Εµπλοκή εφήβων µε το διαδίκτυο & υπεύθυνη χρήση του διαδικτύου Γιώργος Τσουβέλας Ψυχολόγος, ΜSc, MPH, cPhD Υπότροφος του Κοινωφ. Ιδρύµατος Αλέξανδρος Σ. Ωνάσης Οµάδα Παρέµβασης ΟΜΠΡΕΛΑ

Ομπρέλα: Διεπιστημονική Εταιρεία Ψυχολογικής Παρέμβασης (www. obrela Ομπρέλα: Διεπιστημονική Εταιρεία Ψυχολογικής Παρέμβασης (www.obrela.gr) Ευρωπαϊκό πρόγραμμα eNACSO  προαγωγή ασφαλών πρακτικών για το διαδίκτυο Θερμές ευχαριστίες στην οργανωτική επιτροπή και δη στην για την πρόκληση και την φιλοξενία στην Κύπρο.

http://www.enacso.eu

Περιεχόμενα 1 Θετικές και αρνητικές όψεις του διαδικτύου 2 Διαδικτυακός εθισμός – Υπερβολική εμπλοκή 3 Ασφαλής πλοήγηση 4 Κίνδυνοι & Προτάσεις

+ & - Διαδικτύου Προβολή θετικών & αρνητικών όψεων του διαδικτύου μέσα από το βίντεο «Προστατεύω εμένα και τα παιδιά μου στο διαδίκτυο», της Greek Cyber Crime Unit. http://www.youtube.com/watch?v=AV8TGKTt4MM

Τι είναι διαδικτυακός εθισμός;

Ενώ ξεχνούν ή παραμελούν άλλες σημαντικές δραστηριότητες. Eίναι η υπερβολική χρήση του Διαδικτύου που παρεμβαίνει στην προσωπική ζωή. Αν και ο όρος «εθισμός» στο Διαδίκτυο παραμένει αμφιλεγόμενος από την επιστημονική κοινότητα Έχουν αναφερθεί αρκετές περιπτώσεις παιδιών και εφήβων που δαπανούν υπερβολικά πολλές ώρες μπροστά στην οθόνη του υπολογιστή σε: Ενώ ξεχνούν ή παραμελούν άλλες σημαντικές δραστηριότητες. Ηλεκτρονικά διαδικτυακά παιχνίδια Μιλώντας σε chat rooms Σελίδες κοινωνικής δικτύωσης

Δεν μπορεί να μειώσει ή να σταματήσει τον ΗΥ-internet παρά προσπάθειες www.themegallery.com Δεν μπορεί να μειώσει ή να σταματήσει τον ΗΥ-internet παρά προσπάθειες Παραμονή όλο και περισσότερο χρόνο  ↑ευχαρίστηση/διασκέδαση. Καταφεύγει στο ΗΥ-internet όποτε δεν αισθάνεται καλά Υπερβολική χρήση του ΗΥ-internet (πολύ χρόνο). Μένει στο internet για περισσότερο απ’ όσο υπολόγιζε Παραμελεί φίλους, οικογένεια, σχολείο, δραστηριότητες, αθλήματα για τον ΗΥ-internet Αισθάνεται νευριασμένος ή θυμωμένος κάθε φορά που προσπαθεί να μειώσει τον ΗΥ- internet. Προσπαθεί να κρύψει τι κάνει στο internet από φίλους και οικογένεια Θα πρέπει κάποιος να συγκεντρώνει τα περισσότερα από τα παραπάνω για κάποιο διάστημα

