ΤΕΧΝΙΝΟ ΚΑΙ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ

ΣΤΟΧΟΙ: Με τη συμπλήρωση της ενότητας αυτής ο/η μαθητής/τρια πρέπει: 1. Να εξηγεί με απλά λόγια το σκοπό του Τεχνικού και Ηλεκτρολογικού κατασκευαστικού σχεδίου. 2. Να τοποθετεί σωστά τις όψεις του αντικειμένου στο φύλλο σχεδίασης. 3. Να κατανοεί τη σημασία των διαστάσεων στα σχέδια. 4. Να διαβάζει και να αναγράφει σωστά διαστάσεις, με βάση τους κανονισμούς ISO/129, σε κατασκευαστικά σχέδια. 5. Να κατανοεί την αναγκαιότητα των κλιμάκων σχεδίασης. 6. Να σχεδιάζει αντικείμενα και κατασκευές σε κλίμακα όταν του δίνονται οι πραγματικές διαστάσεις. 7. Να αναγνωρίζει τη σημασία της τομής. 8. Να σχεδιάζει και να συμβολίζει τα επίπεδα τομής σε ορθογραφικές και ισομετρικές προβολές.

ΣΚΟΠΟΣ ΤΟΥ ΤΕΧΝΙΚΟΥ ΚΑΙ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ Το τεχνικό και ηλεκτρολογικό σχέδιο είναι η γραφική τεχνική γλώσσα που χρησιμοποιείται στο βιομηχανικό κόσμο, για να εκφράσει και να καταγράψει ιδέες και πληροφορίες αναγκαίες για την κατασκευή των ηλεκτρικών εγκαταστάσεων και ηλεκτρικών κυκλωμάτων. Με την υιοθέτηση και εφαρμογή του τεχνικού και ηλεκτρολογικού σχεδίου στη βιομηχανία αποφεύγεται η σπατάλη χρόνου για προφορικές εξηγήσεις, επιτυγχάνεται η κατασκευή των διαφόρων ηλεκτρικών εγκαταστάσεων και ηλεκτρικών κυκλωμάτων με ακρίβεια και αποτελεσματικότητα.

ΟΨΕΙΣ ΤΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ - ΘΕΣΕΙΣ ΤΩΝ ΟΨΕΩΝ ΠΑΝΩ ΣΤΟ ΦΥΛΛΟ ΣΧΕΔΙΑΣΗΣ Στο προηγούμενο κεφάλαιο για τις προβολές έγινε εκτεταμένη μελέτη για τη διάταξη των όψεων. Ένα, λοιπόν, απλό αντικείμενο προσδιορίζεται ως προς τη μορφή και το μέγεθος του, αν και σε ορισμένα αντικείμενα, που έχουν κυκλική μορφή, μπορούμε να προσδιορίσουμε τις λεπτομέρειές του με δύο μόνο όψεις. Η σωστή τοποθέτηση των όψεων, και ο σωστός τρόπος διαχωρισμού του φύλλου σχεδίασης μας δίδουν μια άριστη εμφάνιση και ανάγνωση σχεδίου. Για σωστή τοποθέτηση των όψεων του σχεδίου στο μέσο του φύλλου σχεδίασης μας, ακολουθούμε την πιο κάτω πορεία. Προσθέτουμε το μήκος της πρόσοψης, το μήκος της πλάγιας όψης και την απόσταση μεταξύ των όψεων (που μπορεί να είναι από 30-50 mm). Αυτόν τον αριθμό που θα βρούμε τον αφαιρούμε από τον αριθμό 400mm που είναι το μήκος του χαρτιού σχεδίασης και το διαιρούμε δια δύο για να έχουμε δεξιά και αριστερά της κόλλας μας την ίδια απόσταση.

