«Υλοποιώντας ένα σχολικό πρόγραμμα» Ημεριδα 4 ΔεκεμβρΙου 2012 «Υλοποιώντας ένα σχολικό πρόγραμμα»

Βιωματική μάθηση « Μόνο ό,τι δέχτηκες με την ψυχή σου, αυτό μόνο μαθαίνεις και αυτό μόνο ενσωματώνεις στην ζωή σου και στον χαρακτήρα σου» J.Dewey

Βιωματική μάθηση : τι είναι;;;

Η βασική ιδέα δεν είναι … καινοτομία! Κι επειδη ζούμε στην Ελλάδα … το συμπάσχειν και η κάθαρση του αρχαιοελληνικού δράματος είχε ήδη προηγηθεί από τον κομφούκιο!

Βιωματική μάθηση: Βασικές έννοιες “Βίωμα” είναι κάθε συνειδητή πραγματικότητα, που συγκινεί τον άνθρωπο βαθειά και ολοκληρωτικά. Στο βίωμα συμμετέχουν η βούληση, το συναίσθημα, η νόηση. “Συνάντηση” ( encounter) : ένας κόσμος από κοινού

Παράδειγμα βιωματικής μάθησης Όλοι μάθαμε ποδήλατο… βιωματικά! Μπορεί να συμβεί παντού!!!

Θεωρητικοί της βιωματικής μάθησης Mezirow

Θεωρητικοί της βιωματικής μάθησης Dewey: από την εμπειρία, για την εμπειρία και μέσω της εμπειρίας Lewin: Δυναμική της ομάδας Piaget: Αλληλεπίδραση προσώπου και περιβάλλοντος Loblot, Trevarten : Συναισθηματική εμπειρία Mezirow :Καλλιέργεια της κριτικής συνείδησης

Ερμηνεία Ενσωμάτωση των εμπειριών ( οι μαθητές αποκτούν εμπιστοσύνη στην ικανότητα τους να μαθαίνουν, αποκτούν τον έλεγχο προάγουν την κοινωνική αλλαγή) Learning by doing (ενεργός συμμετοχή, έρευνα πεδίου, προσομοιώσεις, συνεντεύξεις κτλ) Ψυχολογία (κατανόηση του εαυτού, ψυχοσωματική ανάπτυξη, κατανόηση των αναγκών, των επιθυμιών, των κινήτρων)

Χαρακτηριστικά Εμπειρία Νοηματοδότηση Συναίσθημα

Διδάσκοντας … βιωματικά Η βιωματική μάθηση είναι υποκειμενική, αλλά ταυτόχρονα καλά καθορισμένη( στόχοι) , έντονη και πολύπλοκη. Οι μέθοδοι που επιλέγονται πρέπει φροντίζουν και να εξασφαλίζουν την υποκειμενικότητα των συμμετεχόντων.

Διδάσκοντας … βιωματικά Τα 4 βήματα του μοντέλου της βιωματικής μάθησης κατά τους David Kolb & Roger Fry (1975), κτίζοντας πάνω στις θεωρίες του Dewey, είναι: α. η συγκεκριμένη εμπειρία όπως βιώνεται, β. η παρατήρηση της και το καθρέφτισμα, γ. ο σχηματισμός αφηρημένων εννοιών και δ. η δοκιμή αυτών των απόψεων σε νέες καταστάσεις.

Μοντέλο βιωματικής μάθησης 1 Εμπειρία Κάντο νιώσε Κάνε Στοχάσου Εφάρμοσε 5 Εφάρμοσε Ό,τι έμαθες σε μια παρόμοια Κατάσταση, εξασκήσου 2 Μοιράσου δημόσια τα συμπεράσματα, τις αντιδράσεις, συναισθήματα 4 Γενίκευσε εμπειρία Και πραγματικός κόσμος 3 Επεξεργάσου με συζήτηση εστιασμένη στην εμπειρία Ανάλυσε, σκέψου

Βήμα 1: Όλη η προσοχή στο μαθητή Ζήσ’το Στοχάσου Εφάρμοσε 1 Ζήσε την εμπειρία : κάντο Βιώνοντας: Βασική ιδέα- Να σχεδιάσουμε μια ανακάλυψη για το μαθητή Στάση του εκπαιδευτικού: Προτρέπει τους μαθητές να δράσουν να παρατηρήσουν Τους διευκολύνει να δουν… ‘το δάσος και όχι το δέντρο’ Στόχος είναι ο μαθητής: να διερευνήσει να εξετάσει   να κατασκευάσει   να οργανώσει

