Σύγχρονες διδακτικές προσεγγίσεις Αρχές σχεδιασμού εκπαιδευτικών λογισμικών Δέγγλερη Σοφία

Περιεχόμενα Αρχή της Γειτνίασης Αρχή της Τροπικότητας Αρχή του Πλεονασμού Αρχή της Συνεκτικότητας Αρχή της Προσωποποίησης

Αρχή της Γειτνίασης (1/5) Αρχή της Γειτνίασης (1/5) Μικρή απόσταση μεταξύ λέξεων και εικόνων Οι λέξεις δίπλα ή μέσα στις εικόνες (όχι κάτω) Επαφή με λέξεις και εικόνες Δεν υπάρχει δυνατότητα αποτύπωσης όλων στη μνήμη ακριβώς όπως λαμβάνονται Προσπάθεια δημιουργίας συνδέσεων που υπάρχουν μεταξύ τους (συσχετισμός)

Αρχή της Γειτνίασης (2/5) Αρχή της Γειτνίασης (2/5) Όταν οι λέξεις και οι εικόνες έχουν μεγάλη απόσταση μεταξύ τους ως προς την έκταση της οθόνης ως προς το χρόνο Καταβολή μεγάλου μέρους των γνωστικών ικανοτήτων για σύνδεση Προκαλείται μια γνωστική διεργασία “extraneous processing” (εξωγενής διεργασία) Απέχει από τον εκπαιδευτικό σκοπό

Αρχή της Γειτνίασης (3/5) Αρχή της Γειτνίασης (3/5) Όταν οι λέξεις και οι εικόνες έχουν μεγάλη απόσταση μεταξύ τους ως προς την έκταση της οθόνης ως προς το χρόνο Προκαλείται split attention (διάσπαση προσοχής) Ανάγκη χρήσης της περιορισμένης δυνατότητας επεξεργασίας Συντονισμός πολλαπλών πηγών πληροφοριών

Αρχή της Γειτνίασης (4/5) Αρχή της Γειτνίασης (4/5) Εξωγενής διεργασία – Διάσπαση προσοχής Απώλεια πολύτιμης γνωστικής επεξεργασίας η οποία διοχετεύεται στην προσπάθεια του εκπαιδευόμενου να συσχετίσει λέξεις και εικόνες Προκαλείται γνωστική υπερφόρτωση Ο μαθητής έχει στη διάθεσή του λιγότερη ικανότητα για να την αφιερώσει στις διαδικασίες της νοητικής οργάνωσης και ενσωμάτωσης του υλικού

Αρχή της Γειτνίασης (5/5) Αρχή της Γειτνίασης (5/5) Τήρηση της αρχής της Γειτνίασης Σωστή ενσωμάτωση λέξεων και εικόνων Μπορούν έυκολα να συγκρατηθούν από τη μνήμη επεξεργασίας Ο εκπαιδευόμενος δεν υποχρεώνεται να την υπερφορτώσει προσπαθώντας να συσχετίσει εικόνες και λέξεις Μπορεί ευκολότερα να οργανώσει τις πληροφορίες που δέχεται να τις ενσωματώσει με την ήδη υπάρχουσα γνώση του στη μακροχρόνια μνήμη.

Περιεχόμενα Αρχή της Γειτνίασης Αρχή της Τροπικότητας Αρχή του Πλεονασμού Αρχή της Συνεκτικότητας Αρχή της Προσωποποίησης

Αρχή της Τροπικότητας (1/10) Αρχή της Τροπικότητας (1/10) Γραφικό με αφήγηση Στην ταυτόχρονη παρουσίαση γραφικού και λέξεων Όταν το γραφικό είναι σύνθετο και συντελεί στην επεξήγηση Οι λέξεις θα πρέπει να δίνονται με τη μορφή αφήγησης και όχι ως γραπτό κείμενο Ακουστική τροπικότητα: ο μαθητής εστιάζει περισσότερο στο οπτικό ερέθισμα που παρέχεται από το γραφικό Ταυτόχρονα ακούει την επεξήγησή του μέσω της αφήγησης

Αρχή της Τροπικότητας (2/10) Αρχή της Τροπικότητας (2/10) Βελτιωμένα μαθησιακά αποτελέσματα Εξήγηση με βάση το γνωστικό μοντέλο Επεξεργασία των ερεθισμάτων μέσω του οπτικού και ακουστικού του καναλιού Συνεργάζονται και δουλεύουν ταυτόχρονα Ταυτόχρονη επεξεργασία γραφικού - γραπού κειμένου Υπερφόρτωση οπτικού καναλιού