Έφηβοι :στάσεις  διαδικτυακώς εθισμένο χρήστη Έφηβοι :στάσεις  διαδικτυακώς εθισμένο χρήστη Παραγοντική δομή Κοινωνική απόσυρση (=«Κλείνεται» κοινωνικά από φίλους και οικογένεια) – Έκπτωση της λειτουργικότητας (=Πτώση απόδοσης στο σχολείο-αθλήματα, Μείωση ωρών και ποιότητας ύπνου) (ΣΥΜΦΩΝΩ) Αντοχή (=αναζήτηση όλο και περισσότερης χρήσης διαδικτύου/HY) (ΣΥΜΦΩΝΩ) Χρήσεις ρουτίνας (π.χ. =έλεγχος e-mail) (ΔΙΑΦΩΝΩ) Χαρακτηριολογικά στοιχεία (Ούτε Συμφωνώ ούτε Διαφωνώ) «είναι ο τύπος του ανθρώπου που λέει ψέματα» «νιώθει ένοχος για το χρόνο που ξοδεύει στο διαδίκτυο». Τσουβέλας & Παρασκευοπούλου 2011

Γιατί «κολλάμε» στο διαδίκτυο;

Γιατί «κολλάμε» στο διαδίκτυο; Προσβασιμότητα Εγκατάσταση Διαδικτυακού Εθισμού (Young 1998) Αντιλαμβανόμενος Έλεγχος Διέγερση

Κίνητρα εμπλοκής (Cantelmi and Talli, 2007) διαδίκτυο ως φυγή διαδίκτυο ως καταφυγή σε δράση

Συνήθεις άμυνες

Άρνηση «Δεν έχω πρόβλημα με τη χρήση του διαδικτύου». «Δεν κολλάω στο διαδίκτυο, μπορώ να βγω - βγαίνω όποτε το θέλω». «Δεν βλάπτω καθέναν χρησιμοποιώντας το Διαδίκτυο».

Υποτίμηση «Σίγουρα χρησιμοποιώ πολύ το διαδίκτυο, αλλά σιγά το θέμα». «Μα καλά δεν είναι παρά ένα μηχάνημα!» «Έχω χαμηλούς βαθμούς επειδή τα μαθήματα είναι βαρετά κι όχι εξαιτίας του διαδικτύου!»

Δικαιολόγηση «Είχα μια δύσκολη μέρα και το διαδίκτυο με βοηθά να χαλαρώνω». «Ο μπαμπάς χρησιμοποιεί το διαδίκτυο, γιατί εγώ να μην μπορώ;» «Η ζωή μου είναι τόσο έντονη, με τόσες αναταράξει, γι' αυτό χρειάζομαι αυτόν τον κόσμο υπολογιστών για να διασκεδάζω».

Εκλογίκευση «Αξίζω μια ανταμοιβή για όσα έχω κάνει σήμερα. Θα πάω και θα αράξω στο διαδίκτυο για κάποιες ώρες». «Το να κολλάω στο διαδίκτυο δεν είναι τόσο κακό όσο το να πίνω ή να παίρνω ναρκωτικά!» «Συνήθως χάνω μερικές ώρες του ύπνου με το να ασχολούμαι με το διαδίκτυο. Άλλωστε οι ώρες ύπνου δεν είναι χαμένος χρόνος!»

Τύποι εφήβων με Υπερβολική Εμπλοκή (μελέτη www. eunetadb Τύποι εφήβων με Υπερβολική Εμπλοκή (μελέτη www.eunetadb.eu Tsitsika, Tzavela, Mavromati & EU NET ADB Consortium, 2012)

«Παγιδευμένος» http://www.eunetadb.eu/en/results/publications/6-eu-net-adb-short-version

«Ζογκλέρ» http://www.eunetadb.eu/en/results/publications/6-eu-net-adb-short-version

«Ολοκλήρωση κύκλου» http://www.eunetadb.eu/en/results/publications/6-eu-net-adb-short-version

«Βαριέται τα πάντα» http://www.eunetadb.eu/en/results/publications/6-eu-net-adb-short-version

Σε ποιόν από αυτούς αναγνωρίζεις τον εαυτό σου; http://www.eunetadb.eu/en/results/publications/6-eu-net-adb-short-version