Βήματα στοχασμού: άτομο και ομάδα Κάνε Στοχάσου Εφάρμοσε 2 Μοιράσου δημόσια τα συμπεράσματα, τις αντιδράσεις, συναισθήματα 3 Επεξεργάσου με συζήτηση εστιασμένη στην εμπειρία Ανάλυσε, σκέψου Μοιράσου: Βασική ιδέα – ‘Συνάντηση’. Ερώτηση κλειδί : “Τι συνέβη; ” Επεξεργάσου : Βασική ιδέα – Ανακαλύπτω τα ‘μοτίβα’ της εμπειρίας Ερώτηση κλειδί- “΄Τι ήταν σημαντικό;” δίνει επαρκή χρόνο Ο ρόλος του εκπαιδευτικού: χρησιμοποιεί ανοικτές ερωτήσεις για να υποκινήσει τη σκέψη και το αίσθημα ενθαρρύνει την εργασία σε ομάδες

Βήματα διασύνδεσης με την πραγματικότητα και εφαρμογής Κάνε Στοχάσου Εφάρμοσε 4 Γενίκευση: εμπειρία Και πραγματικός κόσμος 5 Εφαρμογή: Εξάσκηση σε παρόμοιες καταστάσεις Γενίκευση: Βασική ιδέα- συμπέρασμα Ερώτηση κλειδί- “Ε, και τι έγινε;” Ο ρόλος του εκπαιδευτικού: Να καθοδηγεί τους μαθητές έτσι ώστε να διασυνδέουν το προσωπικό βίωμα τους από την εμπειρία που προηγήθηκε και τον εξωτερικό κόσμο. Εφαρμογή: Βασική ιδέα- Εφαρμογή Ερώτηση κλειδί- “ Και τώρα… τι;” Ο ρόλος του εκπαιδευτικού: Να διευκολύνει τους μαθητές για να βρουν παρόμοιες καταστάσεις για να εφαρμόσουν αυτά που έμαθαν.

Μοντέλο βιωματικής μάθησης Εμπειρία “Ζήσε το” 1 Κάνε Στοχάσου Εφάρμοσε Εφαρμογή “Και τώρα τι;” 5 Επικοινωνία “Τι έγινε;” 2 Γενίκευση “Ε, και τι έγινε;” 4 Επεξεργασία “Τι ήταν σημαντικό;” 3

Το σπιράλ των ερωτήσεων Μοιράσου δημόσια τα συμπεράσματα, τις αντιδράσεις, συναισθήματα “Τι έγινε;” Τι έκανες; Τι ένιωσες; Τι παρατήρησες; Τι βρήκες δύσκολο; Τι βρήκες εύκολο;

Το σπιράλ των ερωτήσεων Επεξεργάσου Συζητώντας εστιασμένα στην εμπειρία. Ανάλυσε, σκέψου “Τι ήταν σημαντικό” Τι νομίζεις ότι ήταν σημαντικό από αυτή την εμπειρία______; Ποια προβλήματα- εμπόδια εμφανίζονταν ξανά και ξανά; Γιατί νομίζεις ότι συνέβαινε αυτό; Τι θα γινόταν αν είχες_______; Αν το επαναλάμβανες, τι θα έκανες διαφορετικά;

Το σπιράλ των ερωτήσεων Γενίκευση: εμπειρία Και πραγματικός κόσμος “Ε, και τι έγινε;” Τι έμαθες για τον εαυτό σου μέσα από αυτή την εμπειρία; Πώς σχετίζονται τα κύρια θέματα ή οι ιδέες με άλλα πράγματα που κάνεις στη ζωή σου; (Προσδιορισμός των δεξιοτήτων ζωής) Τι έμαθες για (…δεξιότητα ζωής), ενώ έκανες αυτή τη δραστηριότητα;

Το σπιράλ των ερωτήσεων Εφαρμογή: Εξάσκηση σε παρόμοιες καταστάσεις “Και τώρα…τι;” Τι θα κάνεις την επόμενη φορά που θα σου τύχει κάτι παρόμοιο; Πως μπορείς να χρησιμοποιήσεις αυτά που έμαθες σε μια παρόμοια κατάσταση; Θα έκανες κάτι διαφορετικά την επόμενη φορά;

