ΣΟΦΙΑ Κ. ΖΕΡΔΕΛΗ Φιλόλογος Η ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟΥ ΛΕΞΙΚΟΥ ΩΣ ΔΙΑΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΟΥ ΕΡΓΑΛΕΙΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΚΜΑΘΗΣΗ ΤΟΥ ΛΕΞΙΛΟΓΙΟΥ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΑΠΟ ΑΛΛΟΓΛΩΣΣΟΥΣ ΜΑΘΗΤΕΣ ΣΟΦΙΑ Κ. ΖΕΡΔΕΛΗ Φιλόλογος

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗΣ Η παράθεση μιας διδακτικής πρότασης που συνδυάζει Την ισόρροπη και παράλληλη ανάπτυξη λειτουργικής διγλωσσίας και πολυπολιτισμικής ταυτότητας Την εκμάθηση στρατηγικών χρήσης λεξικών από αλλόγλωσσους μαθητές με σκοπό την καλλιέργεια του λεξιλογίου της Νέας Ελληνικής ως Γ2

ΣΤΟΧΟΙ ΤΗΣ ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗΣ Η διερεύνηση Της δυνατότητας αξιοποίησης του παιδαγωγικού λεξικού και της διδασκαλίας στρατηγικών χρήσης του σε πολυπολιτισμικές τάξεις Του πολυδιάστατου ρόλου του λεξικού και της συμβολής του στη διαπολιτισμική εκπαίδευση

Η ελληνική κοινωνία τα τελευταία χρόνια χαρακτηρίζεται από: Η ελληνική κοινωνία τα τελευταία χρόνια χαρακτηρίζεται από: Πολιτισμική ποικιλομορφία Σημαντική αύξηση του αριθμού των αλλοδαπών, παλιννοστούντων και γενικά των αλλόγλωσσων μαθητών στις σχολικές μονάδες της Α/θμιας & Β/θμιας εκπαίδευσης Πολυεθνικό και πολυπολιτισμικό χαρακτήρα του σύγχρονου σχολείου

ΑΝΑΓΚΑΙΟΤΗΤΑ ΔΙΑΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗΣ ΠΡΟΟΠΤΙΚΗΣ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ Εφαρμογή του διαπολιτισμικού μοντέλου στην εκπαιδευτική διαδικασία Ενίσχυση των σχέσεων ισοτιμίας και αλληλεπίδρασης διαφορετικών πολιτισμικών ομάδων Δημιουργία ευκαιριών ενδυνάμωσης της ταυτότητας αλλόγλωσσων μαθητών αποδοχή διαλεκτική σχέση σεβασμός στην ιδιαιτερότητα αναγνώριση

Διαπολιτισμική εκπαίδευση Συνθήκες & Προβλήματα Διαπολιτισμική εκπαίδευση Συνθήκες & Προβλήματα Στα Διαπολιτισμικά Σχολεία η ελληνική διδάσκεται όπως ακριβώς και στους μητροδίδακτους ομιλητές της, με εγχειρίδια, μεθοδολογία και Αναλυτικά Πρόγραμματα φτιαγμένα αποκλειστικά γι’ αυτούς. Διδάσκεται, δηλαδή, σαν να ήταν η μητρική γλώσσα των αλλόγλωσσων μαθητών Η εξάνλτηση της διδακτέας ύλης δεν είναι εφικτή Αδυναμία των αλλόγλωσσων μαθητών στην πρόσκτηση και παραγωγή λεξιλογίου στη Γ2

Ο ρόλος του λεξικού κατά την εκμάθηση της Ελληνικής ως Γ2 Το λεξικό μπορεί να λειτουργήσει ως μέσο: Γνωριμίας και ανάπτυξης πολιτισμικής επαφής ανάμεσα σε μαθητές διαφορετικής εθνογλωσσικής και κοινωνικής προέλευσης Διάδοσης του πολιτισμού μιας χώρας Γνωστοποίησης του γλωσσικού υπόβαθρου μιας χώρας Ανάπτυξης σεβασμού και κατανόησης του «άλλου» και της ιδιαιτερότητάς του

Ο ρόλος του λεξικού κατά την εκμάθηση της Ελληνικής ως Γ2 Με τα δίγλωσσα και πολύγλωσσα λεξικά οι αλλόγλωσσοι μαθητές: Διευρύνουν το λεξιλόγιό τους Κατανοούν τη σημασία πολύπλοκων εννοιών Συγκρίνουν το λεξιλόγιο της μητρικής τους με αυτό της γλώσσας – στόχου Αναπτύσουν διγλωσσική συνειδητοποίηση Εκμάθηση Γ2 Ενίσχυση (ενδυνάμωση) ταυτοτήτων

