Καρπιτσάρης Νίκος Κασαστογιάννη Κλεοπάτρα ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΚΑΡΚΙΝΟΥ Καρπιτσάρης Νίκος Κασαστογιάννη Κλεοπάτρα

ΓΕΝΙΚΑ Ο καρκίνος είναι μια κατηγορία ασθενειών ή διαταραχών που χαρακτηρίζονται από ανεξέλεγκτη διαίρεση κυττάρων και την δυνατότητα αυτών των κυττάρων να εισβάλουν σε άλλους ιστούς. Αυτή η ανεξέλεγκτη αύξηση προκαλείται από ζημία στο DNA, με συνέπεια τις μεταλλάξεις στα γονίδια που ελέγχουν την κυτταροδιαίρεση. Διάφορες μεταλλάξεις μπορούν να χρειαστούν για να μετασχηματίσουν ένα κανονικό κύτταρο σε ένα κακοήθες κύτταρο. Αυτές οι μεταλλάξεις προκαλούνται συχνά από χημικές ουσίες ή από φυσικούς παράγοντες, τις αποκαλούμενες καρκινογόνες ουσίες. Μερικές μεταλλάξεις εμφανίζονται αυθόρμητα, ή μπορούν να κληρονομηθούν ως μεταλλάξεις μικροβίων. Ο Ιπποκράτης ήταν αυτός που έδωσε στην πάθηση του καρκίνου το όνομα της και αυτός που την ανακάλυψε. Έτσι ο Ιπποκράτης παρομοίασε τον όγκο που προκαλεί ο καρκίνος με την εικόνα του κάβουρα (καρκίνου).

Πως ξεκινά ένας καρκίνος; Από τις μελέτες που έχουν γίνει μέχρι σήμερα φαίνεται ότι ο καρκίνος ξεκινά μετά από βλάβη του γενετικού υλικού (DNA) ενός κυττάρου. Αν αυτή η βλάβη δεν επιδιορθωθεί τότε στο κύτταρο στη συνέχεια θα αναπτυχθεί καρκίνος. Μπορεί πάντα να επιδιορθωθεί μια γενετική βλάβη; Οι βλάβες που γίνονται στα κύτταρα και κατ’ επέκταση στον οργανισμό είναι συνεχείς και πολλές. Προστατευτικά στον οργανισμό μας υπάρχουν μηχανισμοί είτε επιδιόρθωσης, είτε θανάτωσης (απόπτωση) των κυττάρων που έχουν υποστεί τη βλάβη. Υπάρχουν όμως περιπτώσεις που οι βλάβες που έγιναν στο γενετικό υλικό (DNA) δεν επιδιορθώθηκαν. Σε αυτή την περίπτωση το κύτταρο δεν θα οδηγηθεί στον θάνατο, θα εξακολουθήσει να πολλαπλασιάζεται ανεξέλεγκτα, γεγονός που τελικά θα οδηγήσει σε καρκίνο. Επομένως η ικανότητα επιδιόρθωσης και ειδικά πλήρους επιδιόρθωσης των κυττάρων, παίζει καθοριστικό ρόλο στη δημιουργία μιας κακοήθους καταστάσεως.

ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΑ ΚΥΤΤΑΡΑ Τα κανονικά σωματικά κύτταρα έχουν μια σειρά από σημαντικά χαρακτηριστικά. Μπορούν να: Αναπαράγονται τα ίδια ακριβώς Διακοπή αναπαραγωγής στον σωστό χρόνο Ενώνονται μαζί στο σωστό μέρος Γίνονται εξειδικευμένα ή «ώριμα».

ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΚΑΡΚΙΝΙΚΩΝ ΚΥΤΤΑΡΩΝ 1) Τα καρκινικά κύτταρα δεν ειδικεύονται, παραμένουν ανώριμα Σε αντίθεση με τα κανονικά κύτταρα, τα καρκινικά κύτταρα τα οποία δεν συνεχίζουν να ωριμάζουν. Στην πραγματικότητα, τα καρκινικά κύτταρα μπορεί να γίνουν ακόμη λιγότερο ώριμα με την πάροδο του χρόνου. Δεν είναι έκπληξη το γεγονός ότι οι περισσότερες από τις γενετικές πληροφορίες στο κύτταρο μπορεί να χαθούν. Έτσι, τα κύτταρα γίνονται όλο και πιο πρωτόγονα και έχουν την τάση να αναπαράγονται πιο γρήγορα και ακόμα πιο ασυντόνιστα.

2) Τα καρκινικά κύτταρα δεν μένουνε ενωμένα Τα καρκινικά κύτταρα μπορούν να χάσουν τα μόρια στην επιφάνειά τους που κρατούν τα φυσιολογικά κύτταρα στη σωστή θέση. Ώστε να μπορούν να αποσπαστούν από τους γείτονές τους.

3) Τα καρκινικά κύτταρα δεν σταματούν την αναπαραγωγή 3) Τα καρκινικά κύτταρα δεν σταματούν την αναπαραγωγή. Σε αντίθεση με τα κανονικά κύτταρα, τα καρκινικά κύτταρα δεν σταματούν την αναπαραγωγή αφού έχουν διπλασιαστεί 50 ή 60 φορές. Αυτό σημαίνει ότι ένα καρκινικό κύτταρο θα προχωρήσει και σε περαιτέρω διπλασιασμούς. Έτσι γίνεται το ένα κύτταρο 2, στη συνέχεια, 4, στη συνέχεια, 8, στη συνέχεια, 16. 4)Τα καρκινικά κύτταρα μπορεί να είναι σε θέση να σταματήσουν τον εαυτό τους από την αυτοκαταστροφή. Ή μπορεί να αυτοκαταστρέφονται πιο αργά από ό, τι αναπαράγονται, έτσι ώστε ο αριθμός τους να συνεχίσει να αυξάνεται. Τελικά ο όγκος που σχηματίζεται, αποτελείται από δισεκατομμύρια αντίγραφα των πρωτοτύπων των καρκινικών κυττάρων. Οι επιστήμονες περιγράφουν τα καρκινικά κύτταρα ως «αθάνατα».

 5)Τα καρκινικά κύτταρα δεν υπακούουν σήματα από άλλα κύτταρα Κάτι στα καρκινικά κύτταρα αντικαθιστά το κανονικό σύστημα σηματοδότησης. Αυτό μπορεί να οφείλεται στο ότι τα γονίδια που δίνουν εντολή στο κύτταρο να αναπαράγεται, συνεχίζουν να λειτουργούνε. Ή επειδή τα γονίδια που κανονικά δίνουν εντολή στο κύτταρο να σταματήσει την αναπαραγωγή, έχουν καταστραφεί ή χαθεί. Έτσι, το καρκινικό κύτταρο συνεχίζει να διπλασιάζεται, ανεξάρτητα από τη ζημία που προκαλούν τα επιπλέον κύτταρα στο μέρος του σώματος όπου ο καρκίνος αναπτύσσεται.

Παράγοντες που επηρεάζουν την εμφάνιση καρκίνου Ηλικία Οι περισσότερες μορφές καρκίνου γίνονται πιο κοινές καθώς γερνάμε. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι οι αλλαγές που κάνουν ένα κύτταρο να γίνει καρκινικό, χρειάζονται πολύ χρόνο για να αναπτυχθούν. Πρέπει να υπάρχουν ορισμένες αλλαγές στα γονίδια μέσα σε ένα κύτταρο, πριν μετατραπεί σε ένα καρκινικό κύτταρο. Γενετική Πρέπει να υπάρχουν ορισμένες γενετικές μεταλλάξεις μέσα σε ένα κύτταρο, πριν γίνει καρκινικό. Μερικές φορές ένα άτομο γεννιέται με μία από αυτές τις μεταλλάξεις. Αυτό δεν σημαίνει ότι θα εξελιχθεί σίγουρα σε καρκίνο. Αλλά μία μετάλλαξη από την αρχή, καθιστά πιο πιθανό στατιστικώς για το άτομο, ότι θα αναπτύξει καρκίνο κατά τη διάρκεια της ζωής του. Οι γιατροί το ονομάζουν αυτό «γενετική προδιάθεση».