TIPS Διαδικτυακός εθισμός Διαδίκτυο & ηλεκτρονικός υπολογιστής  απεριόριστες πηγές διασκέδασης, επικοινωνίας και χαράς. Σημαντικό να ενημερωνόμαστε και να γνωρίζουμε για την ύπαρξη του «εθισμού», ώστε: Να βάλουμε τα απαραίτητα ΟΡΙΑ και να απολαμβάνουμε τα θετικά της τεχνολογίας χωρίς αρνητικές συνέπειες. Να αναζητήσουμε βοήθεια, εάν χρειαστεί. Να ενημερώσουμε τους φίλους μας εάν ΔΕΝ βάζουν όρια ή χρειάζονται βοήθεια. Να μην παραμελούμε τις δραστηριότητές μας, τον ύπνο μας, τους φίλους μας και την οικογένειά μας προς χάρη του Διαδικτύου. (http://www.saferinternet.gr/index.php?objId=Category264&childobjId=Category280&parentobjId=Page187)

TIPS Διαδικτυακός εθισμός Ας έχουμε υπόψη μας ότι: Εάν το πρόβλημα αναγνωριστεί σε αρχικό στάδιο, είναι πολύ πιο εύκολο να αντιμετωπισθεί. Όταν παίζουμε ηλεκτρονικά παιχνίδια μετά την επιστροφή μας από το σχολείο, η απόδοσή μας στις άλλες δραστηριότητες (διάβασμα, αθλητισμός κλπ) είναι σαφώς περιορισμένη. (http://www.saferinternet.gr/index.php?objId=Category264&childobjId=Category280&parentobjId=Page187)

Διαδικτυακός εκφοβισμός Προβολή βίντεο για το Διαδικτυακό Εκφοβισμό από την Saferinternet.gr http://www.youtube.com/watch?v=BCjj1oXQ0KY

Διαδικτυακός εκφοβισμός- τραμπουκισμός = Όταν παιδί ή έφηβος δέχεται απειλές, παρενοχλείται, ταπεινώνεται ή γίνεται στόχος από κάποιο άλλο παιδί ή έφηβο, συνήθως με επαναλαμβανόμενο τρόπο, μέσω της χρήσης των νέων τεχνολογιών, του Διαδικτύου ή των κινητών τηλεφώνων. υπηρεσίες άμεσης ανταλλαγής μηνυμάτων. e-mail chat-rooms ιστότοποι Κοινωνικής Δικτύωσης ιστοσελίδες με ηλεκτρονικά παιχνίδια

TIPS Διαδικτυακός εκφοβισμός Δε δίνουμε ποτέ τους κωδικούς μας σε κανέναν, ούτε στους καλύτερους φίλους μας. Ας μη στέλνουμε μηνύματα όταν είμαστε θυμωμένοι. Είναι δύσκολο να πάρουμε πίσω αυτά που έχουμε πει πάνω στο θυμό μας. Όταν κάτι δεν φαίνεται σωστό σε έναν ιστοχώρο ή μια συνομιλία, τότε κατά πάσα πιθανότητα δεν είναι. Γι’ αυτό, εάν αισθανθούμε άσχημα, ας βγούμε αμέσως από αυτό τον ιστοχώρο ή ας διακόψουμε αμέσως τη συνομιλία. Ας συνειδητοποιήσουμε ότι η διαδικτυακή επικοινωνία δεν είναι πάντα ιδιωτική, καθώς οι άλλοι μπορούν να αντιγράψουν, να εκτυπώσουν και να μοιραστούν με άλλους τα λεγόμενά μας ή τις φωτογραφίες μας. http://www.saferinternet.gr/index.php?objId=Category281&childobjId=Category285&parentobjId=Page187

TIPS Διαδικτυακός εκφοβισμός Τι μπορούμε να κάνουμε αν κάποιος στέλνει σε εμάς ή σε κάποιον άλλο εκφοβιστικά μηνύματα; Μπορούμε να βοηθήσουμε όλοι να σταματήσει ο διαδικτυακός εκφοβισμός! Ας μιλήσουμε!

