Τσίγκα Γεωργία Φιλόλογος, MSc Διοίκηση της Εκπαίδευσης Ο ρόλος στελεχών της διοίκησης της εκπαίδευσης στην υποκίνηση της ενσωμάτωσης των Τ.Π.Ε. στην εκπαιδευτική πράξη Τσίγκα Γεωργία Φιλόλογος, MSc Διοίκηση της Εκπαίδευσης

Το ζητούμενο για ψηφιακό ή νέο γραμματισμό έρχεται να υποστηρίξει μια συνολική προσπάθεια αλλαγής του σχολείου, τόσο στο επίπεδο διδασκαλίας όσο και στο επίπεδο της διοίκησης.

Μεθοδολογία έρευνας Ποιοτικές μέθοδοι Φαινομενολογική προσέγγιση Μεταθετικιστικό πλαίσιο Φαινομενολογική προσέγγιση Ποιοτικές μέθοδοι

Μεθοδολογία έρευνας Μεταθετικιστικό πλαίσιο Φαινομενολογική προσέγγιση Ποιοτικές μέθοδοι

Θεωρητικό πλαίσιο έρευνας Η ηγεσία θεωρείται κύριος παράγοντας που επηρεάζει την επιτυχή ενσωμάτωση των Τ.Π.Ε. στο σχολείο Τα σχολεία που παρουσίασαν τη μεγαλύτερη πρόοδο προς την υιοθέτηση και ενσωμάτωση Τ.Π.Ε. είχαν στη θέση της διεύθυνσης άτομο με όραμα για το τι μπορεί να επιτευχθεί με τη χρήση της τεχνολογίας. Η ανεπάρκεια των στελεχών της εκπαίδευσης στη χρήση τεχνολογίας συμβάλλει καθοριστικά στην ελλιπή κατανόηση της πολιτικής και του σχεδιασμού για την ενσωμάτωση των ΤΠΕ Μέρος των μελετών διεθνώς αφορά πλέον την ηγεσία της τεχνολογίας

Ένας Σύμβουλος Πληροφορικής (Σ.Π.) Δείγμα Τέσσερις Διευθυντές Γυμνασίων (Δ1, Δ2, Δ3, Δ4), Δύο Πρεσβευτές της δράσης ηλεκτρονικής αδελφοποίησης σχολείων eTwinning (eTw1, eTw2) Ένας Σύμβουλος Πληροφορικής (Σ.Π.) Ένας Περιφερειακός Διευθυντής Εκπαίδευσης (Π.Δ.Ε.).

1 ΑντΙληψη στελεχΩν για την αλλαγή ΑΝΤΙΛΗΨΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ Δ1 Δ3 «έχει να κάνει λοιπόν με τη φιλοσοφία που θα πρέπει να αποκτήσουν οι μαθητές και οι διδάσκοντες. Αν καταφέρουμε όλη η κοινότητα να έχουν συνειδητοποιημένη άποψη για το γιατί κάνουν το επάγγελμα αυτό, τι σκέφτονται να δώσουν στα παιδιά όταν μπαίνουν στην τάξη …να δώσουν ερεθίσματα που θα βρουν σταδιακά απαντήσεις από τους μαθητές. Η σκέψη μου λοιπόν, και η αγωνία μου, είναι προς αυτήν την κατεύθυνση» «το σημερινό σχολείο πρέπει να προσφέρει μια άλλη προσέγγιση της μάθησης. Από τότε που ήμουν εγώ μαθητής, το 1969 τελείωσα, δεν άλλαξε σε πολλά πράγματα» (Δ3)   ΑΛΛΑΓΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ, ΝΟΟΤΡΟΠΙΑΣ ΧΡΟΝΟΣ ΜΕ ΤΟΥΣ ΣΥΝΑΔΕΛΦΟΥΣ, ΣΤΗΡΙΞΗ ΚΟΥΛΤΟΥΡΑ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ

