι είναι ενήλικας; Πιθανοί ορισμοί Ενήλικας είναι οποιοσδήποτε 21 ετών και άνω, παντρεμένος ή υπεύθυνος για νοικοκυριό (Johnstone and Rivera, 1965: 26) Ενήλικες είναι εκείνα τα άτομα που θεωρεί ενήλικες η δική τους κοινωνία (Unesco, 1976) H ανάληψη κοινωνικών ρόλων χαρακτηριστικών της ενηλικίωσης -εργαζόμενος, σύζυγος, ψηφοφόρος, γονιός- διαφοροποιεί τους ενήλικες από τα παιδιά καλύτερα από τη χρονολογική ηλικία (Merriam and Caferella, 1999: 393)

Τι είναι ενήλικας; ΠΑΙΔΙ Το παιδί μεγαλώνει (υπό ανάπτυξη) (υπό ανάπτυξη) GROWING UP ΕΝΗΛΙΚΑΣ Έχει μεγαλώσει (ολοκλήρωση) GROWN UP

Tι είναι Εκπαίδευση Ενηλίκων; Συνεχής εκπαίδευση (Continuing education) Επαναλαμβανόμενη εκπαίδευση (Recurrent education) Δια βίου μάθηση (Lifelong learning) Ανεπίσημη εκπαίδευση (Non-formal education) Εκπαίδευση ενηλίκων (adult education)

Tι είναι Εκπαίδευση Ενηλίκων; αρχική εκπαίδευση (initial education) εκπαίδευση ενηλίκων (post-initial education???)

Η θεωρητική βάση Παιδαγωγική/Παιδαγωγική ενηλίκων (adult pedagogy) Ανδραγωγικό μοντέλο (andragogy)

Η θεωρητική βάση

Κnowles, 1970: Andragogy vs Pedagogy Knowles, 1980: From Pedagogy to Andragogy

Χαρακτηριστικά ενηλίκων Η ωριμότητα (maturity) Η προοπτική (perspective) Η αυτονομία (autonomy)

Χαρακτηριστικά Ενηλίκων Αυτο-συνειδησία (Self-Concept) Συσσωρευμένη εμπειρία (Accumulated Experience) Ετοιμότητα για μάθηση (Readiness to learn) Προσανατολισμός στη μάθηση (Orientation to learn) Rudman (1999)

Χαρακτηριστικά ενηλίκων Οι ενήλικες ως μαθητές (Rogers, 2002) 1. Έχουν τη δική τους αυτο-εικόνα 2. Εμπλέκονται σε συνεχιζόμενη διαδικασία ανάπτυξης 3. Φέρνουν μαζί τους τις εμπειρίες και αξίες τους

Χαρακτηριστικά ενηλίκων Οι ενήλικες ως μαθητές (Rogers, 2002) 4. Προσέρχονται με τις δικές τους προθέσεις 5. Φέρνουν μαζί τους τις δικές τους προσδοκίες σε σχέση με την εκπαίδευση

Χαρακτηριστικά ενηλίκων Οι ενήλικες ως μαθητές (Rogers, 2002) 6. Έχουν συγκρουόμενα συμφέροντα 7. Κατέχουν τα δικά τους μαθησιακά μοτίβα

Κριτική Το πώς μαθαίνουν οι ενήλικες είναι προβληματικό εξαιτίας της μακράς διαμάχης για την εγκυρότητα των ανδραγωγικών ιδεών του Knowles (1990) των προβλημάτων προσδιορισμού του ‘ενήλικα’ (Squires, 1987) της ιδέας ότι ο ‘ενήλικας’ συνεπάγεται ομοιογένεια (Hanson, 1996; Richardson, 1987) των προβλημάτων που δημιουργεί η εξουσία στα ιδρύματα (Brookfield, 1993; Collins, 1996) ή των αμφιβολιών που υπάρχουν σε σχέση με τις βάσεις στις οποίες χτίζονται οι υποθέσεις για τον ‘ενήλικα μαθητή’ (Davenport, 1987) Haggis, T. (2002) Exploring the ‘Black Box’ of Process: a comparison of theoretical notions of the ‘adult learner’ with accounts of postgraduate learning experience, Studies in Higher Education, 27 (2), p

Κριτική «Ποιοτικές» διαφορές Εμπειρία Χρήση της εμπειρίας (Merriam & Caffarella, 1999; Smith & Pourchot, 1998)

Συνεπαγωγές Περιεχόμενο (Cοntent) Περιεχόμενο (Cοntent) Μεθοδολογία (Μethodology) Μεθοδολογία (Μethodology) Επίλυση προβλημάτων Επίλυση προβλημάτων Μερικές ιδέες Μερικές ιδέες Περισσότερα...

