Λαϊκή Παράδοση στον Πόντο Τραγούδι – Χορός – Θέατρο Λαϊκή Παράδοση στον Πόντο Τραγούδι – Χορός – Θέατρο

Η ανάπτυξη του ποντιακού τραγουδιού μπορεί να τοποθετηθεί σε τρεις μεγάλες χρονικές περιόδους: Τη βυζαντινή περίοδο από τον 10ο αιώνα με τη δράση των Ακριτών του Πόντου μέχρι την Παράδοση της Τραπεζούντας στους Τούρκους το 1461. Τα τραγούδια αυτά αποτελούν τα έπη του ακριτικού κύκλου. Τη μεταβυζαντινή περίοδο, από τον 15ο ως τον 19ο αιώνα, με τα τραγούδια των θρήνων που εκφράζουν από τη μια πλευρά τον πόνο της εθνικής συμφοράς με την άλωση της Πόλης και από την άλλη την κρυφή ελπίδα για την αναγέννηση και αποκατάσταση του έθνους. Τη σύγχρονη περίοδο. Σ' αυτήν δημιουργούνται όλα τα νεότερα τραγούδια της κοινωνικής ζωής - εορταστικά, ερωτικά, γαμήλια, νανουρίσματα - που αποτελούν την πλουσιότατη συνέχιση ποντιακών παραδόσεων.

ΤΡΑΓΟΥΔΙ Το ολοκληρωμένο ποντιακό τραγούδι έχει ηρωικό, θρησκευτικό αλλά και ερωτικό χαρακτήρα. Τα τραγούδια των Ελλήνων του Πόντου, στηρίζονται περισσότερο στα ολοκληρωμένα τραγούδια που είναι μικρότερος αριθμός τους σε σχέση με τα δίστιχα. Βασικό ρόλο στην διασκέδαση παίζουν α δίστιχα τραγούδια τα οποία χωρίζονται σε δύο ημιστίχια . Τις περισσότερες φορές ο ένας στίχος δεν έχει καμία σχέση με τον άλλον, συνήθεια του Πόντου επηρεασμένη από τους μουσουλμάνους, αλλά υπάρχει ομοιοκαταληξία. Υπάρχουν περιπτώσεις αξιόλογων δίστιχων τραγουδιών όπου ο ένας στίχος έχει άμεση σχέση με τον άλλον. Η γλώσσα που χρησιμοποιείται στα ποντιακά τραγούδια είναι ελληνικότατη και πλούσια σε εκφραστικότητα και ο ρόλος τους είναι να κρατούν σε συνεχή ένταση την διασκέδαση. Ο χορόν τη χαράς Θα φορώ τα γιορτινά μ’ και θα πάω σην χαράν Θα χορεύω τραγουδώ, τον χορόν ντο αγαπώ άνθεν κεσ’ πα θα μεθώ Ση χωρί μουν την χαράν, ολ’ σκωθέστεν ξάν’ απάν’ Να χορεύουμ’ Σερανίτσαν, άμον ανεμοκαλίτσαν παρλαεύ’ η Ελενίτσα Ση χαράς το θύμισμαν, ΄νέσπαλoν το κοίμισμαν Να λελεύω γειτονίαν, τη χαράς ανθοφορίαν τα κορτσόπα πιτσιμπλία Ση χαράς το κοτσαγκέλ’, τσιριχτά τρώμ’ με το μέλ’ Τογραέψτεν, ρε παιδία, ση χορού την ευλοΐαν σο φουρνίν ψήν’νε φαΐα Εμπροστά χορεύ’νε τάς θ’ αναμέν’μας κι ο ποπάς Σύρτεν’ ρύζεα και δωρίστεν την χαράν όλ’ ευλοΐστεν το σκοινίν τη στράτας λύστε

Τα ποντιακά τραγούδια Τα ποντιακά τραγούδια ως μάρτυρες, αγέρωχοι στο πέρασμα των αιώνων, εξιστορούν τη ζωή, τη λεβεντιά, τη χαρά και τη λύπη, την ελπίδα και τα πάθη των Ποντίων. Καθημερινοί σύντροφοι ομορφαίνουν τις ωραίες στιγμές, αναπτερώνουν την ψυχή σε δύσκολες στιγμές. Έτσι, γίνονται τέλειοι εκφραστές της ζωής! Ο ρόλος των ποντιακών τραγουδιών είναι σημαντικός. Μεταφέρουν από γενιά σε γενιά την ιστορία των προγόνων, την δυστυχία που υπέστησαν οι Έλληνες στη γη του Πόντου, την υψηλή ιδέα της ελευθερίας και την αισιοδοξία ότι :'' η Ρωμανία κι αν πέρασεν, ανθεί και φέρει κι άλλο'' που σημαίνει το έθνος και αν σκλαβώθηκε θα αναστηθεί και πάλι.