Αρχή της Τροπικότητας (3/10) Αρχή της Τροπικότητας (3/10) Βελτιωμένα μαθησιακά αποτελέσματα Εξήγηση με βάση το γνωστικό μοντέλο Ενώ τα μάτια διαβάζουν το κείμενο δεν μπορούν να προσέξουν το γραφικό ειδικά όταν λέξεις και γραφικό παρουσιάζονται ταυτόχρονα και πολύ γρήγορα Ο μαθητής δυσκολεύεται να συσχετίσει το γραφικό με το γραπτό κείμενο κάτι που αποτελεί πολύ σημαντικό βήμα προς την κατανόηση του υλικού Μειώνονται τα αποτελέσματα της μάθησης

Αρχή της Τροπικότητας (4/10) Αρχή της Τροπικότητας (4/10) Βελτιωμένα μαθησιακά αποτελέσματα Εξήγηση με βάση το γνωστικό μοντέλο Αντίθετα όταν οι λέξεις παρουσιάζονται σε μορφή αφήγησης η πληροφορία διαμοιράζεται μεταξύ οπτικού και ακουστικού καναλιού και έτσι μειώνεται τυχόν γνωστικός φόρτος

Αρχή της Τροπικότητας (5/10) Αρχή της Τροπικότητας (5/10) Δεν εφαρμόζεται όταν Η δημιουργία του ήχου περιλαμβάνει απαιτήσεις σε τεχνικό υλικό που δεν μπορούν να εξασφαλιστούν σε ένα περιβάλλον μάθησης (π.χ. κάρτες ήχου, ακουστικά, κ.ά.) Η χρήση ήχου μπορεί να αυξήσει το κόστος Το κείμενο παρουσιάζεται χωρίς συνοδευτικές εικόνες ή άλλα οπτικά ερεθίσματα

Αρχή της Τροπικότητας (6/10) Αρχή της Τροπικότητας (6/10) Δεν εφαρμόζεται όταν Οι λέξεις πρέπει να παραμένουν διαθέσιμες στην οθόνη του χρήστη για να ενισχύουν τη μνήμη του Χρήσιμες λέξεις κλειδιά που αντιπροσωπεύουν σημαντικά βήματα μιας διαδικασίας Οδηγίες για μια πρακτική άσκηση Η φυσική γλώσσα των μαθητών δεν είναι αυτή που χρησιμοποιείται για τη διδασκαλία Οι εκπαιδευόμενοι δεν είναι πολύ εξοικειωμένοι με τον εκπαιδευτικό υλικό

Αρχή της Τροπικότητας (7/10) Αρχή της Τροπικότητας (7/10) Τρόποι ελάττωσης αρνητικών επιδράσεων όταν δεν εφαρμόζεται Συνοδευτικό κείμενο: δίπλα ή μέσα στην εικόνα και όχι από κάτω προκειμένου να ικανοποιείται η βασική αρχή της γειτνίασης Αποφυγή σύνθετων γραφικών Λακωνικό και περιεκτικό Σχετικά λιτή εμφάνιση χωρίς επιπρόσθετες επιβαρύνσεις (π.χ. έντονοι χρωματισμοί)

Αρχή της Τροπικότητας (8/10) Αρχή της Τροπικότητας (8/10) Τρόποι ελάττωσης αρνητικών επιδράσεων όταν δεν εφαρμόζεται Η δυνατότητα διαδραστικότητας Ο παράγοντας χρόνος (όσον αφορά την εξέλιξη της παρουσίασης) να είναι διαχειρίσιμος από τον χρήστη και να του δίνεται η δυνατότητα να σταματάει την παρουσίαση για να εστιάζει σε σημεία που επιθυμεί για όσο εκείνος κρίνει απαραίτητο

Αρχή της Τροπικότητας (9/10) Αρχή της Τροπικότητας (9/10) Τρόποι ελάττωσης αρνητικών επιδράσεων όταν δεν εφαρμόζεται Η δυνατότητα διαδραστικότητας Η πλοήγηση βοηθάει το μαθητή να μετακινείται μπρος - πίσω στην παρουσίαση άρα μπορεί να επιστρέψει σε προηγούμενα στάδια Η δυνατότητες zoom in – out για μεγέθυνση των αντικειμένων που ενδιαφέρουν το χρήστη

Αρχή της Τροπικότητας (10/10) Αρχή της Τροπικότητας (10/10) Τρόποι ελάττωσης αρνητικών επιδράσεων όταν δεν εφαρμόζεται Η δυνατότητα διαδραστικότητας Η πρόβλεψη είναι μία διαδικασία κατά την οποία δίνεται η δυνατότητα στο μαθητή να προβλέπει αλλά και να τροφοδοτείται τελικά με τις σωστές απαντήσεις προκειμένου να υιοθετεί ή να απορρίπτει την αρχική του υπόθεση. Συνεπώς, ο μαθητής διατηρεί έναν ενεργό ρόλο στη διαδικασία της μάθησης.