Περιεχόμενο Σχεδιαστής Μαθησιακές ανάγκες Ενηλίκων Μαθησιακές στρατηγικές –Μεγάλη ποσότητα ύλης οδηγεί σε πιο δασκαλοκεντρικές προσεγγίσεις Εκπαιδευτής Προσέγγιση και στόχους Λεπτομερές περιεχόμενο Κατανομή ύλης/χρόνος Εμπλοκή με υλικό

Περιεχόμενο Στόχος Γνωρίζω, Κατανοώ, Μπορώ, Πιστεύω, Κάνω (KUSAB) Δια βίου μάθηση

Μεθοδολογία Θεωρίες μάθησης που επικεντρώνονται –στον μανθάνοντα (learner based) –στο περιεχόμενο (context) –στο είδος της μάθησης (knowledge based theories) –στις διαδικασίες (process)

Μεθοδολογία Δύο είδη μάθησης (Rogers, 1983) Σημαντική εμπειρική μάθηση (Significant experiential learning) Παραδοσιακή συμβατική μάθηση (Traditional conventional learning) Προσωπική εμπλοκή Καθορισμένο πρόγραμμα Όλη την προσωπικότητα Ίδιο για όλους Αυτο-κατευθυνόμενη μάθηση Διάλεξη Αξιολόγηση από τον μανθάνοντα Αξιολόγηση από τον διδάσκοντα Έμφαση στη δόμηση «νοήματος» Έμφαση στην γνώση και αναπαραγωγή της

Μεθοδολογία Στρατηγικές Μάθησης Ενηλίκων (Rogers, 2002) Αναλογική σκέψη Αναλογική σκέψη Δημιουργία δομών πάνω στα υφιστάμενα μοτίβα Δημιουργία δομών πάνω στα υφιστάμενα μοτίβα Λιγότερο τη μνήμη και την απομνημόνευση Λιγότερο τη μνήμη και την απομνημόνευση Μίμηση και παρουσίαση Μίμηση και παρουσίαση

Μεθοδολογία Κτίζοντας το μαθησιακό επεισόδιο (learning episodes) Επεισοδιακό, όχι συνεχές Επεισοδιακό, όχι συνεχές Προσανατολισμένο σε πρόβλημα (problem oriented) Προσανατολισμένο σε πρόβλημα (problem oriented) Μάθηση (Acquisition learning) Μάθηση (Acquisition learning) Ελάχιστο ενδιαφέρον σε γενικές αρχές Ελάχιστο ενδιαφέρον σε γενικές αρχές

Μεθοδολογία Παρουσίαση (Presentation methods) Συμμετοχή (Participatory methods) Ανακάλυψη (Discovery methods) Αξιολόγηση (Evaluatory methods)

Επίλυση προβλημάτων Πιθανά προβλήματα Πιθανά προβλήματα Αντιμετώπιση προβλημάτων Αντιμετώπιση προβλημάτων

Πιθανά προβλήματα ΔΕΝ ΘΕΛΩ ΝΑ ΜΑΘΩ ΑΥΤΟ ΤΟ ΠΡΑΓΜΑ... (ΑΠΟΣΥΡΟΜΑΙ ΓΙΑΤΙ ΒΡΙΣΚΩ ΚΑΤΙ ΔΥΣΚΟΛΟ) ΘΕΛΩ ΠΟΛΥ ΝΑ ΜΑΘΩ ΑΛΛΑ ΔΕΝ ΜΠΟΡΩ (ΝΑ ΘΥΜΗΘΩ, ΝΑ ΚΑΝΩ ΣΥΝΔΕΣΕΙΣ, ΝΑ ΚΑΤΑΝΟΗΣΩ ΤΙΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ) ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΑΥΤΟΕΙΚΟΝΑΣ (SELF-PERCEPTION) ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ME TO ΘΕΜΑΚατάσταση Προγράμματα μάθησης Ενήλικες (Cross Patricia, Adults as Learners, 1981)

Πιθανά προβλήματα Προβλήματα με το θέμα / Αποτελέσματα Απόσυρση (Withdrawal) –Φυσική απόσυρση –Παραρτηματοποίηση της γνώσης –Εξουσία –Φυγή από την πραγματικότητα Ξε-μάθημα (Unlearning) –Διερεύνηση της προϋπάρχουσας γνώσης –Διερεύνηση του τρόπου απόκτησης –Εξέταση από τον ενήλικα του τρόπου απόκτησης της λανθασμένης γνώσης.