Το ανοσοποιητικό σύστημα Οι άνθρωποι που έχουν προβλήματα με το ανοσοποιητικό τους σύστημα είναι πιο πιθανό να παρουσιάσουν ορισμένες μορφές καρκίνου. Η ομάδα αυτή περιλαμβάνει άτομα που: Είχαν μεταμοσχεύσεις οργάνων και λαμβάνουν φάρμακα για να καταστέλλουν το ανοσοποιητικό τους σύστημα να σταματήσει η απόρριψη οργάνων . Έχουν HIV ή το AIDS Γεννιούνται με σπάνια ιατρικά σύνδρομα . Σωματικό βάρος, διατροφή, άσκηση Εμπειρογνώμονες εκτιμούν ότι η διατήρηση ενός υγιούς σωματικού βάρους, με την πραγματοποίηση αλλαγών στη διατροφή μας και με τακτική σωματική δραστηριότητα, μπορεί να εμποδίσει περίπου ένας στους τρεις θανάτους από καρκίνο. Η κατανάλωση αλκοόλ μπορεί επίσης να αυξήσει τον κίνδυνο εμφάνισης ορισμένων μορφών καρκίνου.

Περιβαλλοντικά Αίτια Από περιβαλλοντικά αίτια εννοούμε αυτά που είναι κοντά μας κάθε μέρα και που μπορούν να προκαλέσουν καρκίνο. Σ’αυτά θα μπορούσε να είναι: Ο καπνός Ο ήλιος Ακτινοβολία Επικίνδυνος τόπος εργασίας Αμίαντος Ιοί Οι ιοί μπορεί να προκαλέσουν ορισμένες μορφές καρκίνου. Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι αυτοί οι καρκίνοι μπορούν να θεωρηθούν σαν μια μόλυνση. Αυτό που συμβαίνει είναι ότι ο ιός μπορεί να προκαλέσει γενετικές αλλαγές σε κύτταρα που τα καθιστούν πιο πιθανό να γίνουν καρκινικά.

Τι είναι τα ογκογονίδια ; Υπάρχουν δύο τύποι γονιδίων που σχετίζονται με την καρκινογένεση. Τα ογκογονίδια και τα ογκοκατασταλτικά γονίδια. Σχετικές έρευνες οδηγούν στο συμπέρασμα ότι ο καρκίνος σε γενετικό επίπεδο είναι κυρίως αποτέλεσμα: Μετατροπής πρωτο-ογκογονιδίων σε ογκογονίδια Απουσίας λειτουργικότητας ογκοκατασταλτικών γονιδίων Τι είναι τα ογκογονίδια ; Είναι γνωστό ότι το κύτταρο αποτελείται από έναν πυρήνα και το κυτταρόπλασμα. Μέσα στον πυρήνα βρίσκεται το γενετικό υλικό (DNA) του κυττάρου, πάνω στο οποίο είναι γραμμένος ο κώδικας που ρυθμίζει όλες τις φυσιολογικές διεργασίες του κυττάρου. Αυτό το γενετικό υλικό αποτελείται από χιλιάδες γονίδια. Στον ανθρώπινο οργανισμό υπολογίζεται ότι υπάρχουν εκατό χιλιάδες γονίδια. Όταν δημιουργηθεί βλάβη στο DNA και κατά συνέπεια σε ένα ή περισσότερα γονίδια, αυτά μετατρέπονται από φυσιολογικά σε ογκογονίδια. Έχει βρεθεί μετά από πολλές μελέτες ότι τα ογκογονίδια παίζουν σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη καρκίνου.

