Η ΔΥΝΑΜΗ ΤΩΝ ΟΠΛΩΝ ΣΤΟΝ ΧΩΡΟ ΚΑΙ ΤΟΝ ΧΡΟΝΟ ΟΙ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΕΣ ΣΤΟΝ ΟΠΛΙΣΜΟ ΩΣ ΜΕΙΖΟΝ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΕΞΕΛΙΞΗΣ ΤΟΥ ΤΡΟΠΟΥ ΑΝΤΙΠΑΡΑΘΕΣΗΣ ΣΤΑ ΠΕΔΙΑ ΤΩΝ ΜΑΧΩΝ

Αρχαίος Κόσμος Στην Αρχαία Ελλάδα δύο ήταν οι τεχνολογίες που έδωσαν δύναμη στον στρατό και το ναυτικό: η στρατιωτική φάλαγγα και οι ναυτικές τριήρεις. Η πρώτη έδινε την δυνατότητα σε ολιγάριθμες στρατιωτικές δυνάμεις να έχουν νικηφόρα αποτελέσματα Η δεύτερη με μικρά αλλά ευέλικτα πλοία, προσαρμοσμένα στις ακτογραμμές του Αιγαίου, να δίνουν νικηφόρες ναυμαχίες.

ΑΠΟ ΤΗΝ ΦΑΛΑΓΓΑ ΣΤΗΝ ΛΕΓΕΩΝΑ Πιθανότατα η γέννηση της οπλιτικής φάλαγγας στην Σπάρτη και αλλού να συνέπεσε ή να προήλθε από την καθιέρωση του Όπλου (κυκλική Ασπίς διαμέτρου περίπου 90 εκ.) ως αμυντικού εξοπλισμού. Το Όπλον (απ' όπου προκύπτει ο όρος Οπλίτης) επέτρεπε την διάταξη των ανδρών σε πυκνό σχηματισμό (συνασπισμό), ώστε να παρουσιάζεται στον εχθρό ένα τείχος από ασπίδες, ενώ οι οπλίτες διατηρούσαν την ευχέρεια βάδισης και χρήσης του δόρατος. Την αρχαϊκή περίοδο είχε βάθος μόλις 8 ανδρών, αλλά ήταν εξαιρετικά αποτελεσματική. Το βάθος των Περσών οπλιτών είχε συνήθως βάθος 50 αλλά δεν πολεμούσαν σε σχηματισμό Φάλαγγας. Η Φάλαγγα είχε αδύναμα άκρα, την υπεράσπισή τους την αναλάμβανε το (ελαφρύ) ιππικό και οι Ψιλοί (ακόντια, τόξα και σφεντόνες).

 Μετά τις καινοτομίες των Σπαρτιατών, που τις «πλήρωσαν» άσχημα Μεσσήνιοι, Αρκάδες, Αργείοι, σταδιακά όλες οι ελληνικές πόλεις άρχισαν ως προς την στρατιωτική τους οργάνωση να έχουν ένα «φαλαγγιτικό» προσανατολισμό. Η φάλαγγα είχε τον σχηματισμό «πλινθίας» δηλαδή βάθος 8 – 16 ανδρών σε όλο το πλάτος της. Διατηρήθηκε μέχρι την μάχη του Μαραθώνα, όπου ο Μιλτιάδης για να μην κυκλωθεί, ενίσχυσε τις δύο άκρες (κέρατα) και αποδυνάμωσε το κέντρο. Η Αθηναϊκή παράταξη δεν βασίζεται στην αρχή της πυκνότητας αλλά στην αρχή της ευκαμψίας και της δυνατότητας ελιγμών. Ο μεγαλοφυής στρατιωτικός νους του Μιλτιάδη έφερε την πρώτη επανάσταση στον τομέα της τακτικής. Η διάταξη αυτή διαρκεί μέχρι τον Πελοποννησιακό πόλεμο, εκεί αρχίζει να ξεπερνιέται κυρίως από τους Αθηναίους που εισάγουν νέους τρόπους οπλισμού (πελταστές) αλλά και παράταξης.

