ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΑΓΩΓΗΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΤΜΗΝΜΑ ΔΗΜΟΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ Θέμα: «Η ιστορία της ζωής μου» Τίτλος Σεμιναρίου: Θέματα Γνωστικής Ψυχολογίας (Β01Σ03) Διδάσκουσα: Βασιλάκη Ελένη Όνομα: Παντελάκη Ελένη (5220)

Μνήμη (Ορισμός και στάδια) Η μνήμη είναι μια λειτουργία απαραίτητη για την συγκράτηση των εμπειριών μας και για τη διαδικασία της μάθησης. Χωρίς αυτή δεν θα υπήρχε όχι μόνο μάθηση αλλά ούτε συνείδηση ούτε αίσθηση του εαυτού. Αποτελείται από τρία στάδια: την κωδικοποίηση, την αποθήκευση και την ανάσυρση. (Βοσνιάδου, 2001)

Μνήμη (Στάδια) Κωδικοποίηση: οι πληροφορίες που εισέρχονται στη μνήμη πρέπει να κωδικοποιηθούν με τέτοιο τόπο ώστε να γίνουν αποδεκτές από το μνημονικό σύστημα και να μπορέσουν να χρησιμοποιηθούν από αυτό. Αποθήκευση: διατήρηση των πληροφοριών για μεγάλο χρονικό διάστημα. Ανάσυρση: εύρεση πληροφοριών που είναι αποθηκευμένες στη μνήμη και επαναφορά τους στη συνείδηση (ανάκλησηαναγνώριση). (Βοσνιάδου, 2001)

Μνήμη (Είδη μνήμης) Αισθητηριακή: Οι αισθητήριοι καταγραφείς αποθηκεύουν μια ολοκληρωμένη αναπαράσταση κάθε αισθητήριου ερεθίσματος. Οι αισθητήριες μνήμες αν και εξασθενούν γρήγορα διαρκούν αρκετά ώστε να αναγνωριστεί το αισθητήριο ερέθισμα. Οι αισθητήριες εντυπώσεις της αισθητηριακής μνήμης προσλαμβάνονται και μεταφέρονται σε ένα άλλο είδος μνήμης, στην λεγόμενη βραχύχρονη μνήμη. (Βοσνιάδου, 2001) Η εικονική μνήμη εξασθενεί συνήθως σε λιγότερο από 1 δευτερόλεπτο. (Searleman & Herrmann, 1994)

Μνήμη (Είδη μνήμης) Βραχύχρονη μνήμη ή μνήμη εργασίας: Αποθήκευση περιορισμένου αριθμού πληροφοριών για περίπου 18 δευτερόλεπτα. Η κωδικοποίηση εδώ είναι πιο περίπλοκη από ότι στους αισθητήριους καταγραφείς και η ακουστική κωδικοποίηση είναι αυτή που κυριαρχεί. Σύμφωνα με τον George Miller η ικανότητα αποθήκευσης της βραχύχρονης μνήμης περιορίζεται στον αριθμό 7±2 τμημάτων πληροφορίας. (Βοσνιάδου, 2001)

Πείραμα που αφορά την βραχύχρονη μνήμη Σκοπός: Ποια αντικείμενα ανακαλούμε κατά τη διάρκεια μιας ελεύθερης ανάκλησης; Διαδικασία: Δίνεται στους συμμετέχοντες μια λίστα με αντικείμενα να τα μελετήσουν και στη συνέχεια καλούνται να ανακαλέσουν όσα πιο πολλά μπορούνε, με όποια σειρά αυτοί επιθυμούν. Αποτέλεσμα: Ανακαλούνται κυρίως τα πρώτα (primary effect) και τα τελευταία αντικείμενα (recency effect). Αιτία: Στα πρώτα αντικείμενα δίνεται ιδιαίτερη προσοχή για να εισέλθουν στην Μ.Μ., τα μεσαία αντικείμενα εισέρχονται στη Β.Μ. όταν αυτή είναι ήδη γεμάτη και ως εκ τούτου δεν τους δίνεται προσοχή και τέλος τα τελευταία αντικείμενα ανακαλούνται γιατί βρίσκονται ακόμα στη Β.Μ. την ώρα της ανάκλησης και μπορούν γρήγορα να ξεχαστούν. (Searleman & Herrmann, 1994)

Μνήμη (Είδη μνήμης) Μακρόχρονη μνήμη: Κωδικοποίηση: συχνά αγνοεί τις επιφανειακές λεπτομέρειες και αποθηκεύει τη γενική σημασία των πληροφοριών. Ακόμα χρησιμοποιείται και η οπτική κωδικοποίηση για την επεξεργασία εικόνων στη μακρόχρονη μνήμη. Αποθηκευτική ικανότητα: εξαιρετικά μεγάλη, θα λέγαμε απεριόριστη. Οι πληροφορίες διατηρούνται σε αυτή αρκετά καλά για μεγάλα χρονικά διαστήματα. (Βοσνιάδου, 2001)