Τα ογκογονίδια προέρχονται από γονίδια που υπάρχουν φυσιολογικά στο ανθρώπινο γονιδίωμα και ονομάζονται πρωτο-ογκογονίδια. Βρέθηκε ότι όλα τα πρωτο-ογκογονίδια έχουν πολύ σημαντικό ρόλο στη φυσιολογική λειτουργία του κυττάρου, ενεργοποιώντας τον κυτταρικό πολλαπλασιασμό, σε περιπτώσεις που αυτός είναι απαραίτητος, όπως στην επούλωση τραυμάτων.Όμως διάφορα είδη μεταλλάξεων που μπορεί να προκληθούν από μεταλλαξογόνους παράγοντες, μετατρέπουν τα πρωτο-ογκογονίδια σε ογκογονίδια, τα οποία υπερλειτουργούν και οδηγούν το κύτταρο σε ανεξέλεγκτο πολλαπλασιασμό και δημιουργία καρκίνου. Η μετατροπή ενός πρωτο-ογκογονιδίου σε ογκογονίδιο είναι αποτέλεσμα μιας γονιδιακής μετάλλαξης ή μιας χρωμοσωμικής ανωμαλίας συνηθέστερα μετατόπισης. Τα ογκοκατασταλτικά γονίδια είναι γονίδια που ελέγχουν την κυτταρική διαίρεση,καταστέλλοντας την,όποτε είναι απαραίτητο. Η αναστολή της δράσης τους που είναι αποτέλεσμα μετάλλαξης,κυρίως έλλειψης γονιδίου,αφαιρεί από το κύτταρο τη δυνατότητα ελέγχου του πολλαπλασιασμού και οδηγεί σε καρκινογένεση. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί ο καρκίνος του αμφιβληστροειδούς (ρετινοβλάστωμα), που είναι αποτέλεσμα έλλειψης ενός ογκοκατασταλτικού γονιδίου.

ΓΟΝΙΔΙΑ p53, BRAF, c-FOS, ERBB3 Η καρκινογένεση χαρακτηρίζεται από μία σειρά γενετικών μεταλλαγών τόσο στα επικρατή ογκογονίδια. όσο και στα ογκοκατασταλτικά γονίδια. Το γονίδιο ρ53, αποτελεί ένα από τα συχνότερα επηρεαζόμενα γονίδια στην καρκινογένεση του ανθρώπου. Περισσότεροι από το 50% των καρκίνων των ενηλίκων, συμπεριλαμβανομένων του καρκίνου του πνεύμονα, του μαστού, του παχέος εντέρου, του οισοφάγου, του δέρματος, του εγκέφαλου, του καρκίνου της κεφαλής και του τραχήλου παρουσιάζουν μεταλλαγές στο γονίδο ρ53. Το γονίδιο ρ53 εντοπίζεται στον μικρό βραχίονα του χρωμοσώματος 17. BRAF Οι μεταλλάξεις στο γονίδιο αυτό σχετίζονται με σύνδρομο που προκαλεί ασθένεια της καρδιάς, μια ασθένεια που χαρακτηρίζεται από καρδιακές ανωμαλίες, νοητική υστέρηση και διακριτικό εμφάνιση του προσώπου. Μεταλλάξεις στο γονίδιο αυτό επίσης έχουν συνδεθεί με διάφορες μορφές καρκίνου, συμπεριλαμβανομένω των non-Hodgkin λέμφωμα, καρκίνο του παχέος εντέρου, κακοήθες μελάνωμα, καρκίνωμα του θυρεοειδούς.

c-FOS Το c-Fos είναι ένα κυτταρικό πρωτο-ογκογονιδίο που ανήκει στην οικογένεια γονιδίων των παραγόντων μεταγραφής. To c-Fos έχει ένα δεσμευτικό τομέα της λευκίνης. Η μεταγραφή του c-Fos είναι ανεξάρτητη στα πολλά εξωκυτταρικά σήματα, π.χ. αυξητικούς παράγοντες. ERBB3 Αυτό το γονίδιο κωδικοποιεί ένα μέλος του υποδοχέα του επιδερμικού αυξητικού παράγοντα (EGFR) της οικογένειας υποδοχέων κινάσες τυροσίνης.