Πιθανά προβλήματα Προβλήματα με την αυτο-εικόνα (Self-Perception)/ Αποτελέσματα –Ανικανότητα ή άρνηση για μάθηση –Εκφράσεις: Ανησυχία (Anxiety) ►εξετάσεις;;; Συναισθηματική δυσκολία π.χ. αυτοϋποτίμηση, φόβος αποτυχίας Μηχανισμοί αυτοάμυνας (self-defense mechanisms) Στάσεις έναντι στη μάθηση (learning attitudes)

Αντιμετώπιση Ευαισθητοποίηση Ευαισθητοποίηση Κανάλια ανατροφοδότησης Κανάλια ανατροφοδότησης Κάθε κατάσταση - μοναδική Κάθε κατάσταση - μοναδική

Αντιμετώπιση άτομα Ο πολυλογάς Ο ήσυχος Ο «ειδικός»

Αντιμετώπιση Ομάδα εργασίας Ομάδα μικτής ικανότητας (Τhe mixed group) Διάλογος (The dialogue) Ανάμιξη θεμάτων (The melee) Το άσχετο θέμα (The irrelevant topic) Η ομάδα που απουσιάζει (The missing group)

Καλωσόρισμα Γενικές πληροφορίες για το περιεχόμενο ICEBREAKER γνωριμίας (Σπάστε τον πάγο) Πείτε ένα ανέκδοτο Πείτε ένα απόφθεγμα Εμπλέξετε τα άτομα σε μια άσκηση Κάντε μια ερώτηση Αναφέρετε μια πρόβλεψη ή προσδοκία Διαδικαστικά Θέματα π.χ. Διαλείμματα, Κινητά, Κάπνισμα, Υλικό συμμετεχόντων Διερεύνηση προσδοκιών (Τι περιμένετε από αυτό το σεμινάριο;) Σύνδεση στόχων συμμετεχόντων με στόχους προγράμματος Εισαγωγή 5-10%

Συσχετίστε όλες τις δραστηριότητες με συγκεκριμένους στόχους μάθησης Χρησιμοποιήστε ρεαλιστικά παραδείγματα Διεξάγετε την εκπαίδευση σε ένα φιλικό περιβάλλον Καθοδηγήστε τους, μη διατάζετε Λειτουργήστε συντονιστικά Χρησιμοποιήστε επανάληψη Η πρακτική τελειοποιεί Δώστε ανατροφοδότηση Απομακρύνετε τον παράγοντα φόβο Κύριο Μέρος 70-75%

Ενημερώστε ότι έρχεται το τέλος / Μη φανεί ότι βιάζεστε να κλείσετε Κλείστε συνοψίζοντας Τα κύρια σημεία (περίληψη) Τα κύρια συμπεράσματα Όσες συμφωνίες έγιναν Ανακοινώστε πού και πότε θα είναι η επόμενη συνεδρίαση τι πρέπει να γίνει στο μεταξύ, από ποιον ποιο θα είναι το επόμενο βήμα Ευχαριστήστε τους συμμετέχοντες για το χρόνο και την προσοχή τους και για κάθε συγκεκριμένη συμβολή που ίσως να είχαν Αν είχε επιτυχία, πείτε το!!!! Κλείσιμο/Ανακεφαλαίωση 20%

ΒIBΛΙΑ Rogers, A. (2002). Teaching Adults. Berkshire: Open University PressRogers, A. (2002). Teaching Adults. Berkshire: Open University Press Brookfield, S.D (1986) Understanding and Facilitating Adult Learning. San Francisco: Jossey-BassBrookfield, S.D (1986) Understanding and Facilitating Adult Learning. San Francisco: Jossey-Bass Brockett, R.G. & Hiemstra, R. (1991). Self-Direction in Adult Learning: Perspectives on Theory, Research and Practice. New York: RoutledgeBrockett, R.G. & Hiemstra, R. (1991). Self-Direction in Adult Learning: Perspectives on Theory, Research and Practice. New York: Routledge Knowles, M.S. & Associates (1984). Andragogy in Action: Applying Modern Principles of Adult Learning. San Francisco: Jossey-BassKnowles, M.S. & Associates (1984). Andragogy in Action: Applying Modern Principles of Adult Learning. San Francisco: Jossey-BassΠΕΡΙΟΔΙΚΑ Adult Education QuarterlyAdult Education Quarterly Adult EducationAdult Education

ΚΑΛΗ ΕΠΙΤΥΧΙΑ