Μνήμη (Είδη μνήμης) Είδη Μακρόχρονης μνήμης: Επεισοδιακή: μνήμη ενός συγκεκριμένου γεγονότος που συνέβη ενώ ήμασταν παρόντες. Σημασιολογική: αναφέρεται στη γενικευμένη γνώση του κόσμου, δεν εμπλέκει τη μνήμη ενός συγκεκριμένου γεγονότος (πχ. φάλαινες θηλαστικά). Διαδικαστική: εμπλέκει την εκμάθηση συμπεριφορών και δεξιοτήτων. Αναφέρεται στη μνήμη του πώς κάνουμε πράγματα (Βοσνιάδου, 2001). Λαμβάνεται σταδιακά και είναι απρόσιτη όσον αφορά τη συνειδητή ανάμνηση. (Searleman & Herrmann, 1994)

Διαφορές Σημασιολογικής και Επεισοδιακής μνήμης Σύμφωνα με τον Tulving οι σημασιολογικές αναμνήσεις υπερβαίνουν τις συνθήκες κατά τις οποίες δημιουργήθηκαν, ενώ οι επεισοδιακές αναμνήσεις αναφέρονται σε συγκεκριμένα γεγονότα της ζωής μας, είναι δηλαδή συνδεδεμένες με συγκεκριμένα αυτοβιογραφικά γεγονότα. Όλες οι αναμνήσεις ξεκινούν ως επεισοδιακές. Άλλες παραμένουν ως τέτοιες και άλλες μετατρέπονται σε σημασιολογικές. Αργότερα ο ίδιος πρότεινε ότι η επεισοδιακή μνήμη λειτουργεί ως υποσύνολο της σημασιολογικής (Searleman & Herrmann, 1994).

Εναλλακτικά μοντέλα μνήμης Επίπεδα επεξεργασίας (levels-of-processing): η προσέγγιση αυτή υποστηρίζει ότι είναι πιο λογικό να αναρωτιόμαστε για το πώς επεξεργαζόμαστε τις πληροφορίες παρά για το που τις επεξεργαζόμαστε. Μνήμη εργασιών (working memory): σύμφωνα με αυτό το μοντέλο η Β.Μ. είναι ένα ενιαίο σύστημα που συντίθεται από από τρεις ξεχωριστές συνιστώσες-την εκτελεστική, το φωνολογικό κύκλωμα και το οπτικοχωρικό σημειωματάριο. Προτασιακό δίκτυο (propositional network): κάθε κόμβος αναπαριστά μια πρόταση (μια μονάδα γνώσης που μπορεί να είναι είτε αλήθεια είτε ψέμα). Μοντέλα σύνδεσης (connectionist models): διαμορφωμένα σύμφωνα με τον τρόπο λειτουργίας του ανθρώπινου εγκέφαλου- όπως στον εγκέφαλο η γνώση διανέμεται σε όλο το σύστημα, οι γνωστικές επεξεργασίες γίνονται παράλληλα, και η γνώση αποθηκεύεται στις διασυνδέσεις μεταξύ των κόμβων, όχι σε μεμωνομένους κόμβους (Searleman & Herrmann, 1994).

Αυτοβιογραφική μνήμη (Ορισμοί) Η μνήμη για τις πληροφορίες του παρελθόντος ενός ατόμου λέγεται αυτοβιογραφική μνήμη. Σύμφωνα με τον Brewer η αυτοβιογραφική μνήμη είναι η “μνήμη για τις πληροφορίες που σχετίζονται με τον εαυτό” (Searleman & Herrmann, 1994). Οι McCarthy και Warrington χρησιμοποιούν τον όρο αυτό για να αναφερθούν στην ικανότητα “του να διατηρείς ένα συνεχώς μεταβαλλόμενο και ενημερωμένο αρχείο από τα κυριότερα δημόσια και ιδιωτικά γεγονότα” (Conway,Rubin,Spinnler & Wagenaar, 1992).

