Οι φιλόσοφοι της αρχαίας Ιωνίας Κεφάλαιο 4: Αρίσταρχος ο Σάμιος και το Ηλιοκεντρικό Μοντέλο του Ηλιακού Συστήματος ή πως ο Αρίσταρχος συνάντησε τον Κοπέρνικο!

Πόσο δύσκολο είναι να καταλάβουμε σήμερα, ότι ένα απλό γεγονός όπως ότι η Γη γυρίζει γύρω από τον Ήλιο και όχι το αντίθετο, 2.000 χρόνια πριν ήταν μια αιρετική άποψη για το Σύμπαν; Η Δέσποινα και ο Ματίας ήξεραν πολλά για μεταγενέστερους επιστήμονες που απέδειξαν αυτό το απλό πράγμα αλλά δεν ήξεραν ότι οι αρχαίοι, χωρίς τηλεσκόπια ή άλλα αστρονομικά όργανα, είχαν αυτήν την γνώση για το Σύμπαν… Αγαπητά μου παιδιά, ο Αρίσταρχος έκανε πολλά περισσότερα από το να πει ότι η Γη περιστρέφεται γύρω από τον Ήλιο! Είναι ο πρώτος που διατύπωσε τα παρακάτω αξιώματα: Η φαινόμενη κίνηση των άστρων οφείλεται στην κίνηση της Γης γύρω από τον άξονά της! Η Γη ακολουθεί μια κυκλική τροχιά γύρω από τον Ήλιο. Ο Ήλιος βρίσκεται στο κέντρο του Σύμπαντος, και τα άστρα είναι τοποθετημένα σε καθορισμένες θέσεις στον ουρανό. Τα άστρα βρίσκονται σε πολύ μεγάλη απόσταση από εμάς. Ο Ήλιος είναι ένα αστέρι σε σαφώς καθορισμένη θέση και τελευταίο αλλά όχι λιγότερο σημαντικό, η Σελήνη γυρίζει γύρω από την Γη! Αλλά ήξεραν οι αρχαίοι ότι ο Ήλιος είναι το κέντρο του Ηλιακού μας Συστήματος; Ποιος ήταν ο Αρίσταρχος; Αυτός το απέδειξε;

Πόσο δύσκολο είναι να καταλάβουμε σήμερα, ότι ένα απλό γεγονός όπως ότι η Γη γυρίζει γύρω από τον Ήλιο και όχι το αντίθετο, 2.000 χρόνια πριν ήταν μια αιρετική άποψη για το Σύμπαν; Η Δέσποινα και ο Μάταιους ήξεραν πολλά για μεταγενέστερους επιστήμονες που απέδειξαν αυτό το απλό πράγμα αλλά δεν ήξεραν ότι οι αρχαίοι, χωρίς τηλεσκόπια ή άλλα αστρονομικά όργανα, είχαν αυτήν την γνώση για το Σύμπαν… Ο Αρίσταρχος γεννήθηκε το 310 π.Χ. στο νησί της Σάμου. Πέθανε το 230 π.Χ. Δεν ήταν μόνο αστρονόμος αλλά και μαθηματικός. Έρχεται κάποιες φορές από την Σάμο για να μας επισκεφτεί… Μπορούμε να ψάξουμε να τον βρούμε. Αν είναι εδώ, θα είναι πιθανώς με τον Ευκλείδη και τον Αρχιμήδη, τους φίλους του. Ο Αρχιμήδης ήταν ο κύριος διάδοχος του και οι περισσότερες πληροφορίες που έχουμε σήμερα για τον Αρίσταρχο προέρχονται από αυτόν και τον Πλούταρχο. Αλλά αν θέλετε να βρείτε τον Αρίσταρχο, πρέπει να βιαστούμε… Είναι αργά και ο Ήλιος θα δύσει…. Ήξερε όλα αυτά τα πράγματα; Θα ήταν σπουδαίος τότε! Αλλά είναι εδώ όπως οι άλλοι αρχαίοι επιστήμονες που είδαμε;

