Ήταν ηχητικά ισχυροί οι θεοί στο αρχαίο δράμα ; Η ΑΚΟΥΣΤΙΚΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ ΣΚΗΝΙΚΗΣ ΑΝΩΔΟΜΗΣ ΤΟΥ ΑΡΧΑΙΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΘΕΑΤΡΟΥ Παρουσίαση ΕΛΙΝΑ 3ο : Ακουστική 2006, Ηράκλειο Κρήτης Ήταν ηχητικά ισχυροί οι θεοί στο αρχαίο δράμα ; Νίκος Κ. Μπάρκας δρ. πολιτικός μηχανικός, duap ακουστικής Le Mans Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών ΔΠΘ nbarkas@arch.duth.gr

ΤΟ ΑΘΗΝΑΪΚΟ ΔΙΟΝΥΣΙΑΚΟ ΘΕΑΤΡΟ (1) ένα παλίμψηστο διαδοχικών οικοδομικών φάσεων κάτοψη από την αποτύπωση του W. Dorpheld

ΤΟ ΑΘΗΝΑΪΚΟ ΔΙΟΝΥΣΙΑΚΟ ΘΕΑΤΡΟ (2) ένα παλίμψηστο διαδοχικών οικοδομικών φάσεων ο πρωτογενής θεατρικός χώρος, η ορχήστρα αλώνι και το πρανές (μέχρι περίπου το 460 π.χ.) Η ανάδυση του Δαρείου (Πέρσες) Η πτώση των Ωκεανίδων, η καταβαράθρωση του Προμηθέα (Προμηθέας Δεσμώτης) Σκίτσο αναπαράστασης από H.D. Blume : Εισαγωγή στο Αρχαίο Θέατρο

ΤΟ ΑΘΗΝΑΪΚΟ ΔΙΟΝΥΣΙΑΚΟ ΘΕΑΤΡΟ (3) η συρρίκνωση της ορχήστρας – αλώνι ΤΟ ΑΘΗΝΑΪΚΟ ΔΙΟΝΥΣΙΑΚΟ ΘΕΑΤΡΟ (3) η συρρίκνωση της ορχήστρας – αλώνι Χ. Αθανασόπουλος : Προβλήματα στις Εξελίξεις του Συγχρόνου Θεάτρου

ΤΟ ΑΘΗΝΑΪΚΟ ΔΙΟΝΥΣΙΑΚΟ ΘΕΑΤΡΟ (4) η συρρίκνωση της ορχήστρας – αλώνι ΤΟ ΑΘΗΝΑΪΚΟ ΔΙΟΝΥΣΙΑΚΟ ΘΕΑΤΡΟ (4) η συρρίκνωση της ορχήστρας – αλώνι η εφαρμογή της σκηνογραφίας (μετά το 460 π.χ.) η μεγάλη καινοτομία που εισήγαγε ο Σοφοκλής αλλά εντοπίζεται για πρώτη φορά με την εμφάνιση του Φρουρού στην Ορέστεια θεωρία J.T. Allen

ΤΟ ΑΘΗΝΑΪΚΟ ΔΙΟΝΥΣΙΑΚΟ ΘΕΑΤΡΟ (5) ένα ξύλινο, λυόμενο σκηνικό πλαίσιο, με «θεολογείο» στη στέγη (μέχρι περίπου το 425 π.χ.) η εμφάνιση του Φρουρού, αλλά και της Αθηνάς (Αίας) το άρμα της Μήδειας, το άρμα της Λύσσας (Ηρακλής Μαινόμενος) η εμφάνιση της Γυναίκας (Αχαρνής), η απόδραση του Βδελυκλέωνα (Σφήκες), η άνοδος του Τρυγαίου (Ειρήνη) η δίδυμη θεοφάνεια της Άρτεμης και της Αφροδίτης (Ιππόλυτος) σκίτσο από H.D. Blume : Εισαγωγή στο Αρχαίο Θέατρο

ΤΟ ΑΘΗΝΑΪΚΟ ΔΙΟΝΥΣΙΑΚΟ ΘΕΑΤΡΟ (6) ένα ξύλινο, λυόμενο σκηνικό πλαίσιο, με «θεολογείο» στη στέγη (μέχρι περίπου το 425 π.χ.) μετά το 425 π.χ. η οικοδόμηση της σκηνοθήκης, το θεμέλιο Τ, η σκηνική υποδομή θεωρία W. Dorpheld

ΤΟ ΑΘΗΝΑΪΚΟ ΔΙΟΝΥΣΙΑΚΟ ΘΕΑΤΡΟ (7) το ξύλινο, λυόμενο σκηνικό πλαίσιο, με πρόπυλο & παρασκήνια (μετά το 425 π.χ.) οι λεπτομερείς περιγραφές της πρόσοψης (Ίων, Ηλέκτρα Σ) οι τυπικές θεοφάνειες στη λύση του δράματος (Ιφιγένεια Τ, Ελένη, Ηλέκτρα Ε, Φιλοκτήτης, Ιφιγένεια Α) N. Χουρμουζιάδης : Όροι και Μετασχηματισμοί στην Αρχαία Ελληνική Τραγωδία

ΤΟ ΑΘΗΝΑΪΚΟ ΔΙΟΝΥΣΙΑΚΟ ΘΕΑΤΡΟ (8) ξύλινη, διώροφη σκηνή με ανωδομή (τέλη 5ου αιώνα) μεταφορά της δράσης στο επισκήνιο (Φοίνισσαι, Εκκλησιάζουσαι) 4 επίπεδα στάσης (Ορέστης, Ρήσος) θεωρία R. Flickinger