Αρκεί μόνο η γενετική βλάβη για την ανάπτυξη καρκίνου; Όχι. Έχει παρατηρηθεί ότι η ανάπτυξη καρκίνου είναι μια χρονοβόρα και σύνθετη διαδικασία που απαιτεί την παρουσία πολλών και διαφορετικών παραγόντων. Αυτοί δρώντας σταδιακά και με συγκεκριμένη χρονική αλληλουχία θα δημιουργήσουν "βήμα προς βήμα" τον καρκίνο. Τέτοιοι παράγοντες είναι η ύπαρξη γενετικής βλάβης, η αποτυχία επιδιόρθωσης της βλάβης και η συσσώρευση των βλαβών προοδευτικά μέσα στο χρόνο. Τα τρία βασικά στάδια τα οποία απαιτούνται για την ανάπτυξη του καρκίνου είναι: η έναρξη, η προώθηση και η μετάσταση.

4 ΘΕΩΡΙΕΣ ΚΑΡΚΙΝΟΓΕΝΕΣΗΣ Για δεκαετίες η κοινά αποδεκτή άποψη για το πώς ξεκινάει ο καρκίνος ήταν ότι μεταλλάξεις σε μερικά ειδικά γονίδια εξαφάνιζαν τις ογκοκατασταλτικές πρωτείνες και ενεργοποιούσαν τις ογκοπρωτείνες. Τελευταία όμως 3 νέες θεωρίες έχουν αρχίσει να αποκτούν εγκυρότητα. Η μία τροποποιεί το αρχικό παράδειγμα θεωρώντας ως δεδομένη μια δραματική αύξηση στη συσσώρευση τυχαίων μεταλλάξεων στο γονιδίωμα των προκαρκινικών κυττάρων. 2 άλλες θεωρίες προσανατολίζονται στο ρόλο της ανευπλοϊδίας( μεγάλες σε εύρος ανωμαλίες στα χρωμοσώματα). Η ανευπλοϊδία θα μπορούσε να οδηγήσει σε γενετική αστάθεια

ΘΕΩΡΙΑ 1η : «Η ΣΤΑΘΕΡΗ ΘΕΩΡΙΑ» Καρκινογόνα όπως η υπεριώδης ακτινοβολία και ο καπνός, τροποποιούν απευθείας την αλληλουχία του DNA στα γονίδια που σχετίζονται με τον καρκίνο. Μεταλλάξεις σε ογκοκατασταλτικά γονίδια προκαλούν την εξαφάνιση των πρωτεϊνών που αναστέλλουν την ανάπτυξη των κυττάρων και κωδικοποιούνται από αυτά τα γονίδια, επιτρέποντας στα κύτταρα να επιβιώνουν και να συνεχίζουν να διαιρούνται ενώ δε θα έπρεπε. Ταυτόχρονα, μεταλλάξεις σε ογκογονίδια κάνουν τις ογκοπρωτείνες να γίνονται υπερδραστήριες, ωθώντας το κύτταρο να αναπτύσσεται σε καταστάσεις στις οποίες κανονικά δε θα αναπτύσσονταν.