Περιεχόμενα Αρχή της Γειτνίασης Αρχή της Τροπικότητας Αρχή του Πλεονασμού Αρχή της Συνεκτικότητας Αρχή της Προσωποποίησης

Αρχή του Πλεονασμού (1/4) Αρχή του Πλεονασμού (1/4) Επεξήγηση γραφικών μόνο κείμενο ή αφήγηση Όχι και τα δύο μαζί

Αρχή του Πλεονασμού (2/4) Αρχή του Πλεονασμού (2/4) Όταν τα γραφικά περιέχουν περιορισμένη πληροφορία στην οθόνη, όταν οι λέξεις της αφήγησης είναι τεχνικοί όροι ή όταν το ακροατήριο αντιμετωπίζει μαθησιακές δυσκολίες Εξετάζεται η περίπτωση χρήσης γραπτού κειμένου

Αρχή του Πλεονασμού (3/4) Αρχή του Πλεονασμού (3/4) Χρησιμοποιούμε γραπτό κείμενο στην οθόνη χωρίς αφήγηση Για να παρουσιάσουμε πληροφορίες που εμφανίζονται με την πάροδο του χρόνου όπως π.χ. κατευθύνσεις για την ολοκλήρωση μιας πρακτικής άσκησης

Αρχή του Πλεονασμού (4/4) Αρχή του Πλεονασμού (4/4) Όταν το προφορικό κείμενο παρουσιάζεται μόνο του χωρίς γραφικά Μπορούμε να υποβοηθήσουμε τον εκπαιδευόμενο τροφοδοτώντας τον ταυτόχρονα με γραπτό κείμενο

Περιεχόμενα Αρχή της Γειτνίασης Αρχή της Τροπικότητας Αρχή του Πλεονασμού Αρχή της Συνεκτικότητας Αρχή της Προσωποποίησης

Αρχή της Συνεκτικότητας (1/10) Αρχή της Συνεκτικότητας (1/10) Η προσθήκη «ενδιαφέροντος» υλικού μπορεί να βλάψει τη μάθηση

Αρχή της Συνεκτικότητας (2/10) Αρχή της Συνεκτικότητας (2/10) Αποφυγή εξωγενών ήχων Ήχοι περιβάλλοντος Μουσική υπόκρουση Η χωρητικότητα της μνήμης επεξεργασίας είναι πολύ περιορισμένη Η μουσική υπόκρουση μπορεί να υπερφορτώσει και να διασπάσει το γνωστικό σύστημα Όταν οι μαθητές δίνουν προσοχή στους ήχους και τη μουσική είναι λιγότερο ικανοί να δώσουν προσοχή στην αφήγηση Π.χ. περιγραφή βημάτων

Αρχή της Συνεκτικότητας (3/10) Αρχή της Συνεκτικότητας (3/10)

Αρχή της Συνεκτικότητας (4/10) Αρχή της Συνεκτικότητας (4/10) Αποφυγή εξωγενών γραφικών και εικόνων Η προσθήκη μη σχετικών εικόνων μπορεί να εμποδίσει τη διεργασία κατασκευής νοημάτων Περιορισμένη γνωστική ικανότητα για την επεξεργασία της εισερχόμενης πληροφορίας

Αρχή της συνεκτικότητας (5/10) Αρχή της συνεκτικότητας (5/10) Επιπτώσεις Απόσπαση προσοχής (distraction) Η περιορισμένη προσοχή του μαθητή οδηγείται σε άσχετα αντικείμενα και όχι προς το σχετικό υλικό που είναι και το επιθυμητό Το αποτέλεσμα είναι να μειώνεται η ποιότητα της λειτουργίας της επιλογής (selecting)

Αρχή της συνεκτικότητας (6/10) Αρχή της συνεκτικότητας (6/10) Επιπτώσεις Αποδιοργάνωση (disruption) Αποτρέπει το μαθητή από τη δημιουργία κατάλληλων συνδέσμων μεταξύ των τμημάτων του σχετικού υλικού, αφού τα τμήματα του άσχετου υλικού παρουσιάζονται μπροστά του και είναι δύσκολο να αγνοηθούν. Το αποτέλεσμα είναι να μειώνεται η ποιότητα των λειτουργιών οργάνωσης (organizing) και ενοποίησης (integrating)