ΟΨΕΙΣ ΤΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ - ΘΕΣΕΙΣ ΤΩΝ ΟΨΕΩΝ ΠΑΝΩ ΣΤΟ ΦΥΛΛΟ ΣΧΕΔΙΑΣΗΣ (συνέχεια) Την ίδια πορεία ακολουθούμε και ως προς το ύψος της κόλλας μας. Σε τούτη όμως την περίπτωση προσθέτουμε το ύψος της πρόσοψης και το ύψος της κάτοψης και την ίδια απόσταση μεταξύ των όψεων. Δηλαδή: Ως προς το μήκος του χαρτιού σχεδίασης μας έχουμε 400 – (Μπρόσ. + Μπλάγ. + 40) Ως προς το ύψος του χαρτιού σχεδίασης μας έχουμε 270 – (Υπροσ. + Υκάτ. + 40) όπου Α η απόσταση δεξιά και αριστερά της κόλλας από τις όψεις 400 μήκος της κόλλας Α3 από το πλαίσιο Μ μήκος των όψεων 40 απόσταση μεταξύ των όψεων (πρόσοψη και πλάγια όψη) Β η απόσταση πάνω και κάτω της κόλλας από τις όψεις 270 το ύψος της κόλλας Α3 Υ ύψος των όψεων Α = 2 Β = 2

ΟΨΕΙΣ ΤΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ - ΘΕΣΕΙΣ ΤΩΝ ΟΨΕΩΝ ΠΑΝΩ ΣΤΟ ΦΥΛΛΟ ΣΧΕΔΙΑΣΗΣ (συνέχεια)

ΠΟΡΕΙΑ ΣΧΕΔΙΑΣΗΣ ΤΩΝ ΟΨΕΩΝ ΕΝΟΣ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟΥ Για να σχεδιάσουμε σωστά ένα αντικείμενο ακολουθούμε την πιο κάτω πορεία. Μελετούμε πρώτα το αντικείμενο που πρόκειται να σχεδιάσουμε από άποψη μορφής, σχήματος, μεγέθους και άλλων λεπτομερειών. Διαλέγουμε το κατάλληλο μέγεθος χάρτη και το τοποθετούμε σωστά στην πινακίδα. Υπολογίζουμε τις θέσεις των όψεων έτσι ώστε το σχέδιό μας να τοποθετηθεί σωστά στο χαρτί σχεδίασης. Σχεδιάζουμε ελαφρά με μολύβι 2H πρώτα τις αξονικές γραμμές, μετά τις πλήρεις κατασκευαστικές γραμμές και μετά όλες τις άλλες λεπτομε-ρειακές γραμμές, δουλεύοντας συνέχεια από τη μια όψη στην άλλη. Σχεδιάζουμε όλη την κατασκευή, δυναμώνοντας τις γραμμές με μολύβι HB, τηρώντας πάντα τους κανόνες σχεδίασης για το πάχος των γραμμών. Τοποθετούμε όλες τις αναγκαίες διαστάσεις σωστά σύμφωνα με το ISO. Συμπληρώνουμε σωστά το υπόμνημα και ότι άλλες πιθανές πληροφο-ρίες χρειάζονται.

ΚΛΙΜΑΚΕΣ Είναι η σχέση του γραφικού μεγέθους ενός αντικειμένου προς το πραγματικό. Δηλώνει πόσες φορές ένα μέγεθος του σχεδίου είναι μικρότερο ή μεγαλύτερο από το πραγματικό μέγεθος. Κλίμακα = α : β όπου α το μέγεθος στο φύλλο σχεδίασης β το πραγματικό μέγεθος Αντικείμενα με μικρό μέγεθος τα σχεδιάζουμε μεγαλύτερα σε αναλογία ώστε να φαίνονται όλες οι λεπτομέρειές τους, ενώ τα αντικείμενα με μεγάλο μέγεθος τα σχεδιάζουμε μικρότερα. Η κλίμακα σχεδίασης αναγράφεται στο υπόμνημα. Σύμφωνα με το ISO οι πιο συνηθισμένες κλίμακες που χρησιμοποιούνται στο μηχανολογικό σχέδιο είναι: 1:1, 1:2, 1:5, 1:10, 1:25, 1:50, 1:100, 2:1, 5:1, 10:1