Τα Μουσικά Όργανα των Ελλήνων του Πόντου Τα Μουσικά Όργανα των Ελλήνων του Πόντου

ΖΟΥΡΝΑΣ Χρησιμοποιείται σε όλο τον Πόντο. Συνήθως σε ανοιχτούς χώρους λόγω της μεγάλης ηχητικής έντασης. Το βασικό όργανο στον Δυτικό Πόντο.

ΦΛΟΓΕΡΑ ΣΙΛΙΑΎΛΙ (χειλίαυλος) ή ΓΑΒAΛ, το χρησιμοποιούν σε κλειστούς χώρους ελλείψει άλλων οργάνων.

Γκάιντα ΤΟΥΛΟΎΜ ή ΑΓΓΕΙΟ, χρησιμοποιήθηκε περισσότερο στον Ανατολικό Πόντο.

Νταούλι ΤΑΟΥΛ, όργανο συνοδείας του Ζουρνά και του Αγγείου (σπανίως της λύρας).

ΛΥΡΑ Το βασικό μουσικό όργανο του Πόντου, περισσότερο διαδεδομένο στον Ανατολικό Πόντο και λιγότερο στον Δυτικό.

ΧΟΡΟΣ Οι ποντιακοί χοροί εκτελούνται με συνοδεία μουσικής και διακρίνονται σε δύο βασικές γεωγραφικές κατηγορίες. Στον δυτικό- ανατολικό Πόντο και στον πεδινό-ορεινό Πόντο. Είναι επηρεασμένοι από βυζαντινά, λαϊκά, νοτιορωσικά και τούρκικα στοιχεία. Μετά τη μικρασιατική καταστροφή και την ανταλλαγή πληθυσμών του 1923, η αίσθηση της προσφυγικής αλληλεγγύης μεταξύ των Ποντίων της Ελλάδας οδήγησε στη συγκρότηση μιας συλλογικής και κοινής πολιτισμικής ταυτότητας, με κοινά χαρακτηριστικά, και ενός κοινού χορευτικού ρεπερτορίου. Στους ποντιακούς χορούς διαφαίνεται το πάθος, η αγάπη, η χαρά, η συγκίνηση.

Οι Πόντιοι χορεύουν πάντα κυκλικά και με τα χέρια ενωμένα Οι Πόντιοι χορεύουν πάντα κυκλικά και με τα χέρια ενωμένα. Οι περισσότεροι χοροί έχουν φορά προς τα δεξιά πλην ελάχιστων εξαιρέσεων. Αρχικά, οι ποντιακοί χοροί χορεύονται σε κλειστό κύκλο. Είναι οι πλέον δημοκρατικοί χοροί, εφόσον δεν υπάρχει ένας κορυφαίος χορευτής, είναι όλοι ίσοι μεταξύ ίσων!

Αργότερα, ο κύκλος ανοίγει…

ΤΟ ΘΕΑΤΡΟ

Το θέατρο του δρόμου : ΟΙ Μωμόγεροι Το θέατρο του δρόμου : ΟΙ Μωμόγεροι Οι μωμόγεροι των Ελλήνων του Πόντου ήταν αρχικά δρώμενα, εθιμικές παραστάσεις αγροτών, που εκτελούνταν κατά τη διάρκεια του δωδεκάμερου (Χριστούγεννα, Πρωτοχρονιά, Θεοφάνεια) με ευχετηριακό χαρακτήρα, ρίζες αρχαϊκές και βυζαντινά κατάλοιπα που εξελίσσονται σε λαϊκό παραδοσιακό θέατρο το οποίο "παντρεύεται" με τον χορό, παρουσιάζοντας ένα ιδιαίτερο εθνογραφικό και δραματολογικό ενδιαφέρον. Αποτελούν τον προπομπό του ερασιτεχνικού θεάτρου των ποντίων