Αυτοβιογραφική μνήμη (Ορισμοί) Ο όρος αυτός χρησιμοποιείται με τουλάχιστον τρεις διαφορετικούς τρόπους: 1) Σαν ένα συγκεκριμένο μνημονικό σύστημα με μια ξεχωριστή νευρολογική βάση, 2) Σαν ένας όρος που περιγράφει τη γνώση και τα σχήματα (schemata) που διαμορφώνουν τις μνημονικές βάσεις του εαυτού, και 3) Σαν την μελέτη των διαδικασιών και των μηχανισμών σύμφωνα με τους οποίους τα υποκείμενα ανακαλούν και αναγνωρίζουν τα γεγονότα που έχουν βιώσει στη ζωή τους (Conway,Rubin,Spinnler & Wagenaar, 1992). Όπως επισημαίνουν οι Conway, Pleydell-Pearce και Whitecross (2001,σ.493), η αυτοβιογραφική γνώση έχει τη λειτουργία να “προσδιορίζει την ταυτότητα, να συνδέει την προσωπική ιστορία με τη δημόσια ιστορία, να υποστηρίζει ένα δίκτυο προσωπικών στόχων και σχεδίων στη διάρκεια της ζωής και τέλος να στηρίζει το άτομο σε κάθε του εμπειρία” (Eysenck, 2010).

Αυτοβιογραφική μνήμη (Στρατηγικές ανάκλησης) Για τους περισσότερους ανθρώπους είναι πιο πιθανόν να ανακαλέσουν τις ευχάριστες από τις δυσάρεστες αναμνήσεις ένα φαινόμενο που ονομάστηκε η αρχή της Pollyanna (the Pollyanna principle) από τους Martin και Stang (1978). O Sir Francis Galton ανέπτυξε μια τεχνική που ονομάστηκε cue-word method. Η τεχνική αυτή λειτουργεί ως εξής: δίνεται στα υποκείμενα μια ατομική λίστα από συγκεκριμένες γνώριμες λέξεις και στη συνέχεια ζητείται από το κάθε άτομο να ανακαλέσει μια προσωπική ανάμνηση που σχετίζεται με την κάθε λέξη. Μπορεί να ζητηθεί από τα υποκείμενα να ανακαλέσουν την πρώτη τους εμπειρία ή την πιο πρόσφατη ανάμνηση, ή να αναφέρουν την πρώτη ανάμνηση που ενεργοποιείται από την κάθε λέξη. Στη συνέχεια τα άτομα αυτά καλούνται να δώσουν και την ακριβή ημερομηνία των γεγονότων (Searleman & Herrmann, 1994).

Αυτοβιογραφική μνήμη (Στρατηγικές ανάκλησης) Το κάθε άτομο μπορεί να επιστρατεύσει διαφορετικές στρατηγικές για την αναζήτηση των αυτοβιογραφικών τους αναμνήσεων. Δύο από αυτές είναι: 1)Η στρατηγική ανάκτησης προς τα πίσω (backward-retrieval strategy) κατά την οποία το άτομο θα ερευνήσει τον πιο πρόσφατο συσχετισμό με το λεκτικό ερέθισμα. 2) Η στρατηγική ανάκτησης προς τα εμπρός (forward-retrieval strategy) κατά την οποία το άτομο αναζητά τις πρώτες του αναμνήσεις (Searleman & Herrmann, 1994).

Μελέτη ημερολογίων Ο Wagenaar (1986), κατέγραψε βασικές πληροφορίες για την αυτοβιογραφική μνήμη σε ένα ημερολόγιο που κρατούσε, στο οποίο κατέγραψε περισσότερα από 2.000 γεγονότα σε 6 χρόνια. Οι πληροφορίες αναφέρονταν στο ποιος, τι, πού και πότε καθώς και την αξιολόγηση ως προς την ευχαρίστηση, τη συγκίνηση την ιδιαιτερότητα ή τη σπανιότητα κάθε γεγονότος. Στη συνέχεια έλεγξε τη μνήμη του χρησιμοποιώντας τις καταγεγραμμένες πληροφορίες. Όσο περισσότερες πληροφορίες παρουσιάζονταν τόσο μεγαλύτερη ήταν η πιθανότητα ανάκλησης. Παρατήρησε ότι σχεδόν τα μισά γεγονότα είχαν ξεχαστεί μέσα σε 5 χρόνια. Αν οι ξεχασμένες αυτές πληροφορίες ενέπλεκαν και ένα άλλο πρόσωπο, αυτό θα μπορούσε να παράσχει επιπλέον πληροφορίες. Υψηλά επίπεδα ιδιαιτερότητας, συγκινησιακής εμπλοκής και ευχαρίστησης συσχετίζονταν με υψηλά επίπεδα ανάκλησης (Eysenck, 2010).

