Βία στα γήπεδα

Η βία που εκδηλώνεται στους αθλητικούς χώρους είναι ένα διαχρονικό, παγκόσμιο φαινόμενο, το οποίο, ωστόσο, ακολουθεί ξεχωριστούς «χωροχρονικούς» κύκλους, δηλαδή, εντοπίζεται με διαφορετικά χαρακτηριστικά σε διαφορετικές ιστορικές συγκυρίες και πολιτισμικά περιβάλλοντα. Εξαιρετικά έντονα εκδηλώνεται τα τελευταία χρόνια στη χώρα μας, με αποκορύφωμα το σχετικά πρόσφατο τραγικό γεγονός της δολοφονίας του νεαρού οπαδού στην Παιανία

Αιτίες

Ένα μεγάλο πρόβλημα της σύγχρονης κοινωνίας είναι οι ψυχικές ασθένειες Ένα μεγάλο πρόβλημα της σύγχρονης κοινωνίας είναι οι ψυχικές ασθένειες. Κατά έναν πολύ συγκρατημένο υπολογισμό, σύμφωνα με τους ειδικούς, το 15% του συνολικού πληθυσμού έχει ανάγκη ψυχιατρικής παρακολούθησης. Ένας γιατρός σε κάποιο σεμινάριο αθλητικής ψυχολογίας είχε πει: ¨Τα γήπεδα είναι οι μεγαλύτεροι χώροι συγκέντρωσης ψυχασθενών. Ξέρετε πόσοι παλαβιάρηδες μαζεύονται σε κάθε αγώνα σε αυτά;¨ Φανταστείτε να κάθονται και μαζί στην εξέδρα όλοι αυτοί. Η φτώχεια, με την έννοια της δυσκολίας απόκτησης κάποιων βασικών καταναλωτικών αγαθών δημιουργεί αισθήματα ανισότητας και κατωτερότητας. Αν σε αυτούς προσθέσουμε τους χρήστες ναρκωτικών, αυτούς που ζουν στο περιθώριο και αυτούς που έχουν χάσει τις ηθικές τους αξίες (κλέφτες, απατεώνες κ.ά.) έχουμε ένα μεγάλο ρεζερβουάρ ανθρώπων. Από αυτούς τώρα αντλούνται εκείνα τα άτομα που προβαίνουν σε βίαιες και επιθετικές ενέργειες γιατί οι κοινωνικές συνθήκες τους γεμίζουν με άγχος, φόβο, απελπισία, απόγνωση, επιθετικότητα που τους φορτίζουν με επιθετικά συναισθήματα, τα οποία περιμένουν την ευκαιρία να έρθουν στην επιφάνεια και να εκφράσουν με βίαιες ενέργειες εκεί όπου μπορούν και όπου τους δίνεται η ευκαιρία, γιατί είναι απογοητευμένοι και θέλουν να εκδικηθούν την κοινωνία στην οποία ζουν και την οποία θεωρούν σαν το κύριο φταίχτη για την προσωπική τους κατάντια ή ταλαιπωρία. Ο βασικότερος παράγοντας της δημιουργίας των βιαιοτήτων μέσα στο γήπεδο είναι οπωσδήποτε η δομή του αθλήματος. Σε αθλήματα όπου η νίκη στηρίζεται στο βαθμό δεξιότητας όπως π.χ στην ενόργανη και ρυθμική, στις καταδύσεις, στο σκι ή στα αθλήματα που οι αθλητές αγωνίζονται ο ένας μακριά του άλλου π.χ. στην κολύμβηση, στο τένις, στους δρόμους, στις ρίψεις η δημιουργία επιθετικής συμπεριφοράς είναι ανύπαρκτη ή ελάχιστη.

Απώλεια ανθρώπινων ζωών

Η δολοφονία του νεαρού οπαδού είναι ένα ακραίο παράδειγμα αθλητικής βίας το οποίο είναι περισσότερο χρήσιμο ως προσέγγιση των κοινωνικών και πολιτικών στάσεων απέναντι στο φαινόμενο. Ευρύτερα, ωστόσο, η αντικοινωνική φίλαθλη συμπεριφορά είναι ένα πρόβλημα το οποίο αφορά την κοινωνία στο σύνολό της. Επηρεάζει τις κοινωνικές σχέσεις και επηρεάζεται από αυτές. Προσθέτει, προάγει και ενισχύει κύκλους βίας στην κοινωνική ζωή. Υπό αυτή την έννοια η διαχείριση της θα έπρεπε να είναι πολύ πιο σοβαρή υπόθεση και εξειδικευμένη θεσμική προτεραιότητα. Η πολιτεία, ωστόσο, δεν δείχνει ιδιαίτερα ανήσυχη ως προς τη σοβαρότητα αυτού του φαινομένου και μάλλον αντιδρά αντανακλαστικά - περιστασιακά, εξαντλώντας το ρόλο της, κυρίως, ως μηχανισμός καταστολής

Η ελληνική «κερκίδα»