Κωδικοί -25 "χειρότεροι" κωδικοί πρόσβασης (SplashData) 1. password 2. 123456 3.12345678 4. qwerty 5. abc123 6. monkey 7. 1234567 8. letmein 9. trustno1 10. dragon 11. baseball 12. 111111 13. iloveyou 14. master 15. sunshine 16. ashley 17. bailey 18. passw0rd 19. shadow 20. 123123 21. 654321 22. superman 23. qazwsx 24. michael 25. football

(πάνω από 8 χαρακτήρες/κεφαλαία-μικρά/ειδικοί χαρακτήρες) Παράδειγμα: Αποτελεσματικής μεταγραφής ενός password με ειδικούς χαρακτήρες: (πάνω από 8 χαρακτήρες/κεφαλαία-μικρά/ειδικοί χαρακτήρες) Giorgos1983 G!0rg0$!@&3

Report!

Report!

Διαδικτυακή αποπλάνηση = Όταν ένας ενήλικας προσεγγίζει ένα παιδί ή έφηβο μέσω του Διαδικτύου, με σκοπό τη σεξουαλική εκμετάλλευση. «Grooming» αναφέρεται στη συμπεριφορά εκείνη του διαδικτυακού χρήστη που έχει σκοπό να εμπνεύσει εμπιστοσύνη στο παιδί, ώστε να πραγματοποιήσει μαζί του μια μυστική συνάντηση. Grooming  διεξάγεται μέσω: Διαδικτύου σελίδες κοινωνικής δiκτύωσης δωμάτια συνομιλιών παιχνιδιών Κινητών τηλεφώνων, ή άλλων τεχνολογιών. http://www.saferinternet.gr/index.php?objId=Category286&childobjId=Category290&parentobjId=Page187

TIPS Διαδικτυακή αποπλάνηση Θυμόμαστε: είναι εύκολο στο Διαδίκτυο να πει κάποιος ψέματα για το ποιος πραγματικά είναι. Ακόμα και αν έχουμε συχνή επικοινωνία με κάποιον και αισθανόμαστε ότι τον γνωρίζουμε καλά, θυμόμαστε ότι δεν μπορούμε να ξέρουμε ποτέ, εάν κάποιος λέει την αλήθεια στο Διαδίκτυο. Ακόμα και αν κάποιος μας δείξει τη φωτογραφία του, αυτή η φωτογραφία μπορεί να είναι ψεύτικη. Kάμερα: Το να δούμε έναν άνθρωπο σε βίντεο δεν σημαίνει ότι είναι και ο ίδιος! http://www.saferinternet.gr/index.php?objId=Category286&childobjId=Category290&parentobjId=Page187

TIPS Διαδικτυακή αποπλάνηση Ας είμαστε προσεκτικοί ποιους αποδεχόμαστε να γίνουν «φίλοι» και με ποιούς μιλάμε στο Διαδίκτυο. Yπάρχουν ενήλικοι με κακές προθέσεις που χρησιμοποιούν το Διαδίκτυο προκειμένου να πλησιάσουν τα παιδιά. είμαστε περισσότερο ασφαλείς όταν μιλάμε στο Διαδίκτυο με ανθρώπους που γνωρίζουμε και στον πραγματικό κόσμο. Χρησιμοποιούμε τις ρυθμίσεις απορρήτου στους ιστοχώρους που επισκεπτόμαστε. Προσαρμόζουμε τις ρυθμίσεις, έτσι ώστε να μη βλέπουν όλοι το προφίλ μας ή τις φωτογραφίες μας! http://www.saferinternet.gr/index.php?objId=Category286&childobjId=Category290&parentobjId=Page187