Μπορούμε να πιστέψουμε τις αυτοβιογραφικές μας μνήμες; “Η διαχρονική κατασκευή του εαυτού τους από τους ανθρώπους χρησιμεύει στη λειτουργία μιας λογικά συνεπούς και ευρέως ευνοϊκής άποψης για τον τωρινό εαυτό τους και τις συνθήκες της ζωής τους” (Wilson & Ross,2003,σ.137). Αυτή η φαινομενική βελτίωση με το πέρασμα του χρόνου είναι μια ψευδαίσθηση (Eysenck, 2010). Η μνήμη από τη φύση της είναι επανορθωτική. Έτσι, κάποιος που δεν θυμάται τις λεπτομέρειες ενός περασμένου γεγονότος το πιθανότερο είναι να “γεμίσει τα κενά” με λεπτομέρειες που πιστεύει ότι λογικά συνέβησαν. Ο Neisser (1981) εισήγαγε τον όρο “repisodic memory” για να αναφερθεί σε καταστάσεις στις οποίες η ανάκληση ορισμένων γεγονότων στην ουσία είναι μια μείξη λεπτομερειών από πολλά παρόμοια επεισόδια (Searleman & Herrmann, 1994).

Έρευνα: Πόσο καλά μπορούμε να θυμηθούμε γεγονότα της παιδικής μας ηλικίας; Διαδικασία: Ένα ερωτηματολόγιο ταχυδρομήθηκε στους γονείς των φοιτητών ενός κολεγίου που ζητούσε από τους γονείς να περιγράψουν γεγονότα που συνέβησαν στο παιδί τους. Στη συνέχεια κλήθηκαν οι φοιτητές να συμμετάσχουν σε δύο συνεντεύξεις αυτοβιογραφικής μνήμης που βασίζονταν στις πληροφορίες που παρείχαν οι γονείς τους. Μέσα στα γεγονότα τις ζωής τους συμπεριλαμβανόταν και ένα γεγονός που δεν συνέβη στον φοιτητή. Στο τέλος της συζήτησης οι φοιτητές ενθαρρύνονταν να συνεχίσουν να σκέφτονται τα γεγονότα και να προσπαθήσουν να θυμηθούν ακόμα περισσότερα μέχρι τη δεύτερη συνέντευξη. Αποτελέσματα: Στη δεύτερη συνέντευξη κάποιοι μαθητές ανέφεραν μια φανταστική ανάμνηση που βασιζόταν στις πληροφορίες της πρώτης συνέντευξης (Neisser & Hyman Jr, 2000).

Α΄ Συνέντευξη Ε:Έχουμε το περιστατικό Ν.3, ένα πάρτι γενεθλίων στην ηλικία των 5. Μπορείς να θυμηθείς κάτι; Φ: Θυμάμαι από φωτογραφίες ένα κορίτσι εκεί που μπορεί να γνώριζα, το όνομά της ήταν Molly. Αυτό είναι όλο, μόνο αυτό θυμάμαι. Ε: Τίποτε άλλο; Φ: Α! Ίσως πήγαμε στα McDonald’s. Πήγαμε στη McDonaldland και θυμάμαι ότι κάτσαμε γύρω από να μεγάλο ζώο και δεν γνωρίζω αν ο Ronald McDonald βγήκε έξω. Όλοι κρατούσαμε μικρά κεκάκια. Ε: Εδώ γράφει πίτσα, παγωτό και επίσκεψη από έναν κλόουν. Φ: Α, μπορεί μια συνάντηση από έναν κλόουν, κάποια ζώα βγήκαν έξω και μας επισκέφτηκαν. Ε: Μπορείς να θυμηθείς τίποτε πιο συγκεκριμένο; Οτιδήποτε άλλο; Φ: Όχι.

Β΄ Συνέντευξη Ε: Περιστατικό Ν.3, ένα πάρτι στην ηλικία των 5. Φ: Ήμασταν στα McDonald’s, στη McDonaldland και ένας κλόουν μπήκε μέσα, κρατούσαμε όλοι κάτι μικρά κεκάκια και κάτσαμε σε ένα τραπέζι που θα έλεγα ότι κάθονταν τριγύρω του 13-14 άτομα και τρώγαμε πίτσα. Ε: Εντάξει τίποτε άλλο που μπορείς να θυμηθείς; Φ: Όχι. Ε: ΟΚ. (Neisser & Hyman Jr, 2000)

Μοντέλο αυτοβιογραφικής μνήμης Τα δύο μείζονα συστατικά του συστήματος της αυτό-μνήμης είναι: 1)Βάση αυτοβιογραφικής γνώσης: περιέχει προσωπικές αναμνήσεις σε τρία επίπεδα εξειδίκευσης: Περίοδοι της ζωήςΚαλύπτουν σημαντικές χρονικές περιόδους που ορίζονται από σημαντικές καταστάσεις με διάρκεια (πχ. Περίοδος Γυμνασίου). Γενικά συμβάνταΠεριλαμβάνουν επαναλαμβανόμενα γεγονότα (πχ. Επισκέψεις σε αθλητικές λέσχες) και μεμονωμένα γεγονότα (πχ. Κάποιες διακοπές). Σχετίζονται τόσο μεταξύ τους όσο και με τις περιόδους ζωής. Γνώση συγκεκριμένων βιωμάτωνΕικόνες συναισθήματα και άλλες λεπτομέρειες που σχετίζονται με γενικά γεγονότα και περιόδους εύρους από μερικά δευτερόλεπτα μέχρι ώρες (Eysenck, 2010).

