δεν Οι μεταρρυθμίσεις που δεν έγιναν και η κρίση Κοινωνικό Κράτος : Αντιγόνη Λυμπεράκη & Πλάτων Τήνιος Πάντειο ΠανεπιστήμιοΠανεπιστήμιο Πειραιώς 1 Ημερίδα Τραπέζης της Ελλάδος 13 Μαϊου 2011

Περίγραμμα 2  Οι μεταρρυθμίσεις στον χώρο του κοινωνικού κράτους προχώρησαν με αργούς ρυθμούς, παρά την έμφαση που τους απέδιδε η ρητορική.  Αποτέλεσμα :  ‘ Επίσημο ’ κοινωνικό κράτος δεν προσαρμόστηκε  « κοινωνικές ανάγκες » με γνώμονα το παρελθόν.  Διαμορφώθηκε ένα σκιώδες ή ‘ άτυπο ’ Κοινωνικό κράτος  Εξ υπολοίπου και εξ ανάγκης συμπλήρωνε κοινά.  Τρία στάδια στο επιχείρημα : προϋπήρχε 1. Τι προϋπήρχε της κρίσης ;  Χαρακτηριστικά του σύνθετου κοινωνικού κράτους  Και του τυπικού και του άτυπου. Σχέσεις μεταξύ τους 2. Πώς η κρίση μεταβάλλει τα δεδομένα ;  Πώς η έλλειψη μεταρρυθμίσεων οδήγησε στην κρίση ;  Πώς την επιδεινώνει ;  Ποιες νέες ανάγκες – και νέες απαιτήσεις στο άτυπο κοινωνικό κράτος. 3. Τι μπορεί και τι πρέπει να γίνει ;  Αναδιατύπωση της μεταρρυθμιστικής ατζέντας μπροστά στην νέα πραγματικότητα αλλά και,  Αναδιατύπωση της ερευνητικής ατζέντας.

Μέρος Α ’ δεν Οι μεταρρυθμίσεις που δεν έγιναν 3

Ο χαρακτήρας του ‘ επίσημου ’ κοινωνικού κράτους 4  Δύο κεντρικά αρχικά χαρακτηριστικά : 1. Κατακερματισμός – προνομιακή μεταχείριση ‘ εκλεκτών ’ – ή απλώς όσων πρόλαβαν  Μωσαϊκό ή ‘ αρχιπέλαγος προνομίων σε θάλασσα ανεπάρκειας ’ 2. Νομικισμός – Διαζύγιο μεταξύ αναγνώρισης δικαιώματος και των χρηματοδοτικών προϋποθέσεων  Ρητορική δικαιωμάτων ανοίγει δρόμο για εξίσωση προς τα πάνω  Η Αρχική λειτουργία ίσως ήταν δημοσιονομικά ανεκτή.  Όσο ακόμη οι δικαιούχοι λίγοι (=« προνόμιο ») συγκράτηση κόστους  Αδιαφάνεια επιτρέπει την απρόσκοπτη επιδότηση από το κοινωνικό σύνολο.  Διαδικασία μεταρρυθμίσεων από το 1990 προχωρά με δόσεις και με την λογική του πολιορκητικού κριού :  Διεύρυνση δικαιούχων χωρίς ανάλογη τόνωση εσόδων.  Διανομή και όχι αναδιανομή.  Εγγυήσεις ή διαβεβαιώσεις διανέμονται σε ευρύτερο και διευρυνόμενο κύκλο ατόμων.  Τάσεις γενίκευσης δικαιωμάτων χωρίς περικοπή προνομίων