TIPS Διαδικτυακή αποπλάνηση Δεν κανονίζουμε συναντήσεις με ανθρώπους που στην ουσία δεν γνωρίζουμε, ακόμα και αν έχουμε γίνει «φίλοι» στο ίντερνετ. Κάποιος που δεν έχουμε δει ποτέ στον πραγματικό κόσμο παραμένει να είναι ένας ξένος! Χρησιμοποιούμε την κάμερα του υπολογιστή μόνο με τους ανθρώπους που γνωρίζουμε, και πάντα την αποσυνδέουμε όταν δεν τη χρησιμοποιούμε. Έχουμε πάντα στο μυαλό μας όταν πλοηγούμαστε στο Διαδίκτυο και όταν συνομιλούμε, ότι υπάρχουν ενήλικες που έρχονται σε επαφή με τα παιδιά και τους εφήβους, επειδή έχουν κακές προθέσεις. http://www.saferinternet.gr/index.php?objId=Category286&childobjId=Category290&parentobjId=Page187

Προσωπικά δεδομένα =Kάθε πληροφορία που μας χαρακτηρίζει, όπως για παράδειγμα το όνομά μας, η διεύθυνσή μας, το τηλέφωνό μας , τα ενδιαφέροντά μας, οι επιδόσεις στο σχολείο, οι φωτογραφίες, οι απόψεις μας, κ.α. Μερικές φορές τα προσωπικά μας δεδομένα αφορούν ιδιαίτερα ευαίσθητα στοιχεία της ιδιωτικής μας ζωής, όπως στο θρήσκευμά μας, στις πολιτικές μας πεποιθήσεις, στην κατάσταση της υγείας μας, ή στην πολύ ιδιωτική μας ζωή. http://www.saferinternet.gr/index.php?objId=Category295&parentobjId=Page187

TIPS Προσωπικά δεδομένα Δε δημοσιεύουμε προσωπικά στοιχεία στο Διαδίκτυο, όπως όνομα, τηλέφωνο, διεύθυνση, σε ποιο σχολείο πηγαίνουμε, ή πληροφορίες για την οικογένειά μας. Όταν μπαίνουμε σε ιστοχώρους που ζητούν προσωπικά στοιχεία, συμβουλευόμαστε πάντα κάποιον ενήλικα και διαβάζουμε τους «όρους χρήσης» του κάθε ιστοχώρου. Δε δίνουμε ποτέ τους κωδικούς μας σε κανέναν, ούτε στους καλύτερούς μας φίλους. Επιλέγουμε «δυνατούς» κωδικούς, αποτελούμενους από 8 τουλάχιστον χαρακτήρες. http://www.saferinternet.gr/index.php?objId=Category295&childobjId=Category298&parentobjId=Page187

TIPS Προσωπικά δεδομένα Θυμόμαστε ότι δεν είμαστε ποτέ αόρατοι στο Διαδίκτυο. Όλοι οι χρήστες του Διαδικτύου αφήνουν «ηλεκτρονικά αποτυπώματα». Δημιουργούμε ασφαλή προφίλ στις σελίδες κοινωνικής δικτύωσης. Ρυθμίζουμε το προφίλ μας, ώστε να μην είναι ορατό σε αγνώστους, και προσέχουμε να μη δεχόμαστε για διαδικτυακούς φίλους άτομα που δε γνωρίζουμε στον πραγματικό κόσμο. Θυμόμαστε ότι οτιδήποτε ανεβάζουμε στο Διαδίκτυο μπορεί να μείνει εκεί για πάντα! Αισθανόμαστε άνετα αν τις πληροφορίες ή φωτογραφίες που ανεβάζουμε στο Διαδίκτυο τις δει ο δάσκαλός μας, ο μελλοντικός μας φίλος, ο μελλοντικός μας εργοδότης; Εάν η απάντηση είναι «όχι», τότε δε θα πρέπει να τις ανεβάζουμε. http://www.saferinternet.gr/index.php?objId=Category295&childobjId=Category298&parentobjId=Page187