Μοντέλο αυτοβιογραφικής μνήμης 2) Εργαζόμενος εαυτός(working self): ασχολείται με τον εαυτό, με το τι μπορεί να γίνει αυτός στο μέλλον και την τωρινή ομάδα στόχων του ατόμου. Οι στόχοι του εργαζόμενου εαυτού επηρεάζουν τα είδη των αναμνήσεων που αποθηκεύονται στην αυτοβιογραφική βάση δεδομένων. Πρόσβαση στις αυτοβιογραφικές μνήμες μπορεί να γίνει με: Παραγωγική ανάσυρση: οι μνήμες που παράγονται μέσω αυτής της διαδικασίας συνήθως σχετίζονται με τους στόχους του ατόμου όπως περιέχονται στον εργαζόμενο εαυτό.  Άμεση ανάσυρση: οι μνήμες που παράγονται μέσω αυτής της διαδικασίας διεγείρονται από εξειδικευμένα ενδεικτικά στοιχεία (πχ. Ακούγοντας το όνομα μιας χώρας που έχουμε επισκεφτεί θυμόμαστε τις διακοπές μας εκεί). Στην περίπτωση αυτή χρειάζεται λιγότερη προσπάθεια και λιγότερη ενεργητική εμπλοκή από μέρους αυτού που θυμάται από ότι στην παραγωγική ανάσυρση (Eysenck, 2010).

Η κοινωνική δομή της αυτοβιογραφικής μνήμης Το παιδί ξεκινάει να συζητάει για το παρελθόν του με τους γονείς του στην ηλικία των 20 μηνών περίπου. Ο γονέας “λέει την ιστορία” και το παιδί συμμετέχει με το να επιβεβαιώνει ή με το να επαναλαμβάνει αυτά που αυτός λέει. Υπάρχουν στοιχεία που δείχνουν ότι τα παιδιά μπορούν να θυμηθούν πληροφορίες για το παρελθόν τους από την ηλικία των 16 με 18 μηνών. Μεταξύ των 3 και 4 ετών τα παιδιά γίνονται ικανά να διηγηθούν με την καθοδήγηση των γονιών τους μια αρκετά συνεκτική αφήγηση ενός παρελθοντικού γεγονότος (Conway,Rubin,Spinnler & Wagenaar, 1992).

Γονικές αφηγηματικές μέθοδοι Λεπτομερής ή υπενθυμιστική αφηγηματική μέθοδος: Οι γονείς αυτοί τείνουν να έχουν μακρές συζητήσεις κατά τις οποίες στολίζουν τις πτυχές της ιστορίας και γενικά παρέχουν ένα πλούσιο, λεπτομερή και προοδευτικό απολογισμό των γεγονότων. Πχ. Μητέρα: Θυμάσαι που πήγαμε στο νοσοκομείο και σε έφεραν σε εκείνο το δωμάτιο, και έκατσες στον καναπέ και σε βγάλαμε φωτογραφία; Παιδί: Και μετά βγάλαμε εσένα. Μητέρα: Εσένα, και τον μικρό Jacob, και την Ginga και τον Pop-pop και τον μπαμπά και εμένα- και όλοι βγάλαμε τις φωτογραφίες μας. Τη θυμάσαι αυτή τη μέρα; Παιδί: Ναι. Μητέρα: Τότε ήταν που είχα μεγάλη κοιλίτσα, θυμάσαι; Μετά βγήκα έξώ και δεν είχα μεγάλη κοιλίτσα και φέραμε το μωρό σπίτι (Conway,Rubin,Spinnler & Wagenaar, 1992).

Γονικές αφηγηματικές μέθοδοι Επαναληπτική ή πρακτική αφηγηματική μέθοδος: Οι γονείς αυτοί τείνουν να έχουν σύντομες συζητήσεις με τα παιδιά τους για το παρελθόν. Επαναλαμβάνουν τις ίδιες ερωτήσεις ξανά και ξανά στην προσπάθειά τους να ωθήσουν το παιδί τους στο να δώσει τη “σωστή” απάντηση. Όταν το παιδί δεν θυμάται ένα περιστατικό, οι γονείς αυτοί αλλάζουν θέμα αντί για να δώσουν λεπτομέρειες σχετικά με το περιστατικό αυτό. Πχ. Μητέρα:Θυμάσαι το περασμένο Πάσχα; Παιδί: Ναι. Μητέρα: Τι κάναμε; Παιδί: Τι; Μητέρα: Δεν θυμάσαι; (Conway,Rubin,Spinnler & Wagenaar, 1992)