σκιώδεςάτυπο Το σκιώδες ή άτυπο κοινωνικό κράτος : Πώς και πού προκύπτει ; 5 σκιώδες  Το σκιώδες κοινωνικό κράτος συμπληρώνει κενά του επίσημου :  Σε κατηγορίες λειτουργιών –  Φροντίδα παιδιών και ηλικιωμένων, μακροχρόνια ανεργία, κοινωνική ένταξη, ( μακρά και δύσκολη μετάβαση από την εκπαίδευση στην εργασία )  Σε κατηγορίες κλάδων / ατόμων μη προνομιούχων  Λιγότερο προνομιούχα Ταμεία. Συχνές αλλαγές εργασίας κλπ.  Στις εισόδους και εξόδους στην αγορά εργασίας  Προστασία των εντός δημιουργεί δυσκαμψίες και συνωστισμό ανέργων. σε όλο το εύρος της κατανομής εισοδήματος  Κενά υπάρχουν σε όλο το εύρος της κατανομής εισοδήματος  Στο ανώτερο : π. χ. λειτουργία πλαφόν συντάξεων, ιδιωτικές δαπάνες υγείας – δραστηριοποίηση ασφάλισης.  Δηλ. σε σημεία όπου στην Ευρώπη δραστηριοποιείται 2 ος και 3 ος πυλώνας  Στο κατώτερο : Το δίχτυ ασφάλειας έχει κενά.  Σημεία όπου στην Ευρώπη καλύπτεται από δίχτυ ασφάλειας ή στοχευμένες (means tested) παροχές.  Αδιαφάνεια + έλλειψη στοιχείων ⇨ δυσκολία εντοπισμού κενών  Κενά κοινωνικής προστασίας δεν σχετίζονται πάντα με οικονομική επιφάνεια.  Π. χ. έλλειμμα φροντίδας σχετίζεται με ανεπάρκεια σε κοινωνική δικτύωση.

Χαρακτηριστικά του άτυπου κοινωνικού κράτους : Πώς συντηρείται ; 6  Το άτυπο κράτος αντλεί εφεδρείες αλληλεγγύης.  Ομόκεντροι διευρυνόμενοι κύκλοι εγγυήσεων / αρωγής.  Πρβλ. Christakis & Fowler – Social networks. Πρβλ Economics of Networks  Αποτελεσματικά ως 3 ο βαθμό ( φίλοι φίλων φίλων ).  Διαφορετικά για βραχυ - και μακρο - χρόνιες ανάγκες  Γήρας / αναπηρία – Κοινωνικό δίχτυ ασφάλειας  Δυνατότητα προγραμματισμού /  Επιτελεί την αποστολή του χάρις σε ( συνδυασμό ): 1. Συνεκτική οικογένεια. Διαγενεακή αλληλεγγύη αναδιανέμει  Παροχές συντάξεων ( από επίσημο ) συντηρούν νέους άνεργους στο άτυπο.  «Hotel Mama» και καθυστέρηση εισόδου στην αγορά εργασίας 2. Μικρή οικογενειακή επιχείρηση / Αγροτική εκμετάλευση  Απορρόφηση εργατικού δυναμικού. Χαμηλό κόστος λόγω ευκολίας εισφοροδιαφυγής / εισφοροαποφυγή ( ΤΕΒΕ / ΟΓΑ ). 3. Διάρθρωση κατανομής περιουσίας  Σχετικά ίση – αναδασμός , Ιδιοκατοίκηση, αντιπαροχή. 4. Κληρονομιά αστυφιλίας – ενεργές σχέσεις με χωριά προέλευσης 5. Ρόλος γυναικών στην παροχή υπηρεσιών φροντίδας.  Μετανάστριες επιτρέπουν έξοδο προς την αγορά εργασίας μετά το 1992.

Μια απειλή ταυτόχρονα Δημοσιονομική και κοινωνική. Υψηλή δαπάνη για συντάξεις + αποκλειστικά κρατική (% ΑΕΠ ) Υψηλή φτώχεια / Υψηλές δαπάνες 7 Πηγή: ΟΟΣΑ, από Τήνιος 2010.

Ενδείξεις άτυπου κοινωνικού κράτους – στοιχεία έρευνας SHARE ( άτομα 50+) Ελλάδα : περισσότερη άτυπη + ενεργοποίησή της με ανάγκες Η άτυπη φροντίδα υποκαθιστά τυπική 8 Πηγή: Δεύτερο κύμα 2007 έρευνας SHARE.