ΧΡΟΝΟΣ ΜΕ ΤΟΥΣ ΣΥΝΑΔΕΛΦΟΥΣ, ΣΤΗΡΙΞΗ ΑΝΤΙΛΗΨΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ Δ4 Δ2 «να αλλάξει η νοοτροπία των εκπαιδευτικών και να πλησιάζουν περισσότερο τα παιδιά… όλοι πρέπει να μπουν σε αυτήν τη διαδικασία. Κι ας μη βγει τόσο καλό το αποτέλεσμα. Πιστεύω ότι όλοι πρέπει να μπουν σε αυτήν τη διαδικασία», επίσης να γίνει προσπάθεια να αλλάξουν τα δύσκολα σημεία του νόμου ή να διεκδικήσουμε περισσότερη ευελιξία στο ωρολόγιο πρόγραμμα» «Η μετωπική διδασκαλία πέθανε. (Πρέπει) να μπει ένας υπολογιστής σε κάθε αίθουσα. Σας το υπόσχομαι ότι θα γίνει αυτό… ψάχνοντας ανθρώπους να κάνουν δωρεές» ΧΡΟΝΟΣ ΜΕ ΤΟΥΣ ΣΥΝΑΔΕΛΦΟΥΣ, ΣΤΗΡΙΞΗ ΚΟΥΛΤΟΥΡΑ ΑΛΛΑΓΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ, ΝΟΟΤΡΟΠΙΑΣ ΥΠΟΔΟΜΕΣ ΣΥΛΛΟΓΙΚΟΤΗΤΑΕΤΑΙΡΟΙ

ΚΟΥΛΤΟΥΡΑ ΠΕΙΟΡΙΣΜΕΝΗ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΑΝΤΙΛΗΨΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ eTw1,2 «Υπάρχει ένας καινούργιος αέρας στο σχολείο αλλά σε ένα συγκεκριμένο ποσοστό καθηγητών. Δεν μπορεί έτσι να αλλάξει πραγματικά το σχολείο… Πρέπει να υπάρχει ένας γενικός στρατηγικός σχεδιασμός και να δούνε πολλά πράγματα.και να αλλάξουμε εμείς» Σ.Π. «Στόχος είναι ο εκπαιδευτικός να έχει τη διάθεση και το σχολείο να είναι πιο ελκυστικό για τους μαθητές… για μένα πρωταρχικό είναι η ενεργοποίηση στο συνάδελφο της διάθεσης να προσφέρει. Κι εδώ δεν μπορούν να υπάρξουν κάποιες σαφείς οδηγίες που να περιορίζουν τον τρόπο δράσης» » ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ ΜΑΘΗΣΗΣ ΚΟΥΛΤΟΥΡΑ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΚΟΥΛΤΟΥΡΑ ΠΕΙΟΡΙΣΜΕΝΗ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ

2. ΔΙΑΘΕΣΙΜΑ ΜΕΣΑ ΥΠΟΚΙΝΗΣΗΣ Ο προαιρετικός χαρακτήρας της ενσωμάτωσης των Τ.Π.Ε. στη διδακτική διαδικασία «Ο μη εξαναγκασμός για συμμετοχή μπαίνει σαν ασπίδα προστασίας των καινοτόμων προγραμμάτων… Όσοι συμμετέχουν διεκδικούν τη δυνατότητα να συμμετάσχουν. Είναι σε πολύ μεγάλο ποσοστό σίγουρη εκ προοιμίου η αποτελεσματικότητα του προγράμματος» (Δ1) «Όσον αφορά τα συγκεκριμένα προαιρετικά εκπαιδευτικά προγράμματα, υπάρχουν συνάδελφοι οι οποίοι έχουν μεράκι. Όταν ένας έχει μεράκι, δεν «ψάχνει» αν θα πάρει 2 ώρες υπερωρία» (ΠΔΕ) Η βελτίωση των συνθηκών εργασίας «(στο eTwinning) μπορεί να έχει συμπλήρωση στο διδακτικό του ωράριο 2 ώρες την εβδομάδα ή, αν έχει πλήρες ωράριο, 2 ώρες υπερωριακή απασχόληση την εβδομάδα. Αυτά είναι κίνητρα που μπορεί να λειτουργήσουν σε κάποιους περιστασιακά» Δ4 «πολλές φορές, το να κάνεις το μάθημα που εγώ συμβουλεύω, με βιντεοπροβολέα πχ, αυτά περνάνε από το διευθυντή που διαχειρίζεται τα χρήματα, συζητώ μαζί του και αφού έχω τελειώσει με τους συναδέλφους και τον παρακαλώ να βοηθήσει εκεί που αυτός μπορεί» (ΣΠ) «…είμαι ικανοποιημένος ως προς την ύπαρξη των εργαστηρίων, τους οποίους(η/υ) φροντίζουμε να ανανεώνουμε όχι απαραίτητα περιμένοντας από το υπουργείο αλλά με χρήματα που προέρχονται από τη σχολική επιτροπή» (Δ1)