Μητέρα: Βάψαμε πασχαλινά αυγά. Παιδί: Ναι. Μητέρα: Ποιος μας βοήθησε να τα βάψουμε; Παιδί: Τι; Μητέρα: Θυμάσαι ποιος μας βοήθησε να βάψουμε τα αυγά; Μητέρα: Ποιος; Παιδί: (καμία απάντηση) Μητέρα: Η γιαγιά Shirley. (Conway,Rubin,Spinnler & Wagenaar, 1992)

Επιρροή των γονέων στα παιδιά Τα παιδιά των γονέων που χρησιμοποιούν το λεπτομερές μοντέλο μπορούν: 1) να δημιουργούν πλούσιες αναπαραστάσεις του παρελθόντος τους, 2) να μαθαίνουν ότι οι εμπειρίες του παρελθόντος είναι σημαντικά θέματα συζήτησης, 3) παράγουν ανεξάρτητες αφηγήσεις που είναι πιο λεπτομερείς, 4) να αποκτήσουν περισσότερα κίνητρα να μιλούν και να σκέφτονται το παρελθόν τους, 5)να ενδιαφέρονται για τα γεγονότα του παρελθόντος, 6)να αναπολούν γεγονότα από το παρελθόν, 7)να τοποθετήσουν τα παρελθοντικά γεγονότα σε ευρύτερα κοινωνικά πλαίσια. Ενώ τα παιδιά των γονέων που χρησιμοποιούν το επαναληπτικό μοντέλο: 1) μπορούν να αποκτήσουν εμπειρία για τις διδακτικές αλληλεπιδράσεις με τις οποίες θα έρθουν αντιμέτωποι στο σχολείο, 2)θα έχουν λιγότερα κίνητρα να αναπολούν το παρελθόν, 3) θα έχουν λιγότερες προσωπικές αφηγήσεις με τις οποίες θα μπορούσαν να συνθέσουν την ιστορία της ζωής τους (Conway,Rubin,Spinnler & Wagenaar, 1992).

Διαφορές ως προς το φύλο που αφορούν την Αυτοβιογραφική μνήμη Οι γονείς τείνουν να είναι πιο λεπτομερείς με της κόρες τους. Και οι μητέρες και οι πατέρες μιλούν πιο πολύ για το παρελθόν με τις κόρες τους. Οι γονείς περνούν περισσότερο χρόνο μιλώντας στις κόρες τους και προσπαθούν πολύ περισσότερο να τις κάνουν να απαντήσουν. Αυτό συμβαίνει γιατί οι ενήλικες πιστεύουν ότι τα κορίτσια είναι πιο κοινωνικά από τα αγόρια και γι’ αυτό τον λόγο περιμένουν οι κόρες τους να συμμετέχουν και να απολαμβάνουν κοινωνικές συζητήσεις πιο πολύ από τους γιους τους. (Conway,Rubin,Spinnler & Wagenaar, 1992)

Πεποιθήσεις για την Αυτοβιογραφική μνήμη Υπάρχουν οι πεποιθήσεις: ότι οι ηλικιωμένοι περνούν πολύ από το χρόνο τους ανακαλώντας γεγονότα από την παιδική τους ηλικία με μεγάλες λεπτομέρειες αλλά δυσκολεύονται να θυμηθούν πρόσφατα γεγονότα. ότι τα είδη της αυτοβιογραφικής μνήμης που έχουμε την τάση ανακαλούμε είναι επιλεγμένα σχεδόν τυχαία και λένε λίγα ή και τίποτα για τον εαυτό μας. ότι οι μυρωδιές είναι ιδιαίτερα ισχυρά ενδεικτικά στοιχεία και μας θυμίζουν έντονες και συγκινησιακές προσωπικές εμπειρίες οι οποίες συνέβησαν πριν πολλά χρόνια (φαινόμενο Προυστ). (Eysenck, 2010)

Επεισοδιακή μνήμη(Ορισμός) Ο Tulvin (1992) όρισε την επεισοδιακή μνήμη με βάση δύο χαρακτηριστικά: 1) ότι “αποθηκεύει πληροφορίες σχετικά με χρονικά τοποθετημένα επεισόδια του παρελθόντος, και χώρο-χρονικές σχέσεις ανάμεσα σε αυτά τα γεγονότα”, και 2) “τα γεγονότα αποθηκεύονται πάντα σύμφωνα με την αυτοβιογραφική τους αναφορά στα ήδη υπάρχοντα περιεχόμενα του αποθηκευτικού χώρου της επεισοδιακής μνήμης”. Δηλαδή, “οι επεισοδιακές αναμνήσεις του ατόμου βρίσκονται μέσα του και αναφέρονται στο δικό του προσωπικό παρελθόν”. “…κάτι που συμβαίνει σε ένα συγκεκριμένο μέρος, μια συγκεκριμένη στιγμή. Έτσι, ένα χαρακτηριστικό ενός γεγονότος είναι ότι έχει μια αρχή και ένα τέλος στο χρόνο, αν και καμιά φορά η αρχή και το τέλος είναι τόσο κοντά μεταξύ τους που νομίζουμε ότι το χαρακτηριστικό είναι ‘στιγμιαίο’. Δεύτερον, ένα γεγονός πάντα συμβαίνει σε μια συγκεκριμένη τοποθεσία” (Tulving, 1983, σ.142) (Conway,Rubin,Spinnler & Wagenaar, 1992)