Απουσία κράτους – παρουσία ευρύτερης οικογένειας ( Στοιχεία SHARE) Στο παρελθόν (SHARELIFE) Κράτος συνολικά απόν. Ποιος ενεργοποιείται για φροντίδα. (w2) 9 Πηγές εισοδήματος σε διαστήματα εκτός εργασίας SHARELIFE W3 Οικονομική υποστήριξη από σύζυγο / σύντροφο Οικονομική υποστήριξη από την οικογένεια και φίλους Επιδόματα ή παροχές από το κράτος Ελλάδα56,445,65,8 Άλλες χώρες63,641,142,6 Πώς κάλυψαν διαστήματα μη εργασίας στο σύνολο της ζωής τους; Ελλάδα: Αδέλφια και άλλοι συγγενείς πολύ συχνότεροι

Οι μεταρρυθμίσεις που δεν έγιναν : Διαχείριση κοινωνικών κινδύνων 10  Ένας δομημένος μηχανισμός ( αυτο ) καταστροφής  Συνεχώς διευρυνόμενες εγγυήσεις προς τα άτομα.  Ενθάρρυναν εξαργύρωση εγγυήσεων, αλλά  Παρέσυραν τον μοναδικό εγγυητή στον υπερδανεισμό και μετά στην χρεοκοπία.  ≈ AIG στις ΗΠΑ. ( Συγκέντρωνε όλα τα CDS του συστήματος )  Στρατηγική δομικών μεταρρυθμίσεων ( ΟΟΣΑ ) διττή : 1. Απελευθερώνει ατομική / συλλογική ευθύνη για να αναλάβει μεγαλύτερο τμήμα του κινδύνου.  Περιορίζει έτσι και τις ‘ ριψοκίνδυνες ’ συμπεριφορές.  Π. χ. διεύρυνση απασχόλησης – παραμονή στην αγορά εργασίας 2. Εστιάζει κρατικές εγγυήσεις εκεί που χρειάζεται.  Ιεραρχεί ανάγκες και προσπαθεί να καλύψει τις επείγουσες.  Συμβιβάζεται έτσι η κοινωνική ευθύνη με την δημοσιονομική υπευθυνότητα.

Μέρος Β ’ Η κρίση και το απαράλλακτο (;) κοινωνικό κράτος 11

Ενδείξεις δομικής συμβολής στην κρίση : Ανορθολογισμοί λόγω μη μεταρρύθμισης Crowding out κοινωνικών δαπανών ; Αναξιοποίητο δυναμικό γυναικών 12 Από το 1990 οι δαπάνες εκτός συντάξεων και υγείας σχεδόν στάσιμες Δείκτης εξάρτησης αν οι Ελληνίδες ξαφνικά δούλευαν όσο οι Γερμανίδες ( + 1 ΤΕΒΕ) ή οι Δανέζες. (+ ½ IKA )

Το κοινωνικό κράτος παραμένει μηχανισμός επιλεκτικών εγγυήσεων. Στην κρίση : Συμ π ιέζει το άτυ π ο κοινωνικό κράτος. Σταδιακή εξάντληση των κύκλων αλληλεγγύης Διεύρυνση των ‘ εξαργυρώσεων ’ εγγυήσεων, κυρίως μακρο π ρόθεσμων ‘ Προνομιούχοι ’ εξαργυρώνουν κρατικές υ π οσχέσεις Για να π ροφυλαχθούν α π ό την κρίση. Για να π ρολάβουν ενδεχόμενες αλλαγές Διεύρυνση των αναγκών για εγγυήσεις, κυρίως βραχυχρόνιων Κοινωνικό δίχτυ π ερισσότερο αναγκαίο : Ανεργία, στήριξη εισοδήματος, κοκ « Υστέρηση » - όσο π ερισσότερο μένεις σε ανάγκη, τόσο δυσκολότερα βγαίνεις. Αρχή διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων – Μνημόνιο Συντάξεις, αγορά εργασίας. Προστασία ‘ ώριμων ’ + Συντήρηση αβεβαιότητας Γενικευμένες Περικο π ές δα π ανών Προσκρούουν σε έλλειψη π ληροφόρησης / ιεράρχησης Πρώτη εφαρμογή σε γενικευμένες π ερικο π ές αντί εστιασμένη εξοικονόμηση 13