Ευκλείδης (330 π.Χ. – 275 π.Χ.), Έλληνας μαθηματικός. Ο Ευκλείδης ήταν ένας Έλληνας μαθηματικός, που έζησε στην πόλη της Αλεξάνδρειας, στην Αίγυπτο, κατά την βασιλεία του Πτολεμαίου του I (323 π.Χ.–283 π.Χ.), και θεωρείται ο πατέρας της γεωμετρίας. Η πιο διάσημη δουλειά του, τα Στοιχεία, είναι ένα από τα πιο πετυχημένα βιβλία στην ιστορία των μαθηματικών. Μέσα σε αυτό, οι ιδιότητες των γεωμετρικών σχημάτων περιγράφονται με αξιώματα, έτσι λοιπόν ξεκίνησε την αξιωματική μέθοδο των μαθηματικών. Αν και είναι γνωστός γεωμέτρης, τα Στοιχεία περιλαμβάνουν και διάφορα αποτελέσματα για την θεωρία των αριθμών, όπως η σχέση μεταξύ τέλειων αριθμών και των πρώτων αριθμών, την απόδειξη για τους πρώτους αριθμούς, το λήμμα του Ευκλείδη για την παραγοντοποίηση (που μας οδηγεί στο θεμελιώδη θεώρημα των αριθμών, στην μοναδικότητα της παραγοντοποίησης σε πρώτους), και τον ευκλείδειο αλγόριθμο για την εύρεση του μεγαλύτερου κοινού διαιρέτη δύο αριθμών. Ο Ευκλείδης επίσης έγραψε εργασίες για την προοπτική, τις κωνικές τομές, την σφαιρική γεωμετρία, και την πιθανότητα τετρα-χωρικών επιφανειών. Ούτε ο χρόνος ούτε ο τόπος της γέννησης του είναι καταγεγραμμένος, αλλά ούτε και οι συνθήκες θανάτου του. Επιστροφή…

Αρχιμήδης (287 π.Χ. – 212 π.Χ.) Έλληνας μαθηματικός, φυσικός, μηχανικός, αστρονόμος και φιλόσοφος. Πολλοί θεωρούν τον Αρχιμήδη έναν από τους μεγαλύτερους, αν όχι τον μεγαλύτερο, μαθηματικό της αρχαιότητας. Εκτός από την προσφορά του στα θεμελιώδη θεωρητικά μαθηματικά, συνέβαλε στην φυσική και την πρακτική μηχανική, και αποκαλείτε «ο μεγαλύτερος επιστήμονας όλων των εποχών". Γεννήθηκε το 287 π.Χ. στην ελληνική αποικία των Συρακουσών, στην Μεγάλη Ελλάδα. Έκανε πολλές εφευρέσεις και ανακαλύψεις, κάποιες από τις οποίες χρησιμοποιούνται ακόμη και σήμερα, όπως το σπείρωμα του Αρχιμήδη. Σχεδίασε ένα σύστημα με τροχαλίες, που η χρήση του ήταν για μεταφέρει βαριά αντικείμενα όπως πλοία. Αν και ο Αρχιμήδης δεν εφεύρε τον μοχλό, έδωσε τις πρώτες εξηγήσεις για τις αρχές της χρήσης του. Οι νόμοι του για τον μοχλό είναι: οι δυνάμεις είναι σε ισορροπία με τις αποστάσεις και ανάλογες με τα βάρη. Η εργασία του στους μοχλούς τον έκανε διάσημο λέγοντας: «δώστε μου ένα μέρος να σταθώ, και θα μετακινήσω της Γη». Σχεδίασε αρκετές πολεμικές μηχανές και δούλεψε στην γεωμετρία, όπου και βρήκε τις επιφάνειες και τους όγκους πολλών στερεών σωμάτων. Επίσης βρήκε τους νόμους της άνωσης και περιέγραψε την Αρχή του Αρχιμήδη, η οποία δηλώνει ότι σε ένα σώμα που βυθίζετε σε υγρό ασκείτε μια δύναμη ανοδική ίση με το βάρος του εντοπιζόμενου υγρού. Σύμφωνα με την παράδοση, ένας ρωμαίος στρατιώτης σκότωσε τον Έλληνα επιστήμονα, ενώ αυτός ήταν προσηλωμένος σε κάποιο γεωμετρικό πρόβλημα. "ΜΗ ΜΟΥ ΤΟΥΣ ΚΥΚΛΟΥΣ ΤΑΡΑΤΤΕ" πρόλαβε να του απαντήσει... Επιστροφή…

