Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας ΝΕΑ ΔΥΝΑΜΙΚΗ ΣΤΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΥΔΑΤΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ: ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΥΔΑΤΙΚΟΥ ΔΙΑΜΕΡΙΣΜΑΤΟΣ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΛΟΥΚΑΣ Καθηγητής Υδρολογίας και Υδατικών Πόρων Εργαστήριο Υδρολογίας και Ανάλυσης Υδατικών Συστημάτων Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας Πεδίον Άρεος, 38334 Βόλος E-mail: aloukas@uth.gr

Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας ΥΔΑΤΙΚΟΙ ΠΟΡΟΙ Άνιση χωρική και χρονική κατανομή Ανεπάρκεια Ελλιπής αξιοποίηση επιφανειακών ΟΡΘΟΛΟΓΙΚΗ ΔΙΕΥΘΕΤΗΣΗ ΤΩΝ ΠΟΡΩΝ Μέτρα Έργα ΧΡΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ

Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΤΟΜΕΑ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Έλλειψη Στοιχείων και Δεδομένων Έλλειψη Υποδομής Πολυαρχία – Τομεακή Χρήση Απουσία εθνικής πολιτικής και ολιστικής θεώρησης Θεσμικά – Οργανωτικά Προβλήματα (Ν1739/87, 2000/60ΕΕ, Ν3199/2003) ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΓΙΑ ΤΑ ΝΕΡΑ – ΕΥΡΩΠΑΙΚΗ ΟΔΗΓΙΑ ΠΛΑΙΣΙΟ 2000/60

ΥΔΑΤΙΚΟΙ ΠΟΡΟΙ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας ΥΔΑΤΙΚΟΙ ΠΟΡΟΙ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Οι Υδατικοί Πόροι αποτελούν το σύνολο του νερού που «παράγεται» μέσα στην χώρα μαζί με την εξωτερική συνεισφορά νερού από τις γειτονικές χώρες . 80% Εσωτερικοί πόροι των υδατικών πόρων παράγεται μέσα στη χώρα 20% Εξωτερική συνεισφορά Συνολική Εκταση: 131,960 km2 Πληθυσμός: 10.940  106 κατ. 5 διασυνοριακά ποτάμια 3 διασυνοριακές λίμνες 14 υδατικά διαμερίσματα

Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας ΥΔΑΤΙΚΟ ΙΣΟΖΥΓΙΟ Μέση ετήσια τιμή της κατακρήμνισης, της πραγματικής εξατμισοδιαπνοής και των συνολικά παραγόμενων νερών στην Ελλάδα.

Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας ΧΡΗΣΕΙΣ ΝΕΡΟΥ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Μη ισορροπημένη εικόνα ανάπτυξης των χρήσεων γης. Η αγροτική χρήση κατέχει το μεγαλύτερο ποσοστό (86%). Από το οποίο το 96% χρησιμοποιείται για άρδευση και απ’ αυτό το 80% χάνεται σε απώλειες από τον υδρολογικό κύκλο της κάθε περιοχής .

Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας 0% 20% 40% 60% 80% 100% ΔΥΤΙΚΗ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΣ ΒΟΡΕΙΑ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΣ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΣ ΔΥΤΙΚΗ ΣΤΕΡΕΑ ΕΛΛΑΔΑ ΗΠΕΙΡΟΣ ΑΤΤΙΚΗ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΣΤΕΡΕΑ ΕΛΛΑΔΑ ΘΕΣΣΑΛΙΑ ΔΥΤΙΚΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ ΘΡΑΚΗ ΚΡΗΤΗ ΝΗΣΙΑ ΑΙΓΑΙΟΥ Αστική ζήτηση Αγροτική ζήτηση Βιομηχανική ζήτηση Ενεργειακή ζήτηση Κατανομή της αγροτικής ζήτησης Μεγαλύτεροι Χρήστες Νερού Θεσσαλία αγροτική 25,1% της συνολικής αγροτικής ή 21.7 % της συνολικής ζήτησης Αττική αστική 37,1% της συνολικής αστικής ή 4% της συνολικής ζήτησης βιομηχανική 26,5% της συνολικής βιομηχανικής ή 0,41% της συνολικής ζήτησης Δυτική Μακεδονία ενεργειακή 19,8% της συνολικής ενεργειακής ή 0,29% της συνολικής ζήτησης Δυτική Στερεά Ελλάδα

Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας Συνολική ζήτηση και καταναλωτική ζήτηση 200 400 600 800 1000 1200 1400 1600 1800 ΔΥΤΙΚΗ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΣ ΒΟΡΕΙΑ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΣ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΣ ΔΥΤΙΚΗ ΣΤΕΡΕΑ ΕΛΛΑΔΑ ΗΠΕΙΡΟΣ ΑΤΤΙΚΗ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΣΤΕΡΕΑ ΕΛΛΑΔΑ ΘΕΣΣΑΛΙΑ ΔΥΤΙΚΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ ΘΡΑΚΗ ΚΡΗΤΗ ΝΗΣΙΑ ΑΙΓΑΙΟΥ 10 6 m 3 / έτος Συνολική ζήτηση Καταναλωτική ζήτηση Μεγάλο ποσό του νερού που χρησιμοποιείται κατά τις παραπάνω χρήσεις δεν καταναλώνεται πραγματικά αλλά επιστρέφει στον υδρολογικό κύκλο αφού πρώτα επεξεργαστεί και χρησιμοποιηθεί για οποιαδήποτε από τις παραπάνω χρήσεις.

Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΑ ΣΧΟΛΙΑ Οι ανατολικές περιοχές της χωράς, τα νησιά του Αιγαίου και η Κρήτη είναι περιοχές ιδιαίτερα προβληματικές από πλευράς φυσικού εμπλουτισμού. Βιώνουν καταστροφικές πλημμύρες το χειμώνα και ξηρασίες το καλοκαίρι. Η αγροτική ζήτηση καλύπτει ένα δυσανάλογα μεγάλο ποσοστό της τάξεως του 86%, γεγονός που περιορίζει πολύ τα διαθέσιμα και δρα ανασταλτικά σε κάθε ορθή πρακτική για την διαχείριση και οικονομία του νερού. Οι μεγάλοι χρήστες νερού (αγροτική, αστική) βρίσκονται κυρίως στις ανατολικές περιοχές της χώρας που μειονεκτούν από πλευράς φυσικού εμπλουτισμού. Ιδιαίτερα στη Θεσσαλία για την αγροτική χρήση και στην Αττική για την αστική, δημιουργούν σχεδόν μόνιμες συνθήκες λειψυδρίας, δηλαδή διαρκούς επικινδυνότητας έλλειψης νερού και μη κάλυψης της ζήτησης. H μελέτη των περιβαλλοντικών αλλαγών είναι επιβεβλημένη. Η κλιματική αλλαγή έχει σημαντικές επιπτώσεις στους υδατικούς πόρους, στα έργα αξιοποίησης και στη διαχείριση τους. Η εγκατεστημένη πολυαρχία στο τομέα του νερού δεν επιτρέπει συνολική θεώρηση, η οποία είναι απαραίτητη για να συνδεθούν οι υδατικοί πόροι με τα έργα αξιοποίησης και με τις χρήσεις τους, χωρίς αντικρουόμενες επιμέρους αποφάσεις και ενέργειες

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΥΔΑΤΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΣΤΗ ΘΕΣΣΑΛΙΑ Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΥΔΑΤΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΣΤΗ ΘΕΣΣΑΛΙΑ Εντατική καλλιέργεια υδροβόρων ειδών Χρονική και χωρική ανισοκατανομή επιφανειακών υδατικών πόρων και υδατικών αναγκών Ανεπαρκή αξιοποίηση του επιφανειακού υδατικού δυναμικού Κάλυψη υδατικών αναγκών από μεγάλο αριθμό γεωτρήσεων  Υπεράντληση υπόγειων υδάτων  Υποβάθμιση υπόγειου ορίζοντα Ποιοτική υποβάθμιση των υδατικών πόρων

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΥΔΑΤΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΥΔΑΤΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ Ανεπαρκής αξιοποίηση του επιφανειακού υδατικού δυναμικού (Στοιχεία 2002) ΝΟΜΟΣ ΑΡΔΕΥΘΕΙΣΕΣ ΕΚΤΑΣΕΙΣ (ΣΤΡΕΜΜΑΤΑ) ΑΡΔΕΥΣΗ ΑΠΟ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑΚΑ ΝΕΡΑ ΑΡΔΕΥΣΗ ΑΠΟ ΥΠΟΓΕΙΑ ΝΕΡΑ ΚΑΡΔΙΤΣΑΣ 768.000 320.000 448.000 ΛΑΡΙΣΑΣ 1.180.000 224.000 (19%) 956.000 (81%) ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ 247.000 126.000 121.000 ΤΡΙΚΑΛΩΝ 330.000 79.000 251.000 ΣΥΝΟΛΟ 2.525.000 749.000 (29,7%) 1.776.000 (70,3%)

Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας ΟΔΗΓΙΑ ΠΛΑΙΣΙΟ ΓΙΑ ΤΑ ΝΕΡΑ Η διατήρηση της “καλής οικολογικής κατάστασης” των υδατικών σωμάτων μέσα από την μελέτη και εφαρμογή “σχεδίων διαχείρισης” για κάθε υδρολογική περιφέρεια Στόχος: Αντιμετωπίζει με ενιαίο τρόπο τον συνολικό τομέα του νερού Έχει υψηλές απαιτήσεις και προδιαγραφές για στοιχεία, αναλύσεις, μοντέλα που αφορούν ένα σύνολο πολλών επιμέρους συνιστωσών (επιφανειακά, υπόγεια και θαλάσσια ύδατα, οικοσυστήματα). Είναι ένα είδος “καταστατικού χάρτη” για τα νερά με τον οποίο όλες οι Ευρωπαϊκές χώρες και φυσικά η Ελλάδα είναι υποχρεωμένες να συμμορφωθούν στα επόμενα χρόνια

Χρονοδιάγραμμα Οδηγίας 2000/60 Χρονοδιάγραμμα Οδηγίας 2000/60 Αποτίμηση υφιστάμενης κατάστασης 2004 2006 2015 Καθορισμός περιβαλλοντικών στόχων Καλή κατάσταση νερών 2013 Εγκατάσταση προγραμμάτων παρακολούθησης 2012 Διαβουλεύσεις με το κοινό Εφαρμογή του προγράμματος μέτρων της ΠΛΑΠ ΤΟ 2004 ολοκληρώνεται η ανάλυση των χαρακτηριστικών της ΠΛΑΠ , ενώ το 2006 καταρτίζονται τα προγράμματα παρακολούθησης μέσω των οποίων έχουμε την πληροφόρηση για την ανάλυση των αστοχιών. Το 2009 τίθεται σε εφαρμογή το πρόγραμμα μέτρων και ολοκληρώνονται τα Σχέδια Διαχείρισης. Το 2012 ολοκληρώνεται μέσω του προγράμματος μέτρων ο έλεγχος της εκπομπής των ρύπων στα επιφανειακά νερά από διάχυτες και σημειακές πηγές, αλλά επίσης υποβάλλονται απο τα κράτη-μέλη προς την Επιτροπή οι εκθέσεις προόδου ως προς την εφαρμογή του προγράμματος μέρων. Την ίδια χρονιά η Επιτροπή εκτιμά τις Εκθέσεις που έλαβε και δημοσιεύει τα σχόλια της, ενώ το 2013 γίνεται αναθεώρηση τυχόν σημαντικών θεμάτων Τέλος το 2125 έχουμε φθάσει στην επίτευξη των περιβαλλοντικών στόχων, δηλ. Την καλή κατάσταση όλων των υδάτων και αναθεωρούνται τα Σχέδια Διαχείρισης. Ανάλυση των αστοχιών 2010 2009 Τιμολόγηση χρήσης νερού Ανάπτυξη Σχεδίου Διαχείρισης σε κάθε Περιοχή ΛεκάνηςΑπορροής Ποταμού.

Χρονοδιάγραμμα εφαρμογής Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας Οδηγία Πλαίσιο για τα Νερά Χρονοδιάγραμμα εφαρμογής 2000 ΕΕ ΕΛ 2001 2002 Ενσωμάτωση-Λεκάνες απορροής-Φορείς 2003 Ν 3199 2004 Πιέσεις-επιπτώσεις 2005 2006 Καθορισμός Δικτύου Παρακολούθησης 2007 ΠΔ 51 2008 2009 Διαχειριστικά Σχέδια 2010 2011 2012 Εφαρμογή Σχεδίων 2013 2014 2015 Επίτευξη Στόχου ? Τα 14 Υ.Δ. της Ελλάδας

Καθυστερήσεις στην εφαρμογή της Οδηγίας Πλαίσιο Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας Καθυστερήσεις στην εφαρμογή της Οδηγίας Πλαίσιο Επανασχεδιασμός και υλοποίηση προγραμμάτων παρακολούθησης (έναρξη 2010-11). Οδηγία έναρξη 2007 Κατάστρωση διαχειριστικών σχεδίων με διαβούλευση (2010-2011). Οδηγία ολοκλήρωση 2009 Πολιτικές τιμολόγησης (2011-2012). Οδηγία 2009-2010