Η μακροοικονομική εικόνα : Αυτόματοι αποσταθεροποιητές 14  Στην κεϋνσιανή θεώρηση οι κοινωνικές δαπάνες λειτουργούν σταθεροποιητικά  Αυξάνονται στην ύφεση ⇒ αποτελεσματική ζήτηση ↑.  ΌΜΩΣ, η σημερινή κρίση είναι δημοσιονομική / κρίση ρευστότητας. ⇒ Αποσταθεροποίηση.  Η προσπάθεια διαφύλαξης της ατομικής θέσης οδηγεί σε επιδείνωση του συνολικού προβλήματος.  Μικρο - ορθολογισμός ⇒ Μακρο - παραλογισμός  Εξαργύρωση εγγυήσεων επιταχύνεται και επιτείνει έλλειψη βιωσιμότητας  Η αποσταθεροποίηση λειτουργεί προς δύο κατευθύνσεις : 1. Τάσεις επιδείνωσης δημοσιονομικών κυβέρνησης  Μείωση εσόδων, αποδόσεων περιουσίας κλπ.  Αθρόες συνταξιοδοτήσεις ‘ προνομιούχων ’.  Φόβος απώλειας προνομίων επιταχύνει έξοδο.  Πολλές από τις μεταρρυθμίσεις έχουν άμεσο κόστος 2. Συμπίεση ρευστότητας άτυπου κοινωνικού κράτους  Αναζήτηση εσόδων για κοινωνική ασφάλιση – αυξάνονται οι απαιτήσεις του επίσημου στο άτυπο κοινωνικό κράτος.

Η κρίση και το άτυπο κοινωνικό κράτος 15  Διευρύνονται οι απαιτήσεις προς το άτυπο κράτος  Κενά επίσημου εντοπίζονται στα βραχυχρόνια  Κατανομή της ανεργίας ( ακόμη και τώρα ) κυρίως στους εκτός προστασίας οι οποίοι είχαν ανεπαρκή κάλυψη.  Νέοι, γυναίκες, μεγαλύτεροι εργαζόμενοι.  Αφού πληρώνονται επιδόματα κατά προτεραιτότητα  Πίεση πρωτίστως σε υπηρεσίες σε είδος  Αλλά  Αλλά, τα ελλείμματα του επίσημου καλύπτονται κυρίως με αύξηση εσόδων – άρα επιβάρυνση άτυπου.  Συμπιέζεται η μικρή επιχείρηση και η άτυπη οικονομία.  Έλλειψη ρευστότητας, έλλειμμα ανταγωνιστικότητας.  Αγορά στέγης περιορίζει την δυνατότητα άντλησης ρευστότητας  Άντληση φόρων και εισφορών, αγροτικών επιδοτήσεων  Πάταξη φοροδιαφυγής ισοδυναμεί με φόρο στην εργασία.  Πρβλ το μικρό ποσοστό εισφορών στο ΑΕΠ πολύ μικρότερο της θεωρητικής οριακής επιβάρυνσης.