Αξιοσημείωτη είναι και η «Λοξή Φάλαγγα» των Θηβαίων που την εμπνεύστηκε ο στρατηγός Επαμεινώνδας. Ενισχύοντας το ένα άκρο μπορούσε να πλευροκοπήσει το αντίστοιχο της αντίπαλης παράταξης. Η «λοξή φάλαγγα» θα εξελιχθεί αργότερα από το Φίλιππο αλλά και η τακτική της χρησιμοποιήσεως των τεθωρακισμένων στο Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο είναι παραλλαγή της Επαμεινώνδειας Λοξής Φάλαγγας.

Τέλος νέα πνοή έδωσε η Μακεδονική Φάλαγγα εξ’ αιτίας του εξοπλισμού της: την περίφημη σάρισα, δόρυ μήκους 6-7 μέτρων. Τούτο σημαίνει ότι η μακεδονική σάρισα είχε μήκος διπλάσιο από το νοτιοελλαδιτικό δόρυ. Η αιχμή της σάρισας είχε μήκος 10 εκατοστά και το βάρος της ήταν 6-7 κιλά. Ωστόσο, η άλλη μεγάλη καινοτομία του ήταν το ειδικά απαρτισμένο και καταρτισμένο (βαρύ) ιππικό που ήταν η κύρια επιθετική του αιχμή.

Η Φάλαγγα ξεπεράστηκε από την Λεγεώνα Η Φάλαγγα ξεπεράστηκε από την Λεγεώνα. Η ικανότητα της δεύτερης για πολύ περισσότερους ελιγμούς διέλυσε το «συμπαγές» της Φάλαγγας. Στις μεταξύ τους μάχες μόνο ο Πύρος κατάφερε να την νικήσει δύο φορές. Η καινοτομία εδώ είναι η εξής: παρατάσσονται οι μονάδες στα μαύρα τετράγωνα μιας σκακιέρες έχοντας τα λευκά άδεια για να κάνουν ελιγμούς.

Τριήρεις Οι τριήρεις ήταν το σημαντικότερο πολεμικό πλοίο της αρχαιότητας και έδωσε πολύτιμες νίκες σαν αυτή της Σαλαμίνας. Ήταν μικρό, ελαφρύ και με μικρό βύθισμα. Αντικατέστησε τις πεντηκόρους, πλοία με πενήντα κουπιά και μια σειρά κωπηλατών. Το όνομά τους το οφείλουν στις τρεις σειρές κωπηλατών. Ως πρώτος ναυπηγός που ναυπήγησε τριήρεις αναφέρεται από το Θουκυδίδη ο περίφημος Κορίνθιος ναυπηγός Αμεινοκλής ο οποίος το έτος 704 π.Χ. ναυπήγησε για λογαριασμό των Σαμίων τέσσερις τριήρεις. Το μικρό βύθισμα της επέτρεπε να κινείται σε αβαθή νερά, παρασύροντας τους επιτιθέμενους σε ξέρες.

Η τριήρης χρησιμοποιήθηκε επί πάνω από 400 χρόνια (700-300 π. Χ Η τριήρης χρησιμοποιήθηκε επί πάνω από 400 χρόνια (700-300 π.Χ., περίπου), οπότε υποσκελίστηκε από βαρύτερες γαλέρες και κυρίως από την πεντήρη, η οποία αν και λιγότερο ευέλικτη, ανταποκρινόταν καλύτερα στις διαφοροποιημένες πλέον ανάγκες του ναυτικού πολέμου. Στο μπροστινό τμήμα υπήρχε έμβολο το οποίο χρησιμοποιούταν για εμβολισμό πλοίων, αλλά και για την προστασία του κατά την προσάραξη σε ρηχά νερά.

Η πιο ονομαστή τριήρης είναι η Αθηναϊκή που τους χάρισε την ηγεμονία στη θάλασσα. Στην Αθήνα επιλεγόταν ο «ναυπηγός» (αρχιτέκτων) μεταξύ πολλών ειδικών που παρουσιάζονταν. Αυτός οργάνωνε την κατασκευή της τριήρους, έχοντας δική του κατασκευαστική ομάδα με ειδικούς τεχνίτες (ναυπηγούς και μαραγκούς) και ανειδίκευτους εργάτες. Η χρήση δούλων αποφεύγονταν σε τέτοιου είδους έργα

ΡΩΜΑΪΚΟΙ – ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΙ ΧΡΟΝΟΙ Στους Ρωμαϊκούς χρόνους η δύναμη της στρατιωτικής Λεγεώνας ήταν ανυπέρβλητη. Σιγά – σιγά εξελίχτηκε σε μια στρατιωτική μηχανή στην οποία δεν μπορούσε να αντισταθεί καμιά στρατιά. Στους Βυζαντινούς χρησιμοποιείται πάλι το ναυτικό με χαρακτηριστικά πλοία, ενώ η στρατιωτική οργάνωση συνεχίζει να είναι ανάλογη της Ρωμαϊκής.