Αρχή αλληλεξάρτησης γλωσσών Προώθηση δεξιοτήτων στη Γ2 μέσω της διδασκαλίας στη Γ1 (Cummins J. 2005) ΛΕΞΙΚΟ Διερεύνηση σχέσεων ετυμολογικά ή σημασιολογικά συγγενών λέξεων διαφορετικών γλωσσών Καταξίωση μητρικής γλώσσας και επιβεβαίωση ταυτότητας

ΛΟΓΟΙ ΧΡΗΣΗΣ ΛΕΞΙΚΟΥ Προσληπτικοί λόγοι Κατανόηση (αποκωδικοποίηση) /Comprehension (decoding): κατανόηση προφορικού λόγου κατανόηση γραπτού λόγου επιβεβαίωση της σημασίας μιας λέξης μερικώς γνωστής επιβεβαίωση εικασίας της σημασίας μιας λέξης από τα συμφραζόμενα του κειμένου

ΛΟΓΟΙ ΧΡΗΣΗΣ ΛΕΞΙΚΟΥ Παραγωγικοί λόγοι Παραγωγή προφορικού και γραπτού κειμένου (κωδικοποίηση)/Production (encoding) αναζήτηση άγνωστων λέξεων αναζήτηση ορθογραφίας, προφοράς, σημασίας, γραμματικής, συντακτικής χρήσης, περιορισμών της χρήσης, περιφράσεων, παράγωγων και σύνθετων τύπων επιβεβαίωση της ορθογραφίας, της προφοράς και της σημασίας άγνωστων λέξεων εύρεση συνωνύμων ή αντωνύμων έλεγχος για το εάν μια λέξη υπάρχει διόρθωση ενός λάθους

ΛΟΓΟΙ ΧΡΗΣΗΣ ΛΕΞΙΚΟΥ Εκμάθηση λεξιλογίου (Vocabulary Learning) Εντοπισμός και εκμάθηση άγνωστων λέξεων Εμπλουτισμός της γνώσης μερικώς γνωστών λέξεων, συμπεριλαμβανομένης της ετυμολογίας

ΛΟΓΟΙ ΧΡΗΣΗΣ ΛΕΞΙΚΟΥ Εκμάθηση λεξιλογίου (Vocabulary Learning) α) Λόγοι βελτίωσης του γλωσσικού οργάνου με τον εμπλουτισμό του λεξιλογίου β) Λόγοι παιδαγωγικοί, αφού το σχολείο δεν είναι πια μόνο χώρος μετάδοσης νέων γνώσεων, αλλά κυρίως χώρος, όπου οι μαθητές πρέπει να μυηθούν στην αυτόνομη, συνεχή μάθηση (Αναστασιάδη - Συμεωνίδη 1997)

ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΧΡΗΣΗΣ ΛΕΞΙΚΟΥ Εξοικείωση με διάφορα είδη λεξικών Οπτική αναγνώριση του λεξικού Εξοικείωση με τη δομή και την οργάνωση του λεξικού Εξοικείωση με τα τυπογραφικά στοιχεία του λεξικού (σύμβολα, πίνακες, γραμμική διάταξη κ.τ.λ.)

ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΧΡΗΣΗΣ ΛΕΞΙΚΟΥ Εξάσκηση στην αλφαβήτιση Η επανάληψη της αλφαβητικής σειράς και της θέσης των γραμμάτων στο αλφάβητο. Για παράδειγμα, ποιο γράμμα βρίσκεται ανάμεσα στο Μ και στο Ξ; Δίνονται λέξεις που αρχίζουν από διαφορετικό γράμμα για να τις βάλει ο μαθητής κατά αλφαβητική σειρά: κλίση, πίνακας, σκιά, αργοπορώ, αγκαλιάζω, αγκαλιά, μπουμπούκι, μπουφάν Αλφαβήτιση λέξεων με όμοιο το πρώτο γράμμα, π.χ. γλυκαίνω, γιορτασμός, γοργόνα

ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΧΡΗΣΗΣ ΛΕΞΙΚΟΥ Εξάσκηση στην αλφαβήτιση Δίνεται μια λέξη και ζητείται να βρεθεί το λήμμα που προηγείται και το λήμμα που έπεται Δίνονται δύο λήμματα σε μικρή απόσταση μεταξύ τους, π.χ. ζηλευτός και ζηλοτυπία και οι μαθητές εντοπίζουν το ρήμα που περιλαμβάνεται ανάμεσά τους, π.χ. ζηλεύω Δίνονται τα κεφαλάρια και μια ομάδα λέξεων και ζητείται να επιλεγούν εκείνες που βρίσκονται στις σελίδες με τα συγκεκριμένα κεφαλάρια

ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΧΡΗΣΗΣ ΛΕΞΙΚΟΥ Εξάσκηση στην αναζήτηση του κατάλληλου λημματικού τύπου: Δίνουμε στους μαθητές λέξεις και ζητάμε να βρουν τους λημματικούς τύπους, π.χ. έφαγα  τρώω, κοριτσάκι → κορίτσι Δίνουμε στους μαθητές μεμονωμένες προτάσεις ή ένα κείμενο με υπογραμμισμένες λέξεις και ζητάμε να βρουν τους λημματικούς τύπους τους Το καλοκαίρι πέρασε. Το φθινόπωρο κι αυτό τελειώνει! Οι βροχές άρχισαν.

ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΧΡΗΣΗΣ ΛΕΞΙΚΟΥ Άσκηση κατανόησης της ακουστικής, οπτικής και σημαντικής αξίας των λέξεων: Ο δάσκαλος διαβάζει λέξεις που αρχίζουν π.χ. από "ι", όπως: είδηση, είμαι, ημέρα, ήλιος, ιππασία και οι μαθητές τις καταγράφουν, τις κατατάσσουν με αλφαβητική σειρά, τις βρίσκουν στο λεξικό και σημειώνουν δίπλα την αντίστοιχη σελίδα που βρίσκονται.

ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΧΡΗΣΗΣ ΛΕΞΙΚΟΥ Άσκηση κατανόησης της μακροδομής των λεξικών: Ο δάσκαλος γράφει στον πίνακα λέξεις, όπως : έπιπλα, ψάρια, φρούτα, εργαλεία, πουλιά, ζώα και οι μαθητές καλούνται να βρουν από μία λέξη που ανήκει στις παραπάνω ευρύτερες έννοιες, π.χ. καρέκλα, τσιπούρα, μήλο, σφυρί, χελιδόνι, άλογο. Ψάχνουν ύστερα στη μακροδομή του λεξικού και σημειώνουν δίπλα τη σελίδα που βρίσκεται το κάθε λήμμα.

ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΧΡΗΣΗΣ ΛΕΞΙΚΟΥ Ομαδοσυνεργατική μέθοδος διδασκαλίας με τη χρήση λεξικού Οι μαθητές μπορούν να εργάζονται με λεξικά σε ομάδες για να μαθαίνουν νέες λέξεις σε ένα κείμενο. Εξάσκηση στην ανεύρεση λέξεων και κατανόηση ορισμών

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Το λεξικό είναι ένα μέσο αναντικατάστατο στον τομέα της γλωσσικής διδασκαλίας

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ- ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ Όσον αφορά τους εκπαιδευτικούς Εφαρμογή προγραμμάτων επιμόρφωσης για την εκμάθηση στρατηγικών χρήσης λεξικών Ενσωμάτωση τεχνικών και δραστηριοτήτων στα προγράμματα σπουδών των παιδαγωγικών τμημάτων, που αφορούν την αξιοποίηση του λεξικού στη διδακτική πράξη. Όσον αφορά τις σχολικές μονάδες & τα αναλυτικά προγράμματα Εξοπλισμός των σχολικών βιβλιοθηκών με ικανό αριθμό μονόγλωσσων και δίγλωσσων λεξικών Ένταξη δίγλωσσων λεξικών στα αναλυτικά προγράμματα σε διαπολιτισμικά σχολεία

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ- ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ Όσον αφορά τους μαθητές Εκμάθηση κατάλληλων στρατηγικών χρήσης των λεξικών, ώστε να αναπτύσσουν πρωτοβουλίες και να αυτενεργούν Εξοικείωση με τη μορφή και το περιεχόμενο του λεξικού Εκπαίδευση στη χρήση λεξικών με αποτελεσματικό τρόπο μέσα από δραστηριότητες και ειδικές ασκήσεις Χρήση ηλεκτρονικού λεξικού Απόκτηση δεξιοτήτων χρήσης λεξικών για την κατανόηση και την παραγωγή γραπτών και προφορικών κειμένων

Η επιτυχία της εφαρμογής των όποιων τεχνικών και στρατηγικών εξαρτάται από την πρωτοβουλία του κάθε εκπαιδευτικού και από την προσωπική σχέση σεβασμού και αποδοχής ανάμεσα σε διδάσκοντες και μαθητές

Σκοπός μας, τέλος, είναι να συνειδητοποιήσουν οι μαθητές ότι οι σχέσεις ντόπιων και αλλοδαπών «πρέπει να οργανώνονται κατά τρόπο, ώστε η συνάντησή τους να μην οδηγεί σε συγκρούσεις, αλλά στη δημιουργική αλληλεπίδραση των πολιτισμών τους». (Γκόβαρης Χρ. 2001)

Ευχαριστώ πολύ για την προσοχή σας