Η κρίση και οι γυναίκες - κίνδυνος αναστροφής κατακτήσεων ; 16  Η αύξηση της συμμετοχής γυναικών αποτελεί βασικό ‘ αναπτυξιακό απόθεμα ’ της Ελλάδας. Αυξήθηκε από το 1992  Όχι λόγω διαρθρωτικών μέτρων συμφιλίωσης, αλλά  λόγω της διαθεσιμότητας εργασίας από μετανάστριες  Που κάλυψε τις ανάγκες φροντίδας  Η κρίση κινδυνεύει να αναστρέψει την πρόοδο :  Αρνητικές Ενδείξεις στην διαθεσιμότητα εργασίας φροντίδας  Απουσία ευελιξίας στην αγορά εργασίας – λειτουργεί ως LIFO.  Επιστροφή παραδοσιακών αντιλήψεων για γυναίκες ως ‘ εφεδρικοί εργαζόμενους.  Π. χ. Ν 3863/10 μειώνει τα όρια ηλικίας για μητέρες, και οδηγεί σε αθρόες συνταξιοδοτήσεις γυναικών στο ΙΚΑ, ΔΕΚΟ και Τράπεζες.  Κάθε οριστική έξοδος γυναίκας από την αγορά εργασίας την μεταφέρει από τμήμα της λύσης σε τμήμα του προβλήματος

Κρίση και απασχόληση (q4) ‘ Αποθαρρυμένοι εργαζόμενοι ’ κυρίως άνδρες – μείωση απασχόλησης Στις γυναίκες μικρότερη μείωση απασχόλησης, αλλά μεγαλύτερη αύξηση ανεργίας. Χαρακτηριστικά ανεργίας παραμένουν παρά την αύξηση – Νέοι & Γυναίκες 17 Πηγή : Ερευνα Εργατικού Δυναμικού 2007 και 2010

Ανεργία και κρίση : Η Αλληλεγγύη οικογένειας αντέχει ; ( ακόμη ); Η απόλυτη αύξηση ( σε ποσοστιαίες μονάδες ) η ίδια Α / Γ. δεν Νοικοκυριά χωρίς πρόσβαση στην απασχόληση δεν αυξάνονται … 18 Πηγή: ΕΕΔ, Eurostat. υπό τον έλεγχο της οικογένειας ;; H ανεργία είναι ακόμη υπό τον έλεγχο της οικογένειας ;;

Ο μηχανισμός επέκτασης της κοινωνικής κρίσης 19  Το άτυπο κοινωνικό κράτος απορροφά τον μέγιστο τμήμα του κοινωνικού αντίκτυπου. Πώς ;  Αντλούνται εφεδρείες από διευρυνόμενους κύκλους.  Αναλόγως του βάθους και της διάρκειας της κρίσης,  Εξαντλούνται οι δυνατότητες καθεμιάς εφεδρείας.  Παρεμφερής διαδικασία με κρίση ρευστότητας / μοντέλα χρεοκοπίας.  Οσοι και όσες μείνουν για πρώτη φορά ‘ ακάλυπτοι ’ θα γίνουν ορατοί, αφού εξαντλήσουν τις εφεδρείες τους.  Αλλά τότε ίσως να είναι ήδη αργά.  ( δηλαδή όταν η ανέχεια ξεπεράσει ένα ήδη μεγάλο κατώφλι )  Μηχανισμός διευρυνόμενης επέκτασης μελετήθηκε στην Μεγάλη Υφεση στις ΗΠΑ  Αρα : Οι ενδείξεις κρίσης συσσωρεύονται με τον καιρό :  Ανάγκες είναι ( σχεδόν ) στατιστικά αόρατες, αλλά προβλέψιμες  Χρονική υστέρηση δειγματοληπτικών ερευνών (>2 χρόνια )  Ανεπάρκεια σχεδιασμού ερευνών  Απαιτούνται έρευνες τύπου πάνελ – ώστε πραγματικέςαντιδράσεις  Ατομα με πραγματικές ανάγκες εκτός ‘ εμβέλειας ραντάρ ’  Το σύστημα δεν φτιάχτηκε για να τους διακρίνει.