ΔΙΑΣΤΑΣΕΙΣ Όλες οι διαστάσεις, για ομοιομορφία, είναι σύμφωνα με τις εισηγήσεις του ISO και δίνονται σε μετρικές μονάδες. Ο σκοπός της τοποθέτησης διαστάσεων σε ένα σχέδιο είναι για να δο-θούν όλες οι απαιτούμενες πληροφορίες όσον αφορά το μέγεθός του, ώστε να γίνει κατορθωτή η κατασκευή του σχεδιαζόμενου αντικειμένου. Για σωστή διαστασιολόγηση πρέπει να ακολουθούμε τους πιο κάτω κανόνες: Οι βοηθητικές γραμμές διαστάσεων (γραμμές ορίων) και οι γραμμές διαστάσεων σχεδιάζονται ως λεπτές συνεχείς γραμμές. Οι βοηθητικές γραμμές διαστάσεων θα πρέπει να προεξέχουν ελαφρά πιο πέρα από τις γραμμές διαστάσεων (περίπου 2 mm).

ΔΙΑΣΤΑΣΕΙΣ (συνέχεια) Οι κατασκευαστικές γραμμές και οι αλληλοτε- μνόμενες προβολικές γραμμές θα πρέπει να εκτείνονται λίγο πιο κάτω από το σημείο αλληλοτομής τους. Αξονική γραμμή ή συνοριακή εξωτερική γραμμή, ουδέποτε θα πρέπει να χρησιμοποιεί- ται ως γραμμή διάστασης, άλλα μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως βοηθητική γραμμή διάστασης. Οι βοηθητικές γραμμές διαστάσεων δεν πρέπει να τέμνουν άλλες γραμμές, εκτός αν αυτό είναι αναπόφευκτο. Οι βοηθητικές γραμμές διαστάσεων θα πρέπει να φέρονται παράλληλα μεταξύ τους.

ΔΙΑΣΤΑΣΕΙΣ (συνέχεια) Η τοποθέτηση διαστάσεων σε χορδές, τόξα και γωνίες θα πρέπει να γίνεται όπως φαίνεται στα σχήματα πιο κάτω. Το τέλος καθεμιάς γραμμής διαστάσεως θα πρέπει να καθορίζεται με καλά σχεδιασμένη κεφαλή βέλους, της οποίας οι δύο κλάδοι να είναι κάτω από γωνία (15˚-20˚), για να προσδιορίζονται με σαφήνεια τα άκρα της γραμμής διαστάσεως. Το μέγεθος της κεφαλής των βελών πρέπει να είναι ανάλογα με το μέγεθος του σχεδίου.

ΔΙΑΣΤΑΣΕΙΣ (συνέχεια) Οι κεφαλές των βελών πρέπει να σχεδιάζονται μέσα στα όρια της γραμμής διαστάσεως. Όταν δεν υπάρχει αρκετός χώρος, οι κεφαλές των βελών θα πρέπει να τοποθετούνται έξω από τις γραμμές. Οι προσκείμενες κεφαλές βελών μπορούν να αντικατασταθούν με μια ευκολοδιάκριτη στιγμή. Για την τοποθέτηση διαστάσεως μιας ακτίνας είναι αρκετό να σημειώσουμε ένα βέλος στο άκρο του τόξου της γραμμής διαστάσεως.

Αναγραφή των αριθμών και γραμμάτων των διαστάσεων. Οι αριθμοί και τα γράμματα θα πρέπει να έχουν τέτοιο μέγεθος, ώστε να είναι ευανάγνωστα. Οι αριθμοί και τα γράμματα θα πρέπει να τοποθετούνται κατά προτίμηση κοντά στο μέσο και πάνω από τη γραμμή διάστασης περίπου 1 mm και με τέτοιο τρόπο ώστε να μη διασταυρώνονται ή να χωρίζονται από οποιαδήποτε άλλη γραμμή του σχεδίου. Όταν δεν υπάρχει αρκετός χώρος για να γράφουμε τον αριθμό και τα γράμματα, τότε προεκτείνουμε τη γραμμή διαστά- σεων κατά προτίμηση προς τα δεξιά και πέρα από τη κεφαλή του βέλους και τα αναγράφουμε.