ΘΕΩΡΙΑ 2η: «ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΜΕΝΗ ΘΕΩΡΙΑ» Κάτι αδρανοποιεί ένα ή περισσότερα γονίδια που είναι απαραίτητα για την ακριβή σύνθεση και επιδιόρθωση του DNA. Καθώς τα κύτταρα διαιρούνται συμβαίνουν τυχαίες μεταλλάξεις οι οποίες δεν επιδιορθώνονται κι έτσι συσσωρεύονται σε δεκάδες χιλιάδες. Τελικά δέχονται πλήγμα και τα γονίδια που σχετίζονται με τον καρκίνο. Όπως και στη βασική θεωρία, η εξάλειψη των ογκοκατασταλτικών πρωτεϊνών και η ενεργοποίηση των ογκοπρωτεϊνών βραχυκυκλώνουν τους μηχανισμούς αυτοκαταστροφής του κυττάρου έτσι ώστε να μην μπορεί να «αυτοκτονήσει».

ΑΠΟΠΤΩΣΗ Αυτή η «αυτοκτονία» των κυττάρων ονομάζεται απόπτωση. Τα περισσότερα κύτταρα στο σώμα μπορούν να ενεργοποιήσουν το πρόγραμμα απόπτωσής τους, όταν συμβαίνουν μείζονες αλλαγές στο DNA τους π.χ. ακριβώς πριν από την εμφάνιση ενός όγκου, οπότε έχει ήδη συσσωρευθεί ένας αριθμός μεταλλάξεων στο DNA. Με τον τρόπο αυτόν η απόπτωση αποτρέπει τον πολλαπλασιασμό κακοήθων κυττάρων που αναπτύσσονται ως αποτέλεσμα της συσσώρευσης μεταλλάξεων στο DNA. Το κακοήθες κύτταρο, για να παράγει έναν κλώνο και να εξελιχθεί σε όγκο, πρέπει να απενεργοποιήσει τα γονίδια που ελέγχουν την αποπτωτική διαδικασία.

ΘΕΩΡΙΑ 3η: «ΠΡΩΙΜΗ ΑΣΤΘΕΙΑ» Κάτι «σιγάζει» ένα ή περισσότερα κύρια γονίδια που απαιτούνται για την κυτταρική διαίρεση. Καθώς τα χρωμοσώματα διπλασιάζονται, συμβαίνουν λάθη. Κάποια θυγατρικά κύτταρα παίρνουν το λάθος αριθμό των χρωμοσωμάτων ή χρωμοσώματα που τους λείπουν άκρα ή έχουν παραπανίσια τμήματα. Οι ανωμαλίες χειροτερεύουν σε κάθε γενιά. Η ποσότητα των γονιδίων στο κύτταρο αλλάζει και χρωμοσωμικά τμήματα προστίθενται ή εξαφανίζονται. Εν καιρώ, η ποσότητα των ογκοκατασταλτικών πρωτεϊνών πέφτει κάτω από ένα κρίσιμο όριο και επιπλέον αντίγραφα ογκογονιδίων μπορούν να αυξήσουν την ποσότητα των ογκοπρωτεϊνών σε επικίνδυνα επίπεδα.

ΜΕΤΑΣΤΑΣΗ Η κατάληξη αυτή είναι κοινή για τις 3 πρώτες θεωρίες Η υπερβολική ποσότητα των ογκοπρωτεϊνών και η έλλειψη ογκοκατασταλτικών πρωτεϊνών οδηγούν τα μεταλλαγμένα κύτταρα σε υπέρμετρη αναπαραγωγή. Μετά από πολλούς γύρους μεταλλάξεων και επεκτάσεων, ένα κύτταρο από τη μάζα των μεταλλαγμένων, σπάει όλους τους περιορισμούς της ανάπτυξής του. Η αποικία εισβάλλει σε γειτονικό ιστό στο όργανο ξενιστή. Στα πιο προηγμένα στάδια της εξέλιξής του, τα καρκινικά κύτταρα διαφεύγουν στην κυκλοφορία του αίματος. Αυτά τα μεταστατικά κύτταρα σχηματίζουν νέες αποικίες σε απομακρυσμένα σημεία του σώματος, εμπλεκόμενα τελικά σε ζωτικές λειτουργίες.