Η ΛΕΓΕΩΝΑ Το σημαντικότερο στοιχείο που είχε η Λεγεώνα είναι το μεγάλο βάθος των 50 ανδρών. Η παράταξή της δεν είναι συμπαγής όπως η φάλαγγα. Αυτό πάντως που αποτέλεσε τη μεγαλύτερη καινοτομία των Ρωμαίων ως προς το σχηματισμό της λεγεώνας δεν ήταν ότι τα διάφορα τμήματά της σχημάτιζαν ένα τετράγωνο, αλλά το ότι εντός του τετραγώνου αυτού υπήρχαν τετράγωνα κενά ισομεγέθη προς τα παράπλευρα τετράγωνα τα πλήρη ανδρών. Αυτό έδινε στη λεγεώνα οπτικά διπλάσιο όγκο απ’ ό,τι αν είχε πυκνή διάταξη, επιπλέον τα κενά τετράγωνα παρείχαν ευχέρεια κινήσεων

Επιθετικά όπλα των λεγεωναρίων είναι το ξίφος, το δόρυ και το ακόντιο· και αμυντικά, η περικεφαλαία, ο θώρακας, η ασπίδα και οι κνημίδες. Η δύναμη του ρωμαϊκού στρατού, πέρα από την άσκηση, τη σκληραγωγία, την ταχύτητα, την ευελιξία βρίσκεται στην πειθαρχία (disciplina). Σε περίπτωση μάλιστα ομαδικών παραπτωμάτων επιβάλλεται ο λεγόμενος δεκατισμός, δηλαδή επιλέγεται με κλήρο ένας στρατιώτης μεταξύ δέκα και εκτελείται.

Οι ναυτικές δυνάμεις της Ρώμης ήταν κυρίως μεταγωγικά σκάφη, υποστηρικτικά του στρατού. Ανάλογα με τον πόλεμο που θα έκαναν κατασκεύαζαν και τον αντίστοιχο στόλο. Η πεντήρης είναι το βασικό πλοίο στην περίοδο των πολέμων με την Καρχηδόνα.

ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΙ ΧΡΟΝΟΙ Ο Βυζαντινός Στρατός αποτελούσε τη φυσική συνέχεια των Λεγεώνων και διατηρούσε το ίδιο επίπεδο πειθαρχίας, δυναμισμού και οργάνωσης. Ο νεωτερισμός που έχει, είναι η εκτεταμένη χρήση ιππικού.

Το κλασσικό πλοίο των βυζαντινών είναι ο Δρόμωνας, εξέλιξη της αρχαίας πεντηκόρου μόνο που οι κωπηλάτες είναι 100. Είναι μακρυά κωπήλατα πλοία, τα οποία ξεχωρίζουν από τα καράβια του εμπορικού ναυτικού, που ήσαν στρογγυλά και εκινούντο με ιστίο. Στον δρόμωνα όπως και στο χελάνδιο υπήρχε «σίφων υγρού πυρός» και «ξυλόκαστρον».

Υγρό πυρ Εκτοξευόμενο από καταπέλτες, αλλά κυρίως από πεπιεσμένους σίφωνες, το υγρό πυρ είχε την ιδιότητα να μην σβήνει στο νερό. Περιβαλλόταν με άκρα μυστικότητα, με αποτέλεσμα να αγνοούμε σήμερα την ακριβή σύστασή του. Το βυζαντινό υγρό πυρ δεν πρέπει να συγχέεται με παρόμοιες εμπρηστικές ουσίες που χρησιμοποίησαν οι Άραβες και άλλα κράτη, και που στη διεθνή βιβλιογραφία συνήθως αναφέρονται συλλογικά ως «ελληνικό πυρ».

