Προϋπολογισμός, γυναίκες και άντρες… Πού πήγε η ισότητα; Αντιγόνη Λυμπεράκη Νοέμβριος 2013

Προϋπολογισμός και Ισότητα των Φύλων Προϋπολογισμός: Θέτει τους στόχους της οικονομικής δραστηριότητας για μεγέθυνση και ευημερία. Η Ισότητα των φύλων: Κεντρική επιλογή για την ποσότητα και την ποιότητα της ανάπτυξης. Σχέση αμφίδρομη: δημοσιονομική σταθερότητα και ανάπτυξη βοηθούν στην ισότητα φύλων..και συμπληρωματική: αλλά και η ισότητα ευκαιριών λειτουργεί ως προϋπόθεση για σταθερότητα και ανάπτυξη Τελευταία έκθεση IMF (Σεπτέμβριος, 2013, Μακροοικονομικές επιδόσεις και ισότητα φύλων) Κάτι χρειάζεται να περικόψεις, αλλά τι ακριβώς;

Ποιες πολιτικές; Στην αγορά εργασίας : ευκαιρίες απασχόλησης για γυναίκες, ιδιαίτερα σε συνθήκες ταχείας γήρανσης Στο φορολογικό σύστημα : άρση αντικινήτρων για εργασία γυναικών (φορολογική σφήνα στο δεύτερο εισόδημα) Δημοσιονομικές πολιτικές : ΦΟΡΟΛΟΓΊΑ ΚΑΙ ΕΠΙΔΌΜΑΤΑ (άρση αντικινήτρων για εργασία) Στα κοινωνικά επιδόματα : σχεδιασμός οικογενειακών επιδομάτων και επιδομάτων παιδιών σαν in-work benefits Προσιτές και ποιοτικές υπηρεσίες φροντίδας και τις Συντάξεις: όρια ηλικίας, διαλείμματα εργασιακού βίου Άλλες Πολιτικές : ευέλικτες διευθετήσεις εργασίας, μερική απασχόληση

Ποια είναι η συγκομιδή ισότητας των τελευταίων 30 ετών; Η εικόνα της αγοράς εργασίας : Σημαντική αύξηση της συμμετοχής των γυναικών στην αγορά εργασίας (+18pp) Ιδιαίτερα από το 1993 και μετά Ορατή & έντονη διαφορά σε σύγκριση με προηγούμενες γενιές γυναικών Η αύξηση της συμμετοχής συνοδεύτηκε επίσης από: Αύξηση της απασχόλησης των γυναικών (+60%) Με ταυτόχρονη μείωση του αριθμού των συμβοηθούντων μελών (-56%). Γιατί έχουν σημασία όλα αυτά ; Βάσει του ρυθμού αύξησης της γυναικείας απασχόλησης της τελευταίας 12ετίας μέχρι και το 2008 ( ), το επίπεδο της απασχόλησης των γυναικών την επόμενη 12ετία (το 2020) θα ήταν περί το 74%. Στο στόχο δηλαδή της στρατηγικής EU2020. Δεύτερον, διότι δείχνουν ότι η κρίση βρήκε τις γυναίκες στην πιο ανοδική τους τάση. Τα δυνητικά αποτελέσματα ως πλαίσιο ανάλυσης των επιπτώσεων της κρίσης.

Οι ‘ιδιαιτερότητες’ της συγκομιδής στην αγορά εργασίας Η αύξηση της συμμετοχής των γυναικών στην εργασία υπολείπεται σε σύγκριση με τις τάσεις που κυριαρχούν αλλού στην Ευρώπη, ενώ δεν σημειώθηκε ουσιώδης περιορισμός της ανεργίας. Το μεγαλύτερο μέρος της αύξησης αυτής έγινε στο δημόσιο, και αφορούσε κυρίως γυναίκες με υψηλά εκπαιδευτικά εφόδια. Γιατί έχουν σημασία όλα αυτά; Εμπέδωση του «νομικιστικού φορμαλισμού» με τα συνεπακόλουθα.. αυτής της διευθέτησης Οι αυτοματισμοί μιας κατακερματισμένης αγοράς εργασίας οδηγούν σε άνισο επιμερισμό του κόστους προσαρμογής όταν η απασχόληση βρίσκεται σε κρίση. Το 2013 η απασχόληση των γυναικών στον ιδιωτικό τομέα είναι χαμηλότερα του 1997 (πήγε πίσω μία 15ετία) Το 2013 η απασχόληση των γυναικών στο δημόσιο «έπεσε» στο επίπεδο του 2003 (οπισθοχώρησε 10 έτη) Μέροληπτική σύγκριση: μέρος της συνολικής μεταβολής της απασχόλησης στο δημόσιο αντανακλά «κύματα» συνταξιοδοτήσεων

Η εικόνα της ισότητας στην αγορά εργασίας πριν την κρίση Μέχρι την κρίση (και παρά την πρόοδο): πρότυπο του πλήρως απασχολούμενου άνδρα-προμηθευτή, ο οποίος προστατεύεται (εφόσον ήδη κατέχει μια θέση εργασίας). άνδρες στο ρόλο των «κανονικών» εργαζομένων γυναίκες στο ρόλο δεύτερης ταχύτητας

Ο ρόλος των θεσμών και του Κοινωνικού Κράτους στην ισότητα: η εικόνα πριν την κρίση ενδυναμώνουν το ρόλο της οικογένειας και υποσκάπτουν την οικονομική αυτοτέλεια των γυναικών προκαλώντας: διαφορές στον εργασιακό βίο, Στερεότυπα φύλου στην οικογένεια και την εργασία. Το άτυπο κοινωνικό κράτος ως αντιστάθμιση των ελλειμμάτων του Κοινωνικού Κράτους: Το βάρος το επωμίζονται οι γυναίκες, σε όρους ρόλων και επιλογών όπως και το ‘κόστος’ σε όρους οικονομικής αυτοτέλειας