Η Βιωματική μάθηση λαμβάνει χώρα     όταν ένα πρόσωπο που συμμετέχει σε μια δραστηριότητα     τη σκέφτεται και την αξιολογεί,     καθορίζει τι ήταν χρήσιμο ή σημαντικό να θυμόμαστε,     και χρησιμοποιεί αυτές τις πληροφορίες για να εκτελέσει μια άλλη δραστηριότητα. " John Dewey

Ο εκπαιδευτικός Ενεργοποιεί τους μαθητές ΔΕΝ παρέχει γνώση Αφουγκράζεται τον παλμό της ομάδας ΔΕΝ υποδύεται τον ψυχολόγο, δηλαδή αποφεύγει να ερμηνεύει με ψυχολογικούς όρους τις συμπεριφορές των μαθητών Είναι αναστοχαστικός, δοκιμάζεται σε νέες αντιλήψεις, πρακτικές και ιδέες ... Μαθαίνει και ο ίδιος.

Οι μαθητές : Εκφράζουν τον τρόπο που αντιλαμβάνονται τη ζωή Εκφράζουν τον τρόπο που αντιλαμβάνονται τη ζωή Καλλιεργούν τη φαντασία τους Καλλιεργούν τη δημιουργικότητά τους

Προϋποθέσεις για βιωματική μάθηση Υποστηρικτικό πλαίσιο (αποδοχή, ασφάλεια, εμπιστοσύνη, ομαδικότητα …) Γνωστική και συναισθηματική ετοιμότητα του μαθητή

Μορφές «εμπειρίας» στην εκπαίδευση Δραματοποίηση Προσομοίωση Παιχνίδι ρόλων Μυθοπλασία Δημιουργία εκπαιδευτικού υλικού Δραστηριότητες άμεσης εμπειρίας Ιδεοθύελλα ή συγκρουσιακή ιδεοθύελλα Συμμετοχή σε ιστορικά αρχεία, βιβλιοθήκες κα Πρόγραμμα δράσης σε κοινοτικό επίπεδο Δραστηριότητες δημιουργικής έκφρασης Οργάνωση στρογγυλού τραπεζιού Ταξίδια κατευθυνόμενης φαντασίας Αφηγηματική ανασύνθεση Επισκέψεις Διδακτικές στρατηγικές … «ομπρέλα» : Επίλυση προβλήματος Ομαδοσυνεργατική

Προσέγγιση της εμπειρίας Όταν σχεδιάζω μια ‘εμπειρία’: • βασίζομαι σε ένα πρόβλημα • βασίζομαι σε έργο (project) • βασίζομαι σε μια λειτουργία • βασίζομαι στην εργασία • βασίζομαι σε μια περιπέτεια • βασίζομαι σε ένα παιχνίδι Τι είναι η βιωματική μάθηση; Η βιωματική μάθηση αποτελεί έναν εναλλακτικό τρόπο εκπαίδευσης που επεκτείνεται πέρα από τα θρανία, τα σχολικά βιβλία, τη μετωπική διδασκαλία και την απομνημόνευση της “ ύλης” (Τριλίβα & Αναγνωστοπούλου, 2008). Στόχος της είναι να φέρει τον μαθητή σε άμεση επαφή με το αντικείμενο μάθησης, μέσα από την έρευνα, την εργασία πεδίου, την παρατήρηση, τις συνεντεύξεις, τα παιχνίδια ρόλων κ.α. (Δεδούλη, 2002). Η βιωματική μέθοδος επιδιώκει την ενεργό συμμετοχή των παιδιών στη μάθηση θεωρώντας σημαντικές τις συναισθηματικές αντιδράσεις, τις ερωτήσεις και απορίες των μαθητών που συζητιούνται ελεύθερα στην τάξη. Επιπλέον, τα παιδιά δουλεύουν σε ομάδες, επικοινωνούν τα βιώματά τους, επεξεργάζονται από κοινού τις αντιδράσεις τους, θέτουν τους δικούς τους στόχους, εκφράζονται και δημιουργούν. Τέλος, τα παιδιά μαθαίνουν να προβληματίζονται και να αναρωτιούνται για την εμπειρία τους και να αναπτύσσουν την ικανότητα για κριτικό αναστοχασμό.

Κατηγορίες Οι βιωματικές ασκήσεις μπορούν επίσης να κατηγοριοποιηθούν σε ασκήσεις : «γνωριμίας και ενεργοποίησης», «εμπιστοσύνης και συνεργασίας», «συγκέντρωσης και πειθαρχίας» «χώρου και χρόνου», «κειμένου και διακειμένου», «ρόλων και αντιλήψεων».