η εμπιστοσύνη στον εκπαιδευτικό οργανισμό « νιώθεις ότι το κράτος δεν είναι ευέλικτο όπως εσύ ή, ακόμα χειρότερα, θεωρεί ότι λειτουργείς εις βάρος των μαθητών σου… Υπάρχει ένα τυπικό και είναι ένα κλίμα που οι ίδιοι οι προϊστάμενοι το δημιουργούν στους διευθυντές των σχολείων και κατ΄ επέκταση στους εκπαιδευτικούς» (Δ4) (το όραμα για τις ΤΠΕ) «Δεν προωθείται γιατί στο σχολείο αυτό από νέες τεχνολογίες έχουμε μόνο 11 υπολογιστές στους οποίους κάνουν κάθε ώρα οι μαθητές το μάθημα της πληροφορικής. Δεν υπάρχει κάτι άλλο να προωθηθεί…» (Δ2) Δε νιώθω ελεύθερος. Νιώθω ελεγχόμενος όταν δεν κάνω αυτά που μου έχουν προδιαγράψει στο όριο του νόμου. Αισθάνομαι ότι το πλαίσιο είναι αυστηρό και συγκεκριμένο. (Δ3) «Δε συναντάει κανείς εύκολα δημοτικές επιτροπές παιδείας, νομαρχιακές επιτροπές παιδείας κλπ που να μην υποκύπτουν στον πειρασμό του λαϊκισμού ή του πολιτικού κόστους. Έτσι, άκριτα πολλές φορές, αποδέχονται προτάσεις που έχουν γίνει με συντεχνιακή ή με τοπικιστική νοοτροπία» (ΠΔΕ) η διαρκής στήριξη και ανατροφοδότηση από τις ανώτερες βαθμίδες «Πλάνο υπάρχει για τέτοιες (ομαδοσυνεργατικές) μεθόδους. Το προτείνει το υπουργείο με τη λογική να εφαρμοστεί σε βάθος χρόνου. Το θέμα είναι ότι δεν πιέζουν προς αυτήν την κατεύθυνση, ούτε μετράνε το πού έχουμε φτάσει, τι πετύχαμε μέχρι τώρα» (eTw2) « ο σύμβουλος μεταφέρει ό,τι του ‘χει πει το Π.Ι. το οποίο αποδέχεται γιατί είναι σε αυτή τη θέση και πρέπει να το αποδεχτεί. Κι έρχεται εδώ και λέει «έτσι πρέπει να γίνει, αλλιώς πρέπει να γίνει» πράμα που δεν μπορεί να γίνει. Καμιά σχέση με την πραγματικότητα» (Δ2) «Ένας μεγάλος αριθμός (συμβούλων) στηρίζεται στον παραδοσιακό τρόπο: επισκέπτεται τα σχολεία, συζητά λίγο με τον/ τους εκπαιδευτικούς και φεύγει. Δεν είναι δουλειά πεδίου αυτή. (ΠΔΕ) «οι νέοι σύμβουλοι βλέπουν αλλιώς το μάθημα. Με νέο όραμα. Εγώ αυτό κατάλαβα από τις επιμορφώσεις» (Δ4) «…εξαρτάται τι θέλουμε από ένα σχολείο. Αν όντως θέλουμε αυτά που περιγράφει η σημερινή νομοθεσία, τότε θα έπρεπε να συμβούν και κάποια περισσότερα από αυτά που μπορεί ο σύμβουλος σήμερα να κάνει» (ΣΠ)