Πλούταρχος (46 - 127) Έλληνας ιστορικός, βιογράφος, αφηγητής και πλατωνιστής. Ο Πλούταρχος γεννήθηκε σε μια εξέχουσα οικογένεια στην Χαιρώνεια. Η δουλειά του αποτελείται από τους Παράλληλους Βίους και τα Ηθικά. Ταξίδεψε σε όλες τις χώρες της Μεσογείου, και δύο φορές στην Ρώμη. Σπούδασε μαθηματικά και φιλοσοφία στην Ακαδημία των Αθηνών, με δάσκαλο τον Αμμώνιο, από το 66 έως το 67. Παντρεύτηκε και απέκτησε παιδιά. Είχε καθήκοντα ιερέα στο μαντείο των Δελφών, ήταν εξέχων στην Χαιρώνεια και εκπροσωπούσε την πατρίδα του σε πολλές αποστολές προς ξένες χώρων, όσο ήταν νέος. Η πιο γνωστή του εργασία, οι Βίοι Παράλληλοι, είναι μια σειρά από βιογραφίες διάσημων Ελλήνων και Ρωμαίων. Όσα έχουν διασωθεί περιέχουν 23 ζευγάρια βιογραφιών, ενός Έλληνα και ενός Ρωμαίου, καθώς και 4 μονές βιογραφίες. Τα σωζώμενα των εργασιών του Πλουτάρχου έχουν τον τίτλο Ηθικά. Είναι μια συλλογή 78 κειμένων και λόγων. Επιστροφή…

Έτσι η Δέσποινα, ο Ματίας και ο Όμηρος άρχισαν να ρωτάνε για τον Αρίσταρχο… Κανένας δεν τον έχει δει… Και ο Ήλιος σχεδόν έδυε… Η Δέσποινα και ο Ματίας δεν ήξεραν ότι έπρεπε να φύγουν αμέσως μετά το ηλιοβασίλεμα… Ήταν ο νόμος στην πόλη των Αρχαίων… Αν δεν έφευγαν εκείνη την στιγμή, θα έπρεπε να μείνουν για πάντα… Αγαπητά μου παιδιά… έχετε μόνο λίγα λεπτά… δεν μπορείτε να μείνετε εδώ. Αλλά να έχετε πίστη. Θα δοκιμάσουμε σε ένα ακόνη μέρος όπου μπορεί να είναι ο Αρίσταρχος… Μπορούμε να τον πληροφορήσουμε για τις επερχόμενες γενιές και τι έκαναν… Ότι κατακτήσαμε το διάστημα! Ότι πήγαμε στην Σελήνη! Ω… τι θα κάνουμε? Μπορούμε να μείνουμε εδώ απόψε; Θέλουμε τόσο πολύ να δούμε τον Αρίσταρχο! Υπάρχουν τόσα που μπορεί να μας πει!

Και αυτήν την φορά ο Όμηρος είχε δίκιο… Βρήκαν τον Αρίσταρχο σε έναν λόφο, να κοιτάει το ηλιοβασίλεμα! Τα παιδιά ήταν τόσο χαρούμενα που δεν μπορούσαν να μιλήσουν… Αλλά ο γέρος επιστήμονας ήξερε ότι ήταν εκεί και μίλησε πρώτος! Κοιτάχτε, ο Ήλιος δύει… Πέρασα όλη μου την ζωή για να αποδείξω ότι είναι ένα ακίνητο άστρο και ότι η Γη στην οποία κατοικούμε, γυρίζει γύρω του…

Και αυτήν την φορά ο Όμηρος είχε δίκιο… Και αυτήν την φορά ο Όμηρος είχε δίκιο…. Βρήκαν τον Αρίσταρχο σε έναν λόφο, να κοιτάει το ηλιοβασίλεμα! Τα παιδιά ήταν τόσο χαρούμενα που δεν μπορούσαν να μιλήσουν… Αλλά ο γέρος επιστήμονας ήξερε ότι ήταν εκεί και μίλησε πρώτος! ‘Σύμπαν' είναι το όνομα που δόθηκε από τους περισσότερους αστρονόμους στην εποχή μου, στην σφαίρα στο κέντρο της οποίας είναι το κέντρο της Γης, ενώ η ακτίνα του είναι ίση με την ευθεία γραμμή ανάμεσα στο κέντρο του Ήλιου και το κέντρο της Γης. Αλλά νομίζω ότι το Σύμπαν είναι πολύ μεγαλύτερο από το ‘σύμπαν' που μόλις ανέφερα. Οι υποθέσεις μου είναι ότι τα άστρα και ο Ήλιος παραμένουν ακίνητα, ότι η Γη γυρίζει γύρα από τον Ήλιο στην περιφέρεια ενός κύκλου, ο Ήλιος βρίσκεται στο κέντρο της τροχιάς, και ότι η σφαίρα των ακίνητων άστρων, με κέντρο τον Ήλιο, είναι τόσο μεγάλη ώστε ο κύκλος πάνω στον οποίο η Γη κινείται έχει τόση απόσταση από τα ακίνητα άστρα όση έχει το κέντρο της σφαίρας από την επιφάνεια της.