Η υπολογιστική διερεύνηση της ακουστικής λειτουργίας του αρχαίου θεάτρου, με τη μέθοδο των ειδώλων – πηγών θεωρία Fr. Canac υπαίθριοι χώροι ανοικτής κάτοψης άμεσος ήχος και χρήσιμες ηχοανακλάσεις 1ης τάξης (ορχήστρα / σκηνή) 2ης τάξης (ορχήστρα & σκηνή)

Το μοντέλο προσομοίωσης του θεάτρου των Φιλίππων παράμετροι & υπολογισμοί 2 επίπεδα στάσης του ηθοποιού 5 θέσεις θεατών 3 άξονες απόκλισης / 5 κερκίδες 3 διατάξεις λειτουργίας

ΤΟ ΜΟΝΤΕΛΟ ΤΩΝ ΦΙΛΙΠΠΩΝ (1) χωρίς σκηνογραφία, θέση στο βάθος της ορχήστρας άμεσος ήχος + ηχοανακλάσεις από την ορχήστρα υποχώρηση της πηγής αποκλίσεις κεντρικά (+/-2,5dB), πλάγια (+/-3,5dB) βελτίωση στο κάτω διάζωμα (+2dB) πάνω κεντρικά (+1dB) μικρές γωνίες ακρόασης πάνω πλάγια (-2,5dB)

ΤΟ ΜΟΝΤΕΛΟ ΤΩΝ ΦΙΛΙΠΠΩΝ (2) σκηνικό πλαίσιο, θέση στο προσκήνιο ΤΟ ΜΟΝΤΕΛΟ ΤΩΝ ΦΙΛΙΠΠΩΝ (2) σκηνικό πλαίσιο, θέση στο προσκήνιο άμεσος ήχος + ηχοανακλάσεις από την ορχήστρα & το σκηνικό βάθος αποκλίσεις κεντρικά (+/-2dB), πλάγια (+/-4,5dB) βελτίωση στο κάτω διάζωμα & πάνω κεντρικά (+2,5 ως 3dB) σχετική ενίσχυση πάνω πλάγια (+1,5dB) τελικά οι άνω ακραίες κερκίδες καταργούνται

ΤΟ ΜΟΝΤΕΛΟ ΤΩΝ ΦΙΛΙΠΠΩΝ (3) σκηνικό πλαίσιο, θέση στο θεολογείο ΤΟ ΜΟΝΤΕΛΟ ΤΩΝ ΦΙΛΙΠΠΩΝ (3) σκηνικό πλαίσιο, θέση στο θεολογείο άμεσος ήχος + ηχοανακλάσεις από την ορχήστρα αποκλίσεις κεντρικά (+/-3dB), πλάγια (+/-3,5dB) μικρές απώλειες σχετικά με τη στάση στην ορχήστρα (-1 ως -1,5dB) μεγάλες απώλειες σχετικά με τη στάση στο προσκήνιο ( -3 ως -5dB) μικρές γωνίες ακρόασης στο άνω διάζωμα

ΤΟ ΜΟΝΤΕΛΟ ΤΩΝ ΦΙΛΙΠΠΩΝ (4) διώροφη σκηνή, θέση στο επισκήνιο ΤΟ ΜΟΝΤΕΛΟ ΤΩΝ ΦΙΛΙΠΠΩΝ (4) διώροφη σκηνή, θέση στο επισκήνιο άμεσος ήχος + ηχοανακλάσεις από την ορχήστρα και το σκηνικό πλαίσιο αποκλίσεις κεντρικά (+/-2,5dB), πλάγια (+/-4,5dB) βελτίωση σχετικά με τη στάση στην ορχήστρα (+1,5 ως +3dB) μεγάλη βελτίωση σχετικά με τη στάση στο θεολογείο ( +3 ως +5dB) επιδείνωση των αποκλίσεων σχετικά με τη στάση στο προσκήνιο ( -1 ως +2dB) μικρές γωνίες ακρόασης στο άνω διάζωμα

ΔΙΑΠΙΣΤΩΣΕΙΣ Ήταν ηχητικά ισχυροί οι θεοί στο αρχαίο δράμα ; μεγάλες σκηνικές δεσμεύσεις για τη συγκέντρωση της δράσης στο προσκήνιο για στάση στην ανωδομή : προβληματικές γωνίες ακρόασης στο άνω διάζωμα για ηχοανακλάσεις από ορχήστρα & σκηνικό πλαίσιο ενίσχυση των αποκλίσεων, αποσχηματισμός της ομογένειας του κοίλου πτώση των εντάσεων από το θεολογείο (-3,5dB) πτώση των εντάσεων από το επισκήνιο (-1dB) οι θεοί ήταν ηχητικά ασθενείς σε σχέση με τους θνητούς στο προσκήνιο, ως αποτέλεσμα μιας ευρύτερης φιλοσοφικής αντίληψης και ενός τυπικού θεατρικού χειρισμού για τη λύση του δράματος στο θεολογείο δεν εμφανίζονται μόνο θεοί - οι θεοί δεν εμφανιζόταν αποκλειστικά στο θεολογείο για εμφανίσεις στην ανωδομή : εξασφάλιση της καταληπτότητας μέσω της έντασης των υπολοίπων συλλειτουργούντων στοιχείων του θεατρικού κώδικα

Η ΑΚΟΥΣΤΙΚΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ ΣΚΗΝΙΚΗΣ ΑΝΩΔΟΜΗΣ ΤΟΥ ΑΡΧΑΙΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΘΕΑΤΡΟΥ Νίκος Κ. Μπάρκας δρ. πολιτικός μηχανικός, duap ακουστικής Le Mans Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών ΔΠΘ nbarkas@arch.duth.gr