Σε μερικές περιπτώσεις οι γραμμές. διαστάσεων μπορεί να διακόπτονται Σε μερικές περιπτώσεις οι γραμμές διαστάσεων μπορεί να διακόπτονται για την τοποθέτηση των διαστάσεων για να αποφευχθεί η συμπύκνωση αριθμών ή γραμμών διαστάσεων μεγάλου μήκους. Για να διαβάζονται εύκολα οι διαστάσεις, οι αριθμοί θα πρέπει να τοποθετούνται με τέτοιο τρόπο ώστε η ανάγνωση να μπορεί να γίνεται από το κάτω μέρος ή από τα δεξιά του σχεδίου για τις γραμ- μικές και γωνιακές διαστάσεις. Σε ορισμένες περιπτώσεις οι γωνιακές διαστάσεις δυνατό να γράφονται οριζόντια, αφού αυτό διευκολύνει την ανάγνωση.

Προσθήκη γραμμάτων και συμβόλων. Το σύμβολο Ø μπροστά από τον αριθμό της διάστασης διαμέτρων. Το γράμμα R μπροστά από τον αριθμό της διάστασης ακτίνων. Το σύμβολο □ μπροστά από τον αριθμό διάστασης τετραγωνικής διατομής. Σε διάσταση ακτίνας ή διαμέτρου μιας σφαιρικής επιφάνειας θα πρέπει να προηγείται η λέξη σφαίρα, που να σημειώνεται ολογράφως.

Διατάξεις των διαστάσεων. Αλυσιδωτή διάταξη διαστάσεων. Οι αλυσιδωτές διαστάσεις θα πρέπει να χρησιμοποιούνται όπου η πιθανή συσσώρευση ανοχών δεν επηρεάζει τις λειτουργικές απαιτήσεις του αντικειμένου. Παράλληλη διάταξη διαστάσεων. Οι παράλληλες διαστάσεις θα πρέπει να χρησιμοποιούνται όπου ένας αριθμός διαστάσεων της ίδιας κατεύθυνσης έχει ως γνώρισμα κοινή αφετηρία.

Διατάξεις των διαστάσεων (συνέχεια). Σύνθετη διάταξη διαστάσεων. Η σύνθετη διάταξη διαστάσεων είναι το αποτέλεσμα της χρησιμο- ποίησης των δύο πιο πάνω διατάξεων. Λοξοτμήσεις (Γωνιοτμήσεις). Η τοποθέτηση διαστάσεων σε λοξοτμήσεις γίνεται όπως φαίνεται στο σχήμα (α) δίπλα. Όταν όμως η γωνία είναι ίση με 45˚, η ένδειξη μπορεί να απλοποιηθεί όπως φαίνεται στο σχήμα (β) δίπλα. (α) (β)

Διατάξεις των διαστάσεων (συνέχεια). Ίσες διαστάσεις. Όταν μια διάσταση διαιρείται σε διάφορα μέρη, το σύμβολο = μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να προσδιορίσει τις διαστάσεις εκείνες που είναι ονομαστικά ίσες. Σημείωση: Οι γραμμές διαστάσεων θα πρέπει να σύρονται η μία από την άλλη περίπου 8 έως 10 mm.

ΤΟΜΕΣ

ΣΤΟΧΟΙ: Με τη συμπλήρωση της ενότητας αυτής ο/η μαθητής/τρια πρέπει: Να αναγνωρίζει τη σημασία της τομής. Να επιλέγει τη θέση των επιπέδων τομής. Να σχεδιάζει και να συμβολίζει τα επίπεδα τομής σε ορθογραφικές και ισομετρικές προβολές. Να σχεδιάζει τομές στερεών σε ορθογραφική προβολή, όταν δίνονται τα επίπεδα τομής.