ΘΕΩΡΙΑ 4η: « ΟΛΙΚΗ ΑΝΕΥΠΛΟΪΔΙΑ» 1. Ένα λάθος κατά τη διάρκεια της κυτταρικής διαίρεσης παράγει ανευπλοειδή κύτταρα. 2. Τα λάθος τοποθετημένα ή ακρωτηριασμένα χρωμοσώματα αλλάζουν τις σχετικές ποσότητες χιλιάδων γονιδίων. Ομάδες ενζύμων που φυσιολογικά συνεργάζονται για να αντιγράψουν ή να επιδιορθώσουν το DNA αρχίζουν να λιγοστεύουν. Ως αποτέλεσμα, όλο και περισσότερα ανευπλοειδή κύτταρα πεθαίνουν. 3. Όμως μερικά επιβιώνουν και δημιουργούν επίσης ανευπλοειδείς απογόνους…. (Δε φαίνεται στη φωτοτυπία) 4. Τελικά ένα ή περισσότερα κύτταρα αποκτούν ένα συνδυασμό από ανώμαλα χρωμοσώματα που μεταβιβάζουν μία ή περισσότερες από τις «υπερδυνάμεις» του καρκίνου. Τα κύτταρα πολλαπλασιάζονται σε ένα προκαρκινικό όγκο. 5. Εξελισσόμενα κατά τη διάρκεια των ετών ή των δεκαετιών, τα κύτταρα σταδιακά αποκτούν την ικανότητα να εισβάλλουν σε γειτονικό ιστό διαφορετικών τύπων.

ΑΝΕΥΠΛΟΕΙΔΗ ΚΥΤΤΑΡΑ Αρχικά ο όρος ανευπλοϊδία χρησιμοποιούνταν μόνο για κύτταρα με μη φυσιολογικό αριθμό χρωμοσωμάτων. Πρόσφατα όμως άρχισε να χρησιμοποιείται με μια πιο διευρυμένη έννοια, που περιλαμβάνει επίσης χρωμοσώματα με περικοπές, προεκτάσεις και ανταλλαγές χρωμοσωμάτων.

ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΡΧΗ ΤΟΥ 1ος Πιθανός τρόπος αντιμετώπισης Στη βασική θεωρία οι όγκοι είναι ουσιαστικά «εθισμένοι» σε πρωτεΐνες που παράγονται από ογκογονίδια και «δηλητηριάζονται» από ογκοκατασταλτικές πρωτεΐνες. Τα φάρμακα για αυτό το λόγο θα έπρεπε να σχεδιάζονται ώστε να «διασπούν» τον εθισμό ή να παρέχουν το δηλητήριο. Πραγματικά αυτή η στρατηγική αξιοποιείται από ορισμένα πιο καινούρια φάρμακα όπως το Gleevec (για σπάνιες μορφές λευχαιμίας και καρκίνου του στομάχου) και το Herceptin (για μία ποικιλία εξελιγμένων καρκίνων του μαστού).

GLEEVEC Στη χρόνια Μυελογενή Λευχαιμία η ανώμαλη συμπεριφορά των καρκινικών κυττάρων στηρίζεται σε μια μεταλλαγμένη σηματοδοτική πρωτεϊνη (μια πρωτεϊνική κινάση της τυροσίνης) που κάνει τα κύτταρα να πολλαπλασιάζονται απρόσφορα. Ένα μικρό μόριο που ονομάζεται Gleevec , σχεδιάστηκε ειδικά έτσι ώστε να αναστέλλει τη δραστικότητα αυτής της κινάσης. Τα αποτελέσματα του Gleevec υπήρξαν εντυπωσιακά: στους περισσότερους ασθενείς αναστέλλεται ισχυρά ο ανώμαλος πολλαπλασιασμός και η επιβίωση των λευχαιμικών κυττάρων και επιτυγχάνεται παρατεταμένη ύφεση. Τα ο ίδιο φάρμακο είναι αποτελεσματικό σε μερικούς άλλους καρκίνους που σχετίζονται με παρόμοια ογκογονίδια.