“Υποτίθεται ότι τα άστρα και ο Ήλιος μένουν ακίνητα και ότι η Γη γυρίζει γύρω από τον Ήλιο σε κύκλο, ο οποίος είναι στο κέντρο του κύκλου” Επίσης υπολόγισα ότι ο Ήλιος είναι 20 φορές πιο μακριά από τη Γη από όσο είναι η Γη από την Σελήνη και 20 φορές πιο μεγάλος από την Σελήνη.

Η Δέσποινα και ο Ματίας είχαν τόσα πράγματα να ρωτήσουν και ακόμη πιο πολλά να πουν στον Αρίσταρχο…. Αλλά ο Ήλιος έδυε…. Ο Αρίσταρχος χαμογέλασε στα παιδιά. Είχε και εκείνος κάποιες ερωτήσεις… Ω… ναι! Λοιπόν, πολλά χρόνια πέρασαν πριν αυτό να συμβεί, αλλά τώρα όλοι το ξέρουν! Ξέρετε, ένας σημαντικός επιστήμονας της χώρας μου, της Πολωνίας, ο Κοπέρνικος, έδωσε τον δικό του αγώνα για να πείσει τους ανθρώπους για την ηλιοκεντρική θεωρία! Ξέρετε αν οι άνθρωποι στο μέλλον πιστεύουν τις θεωρίες μου; Υπήρξε κανένας να τους κάνει να καταλάβουν ότι η μικρή μας Γη δεν είναι το κέντρο του Σύμπαντος;

Η Δέσποινα και ο Ματίας είχαν τόσα πράγματα να ρωτήσουν και ακόμη πιο πολλά να πουν στον Αρίσταρχο…. Αλλά ο Ήλιος έδυε…. Ο Αρίσταρχος χαμογέλασε στα παιδιά. Είχε και εκείνος κάποιες ερωτήσεις… Αυτά είναι πολύ καλά νέα που μου φέρνετε. Τώρα μπορώ να ξεκουραστώ… Αλλά εσείς… Εσείς πρέπει να βιαστείτε! Ο Ήλιος έχει σχεδόν δύσει… Ο Όμηρος θα σας δείξει τον δόμο της επιστροφής…. Αντίο Αρίσταρχε! Αυτό ήταν το πιο ενδιαφέρον απόγευμα της ζωής μας! Συναντήσαμε τόσους υπέροχους ανθρώπους! Ποιητές, μαθηματικούς και όλους τους επιστήμονες! Έχουμε τόσα να πούμε σε όλους όταν γυρίσουμε! Σας ευχαριστούμε όλους!

Μπουμ!!!! Η Δέσποινα και ο Ματίας γύρισαν στην πόλη… Ήταν μοντέρνα παιδιά τώρα. Έπρεπε να πουν αντίο σε όλους τους νέος φίλους τους… το Σοφοκλή, τον Αισχύλο, τον Ευριπίδη, τον Αριστοφάνη, τον Ερατοσθένη, την Υπατία, τον Αναξαγόρα, τον Αναξιμένη, τον Αναξίμανδρο και τον Αρίσταρχο… Αντίο Όμηρε! Ευχαριστούμε για όλα! Αλλά μπορείς να μας πεις ένα ακόμη πράγμα;;; Που γεννήθηκες;;; Χα,χα… Λοιπόν, γεννήθηκα...

Ματία! Είμαστε πίσω! Τι έγινε; Ήταν όνειρο; Είδα τον Όμηρο, τον αρχαίο ποιητή για τον οποίο μας μίλησε ο θείος μου! Θυμάμαι τον Αρίσταρχο! Και πολλούς άλλους! Αυτό ήταν ένα πραγματικό ταξίδι στην πόλη των Αρχαίων!

Δεν το θυμάμαι αυτό!!!! Αλλά θα ήθελες να ακούσεις την ιστορία του Κοπέρνικου; Λοιπόν... Α! Άκουσες τι είπε ο Όμηρος για το σε ποια πόλη γεννήθηκε;

...και η ιστορία συνεχίζεται στα επόμενα μέρη του ηλεκτρονικού μας παραμυθιού! Κεφάλαιο 1, Νικόλαος Κοπέρνικος, παιδική ηλικία και μόρφωση... Θα σου πω μια ιστορία για τον πιο ονομαστό πολίτη της πόλης μου της Torun σε όλο τον κόσμο. Θα πρέπει να έχεις ξανακούσει για αυτόν. Φυσικά, είναι ο Νικόλαος Κοπέρνικος, ο συγγραφέας της ηλιοκεντρικής θεωρίας!…