Οι επιπτώσεις της κρίσης στην ισότητα: Η εικόνα των δεικτών ανεργίας Ανεργία στην κρίση: διαδοχικές (ισόποσες) αυξήσεις στο (%) ανεργίας Όμως, η ανεργία αφορά περισσότερες γυναίκες. Στα μισά του 2013, έχουμε μια στις τρεις γυναίκες σε ανεργία – έναν στους πέντε άνδρες. Η κρίση επηρέασε το επίπεδο της ανεργίας των δύο φύλων αλλά όχι το μεταξύ τους χάσμα

Οι επιπτώσεις της κρίσης στην ισότητα: Η εικόνα της απασχόλησης (1) Η κρίση επηρέασε περισσότερο το ποσοστό απασχόλησης των ανδρών : σε όλες τις πληθυσμιακές ομάδες, και περισσότερο τους μετανάστες. Μείωση του χάσματος φύλου στο ποσοστό απασχόλησης. Η ανάλυση όμως της ποσοστιαίας μεταβολής του επιπέδου (000ς) απασχόλησης δείχνει μια διαφορετική εικόνα: Σε σχετικούς όρους είναι οι νέοι που έχουν τις μεγαλύτερες απώλειες στην απασχόληση. Ενώ στις παραγωγικές ηλικίες οι διαφορές ως προς το φύλο είναι μικρές.

Οι επιπτώσεις της κρίσης στην ισότητα: Συμμετοχή Πρώτη Ένδειξη: Εντείνεται η αναζήτηση εργασίας από γυναίκες Όταν χτυπήσει η ανεργία την οικογένεια οι γυναίκες αναζητούν εργασία (added Worker effect). Δρα ως εξισορροπητικός μηχανισμός αντίδρασης: διορθώνει τις επιπτώσεις της κρίσης Ανακατανέμει ρόλους & θέσεις εργασίας Η λειτουργία του διευκολύνεται από πιο ευέλικτη λειτουργία της αγοράς εργασίας. Δεύτερη Ένδειξη: Ανακατανομή ρόλων: Το 2004 μόλις το 2% των νοικοκυριών με τουλάχιστον ένα άτομο ετών σε απασχόληση είχε τη γυναίκα στο ρόλο του «κουβαλητή» Το 2013 περί το 13% των αντίστοιχων νοικοκυριών στηρίζονται αποκλειστικά στο εισόδημα από εργασία της γυναίκας

Οι επιπτώσεις της κρίσης στην ισότητα: Η εικόνα του κινδύνου φτώχειας Σημαντική αύξηση του κινδύνου φτώχειας των μονογονεϊκών οικογενειών (πλειοψηφικά με γονέα γυναίκα) μέσα στην κρίση (και διά της απουσίας του κοινωνικού ιστού) Παρότι η γραμμή φτώχειας το 2012 «έπεσε» στα επίπεδα του 2005! …Ο κίνδυνος φτώχειας αυξήθηκε σημαντικά (23pp μονάδες σε σχέση με το 2011). Ενώ στην ΕΕ27 ο κίνδυνος φτώχειας των μονογενεϊκών οικογενειών μειώνεται κατά 20pp λόγω των επιδομάτων, Στην Ελλάδα η μείωση ήταν (και είναι) ελάχιστη. Τι συμβαίνει εκεί που δεν υπάρχουν «οικογενειακές εφεδρείες»;

Κίνδυνος για πισωγύρισμα; Τι θέλουμε να κάνουμε ή που θέλουμε να πάμε; Υπόθεση εργασίας: επιστροφή εκεί που ήμασταν πριν την κρίση; Τι τελικώς κάνουμε και που τελικώς πάμε; Διατηρούμε τις κύριες υποθέσεις του status quo και επιχειρούμε μικρο-μερεμέτια… Επειδή ισότητα είναι, τελικώς, μια πολυτέλεια…. Μήπως τελικά το πιο σημαντικό δεν είναι το «πόσο διαφορετικά» επηρεάζει η κρίση τα δύο φύλα, Αλλά το σε «τι διαφορετικά»; Μήπως το διακύβευμα για τις γυναίκες έχει να κάνει με τον ρόλο και τη θέση, Ενώ για τους άνδρες με μία μετατόπιση, εντός ωστόσο ενός δεδομένου πλαισίου; Τι είδους Προϋπολογισμό χρειαζόμαστε; gender responsive budgeting…. ;Oχι στα «ειδικά» αλλά στα ΓΕΝΙΚΑ!

Κίνδυνος οπισθοχώρησης και αδρανοποίησης … Από έλλειψη ορατότητας (έμφαση στις απώλειες του «κύριου» εργαζόμενου) Από προκατάληψη (ισότητα είναι πολυτέλεια που δεν αντέχουμε) Σενάριο κινδύνου: Υποχώρηση υποδομών φροντίδας Σταδιακή έξοδος μεταναστριών (και μείωση εισοδημάτων) Ώθηση προς πρόωρη συνταξιοδότηση γυναικών Πίσω στο σπίτι ολοταχώς… Στρατηγική σημασία αξιοποίησης δυναμικού γυναικών: δυνητικό εμπόδιο στην έξοδο από την κρίση Ισότητα = αναπτυξιακό προαπαιτούμενο