Με εντονότερη αστυνόμευση και με σκληρότερες ποινές, όχι μόνο η αντιμετώπιση του φαινομένου, αλλά και το μέλλον της ελληνικής κερκίδας, διαφαίνεται αβέβαιο. Είναι ερευνητικά αποδεδειγμένο ότι περιόδους εντονότερης αστυνόμευσης ακολουθούν περίοδοι ποσοτικής και ποιοτικής έξαρσης της βίας στα γήπεδα. Το πρόβλημα ενός αυταρχικού πλαισίου καταστολής γίνεται περισσότερο σύνθετο στο φόντο της κοινωνικής σύνθεσης της ελληνικής «κερκίδας». Τα ελληνικά γήπεδα είναι πολύ δύσκολο να προσελκύσουν τα οικονομικά πληττόμενα, μεσαία κοινωνικά στρώματα και υποχρεωτικά υποδέχονται έναν ευρέως διαστρωματωμένο νεανικό πληθυσμό και μαζί με αυτόν έναν «πολιτισμό της κερκίδας» με ιδιαίτερα εκφραστικά χαρακτηριστικά. Η έντονη αστυνόμευση ελλοχεύει τον κίνδυνο της όξυνσης της εμφάνισης φαινομένων απείθειας και διαμαρτυρίας και της μετατροπής των σε γενικές γραμμές συμβολικών τελετουργικών της κερκίδας, σε δράσεις επικίνδυνες και ανεξέλεγκτες. Μακροπρόθεσμα ελλοχεύει τον κίνδυνο της απομάκρυνσης του νεανικού πληθυσμού από τα γήπεδα

Βίντεο

Η απομάκρυνση των νέων από τις κερκίδες

Η απομάκρυνση των νέων ανθρώπων από τα γήπεδα πλήττει καταρχήν την αθλητική ζωή και οικονομία σε δυο επίπεδα. Το πρώτο είναι καθαρά εισπρακτικό, καθώς δεν είναι σίγουρο ότι η ελληνική αγορά αθλητικού θεάματος έχει την πολυτέλεια να απομακρύνει τους πλέον σταθερούς νεαρούς της «πελάτες». Το δεύτερο είναι πιο σοβαρό και αφορά την ίδια την ταυτότητα του σωματείου. Κάθε είδος θεάματος και πλέον εμφατικά το αθλητικό θέαμα, διαπλέκεται με τους παραγωγούς, τους επιτελεστές (αθλητές) και τους θεατές του. Και οι τρεις παράγοντες ορίζουν την ταυτότητα και τη δυναμική του αθλητικού θεάματος και του σωματείου ευρύτερα. Εάν από τους θεατές αφαιρεθεί το πιο εκφραστικό κομμάτι, που είναι οι νέοι άνθρωποι, θα προκύψει αλλοίωση στα χαρακτηριστικά του θεάματος και στη δυναμική του σωματείου. Ωστόσο, οι νέοι άνθρωποι δεν πρέπει να απομακρυνθούν από την κερκίδα, αντίθετα να πολλαπλασιαστούν, για λόγους που είναι ιδιαίτερα κοινωνικοί. Η κερκίδα είναι ένας θεσμοθετημένος χώρος εκδήλωσης επιτρεπτής – τελετουργικής απείθειας. Επιτρεπτής και αναγκαίας αντισυμβατικής έκφρασης του εαυτού, ο οποίος πιέζεται στην καθημερινότητα από ένα πλέγμα διαφανών και αδιαφανών συστημάτων ελέγχου και αυτοελέγχου. Ο χώρος της κερκίδας, που επιτρέπει το «μασκάρεμα», την «κραυγή», το «χορό», το «τραγούδι», την «αποδοκιμασία», το «κλάμα», το «γέλιο», το «πείραγμα», τη «συντροφικότητα», την «εχθρότητα», την ευτυχία και τη δυστυχία, μέσα σε δυο ώρες ποδοσφαιρικής αναμέτρησης, είναι χώρος «λύτρωσης». Σύμφωνα με σημαντικούς κοινωνιολόγους, είναι χώρος Αριστοτελικής «κάθαρσης». Μέσα σε δυο ώρες επιτρεπτής αντισυμβατικής συμπεριφοράς, οι νέοι άνθρωποι, αλλά και οι μεγαλύτεροι, εκτονώνονται και λυτρώνονται από συναισθήματα, τα οποία αν εκφραζόταν στην καθημερινή ζωή θα δημιουργούσαν προβλήματα στην ευρύτερη κοινωνική λειτουργία.

Τρόποι αντιμετώπισης

Ίσως κάποιος θα έπρεπε να διδάξει, ή τουλάχιστον να υποδείξει στους νεαρούς φιλάθλους, ότι οι ομάδες τους δεν έχουν το αλάθητο και το αήττητο και ότι το ποδόσφαιρο είναι απλώς ένα άθλημα το οποίο καμιά σχέση έχει με πολιτική, θρησκεία ή προσωπικές βεντέτες. Ωστόσο κανένας από τους «σώφρονες» πολιτικούς, πολιτειακούς και αθλητικούς παράγοντες δεν δείχνει διατεθειμένος να πει τα πράγματα με το όνομά τους. Ίσως επειδή η κατάσταση αυτή βολεύει και εξαργυρώνεται συνήθως σε χρήματα ή ψήφους. Δεν αρνούμαστε ότι η κοινωνία μας έχει αλλάξει, ότι πρέπει να γίνουν τομές στην αστυνόμευση των γηπέδων και ότι ευθύνες έχει η κάθε οικογένεια ξεχωριστά. Αυτό που λέμε είναι ότι κάποιος πρέπει να κάνει την αρχή και να λάβει επιτέλους τις ευθύνες που του αναλογούν. Και αυτό θα ήταν καλό να αρχίσει από τους άμεσα εμπλεκόμενους