ΓΕΝΙΚΑ Αντικείμενα τα οποία είναι συμπαγή, ή χωρίς σημαντικές λεπτομέρειες στο εσωτερικό τους, απεικονίζονται ικανοποιητικά σε ορθογραφική προβολή και οι εσωτερικές τους λεπτομέρειες παρουσιάζονται με διακεκομμένη γραμμή. Όταν όμως το εσωτερικό του αντικειμένου είναι πολύπλοκο τότε οι διακεκομμένες γραμμές στην ορθογραφική προβολή του δυνατόν να δημιουργήσουν σύγχυση και λανθασμένη αντίληψη για το σχήμα και τις διαστάσεις του αντικειμένου. Σε αυτές τις περιπτώσεις θεωρείται ότι το αντικείμενο κόβεται από ένα επίπεδο, κατακόρυφο ή οριζόντιο ή κεκλιμένο προς ένα προβολικό επίπεδο. Το μέρος του αντικειμένου μεταξύ του παρατηρητή και του επιπέδου τομής θεωρείται ότι αφαιρείται, ώστε να είναι δυνατό η παρατήρηση του εσωτε-ρικού του αντικειμένου.

ΓΕΝΙΚΑ (συνέχεια)

ΕΠΙΠΕΔΑ ΤΟΜΗΣ Οι θέσεις των επιπέδων τομής πρέπει να επιλέγονται με κριτήριο το εσωτερικό σχήμα του αντικειμένου, ώστε οι τομές που θα προκύψουν να παρέχουν όσο το δυνατό περισσότερες πληροφορίες για τις διαστάσεις και τη μορφή του. Για κάθε αντικείμενο σχε-διάζονται τόσες τομές όσες θεωρούνται απαραίτητες για να δίνεται πλήρης εικό-να όλων των λεπτομερειών του αντικει-μένου. Τα επίπεδα τομής σημειώνονται πάνω στις όψεις του αντικειμένου. Ο συμβολισμός γίνεται με αξονική γραμμή σε όλο το ενδιάμεσο μήκος του επιπέ-δου και χοντρή γραμμή στα άκρα του.

ΕΠΙΠΕΔΑ ΤΟΜΗΣ (συνέχεια) Στο μέσο των χοντρών γραμμών φέρουμε τόξα που τα βέλη τους βρίσκονται πάνω στη γραμμή. Τα τόξα αυτά έχουν πάχος όσο το πάχος των γραμμών στα άκρα του επιπέδου τομής και τα βέλη είναι ευδιάκριτα. Τα τόξα δηλώνουν την κατεύθυνση παρατήρησης του αντικειμένου. Το μέρος του αντικειμένου που βρίσκεται στην αντίθετη κατεύθυνση από τα τόξα θεωρείται ότι δεν υπάρχει. Η τομή προσδιορίζεται με κεφαλαία γράμματα γραμμένα δίπλα στην εξωτερική πλευρά των τόξων. Κάτω από την όψη του αντικειμένου που σχεδιάστηκε σε τομή γράφουμε με κεφαλαία γράμματα ΤΟΜΗ και συνέχεια τα γράμματα που ορίζουν την τομή π.χ. ΤΟΜΗ Α-Α.

ΓΡΑΜΜΟΣΚΙΑΣΗ Σημείωση: Η γραμμοσκίαση χρησιμοποιείται για να γίνουν καταφανείς οι τομές. Η γραμμοσκίαση γίνεται με λεπτές γραμμές οι οποίες έχουν κλίση 45˚ ως προς τον άξονα ή προς την κύρια εξωτερική γραμμή της τομής. Η απόσταση μεταξύ των γραμμών εξαρτάται από το μέγεθος της επιφάνειας που τέμνεται και την κλίμακα σχεδίασης. Είναι σημαντικό, για την τελική παρουσίαση του σχεδίου, η διαγράμμιση να είναι ομοιόμορφη, να αγγίζει της περιμετρικές γραμμές της επιφάνειας και να έχει το σωστό πάχος. Όταν το πάχος της επιφάνειας που τέμνεται είναι πολύ μικρό δεν γραμμοσκιάζεται αλλά μαυρίζεται ολόκληρο. Σημείωση: Σαν γενική αρχή, νευρώσεις χυτών, κοχλίες, περικόχλια, άξονες, ακτίνες τροχών, παράκυκλοι (ροδέλλες), σφήνες, πείροι, καρφιά, σφαιρίδια και κυλινδρίσκοι τριβέων, δόντια οδοντωτών τροχών κ.λ.π δε γραμμοσκιάζονται στη διαμήκη τομή.

