Άσκηση για το είδος ενός συλλογισμού Παραγωγικός-Επαγωγικός

Παράδειγμα 1 Η σημασία της λακωνικότητας στην καθημερινή μας ζωή είναι σημαντική. Κατ’ αρχάς εντοπίζουμε τις συζητήσεις και την επιχειρηματολογία μας στο ζητούμενο και μόνο σε αυτό. Οι πλατειασμοί, οι περιττολογίες και οι παρεκβάσεις οδηγούν σε φυγόκεντρο τρόπο συζήτησης, με αποτέλσμα να ελλοχεύει ο κίνδυνος αποπροσανατολισμού κατά τη διάρκεια της συζήτησης. Η προσοχή των συνομιλητών πιθανώς να στραφεί, εσκεμμένα ή όχι, σε δευτερεύουσες πλευρές του θέματος και να δυσχεραίνεται η δυνατότητα ορθών διαπιστώσεων και συμπερασμάτων. (Π. Σαλαγιάννης)

Απάντηση 1 Παραγωγικός συλλογισμός: γενικό (ΘΠ, 1η περ. «Η σημασία … σημαντική») → ειδικό (2η και 3η περ.) → πιο ειδικό (4η περ.).

Παράδειγμα 2 Σημαντικά είναι τα βήματα προόδου που συντελούνται στην εποχή μας στον τομέα της επικοινωνίας και της συνεργασίας των λαών. Οι εμπορικές ανταλλαγές πυκνώνουν, η πολιτισμική αλληλεπίδραση δυναμώνει και ισχυροί πολιτικοί δεσμοί σφυρηλατούνται μεταξύ των χωρών. … Υποστηρίζεται όμως ότι αυτή η θετική κατά τα άλλα εξέλιξη κρύβει και κινδύνους, ανάμεσα στους οποίους με έμφαση επισημαίνεται ο κίνδυνος αλλοίωσης της γλώσσας από την πρόσμιξή της με ξένα στοιχεία. (ΝΕΓ Β’ Λυκείου)

Απάντηση 2 Παραγωγικός συλλογισμός: γενικό (ΘΠ, 1η περ. «Σημαντικά … των λαών») → ειδικό (2η περ. «χαρακτηριστικά») → πιο ειδικό (3η περ. «κίνδυνος για τη γλώσσα»)

Παράδειγμα 3 Σκεφτείτε να ξυπνήσει κάποιος ένα πρωί και, ανοίγοντας τον η/υ του, να μάθει, περιηγούμενος στο Διαδίκτυο, από έναν φίλο του στο εξωτερικό, ότι κυκλοφορεί διεθνώς εις βάρος του ένα λιβελογράφημα και ότι ένας ευρύτατος κύκλος ανθρώπων έχει πληροφορηθεί γι’ αυτόν τα χειρότερα! Αυτό ακριβώς συνέβη στον καθηγητή του Ε.Μ.Π. … Τα συκοφαντικά γι’ αυτόν δημοσιεύματα είχαν διαδοθεί σε πολλές χώρες του κόσμου, όπως … . Το ζήτημα προκάλεσε θύελλα αντιδράσεων που οδήγησαν σε αναζήτηση τρόπων αντίστασης στη διαδικτυακή συκοφαντία. Αποδείχτηκε ότι όλοι είναι εκτεθειμένοι σε εγκληματικές δράσεις που αναπτύσσονται στον παγκόσμιο ιστό.

Απάντηση 3 Επαγωγικός συλλογισμός: ειδικό (1η περ. «Σκεφτείτε … τα χειρότερα!») → πιο ειδικό (2η, 3η περ. «εξειδίκευση των χειροτέρων») → γενικό (4η περ. «αντίδραση») → πιο γενικό (5η περ. Συμπέρασμα: «διαπίστωση ότι όλοι είναι εκτεθειμένοι στο ηλεκτρονικό έγκλημα»)

Παράδειγμα 4 Ο άνθρωπος μέσα στη μάζα υφίσταται πνευματική υποδούλωση. Φτάνει σε κατάσταση έντονης έξαψης, ώστε να αφανίζεται κάθε ίχνος αυτοκυριαρχίας. Το άτομο μέσα στη μάζα χάνει κάθε φρόνηση και αδυνατίζει έντονα η νοητική και η κριτική δύναμή του. Γίνεται έρμαιο κάθε είδους επιρροής και επίδρασης. Η προσεκτική εξέταση δεν υπάρχει. Η σκέψη … γίνεται μονόπλευρη. Δεν μπορεί να διακρίνει το καλό από το κακό, το δίκαιο από το άδικο. Το δίκαιο τοποθετείται πάντοτε από την πλευρά της μάζας … . Ο άνθρωπος περιμένει να του πουν τι θα κάνει. Γι’ αυτόν σκέφτονται οι υπεύθυνοι. (Ι. Ξηροτύρης)

Απάντηση 4 Παραγωγικός συλλογισμός: γενικό (ΘΠ, 1η περ. «Ο άνθρωπος … υποδούλωση») → ειδικό (2η-4η περ. «ανάλυση, επεξήγηση της ΘΠ») → πιο ειδικό (5η-9η περ. «εξειδίκευση της 4ης περ.»)