Σχεδίο Διαχείρισης Υδατικών Πόρων Θεσσαλίας Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας Σχεδίο Διαχείρισης Υδατικών Πόρων Θεσσαλίας Το Σχέδιο Διαχείρισης Υδατικού Διαμερίσματος Θεσσαλίας με βάση τα διαθέσιμα στοιχεία των μελετητών θεωρείται πλήρες σύμφωνα με τις “προδιαγραφές”. Πρόκειται για μία αξιόλογη προσπάθεια που προσεγγίζει ικανοποιητικά τις απαιτήσεις όλων των άρθρων και των Παραρτημάτων της Οδηγίας 2000/60/ΕΚ, του ΠΔ 51/2007, του Ν. 3199/2003, της Θυγατρικής Oδηγίας 2006/118/ΕΚ, της ΚΥΑ 39626/2208/Ε130/2009, και των Οδηγιών 2008/105/ΕΚ και 2006/11/ΕΚ. Βιωσιμότητα του Σχεδίου Διαχείρισης Υδατικού Διαμερίσματος Θεσσαλίας  ΕΤΥΜΠ Υδροσκόπιο (παραδείγματα ελληνικής παθογένειας);

Σχεδίο Διαχείρισης Υδατικών Πόρων Θεσσαλίας - Μαγνησία Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας Σχεδίο Διαχείρισης Υδατικών Πόρων Θεσσαλίας - Μαγνησία Η τοποθέτηση συστημάτων καταγραφής επιφανειακών και υπόγειων υδατικών πόρων (π.χ. Σταθμηγράφοι στο Πήλιο) απολήψεων (υδρόμετρα, σταθμηγράφοι) σε σημεία απόληψης υφιστάμενων αρδευτικών δικτύων, καθώς και στο υδρευτικό και βιομηχανικής χρήσης νερό, οφείλει να γίνει υποχρεωτική για όλους τους χρήστες και να συνδυαστεί με αυστηρά μέτρα τουλάχιστον οικονομικών κυρώσεων. Επανακαθορισμός του Εθνικού Δικτύου Παρακολούθησης (απαιτείται ανάδραση και ενσωμάτωση) Στο Σχέδιο Διαχείρισης Υδατικού Διαμερίσματος Θεσσαλίας η Μαγνησία αντιμετωπίζεται κυρίως ως Λεκάνη Αλμυρού-Πηλίου. Με βάση την Οδηγία Πλαίσιο η προσέγγιση πρέπει να γίνεται σε επίπεδο υδρολογικής λεκάνης. Εξαιτίας της Μεθοδολογίας που ακολουθείται δεν περιλαμβάνεται κανένα Υδάτινο Επιφανειακό Σώμα στο Πήλιο.  Πληρέστερη υδρολογική ανάλυση

Σχεδίο Διαχείρισης Υδατικών Πόρων Θεσσαλίας Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας Σχεδίο Διαχείρισης Υδατικών Πόρων Θεσσαλίας Προκαταρκτικά Προγράμματα Βασικών και Συμπληρωματικών Μέτρων για την προστασία και αποκατάσταση των υδατικών συστημάτων (Παραδοτέο 13). Ιεραρχική Αξιολόγηση των βασικών και συμπληρωματικών μέτρων ώστε να εξεταστούν και να επιλεχτούν οι βέλτιστες λύσεις για τη Μαγνησία και τη Θεσσαλία Αξιολόγηση της ποσοτικής και ποιοτικής επίπτωσης των μέτρων στους υδατικούς πόρους Αξιολόγηση συνδυαστικών μέτρων Δημιουργία “Ανεξάρητου Φορέα” Υδατικών Πόρων Η θεσμική μορφή του “Φορέα” πρέπει να παρέχει σχετική ανεξαρτησία, ευελιξία και χρηματοδότηση βάσεως, έτσι ώστε να υπηρετεί την έρευνα και να παράγει νέα γνώση, αλλά και να υποστηρίζει τη λειτουργία του σε συνθήκες αγοράς, έτσι ώστε να εξασφαλίζεται παράλληλα και η βιωσιμότητά του

Άξονες δράσεων σε Εθνικό Επίπεδο Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας Άλλες Δράσεις Άξονες δράσεων σε Εθνικό Επίπεδο Ενσωμάτωση και στη συνέχεια εφαρμογή της οδηγίας για τις πλημμύρες. Μελλοντική ενσωμάτωση και στη συνέχεια εφαρμογή της αναμενόμενης οδηγίας για τη ξηρασία.

Ευχαριστώ για την προσοχή σας Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας Ευχαριστώ για την προσοχή σας