ο προσανατολισμός επιβράβευσης «Αν προσπαθήσω να κάνω κάτι άλλο, πιστεύω ότι μπορεί να βρεθώ στο μάτι του κυκλώνα γιατί κάποιοι μπορεί να θέλουν να κάνουν μια πολιτική εις βάρος άλλων …Αισθάνομαι ότι το πλαίσιο είναι αυστηρό και συγκεκριμένο» (Δ3) «Ξεκινώ έχοντας περιχαρακώσει την προσπάθεια, ώστε να μην είναι κάτι “παράνομο”» (Δ1) «Έτσι όπως γίνονται οι επιλογές στελεχών, με βάση κριτήρια συγκεκριμένα και μετρήσιμα, το αν θα ληφθούν υπόψη τέτοιες δραστηριότητες επαφίεται στη κρίση των μελών του Υπηρεσιακού Συμβουλίου» (ΠΔΕ). «Ο Διευθυντής Εκπαίδευσης, δηλαδή, εάν κάνει σωστές επιλογές διευθυντών σχολείων θα καταξιωθεί και στη συνείδηση της κοινωνίας» (ΠΔΕ) οι καλές σχέσεις – επικοινωνία και ο ικανός λειτουργικός χρόνος «Η γενική συνέλευση είναι χρήσιμη για θεωρητικά θέματα και κάνουμε δύο φορές το μήνα» (Δ4) «Έχω, όμως, τη δυνατότητα κάθε φορά που υπάρχει κενό σε καθηγητές του συλλόγου ή να τους καλώ στο γραφείο να πίνουμε μαζί καφέ ή να πάω εγώ στο δικό τους γραφείο κι όταν βρίσκω 2-3 να δημιουργώ κατευθυνόμενα θέματα συζήτησης. Ακούω τους δικούς τους προβληματισμούς και δίνω τις δικές μου απόψεις. Ανταλλάσσοντας άποψη σε κάποια σημεία αποδέχονται τη δική μου φιλοσοφία και τους παρακινώ, βάζοντας τους ίδιους στόχους, να αρχίσουμε την προσπάθεια για να τους υλοποιήσουμε» (Δ1) «Εγώ και να εισηγηθώ δε θα εισακουστώ… Οι εξουσίες στους διευθυντές, αν υπήρχαν κάποτε, δεν υπάρχουν. Ο διευθυντής είναι απλώς ένα εκτελεστικό όργανο, ένα διοικητικό όργανο. Είναι ίσος με τους καθηγητές, δεν είναι προϊστάμενος των καθηγητών … Ο διευθυντής δεν είναι διευθυντής για τους καθηγητές, είναι διευθυντής για τους μαθητές. Αυτή είναι η κατάσταση. Εγώ διεκπεραιώνω» (Δ2) «Αυτό με προβληματίζει και κάθε μέρα προσπαθώ από τη συμπεριφορά των συναδέλφων να ανιχνεύσω αν κάποιος είναι δυσαρεστημένος από τη λειτουργία του σχολείου που εξαρτάται από εμένα, από συναδέλφους για να υπάρξει συζήτηση και να το λύσουμε. « (Δ3)

Διαθέσιμα μέσα υποκίνησης ΘΕΩΡΙΕΣ ΚΙΝΗΤΡΩΝ Διαθέσιμα μέσα υποκίνησης Περιφ. Διευθυντής Σύμβουλος 4 Διευθυντές Σχολείου 2 Πρεσβευτές eTwinning 1 2 3 4 Θεωρία της Αυτεπάρκειας Bandura ΑΥΤΕΠΑΡΚΕΙΑ ΑΝΑΤΡΟΦΟΔΟΤΗΣΗ ΚΟΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΡΡΟΗ Θεωρία της Ιεράρχησης Αναγκών (Maslow) ΑΥΤΟΠΡΑΓΜΑΤΩΣΗ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΑΝΗΚΕΙΝ ΣΕ ΟΜΑΔΕΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑ Θεωρία των Προσδοκιών (Vroom) ΠΡΟΣΔΟΚΙΑ (ΕΠΙΤΥΧΙΑ/ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΑ) ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΙΚΟΤΗΤΑ (ΑΝΤΑΜΟΙΒΗ) ΣΘΕΝΟΣ (ΕΛΚΥΣΤΙΚΟΤΗΤΑ)