Χαρακτηριστικά Επεισοδιακής μνήμης Η επεισοδιακή μνήμη περιλαμβάνει τουλάχιστον λίγες πληροφορίες σχετικά με το χρόνο κατά τον οποίο συνέβη ένα περιστατικό ή μια κατάσταση. Γνώση των πληροφοριών σχετικά με το παρόν του ατόμου τη στιγμή που συνέβη το περιστατικό είναι μέρος της διαδικασίας. Οι επεισοδιακές μνήμες έχουν προσωπικό περιεχόμενο σε αντίθεση με τις σημασιολογικές. (Conway,Rubin,Spinnler & Wagenaar, 1992)

Σύγκριση Επεισοδιακής και Αυτοβιογραφικής μνήμης Και οι δύο μορφές μνήμης σχετίζονται με γεγονότα που βιώνονται από τον καθένα προσωπικά. Η αυτοβιογραφική μνήμη ασχολείται με γεγονότα προσωπικής σημασίας, ενώ η επεισοδιακή συνήθως ασχολείται με μικρής σημασίας γεγονότα. Η αυτοβιογραφική μνήμη εκτείνεται προς τα πίσω για χρόνια ή δεκαετίες, ενώ η επεισοδιακή για μερικά λεπτά ή ώρες. Η αυτοβιογραφική μνήμη σχετίζεται με σύνθετες αναμνήσεις που επιλέγονται από μια τεράστια συλλογή προσωπικών εμπειριών, ενώ η επεισοδιακή είναι πολύ περιορισμένη σε εύρος. (Eysenck, 2010) Η αυτοβιογραφική μνήμη μπορεί να θεωρηθεί ως μια υποκατηγορία της επεισοδιακής μνήμης (Conway,Rubin,Spinnler & Wagenaar, 1992).

Έρευνα του Gilboa(2004) Εξέτασε μελέτες με εγκεφαλική απεικόνιση για την αυτοβιογραφική μνήμη και τη μνήμη επεισοδίων. Βρήκε ότι υπήρχε σημαντικά περισσότερη δραστηριότητα στον δεξιό μεσο-πλαγιοραχιαίο προμετωπιαίο φλοιό στην επεισοδιακή μνήμη απ’ ότι στην αυτοβιογραφική. Αυτό είναι πιθανόν να συμβαίνει επειδή η επεισοδιακή μνήμη απαιτεί συνειδητή καταγραφή για την αποφυγή λαθών. Αντίθετα υπήρχε πολύ περισσότερη δραστηριότητα στον αριστερό μεσοκοιλιακό προμετωπιαίο φλοιό κατά την αυτοβιογραφική μνήμη. Αυτό ίσως να οφείλεται στο γεγονός ότι η αυτοβιογραφική μνήμη περιλαμβάνει τον έλεγχο της ακρίβειας των ανασυρόμενων αναμνήσεων σε σχέση με την ενεργοποιημένη γνώση για τον εαυτό. (Eysenck, 2010)

Τι θυμούνται οι ηλικιωμένοι; Αν συγκρίνουμε νεαρά άτομα ηλικίας ας πούμε 18 έως 22 χρονών με ηλικιωμένους, και οι ηλικιωμένοι δεν τα πάνε τόσο καλά σε μια μνημονική άσκηση αυτό δεν σημαίνει ότι η διαφορά αυτή οφείλεται στην ηλικία. Θα πρέπει να ελέγξουμε αν οι δύο αυτές ομάδες είναι στο ίδιο επίπεδο ως προς την υγεία, την εκπαίδευση και τα κίνητρά τους. Ο λόγος, όσον αφορά την υγεία, είναι γιατί όπως γνωρίζουμε ορισμένα φάρμακα επηρεάζουν την επίδοση της μνήμης. Ο ρόλος της εκπαίδευσης είναι επίσης σημαντικός καθώς τα νεαρά άτομα είναι φυσικό να έχουν λάβει περισσότερη επίσημη εκπαίδευση και πιο πρόσφατα από τους ηλικιωμένους. Έτσι, τα νεαρότερα άτομα θα έχουν πλεονέκτημα στην εξάσκηση της μνήμης. (Searleman & Herrmann, 1994).