χρεοκοπήσει και Ανησυχίες … Μπορεί να χρεοκοπήσει ( και ) το άτυπο κοινωνικό κράτος ; Ανησυχίες … π ροσθέτει Η κρίση αυξάνει ουσιαστικές ανάγκες. Το τυ π ικό ΚΚ σε αυτές π ροσθέτει την εξαργύρωση π ρονομίων. … ο ε π αυξημένος λογαριασμός α π οστέλλεται στο άτυ π ο κράτος. …π ου α π ορροφά τις αυξανόμενες π ιέσεις αθόρυβα … Όμως, το άτυ π ο κράτος, π ιέζεται α π ό διαρθρωτικούς π αράγοντες ( συλλογικότητα, ατονία αλληλεγγύης, ΜΜΕ ) ξαφνικής Κίνδυνος ξαφνικής έκρηξης όταν εξαντληθούν οι εφεδρείες ;; 20

Μέρος Γ ’ Τι μπορεί και τι πρέπει να γίνει ; Πέντε ρηξικέλευθες προτάσεις 21

Σχεδιασμός για κοινωνική ανταπόκριση : Τετραγωνισμός του κύκλου, Τώρα ! 22  Οι αλλαγές του ‘ Μνημονίου ’ διατηρούν την σημερινή δομή.  ‘ Οριζόντιες ’ γενικευμένες ταμειακές αλλαγές.  Ο Ν 3863/10 αντιμετώπισε μόνο βιωσιμότητα, εντείνοντας το μεσοπρόθεσμο πρόβλημα. Η φυγή εντείνεται μεσοπρόθεσμα.  Αγορά εργασίας, απασχόληση κλπ – αλλαγές ακόμη αναμένονται.  Υστερήσεις εσόδων ως αποτέλεσμα ελαστικοτήτων αντιδράσεων.  Η κρίση ‘ εκβιάζει ’ δύο αλλαγές  Να γίνουν όσα έχουν καθυστερήσει / αναβληθεί  Να γίνουν διαφορετικά από ό, τι θα γίνονταν πριν την κρίση.  Ανάγκη μέτρων ‘ τετραγωνισμού του κύκλου ’ 1. Να σταματήσει η δημοσιονομική αιμορραγία. 2. Να προληφθεί μια κοινωνική έκρηξη στον άτυπο τομέα. 3. Να παρακαμφθούν οι αδυναμίες της διοίκησης. Ξαφνική έλευση του κινδύνου σημαίνει ότι δεν μπορούμε να περιμένουμε.

Ρηξικέλευθες ιδέες – Α. Κοινωνικός ιστός ασφάλειας ; 23  Μήπως ήλθε η ώρα του κοινωνικού ιστού ασφάλειας ;  Ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα – προβλήματα : βασίζεται στον Φόρο εισοδήματος + διοικητικά  Ανεπίκαιρα στοιχεία – ως δύο χρόνια.  Φοροδιαφυγή ανταμείβεται ( Δικαιούχοι Χ 3 αντί SILC).  Υπάρχει ο μηχανισμός ; Πόσο καταπιεστικός ;  Αναζήτηση μηχανισμού αυτοδιαλογής (self selection)  Αποκλειστική στόχευση σε μακροχρόνια άνεργους ; ( εύκολο )  Σύνδεση με απασχόληση / προγράμματα εθελοντικής εργασίας ;  Χορήγηση με κουπόνια εξαργυρώσιμα σε λίγες τοποθεσίες.  Αναζήτηση μηχανισμών ενδυνάμωσης ρευστότητας της φτωχότερης οικογένειας  Όχι μόνο οι τράπεζες που αντιμετωπίζουν κρίση ρευστότητας  Δράση στην αγορά στέγης ώστε να αξιοποιηθεί το μεγάλο ποσοστό ιδιοκατοίκησης.

Β. Ευελιξία Εργασίας χάριν των φτωχότερων Γ. Δεύτερος πυλώνας για συντάξεις 24 Β. Β. Η ρύθμιση της αγοράς εργασίας ευνοεί τις ‘ καλές και καλά αμειβόμενες θέσεις εργασίας ’ (sic) –  Όμως, αυτές δεν βοηθούν αυτούς που είναι σε κίνδυνο περιθωριοποίησης  Η ‘ ευελιξία στις άκρες ’ απλώς οδηγεί σε εργασία LIFO.  Άρα : απαιτείται απελευθέρωση για να υπάρχουν περισσότερες εργασίες στο ‘ κάτω άκρο της αγοράς ’. Γ. Γ. Η χορήγηση της ίδιας εγγύησης σε όλες τις συντάξεις διευρύνει την δαπάνη και αποστερεί πόρους από την κοινωνική πολιτική.  Θεμελίωση ενός δεύτερου επαγγελματικού πυλώνα.  ‘ Προνόμια ’ μπορούν να εξαγοραστούν από όσους κλάδους μπορούν να τα διατηρήσουν (≈ Ν 3371/05)