ΓΡΑΜΜΟΣΚΙΑΣΗ (συνέχεια)

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΣΧΕΔΙΑΣΗΣ ΤΟΜΗΣ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟΥ ΣΕ ΟΡΘΟΓΡΑΦΙΚΗ ΠΡΟΒΟΛΗ Στο παράδειγμα του σχήματος δίπλα φαίνεται η ορθογραφική προβολή του αντικειμένου σε τομή Α – Α και στο δεύτερο παράδειγμα φαίνεται η ορθογραφική προβολή του αντικειμένου σε τομή Β – Β. Δίνεται το στερεό αντικείμενο σε ορθογραφική καθώς και η θέση του επιπέδου τομής Α – Α στην κάτοψη. Σχεδιάζουμε την ορθογραφική προβολή του αντικειμένου. H σχεδίαση γίνεται με ελαφριές γραμμές

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΣΧΕΔΙΑΣΗΣ ΤΟΜΗΣ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟΥ ΣΕ ΟΡΘΟΓΡΑΦΙΚΗ ΠΡΟΒΟΛΗ (συνέχεια) Ορίζουμε το επίπεδο τομής Α – Α στην κάτοψη, οπότε καθορίζουμε το τμήμα που πρέπει να αγνοήσουμε. Σχεδιάζουμε την πρόσοψη του αντι- κειμένου παρατηρώντας το αντικεί- μενο από τη θέση Α – Α προς την κατεύθυνση των τόξων. Οι επιφά- νειες της πρόσοψης που τέμνονται από το επίπεδο τομής Α– Α σχεδιά- ζονται με χοντρή γραμμή ενώ οι άλλες παραμένουν σε όψη και σχεδιάζονται με λεπτή γραμμή. Η πλάγια όψη σχεδιάζεται αγνοώ- ντας το τμήμα που αφαιρείται.

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΣΧΕΔΙΑΣΗΣ ΤΟΜΗΣ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟΥ ΣΕ ΟΡΘΟΓΡΑΦΙΚΗ ΠΡΟΒΟΛΗ (συνέχεια) Το τμήμα που αφαιρείται μπορεί να σχεδιάζεται με εντελώς λεπτή συνεχή γραμμή στην κάτοψη και την πλάγια όψη. Το κολοβό μέρος σχεδιάζεται κανονικά με συνεχή κύρια γραμμή. Στις περιπτώσεις που δίνεται το αντι-κείμενο σε αξονομετρική (ισομετρική) προβολή και η θέση του επιπέδου τομής, σχεδιάζουμε το αντικείμενο σε ορθογραφική προβολή, και ορίζουμε το επίπεδο τομής στη δοσμένη θέση. Σχεδιάζουμε την τομή ακολουθώντας την ίδια πορεία εργασίας (σχήμα δίπλα)

ΗΜΙΤΟΜΗ Συμμετρικά σχήματα μπορεί να σχεδιαστούν με το μισό μέρος σε κανονική όψη και το άλλο μισό σε τομή.

ΜΕΡΙΚΗ ΤΟΜΗ Μερική τομή μπορεί να σχεδιαστεί όταν πλήρης ή ημιτομή δεν μπορεί να σχεδιαστεί ή όταν θέλουμε να δείξουμε κάποια λεπτομέρεια σε κάποιο συγκεκριμένο σημείο του αντικειμένου. Η διακοπή της μερικής τομής δείχνεται με μια συνεχή λεπτή ακανόνιστη γραμμή (με ελεύθερο χέρι).