Ανατολικοί λαοί Φυσικά και οι ανατολικοί ή αλλιώς ασιατικοί λαοί έχουν να δείξουν πολλές καινοτομίες στην τέχνη του πολέμου. Πρώτοι οι κινέζοι έχουν να δείξουν μια στρατιωτική οργάνωση ανάλογη με αυτήν του Βυζαντίου. Οι Μογγόλοι με το άπειρο ιππικό τους κατάφεραν να κατακτήσουν σχεδόν όλη την Ασία. Ποιος δεν θαυμάζει τους Γιαπωνέζους με την φεουδαρχική – στατιωτική οργάνωσή τους.

Κινέζοι Όλοι έχουμε ακούσει για το περίφημο σινικό τοίχος. Είναι η μόνη κατασκευή που μπόρεσαν να δουν οι πρώτοι αστροναύτες από το διάστημα. Ο κινεζικός στρατός είχε ομοιότητες μα τις δυτικές οργανώσεις. Σε αντίθεση όμως με τους Έλληνες, τους Ρωμαίους και τους Αραβες, οι Κινέζοι διατήρησαν συμπαγή την αυτοκρατορία τους, κρατώντας ενωμένες πολιτικά και εθνικά τις κατακτημένες περιοχές επί 3.000 χρόνια, κληροδοτώντας ουσιαστικά στους απογόνους τους το τεράστιο κράτος της σύγχρονης Κίνας. Το μέσο γι’ αυτό το απαράμιλλο επίτευγμα ήταν οι ακαταμάχητες στρατιές και η πολεμική τέχνη τους, μια από τις πιο εξελιγμένες στην Παγκόσμια Ιστορία.

Μογγολική αυτοκρατορία Όλα ξεκίνησαν όταν ο Μογγόλος ηγέτης Τζένγκινς Χαν κατάφερε να ενώσει όλες τις μογγολικές και τουρκικές φυλές το 1206. Η ένωση αυτή, είχε σαν αποτέλεσμα τη δημιουργία ενός μεγάλου σε έκταση κράτους, με το όνομα Μογγολική Αυτοκρατορία. Τα κατάφερε όλα αυτά επειδή: - Αντάμοιβε τους καλούς στρατιώτες τοποθετώντας τους σε υψηλές θέσεις, με αποτέλεσμα να του είναι όλοι πιστοί. - Απαγόρευσε στο στρατό να ασκεί βία στους λαούς που έπαιρνε υπό την κατοχή του, με αποτέλεσμα να μην τους δίνει λόγο να επαναστατήσουν. - Με την ίδια λογική, εφάρμοσε νόμους που προστάτευαν τους φτωχούς, αλλά και το εμπόριο ανάμεσα στα διαφορετικά σημεία της αυτοκρατορίας, ενώ εφάρμοσε τη θρησκευτική ελευθερία

Η ιαπωνική πολεμική τάξη Ο πόλεμος έπαιξε σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη της Ιαπωνίας. Καθώς μόνο το 20% των εδαφών της είναι καλλιεργήσιμα πάντα γινόταν πόλεμοι για το έλεγχό της. Οι σημαντικότεροι πολεμιστές ήταν οι σαμουράι. Οι αρχαίοι πολεμιστές Γιαγιόι κατασκεύασαν όπλα, εξοπλισμό κι έναν κώδικα που διήρκεσε επί αιώνες, για να γίνει τελικά αναπόσπαστο κομμάτι της παράδοσης των σαμουράι. Ανάμεσα στα πρώιμα όπλα διακρίνονται τα τόξα, τα βέλη και τα ξίφη. Ο οπλισμός περιελάμβανε επίσης ένα κράνος που προστάτευε το κεφάλι και το λαιμό, ένα θώρακα για το στήθος, επωμίδες και επιβραχιόνια, καθώς και περίζωμα για την περιοχή της κοιλιάς. Αργότερα, στον οπλισμό προστέθηκαν προστατευτικά καλύμματα για τους μηρούς και τις κνήμες. Η μεγαλύτερη αλλαγή έγινε κατά τον 5ο αιώνα, όταν έγινε εισαγωγή του αλόγου στην Ιαπωνία.

ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΠΟΧΗ Και φτάνουμε στον 20ο αιώνα, όπου οι καινοτομίες στα οπλικά συστήματα είναι σημαντικότατοι παράγοντες στην έκβαση ενός πολέμου. Στον Α παγκόσμιο πόλεμο τα άρματα μάχης κυρίως και λιγότερο τα αεροπλάνα καθόριζαν τις μάχες. Στον Β η αεροπορική υπεροχή της Αγγλίας ακύρωσε την απόβαση των χιτλερικών στρατευμάτων σ’ αυτήν. Φυσικά υπάρχει και το Βιετνάμ, όπου η θέληση ενός λαού ακυρώνει την υπεροπλία των Αμερικάνων.

ΥΠΟΒΡΥΧΙΑ Από την αρχαιότητα είχαν γίνει ανεπιτυχείς προσπάθειες για την κατασκευή υποβρυχίων. Το πρώτο λειτουργικό κατασκευάστηκε στις ΗΠΑ κατά την διάρκεια του αγώνα της ανεξαρτησίας τους. Κατά τον Β παγκόσμιο πόλεμο η Γερμανία με τα περίφημα U-boοt δημιούργησε τεράστιες απώλειες στους συμμάχους σε εμπορικά κυρίως καράβια. Σήμερα τα υποβρύχια είναι πυρηνοκίνητα και μπορούν να μείνουν βυθισμένα εβδομάδες ολόκληρες κάτω από το νερό.

ΑΡΜΑΤΑ ΜΑΧΗΣ Τα "άρματα εφόδου" όπως ονομάζονταν αρχικά, με την ιδέα της αυτοδύναμης κίνησής τους επί "παντός εδάφους", δηλαδή με ερπύστριες (αλυσίδες) εμφανίστηκαν για πρώτη φορά στον Α Παγκόσμιο πλμ ως οχήματα για την καταστροφή των εχθρικών συρματοπλεγμάτων και άλλων οχυρωμάτων. Τα τρία παραδοσιακά χαρακτηριστικά που καθορίζουν τις δυνατότητες ενός άρματος είναι η ισχύς πυρός τους, η αυτοδύναμη κίνησή - ευκινησία τους και η αμυντική τους θωράκιση.

ΠΟΛΕΜΙΚΑ ΑΕΡΟΠΛΑΝΑ Τα πολεμικά αεροπλάνα εμφανίστηκαν στον Α παγκόσμιο πόλεμο. Αρχικά ο ρόλος τους ήταν ανιχνευτικός αργότερα μπορούσαν να πολυβολήσουν και να βομβαρδίσουν με αυτοσχέδιες βόμβες. Το 1911 αγοράστηκε από την Ελλάδα το πρώτο αεροπλάνο, ιδρύθηκε η πολεμική αεροπορία και χρησιμοποιήθηκαν τα σκάφη από τους Βαλκανικούς πολέμους μέχρι και την μικρασιατική εκστρατεία. Στον Β παγκόσμιο, κλήθηκε να υπερασπίσει τα σύνορα με 77 αεροσκάφη έναντι 460 ιταλικών και εν μέρει τα κατάφερε. Την σημαντικότητα του όπλου δείχνει η εξέλιξη των μαχών στον Ειρηνικό όπου η Ιαπωνία άρχισε να υποχωρεί όταν έχασε την υπεροπλία στον αέρα.

Τελικά όλες αυτές οι διατάξεις όπως η φάλαγγα και η λεγεώνα χάθηκαν τελείως ; Όχι χρησιμοποιούνται ακόμα:

ΤΕΛΟΣ Ευχαριστίες στους: ΒΙΤΩΡΑΤΟΣ ΒΙΤΩΡΑΤΟΣ ΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ ΚΑΠΤΖΗΣ ΚΕΛΕ ΚΟΥΤΕΛΙ ΚΟΥΤΕΛΙ ΛΑΚΟ ΛΙΑΚΟΥ ΛΙΓΙΕΛΛΗΣ ΜΑΡΓΑΡΙΤΗΣ ΜΑΡΙΑΔΗΣ ΜΗΣΙΟΥ ΜΟΡΙΑΝΕΛΛΗΣ ΜΠΑΓΙΑΣΤΑΣ ΝΑΝΟΥ ΝΤΑΒΙΔΗ ΝΤΑΛΛΑΣ ΟΥΪΜΑΝΑ ΚΙΜΠΟΜΠΟ ΠΑΣΣΑΔΑΚΗΣ ΦΟΥΚΑΣ ΧΑΤΖΗΣ