Test αξιολόγησης και πληροφόρησης για υποκλοπή ταυτότητας Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα http://www.dpa.gr/pls/portal/docs/PAGE/APDPX/SELF_ASSESSMENT_TEST/INDEX.HTML

Test Αρχής Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα για τους Μικρούς Πολίτες http://www.dpa.gr/portal/page?_pageid=33,96295,33_96308:33_96321&_dad=portal&_schema=PORTAL

Ιστότοπος: Ασφάλεια στο Διαδίκτυο Ιδιωτικότητα μια … νέα αρχή http://users.sch.gr/internet-safety/privacy/

Το ήξερες ότι το Facebook έχει ένα ειδικό link για θέματα απορρήτου αναφορικά με την ομάδα των εφήβων; www.facebook.com/safety/groups/teens/

Προστασία Ιδιωτικής Σφαίρας στο Facebook Ενημερωτικό Φυλλάδιο Προστασίας της Ιδιωτικής Σφαίρας από την Saferinternet.gr http://www.saferinternet.gr/index.php?action=download&objId=File472

Sexting =Aποστολή σεξουαλικών μηνυμάτων ή φωτογραφιών μέσω κινητών τηλεφώνων (sms,mms), μέσω υπηρεσιών άμεσης ανταλλαγής μηνυμάτων (chat), ή μέσω των ιστοσελίδων κοινωνικής δικτύωσης. «Sexting»  σοβαρές νομικές συνέπειες, καθώς είναι παράνομη η διαδικασία της παραγωγής και της διανομής σεξουαλικών φωτογραφιών που αφορούν ανηλίκους. Κάποια παιδιά έχουν κατηγορηθεί για αυτή τους την πράξη, ενώ δεν το ήξεραν. Περιπτώσεις που κάποια παιδιά έχουν καταδικαστεί με την κατηγορία της διανομής παιδικής πορνογραφίας. Χρήσιμο άρθρο: Τσουβέλας & Γιωτάκος (2012). Sexting: φαινομενολογία, πρόληψη και προτάσεις για δομικές πολυεπίπεδες παρεμβάσεις σε επίπεδο σχολικής κοινότητας. http://blogs.sch.gr/wp-content/blogs.dir/1/files/group-documents/20/1342357806-Sexting_InternetSafetySCH.pdf

TIPS Sexting Ας θυμόμαστε ότι από τη στιγμή που στέλνουμε μια φωτογραφία μας σε άλλον αποστολέα, μέσω Διαδικτύου ή μέσω κινητού τηλεφώνου, ακόμα και αν διατηρούμε μαζί του ερωτική σχέση, χάνουμε τον έλεγχο της φωτογραφίας αυτής για πάντα. Η φωτογραφία αυτή μπορεί να βγει σε αντίτυπα και να διανεμηθεί σε άπειρους άλλους ανθρώπους πάρα πολύ γρήγορα, ενώ δεν μπορούμε να επανακτήσουμε τον έλεγχό της. Όταν μια φωτογραφία φεύγει από τη δική μας κατοχή, μπορεί να παραμείνει στο Διαδίκτυο για πάντα. Οι φωτογραφίες αυτές μπορούν να μας «κυνηγούν» σε 10, 20, ή και 30 χρόνια από τώρα.

5050 ΧΡΗΣΙΜΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ «Αν ΝΙΩΣΩ άβολα σε μια συνομιλία μπορώ απλά με ένα κλικ να φύγω» «ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΖΩ τους άλλους όπως θα ήθελα να με αντιμετωπίζουν» «ΔΕΝ ΑΠΟΚΑΛΥΠΤΩ ποτέ προσωπικές μου πληροφορίες στο διαδίκτυο (όνομα, τηλέφωνο, διεύθυνση, σχολείο)» «ΠΟΤΕ ΔΕ ΣΥΝΑΝΤΩ στο φυσικό κόσμο άτομα που γνωρίζω μόνο μέσα από το διαδίκτυο»