Τι θυμούνται οι ηλικιωμένοι; Υπάρχουν τρία βασικά γνωρίσματα όταν βλέπουμε τις περιόδους της ζωής από τις οποίες οι 70χρονοι ανακαλούν τις περισσότερες ή τις λιγότερες αναμνήσεις. Αμνησία της παιδικής ηλικίας: σχεδόν πλήρης έλλειψη αναμνήσεων από τα πρώτα τρία χρόνια της ζωής. Υπεροχή αναπόλησης: μεγάλος αριθμός αναμνήσεων από τα χρόνια της εφηβείας και της πρώτης ενηλικίωσης (15-25 ετών). Λειτουργία επίσχεσης: αναμνήσεις μέχρι 20 χρόνια πριν, με τις παλαιότερες να είναι λιγότερο πιθανό να ανακληθούν. (Eysenck, 2010)

Αμνησία παιδικής ηλικίας Από τις αυτοβιογραφικές αναμνήσεις που αναφέρονται ότι έχουν συμβεί πριν από την ηλικία των 11 μόνο το 1,1% συνέβησαν πριν από την ηλικία των 3, ενώ από αυτό το σημείο υπάρχει μια απότομη άνοδος. Σύμφωνα με τον Freud η αμνησία της παιδικής ηλικίας συμβαίνει μέσω της απώθησης, με τις απειλητικές εμπειρίες της πρώτης παιδικής ηλικίας να στέλνονται στο υποσυνείδητο. (Eysenck, 2010) Ο ίδιος υποστηρίζει πως η εξήγηση του φαινομένου αυτού είναι ότι ξεχνάμε τα γεγονότα τις παιδικής μας ηλικίας λόγω τις προοδευτικής καταπίεσης της παιδικής σεξουαλικότητας, που βρίσκεται στο αποκορύφωμα της στο τρίτο και στο τέταρτο έτος της ζωής (Neisser & Hyman Jr, 2000). Η ανάπτυξη της αυτοβιογραφικής μνήμης επηρεάζεται σημαντικά από τη γλώσσα και τον πολιτισμό (Eysenck, 2010).

Αμνησία παιδικής ηλικίας (Συνέχεια) Το γεγονός αυτό, ότι δηλαδή τα παιδιά πρέπει να αναπτύξουν μια καλή ποσότητα γλώσσας για να διαμορφώσουν αυτοβιογραφικές αναμνήσεις με μακρά διάρκεια, εξηγεί το φαινόμενο αυτού του είδους της αμνησίας. Πρέπει βέβαια να εξεταστεί το κατά πόσον οι αναφορές των αναμνήσεων της πρώτης παιδικής ηλικίας είναι πραγματικές. Μπορεί αυτές να παραποιούνται λόγω των κοινωνικών και των πολιτισμικών προσδοκιών ή απλά τα άτομα να έχουν επηρεαστεί από τα λεγόμενα των γονιών τους και τα γεγονότα που αυτοί τους έχουν εξιστορήσει να τα θεωρούν αναμνήσεις. Τα κωφά παιδιά (που αναπτύσσουν πιο αργά τη γλώσσα) θα έπρεπε να έχουν λιγότερες πρώιμες αναμνήσεις απ’ όσες τα παιδιά που μπορούν να ακούνε. (Eysenck, 2010) Δεν υπάρχει αμνησία όσον αφορά τη μνήμη των λέξεων, των αντικειμένων και την αναγνώριση των ατόμων , καθώς τα ερεθίσματα αυτά επαναλαμβάνονται κατά τη διάρκεια της ανάπτυξης (Neisser & Hyman Jr, 2000).

Υπεροχή αναπόλησης Δεν έχει βρεθεί σε ενήλικες κάτω των 30 ετών, και σπάνια παρατηρείται σε άτομα 40 ετών, ενώ συναντάται σχεδόν πάντα σε πιο ηλικιωμένους ανθρώπους. Οι Rubin και Schulkind (1997) βρήκαν ότι “δεν υπάρχουν ενδείξεις πως οποιαδήποτε μορφή κατανομής των αυτοβιογραφικών αναμνήσεων επηρεάζεται είτε αναζητούμε 1000 είτε 100 αναμνήσεις”. Δύο παράγοντες που παράγουν την υπεροχή αναπόλησης είναι: Σταθερότητα: λόγω της αίσθησης της ενήλικης ταυτότητας που αναπτύσσεται κατά τα πρώτα χρόνια τις ενηλικίωσης. Καινοτομία: καθώς τα πρώτα χρόνια της ενηλικίωσης είναι μια εποχή της ζωής κατά την οποία συμβαίνουν πολλά σημαντικά καινούρια γεγονότα.