Αρχή της συνεκτικότητας (7/10) Αρχή της συνεκτικότητας (7/10) Επιπτώσεις Παραπλάνηση (seduction) Ενεργοποιοιούνται ακατάλληλα τμήματα της προηγούμενης γνώσης με σκοπό να οργανωθεί η πληροφορία που μεταφέρουν και έτσι η λειτουργία ενοποίησης (integrating) υποφέρει

Αρχή της συνεκτικότητας (8/10) Αρχή της συνεκτικότητας (8/10)

Αρχή της συνεκτικότητας (9/10) Αρχή της συνεκτικότητας (9/10) Αποφυγή εξωγενών λέξεων Επιπλέον λέξεις για να προκαλέσουν το ενδιαφέρον Επιπλέον λέξεις για να διευρύνουν τις λέξεις κλειδιά Επιπλέον λέξεις για προσθήκη τεχνικών λεπτομερειών που σχετίζονται με τις λέξεις κλειδιά

Αρχή της συνεκτικότητας (10/10)

Περιεχόμενα Αρχή της Γειτνίασης Αρχή της Τροπικότητας Αρχή του Πλεονασμού Αρχή της Συνεκτικότητας Αρχή της Προσωποποίησης

Αρχή της Προσωποποίησης (1/8) Αρχή της Προσωποποίησης (1/8) Χρησιμοποιείται στυλ διαλόγου Οι άνθρωποι θέλουν περισσότερο να κατανοήσουν το υλικό όταν θεωρούν ότι συζητούν με έναν συνεργάτη παρά όταν λαμβάνουν απλά πληροφορίες (Beck, McKeown, Sandora, Kucan, & Worthy, 1996)

Αρχή της Προσωποποίησης (2/8) Αρχή της Προσωποποίησης (2/8)

Αρχή της Προσωποποίησης (3/8) Αρχή της Προσωποποίησης (3/8) Παιδαγωγικοί πράκτορες (Pedagogical agents) «Καλοί» παιδαγωγικοί πράκτορες Η ανθρώπινη μορφή δεν είναι απαραίτητο στοιχείο Οι μαθητές ανταπεξέρχονται το ίδιο ικανοποιητικά και σε οθόνες με πράκτορες τύπου κινουμένων σχεδίων Οι μαθητές μαθαίνουν το ίδιο καλά είτε η μορφή του πράκτορα φαίνεται στην οθόνη είτε όχι, υπό την προϋπόθεση όμως να ακούν τη φωνή του

Αρχή της Προσωποποίησης (4/8) Αρχή της Προσωποποίησης (4/8) Οι οδηγίες του πράκτορα να δίνονται με αφήγηση παρά με γραπτό κείμενο στην οθόνη Η προφορά του πρέπει να είναι ανθρώπινη και όχι προσομοιωμένη φωνή μηχανής Αρχή της φωνής (voice principle) οι άνθρωποι μαθαίνουν καλύτερα από την πρώτη

Αρχή της Πρωσοποποίησης (5/8) Αρχή της Πρωσοποποίησης (5/8) Ύφος Οι μαθητές δεν επηρεάζονται μόνο από τις υποδείξεις του πράκτορα αλλά και από τον τρόπο που αυτός τις εκφράζει Διαλογικό (conversational) και όχι τυπικό και επίσημο (formal) στυλ Αίσθημα του διαλόγου μεταξύ του μαθήματος και του εκπαιδευόμενου και στη συνέχεια να ενεργοποίηση της κοινωνικής αντίδρασης του μαθητή

Αρχή της Προσωποποίησης (6/8) Αρχή της Προσωποποίησης (6/8) Ύφος Φιλικό Όχι ξύλινη γλώσσα και απρόσωπες εκφράσεις (παθητική φωνή) Δεύτερο πρόσωπο ενεργητικής φωνής Σχόλια για να εξηγεί στο μαθητή ποια είναι η δουλειά του σε σχέση με το θέμα που παρουσιάζεται

Αρχή της Προσωποποίησης (7/8) Αρχή της Προσωποποίησης (7/8) Ύφος Χρήση ευγενικών λέξεων Αρχή της ευγένειας (politeness theory): ένας εναλλακτικός τρόπος βοήθειας που προσφέρει στον εκπαιδευόμενο μια σχετική ελευθερία κινήσεων και του επιτρέπει να συνεργαστεί με τον πράκτορα Eυαισθησία των ανθρώπων απέναντι στον ευγενικό τόνο των δηλώσεων με feedback περιεχόμενο

Αρχή της Προσωποποίησης (8/8) Αρχή της Προσωποποίησης (8/8) Γειά σου! Είμαι ο κύριος Coulomb και μαζί θα μάθουμε να λύνουμε ασκήσεις με ηλεκτρικά φορτία.