Θεωρία της στοχοθέτησης (Locke, Shaw, Saari, & Latham) Διαθέσιμα μέσα υποκίνησης Περιφ. Διευθυντής Σύμβουλος 4 Διευθυντές Σχολείου 2 Πρεσβευτές eTwinning Θεωρία της στοχοθέτησης (Locke, Shaw, Saari, & Latham) ΘΕΣΗ ΣΤΟΧΩΝ ΑΝΑΤΡΟΦΟΔΟΤΗΣΗ ΑΠΟΛΑΒΕΣ Θεωρία της Iσότητας (Adams) ΙΣΟΡΡΟΠΙΑ ΕΙΣΕΡΧΟΜΕΝΩΝ/ ΕΞΕΡΧΟΜΕΝΩΝ

Στην περίπτωση που εξετάζουμε είναι κατανοητό ότι η αλλαγή στην εκπαίδευση μέσω ενσωμάτωσης των Τ.Π.Ε. γίνεται αντιληπτή από τα στελέχη κυρίως ως απάντηση στην κοινωνική απαίτηση για εκσυγχρονισμό της εκπαίδευσης. Παράλληλα είναι λίγες οι αναφορές που φανερώνουν αναστοχασμό των σύγχρονων παιδαγωγικών θεωριών σύμφωνα με τις οποίες τα υπερμέσα υλοποιούν τις προδιαγραφές για τη μάθηση. Δεν ηχεί ισχυρό το αίτημα για ενσωμάτωση των Τ.Π.Ε. ούτε υιοθετούνται συνολικά από τα στελέχη μέθοδοι αξιοποίησης της παρεχόμενης τεχνολογίας και οικονομικής στήριξης, όπως συμβαίνει σε άλλους οργανισμούς όπου τα αποτελέσματα είναι πιο απτά και άμεσα μετρήσιμα από ό,τι της εκπαίδευσης. Στη σχολική πραγματικότητα, οι Τ.Π.Ε. φαίνονται από μόνες τους μια αλλαγή και εισάγονται ως μια πρώτου βαθμού αλλαγή, κατά τον Cuban (1988). Μια αλλαγή χωρίς σημαντικές ή ουσιώδεις τομές, χωρίς δηλαδή να μετασχηματίζει - αναδιαρθρώνει τον παλιό τρόπο λειτουργίας του σχολείου.

Λαμβάνεται υπόψη ότι όλα τα μέλη του δείγματος αισθάνονται πως έχουν μικρό βαθμό ελευθερίας ώστε να δράσουν ως επιστήμονες και όχι ως εκτελεστές αποφάσεων άλλων Διαμορφώνεται έτσι ένας παράγοντας ιδιαίτερα ανασταλτικός για την υλοποίηση αλλαγών, καθώς σε οργανισμούς όπως είναι τα εκπαιδευτήρια, που το προσωπικό της πρώτης γραμμής είναι επιστήμονες, η ελευθερία αποτελεί μια από τις βασικότερες κινητήριες δυνάμεις. Παράγοντες που λειτουργούν παρωθητικά είναι ο προαιρετικός χαρακτήρας της διδακτικής αξιοποίησης των Τ.Π.Ε., τα χαμηλά στην ιεραρχία στελέχη, η δυνατότητα υιοθέτησης στοιχείων Ηγεσίας της Αλλαγής από τους διευθυντές σχολείων. Ένα σημαντικό εμπόδιο είναι η έλλειψη συστημικής θεώρησης του θέματος.

Σας ευχαριστώ