Δ. Ασφάλιση μακροχρόνιας φροντίδας Ε. Γυναίκες - πυρήνας του κοινωνικού κράτους 25 Δ. Δ. Θέσπιση υποχρεωτικής ασφάλισης για μακροχρόνια φροντίδα ( Γερμανία 1% επί των αποδοχών ).  Πιστοποίηση και κατάρτιση φροντιστών για να παρέχουν υπηρεσίες - αγορά φροντίδας για δημιουργία θέσεων εργασίας  Κουπόνια για αξιοποίηση κοινωνικών υποδομών – δημόσιων, δημοτικών, ιδιωτικών επί ίσοις όροις.  Δυνατότητα αξιοποίησης των κουπονιών από την οικογένεια Ε. Ε. Ενδυνάμωση των γυναικών στην οικονομία.  Γυναίκες είναι το κλειδί στην άτυπη κοινωνική προστασία  Τόσο στην παροχή προστασίας όσο και στην κάλυψη αναγκών.  Αντιστροφή της τάσης μείωσης της απασχόλησης.  Η απασχόληση γυναικών πρέπει να αυξηθεί και όχι να περιοριστεί λόγω κρίσης

Αλλάζουμε για να μην βουλιάζουμε … Πώς όμως ;; 26  Πόλλ ' οἶδ ' ἀλώπηξ, ἀλλ ' ἐχῖνος ἓν μέγα  « Πολλά ξέρει η αλεπού, ενώ ο σκαντζόχοιρος ένα, αλλά, μεγάλο », Αρχίλοχος ( μέσω Isaiah Berlin και Ronald Dworkin)  Η κρίση δεν είναι συγκυριακή αλλά αποτέλεσμα δομών που οδήγησαν εκεί.  Το πελατειακό κράτος - Η κατάληψη της κοινωνικής πολιτικής για την κατοχύρωση προνομίων – σίγουρα πρέπει να αλλάξει.  Όχι τόσο χάριν των πελατών – αν και αυτοί θα έχουν ανάγκες – αλλά για χάριν αυτών που ως τώρα το συντηρούσαν.  Δίνουμε στους ισχυρούς την δυνατότητα αυτοβοήθειας, για να αφοσιώσουμε πόρους και ενέργεια στους φτωχότερους και λιγότερο τυχερούς. να αποκτήσουμε  Δηλαδή : να αποκτήσουμε κοινωνική πολιτική ….

Αλλάζουμε για να μην βουλιάζουμε … Και εμείς στην κοινωνική έρευνα !! 27  Η αναγνώριση της σημασίας του άτυπου κοινωνικού κράτους σημαίνει ότι πρέπει να αλλάξει και οι ερευνητικές προτεραιότητες και πρακτικές.  Ουσιαστικές ανάγκες τώρα υποκρύπτονται από τους φορείς, που ξοδεύουν προσχηματικά.  Διοικητικά στοιχεία ενισχύουν δέσμευση πορείας ( συντηρητισμό ), δημιουργούν τυφλά σημεία.  Αρα νέα θεωρητική προσέγγιση  Αναζήτηση εγγυήσεων – κοινωνική πολιτική = διαχείριση κινδύνων.  Νέα θεωρητικά εργαλεία : Search theory, Econ of Networks  K αι νέα εμπειρική προσέγγιση  Ανάγκη διεπιστημονικών στοιχείων πανελ ( ≃ SHARE) με αναφορά στον πληθυσμό και όχι στην πελατεία.  Κοινωνική έρευνα όχι μόνο ως διαπραγματευτικό εργαλείο.