«ΔΕ ΔΕΧΟΜΑΙ δώρα ηλεκτρονικά από άτομα που δε γνωρίζω» 5151 «ΕΝΗΜΕΡΩΝΩ το γονέα μου στην περίπτωση που διαβάσω κάτι που με ενοχλεί» «ΔΕΝ ΚΑΤΗΓΟΡΩ ούτε ΠΡΟΣΒΑΛΛΩ κάποιον στο διαδίκτυο θεωρώντας ότι αστειεύομαι» «Όταν κάποιος μου ζητά να ΚΡΑΤΗΣΩ τη φιλία μας μυστική κάτι δεν πάει καλά.» «ΔΕ ΔΕΧΟΜΑΙ δώρα ηλεκτρονικά από άτομα που δε γνωρίζω»

«ΠΡΕΠΕΙ ΠΑΝΤΑ ΝΑ ΕΙΜΑΣΤΕ ΕΠΙΦΥΛΑΚΤΙΚΟΙ ΜΕ ΤΟΥΣ ΕΙΚΟΝΙΚΟΥΣ ΜΑΣ ΦΙΛΟΥΣ!» 5252 «ΔΕΝ ΑΝΕΒΑΖΩ στο προφίλ μου φωτογραφίες όπου φαίνεται καθαρά η τοποθεσία στην οποία βρίσκομαι (σπίτι, σχολείο κ.λπ.)» «Πριν εγγραφώ σε μια ιστοσελίδα κοινωνικής δικτύωσης ΒΕΒΑΙΩΝΟΜΑΙ ότι κατανοώ πλήρως τους όρους χρήσης που αναγράφονται στο κάτω μέρος» «ΠΡΕΠΕΙ ΠΑΝΤΑ ΝΑ ΕΙΜΑΣΤΕ ΕΠΙΦΥΛΑΚΤΙΚΟΙ ΜΕ ΤΟΥΣ ΕΙΚΟΝΙΚΟΥΣ ΜΑΣ ΦΙΛΟΥΣ!»

Χρήσιμες διευθύνσεις: 5353 Χρήσιμες διευθύνσεις: Ελληνικός Κόμβος Ασφαλούς Διαδικτύου http://www.saferinternet.gr Ελληνική Aνοιχτή Γραμμή για το παράνομο περιεχόμενο στο Διαδίκτυο (report) http://www.safeline.gr/report Cyberethics (report) http://www.cyberethics.info/cyethics1/index.php?option=co m_content&view=article&id=685&Itemid=127&lang=el Ασφάλεια στο Διαδίκτυο: Ενημερωτικός κόμβος Πανελληνίου Σχολικού Δικτύου http://internet-safety.sch.gr Ομπρέλα: Διεπιστημονική Εταιρεία Ψυχολογικής Παρέμβασης www.obrela.gr Ελληνική Εταιρεία Διαταραχής Εθισμού από το Διαδίκτυο http://www.hasiad.gr/

Χρήσιμο υλικό Ασφάλεια στο διαδίκτο - Τομέας Εφήβων - Πανελλήνιο Σχολικό Δίκτυο http://internet- safety.sch.gr/index.php/component/k2/item/180 Δικαιώματα ανηλίκων - Συνήγορος του Παιδιού http://www.0-18.gr/gia-paidia/ta-dikaiomata-soy Βιβλίο: Τσίτσικα και συν. (2012).Διαδίκτυο και εφηβεία, Αθήνα: Ιατρικές Εκδόσεις Π. Χ. Πασχαλίδης. Τηλεφωνικές γραμμές Στην Ελλάδα: ΓΡΑΜΜΗ ΒΟΗΘΕΙΑΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΖΩ (Μ.Ε.Υ.) 800 11 800 15 Στην Κύπρο: www.cyberethics.info 70000116

tsouvelasgiorgos@gmail.com info@obrela.gr www.obrela.gr Σας ευχαριστώ tsouvelasgiorgos@gmail.com info@obrela.gr www.obrela.gr