2ος Πιθανός τρόπος αντιμετώπισης Λόγω της μεγάλης ποικιλίας των μεταλλάξεων στα γονίδια ενός όγκου είναι πρακτικά αδύνατο να θεραπευτεί ολοκληρωτικά ο όγκος. Δεδομένου λοιπόν ότι ο καρκίνος εμφανίζεται συνήθως σε άτομα μεγάλης ηλικίας, η καθυστέρηση του καρκίνου είναι τόσο αποτελεσματική όσο η θεραπεία. Εκτός από την καθυστέρηση της ανάπτυξης του όγκου καλύτερη ακόμα θα ήταν η επιβράδυνση του σχηματισμού του σε πρώτη φάση. Μια υποσχόμενη στρατηγική συνίσταται σε αναστολή του σχηματισμού των νέων αιμοφόρων αγγείων που κανονικά σχηματίζονται σε έναν αυξανόμενο όγκο. Έτσι τα κύτταρα έχουν ανεπαρκή αιματική παροχή και η αύξηση του όγκου αναχαιτίζεται. Έτσι αν επιτευχθεί η εύρεση των κύριων γονιδίων τότε είναι πιθανή η δημιουργία φαρμάκων που τα προστατεύουν ή αποκαθιστούν τη λειτουργία τους.

3ος Πιθανός τρόπος αντιμετώπισης Με βιοψία μπορεί να ανιχνευτεί ο όγκος και να γίνει χειρουργική αφαίρεση του αν ο καρκίνος δεν έχει διασπαρεί. Αν η χειρουργική επέμβαση αποτύχει, μπορούν να χρησιμοποιηθούν θεραπείες που βασίζονται στις ιδιαιτερότητες των καρκινικών κυττάρων. Υπάρχουν μερικά γονίδια όπως τα p53 ή τα ras, των οποίων οι μεταλλάξεις συνεισφέρουν στην καρκινογένεση. Αυτό επιτρέπει το σχεδιασμό θεραπείας με βάση την παρουσία ή απουσία των συγκεκριμένων μοριακών στόχων. Για παράδειγμα η έλλειψη του p53 καθιστά υα καρκινικά κύτταρα ιδιαίτερα ευπαθή σε βλάβες του DNA. Ενώ ένα φυσιολογικό κύτταρο παύει να πολλαπλασιάζεται μέχρι να διορθωθούν οι βλάβες, ένα κύτταρο με ανεπάρκεια του p53 θα συνεχίσει να πολλαπλασιάζεται παράγοντας θυγατρικά κύτταρα που ίσως να πεθάνουν επειδή κληρονομούν ένα ημιτελές σύνολο χρωμοσωμάτων. Ίσως αυτό εξηγεί γιατί τα καρκινικά κύτταρα συχνά θανατώνονται με δόσεις ακτινοθεραπείας ή χημιοθεραπείας που αφήνουν σχετικά άθικτα τα γειτονικά, φυσιολογικά κύτταρα. Επίσης για προληπτικούς λόγους θα έπρεπε να γίνεται έλεγχος των τροφίμων, των φαρμάκων και των χημικών για να ταυτοποιηθούν συστατικά που προκαλούν ανευπλοειδία.

ΤΕΛΙΚΑ ΤΙ ΘΑ ΗΤΑΝ ΠΡΟΤΙΜΟΤΕΡΟ; Ίσως τελικά η ελπίδα να βρίσκεται σε μεθόδους πρόληψης του καρκίνου παρά ίασής του, όπως η ανακάλυψη ότι μία παιδική ασπιρίνη την ημέρα φαίνεται να προλαμβάνει το αδένωμα του εντέρου σε ορισμένους ενηλίκους.