Παραδείγματα Παιχνίδια εμπιστοσύνης

Παραδείγματα Καλλίγραμμα Στη δημιουργική γραφή: Χρησιμοποιείς τις λέξεις για να φτιάξεις το σχήμα αυτού που περιγράφεις.

Παραδείγματα Δραματοποίηση

Δημιουργικότητα Παράδειγμα συνδυασμού ιδεοθύελλας και νοητικού χάρτη

Παράδειγμα από επίλυση προβλήματος ΚΑΦΕΣ 90Ο C ΝΕΡΟ 5Ο C Ιδέα από την έρευνα Pisa

Τι ευελπιστώ να πετύχω… «…Να ανακαλύψω το νόημα της ανθρώπινης ύπαρξης και της φύσης του κοινού καλού» Δεδούλη Μ.

Πηγές Diem, K. G. (2001) Learn by Doing the 4-HWay. New Brunswick, NJ. Rutgers Koch, K. (2006) Experiential Learning Model slide show. Noblesville, IN. Purdue Kathleen Jamison Virginia 4-H Specialist, Curriculum and Learning Henry, Jane (1989)“Meaning and practice in Experiential Learning” in Susan Weil and Ian McGill (eds) Making Sense of experiential learning, SRHE & OU Press, MiltonKeynes, 1989, pp. 29-33 Δεδούλη Μ. (2001), Βιωματική Μάθηση – Δυνατότητες αξιοποίησής της στο πλαίσιο της Ευέλικτης Ζώνης. Επιθεώρηση Εκπαιδευτικών Θεμάτων, 6. Ευγενία Φλογαΐτη καθ. Παν. Αθηνών, υπεύθυνη προγ. Σπουδών : Πρόγραμμα σπουδών του περιβαλλοντικού γραμματισμού των Ελληνικών Σχολείων δεύτερης ευκαιρίας Ζ. Γαβρηϊλίδου,Αν. Καθ. ΑΠΘ : Βιωματικό σεμινάριο δημιουργικής γραφής Μακέλη Γ. : Βιωματικές ασκήσεις για δουλειά με την ομάδα Γ. Γουρνάς, τ. Δ/ντής Ψυχιατρικής Κλινικής Γ.Ν.Ν.Θ.Α. «η Σωτηρία» : H αλλαγή μέσα από τη σχέση: Ένα Διεπιστημονικό μοντέλο για την αξιοποίηση της ομάδας στην Εκπαίδευση.

Ευχαριστώ! Γρ. Σχολικών Δραστηριοτήτων Δ/Θμιας Εκ/σης Λάρισας Υπεύθυνη Οικονομάκη Ηρώ

Βασικές ικανότητες Ικανότητες Επικοινωνία στη μητρική γλώσσα Επικοινωνία σε ξένες γλώσσες Μαθηματική ικανότητα και ικανότητες στην επιστήμη και τεχνολογία Ψηφιακή ικανότητα Μεταγνωστικές ικανότητες (Learning to learn) Κοινωνικές ικανότητες και ικανότητες που σχετίζονται με την ιδιότητα του πολίτη Πρωτοβουλία και επιχειρηματικότητα Πολιτισμική συνείδηση και έκφραση Βασικές ικανότητες (Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2006)

Η βιολογία του …«νοήματος» Για να κρατήσει ο εγκέφαλος μια πληροφορία και να την περάσει στην μακρόχρονη μνήμη, πρέπει να «αποφασίσει» ότι του είναι χρήσιμη, γιατί έχει ένα προσωπικό νόημα : απαντά σε ήδη υπάρχουσες απορίες, λύνει προϋπάρχοντα προβλήματα που αφορούν την καθημερινή μας ζωή κινητοποιεί το συναίσθημα

Γιατί το γλυκό της μαμάς μου είναι… το καλύτερο; Συναίσθημα Θυμόμαστε το γλυκό που έφτιαχνε στις γιορτές η μητέρα μας, γιατί κινητοποιεί συγχρόνως πολλές αισθήσεις: η εικόνα του μπισκότου (όραση ), η γλυκύτητά του (γεύση), η μυρωδιά του την (όσφρηση), η φωνή της μητέρας την (ακοή), η γιορταστική ατμόσφαιρα και ασφάλεια (το συναίσθημα). (Ηarvard MS, 2004).