Το θέατρο του δρόμου : ΟΙ Μωμόγεροι Το θέατρο του δρόμου : ΟΙ Μωμόγεροι Οι Μωμόγεροι, φορώντας τομάρια ζώων (λύκων, τράγων κ.α.) ή ντυμένοι με στολές ανθρώπων οπλισμένων με σπαθιά, έχουν τη μορφή γεροντικών προσώπων. Καθ’ όλη τη διάρκεια του δωδεκαημέρου των εορτών, οι μωμόγεροι, γυρίζουν σε παρέες στους δρόμους των χωριών και τραγουδούν τα κάλαντα ή άλλους ευχετικούς στίχους, προσδοκώντας τύχη για τη νέα χρονιά. Στα χρόνια της οθωμανικής αυτοκρατορίας, οι μωμόγεροι έλεγαν όλα όσα δεν μπορούσαν να εκφράσουν οι Έλληνες δημοσίως, προσφέροντας εκτόνωση πατριωτική και θρησκευτική.

Το θέατρο του δρόμου : ΟΙ Μωμόγεροι Το θέατρο του δρόμου : ΟΙ Μωμόγεροι Όταν δύο παρέες συναντηθούν, κάνουν ψευτοπόλεμο μεταξύ τους, ώσπου η μία ομάδα να νικήσει και η άλλη να δηλώσει υποταγή. Κεντρικό πρόσωπο είναι ο Μώμος, θεός του γέλιου και της σάτιρας στην αρχαία Ελλάδα, ο οποίος παρότρυνε τους 12 ακόλουθούς του, τους Μωμόγερους, να βρουν αφορμή για να σατιρίσουν και να προκαλέσουν το γέλιο στους συγκεντρωμένους. Στο δρώμενο συμμετέχουν μεταξύ άλλων η νύφη, την οποία απαγάγει κατά το έθιμο άνδρας του χωριού, ο διάβολος που υποκινεί κάθε μορφής ταραχή, ο γιατρός που διαπιστώνει την κατάσταση στην οποία βρίσκεται η νύφη και ο δικαστής που επιβάλλει τις ποινές στον απαγωγέα.

Το θέατρο του δρόμου : ΟΙ Μωμόγεροι Το θέατρο του δρόμου : ΟΙ Μωμόγεροι

Το Ποντιακό θέατρο στον Πόντο Το Ποντιακό Θέατρο εντοπίζεται σε δύο χώρους: Ο πρώτος είναι ο μικρασιατικός Πόντος (Τραπεζούντα, Kερασούντα), όπου εκεί γεννήθηκε στις αρχές του 18ου αιώνα. Εκεί έχουμε το πρώτο τυπωμένο ποντιακό θεατρικό έργο, το «Eιμαρμένης παίγνια» του Kερασούντιου Iωάννου Bαλαβάνη, το 1860. Παραμένει ακόμη άγνωστο το Ποντιακό Θέατρο του 16ου και 17ου αιώνα που οι Πόντιοι δημιούργησαν στην τουρκική γλώσσα, μαζί με άλλες εθνότητες, υποχρεωμένοι από τις κοινωνικές και πολιτικές συνθήκες. Tο Ποντιακό Θέατρο που γεννήθηκε στον χώρο αυτό, προσπάθησε μέσα από τις ρωγμές που άφηνε το τιμαριωτικό σύστημα στα τέλη της οθωμανικής αυτοκρατορίας, το τανζιμάτ, και αργότερα το τουρκικό κράτος, να δώσει τα πειστήρια της εθνογνωσίας, της φυλετικής καθαρότητας, της εθνικής επιβίωσης: «Eλληνες εσμέν, απόγονοι ενδόξων προγόνων», γράφει ο Iωάννης Bαλαβάνης στο «Eιμαρμένης παίγνια».

Ποντιακός θίασος

Ποντιακός θίασος

Το Ποντιακό θέατρο στη Ρωσία 2. O δεύτερος χώρος είναι η ρωσική επικράτεια πρώτα, στα χρόνια τσαρικής αυτοκρατορίας και μέχρι το 1917, και στη συνέχεια από την Οκτωβριανή Επανάσταση μέχρι και τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης, οπότε έχουμε την «περίοδο του ποντιακού σοβιετικού θεάτρου» (1917- 1985). Οι θεμελιακές αρχές της ιδεολογικής σύνταξης του Ποντιακού Θεάτρου στην τσαρική Ρωσία είναι: Η μυθολογία του απώτερου ιστορικού παρελθόντος και της αδιάλειπτης συνέχειας του ελληνισμού, ο αρχαίος ελληνικός πολιτισμός, ο ρωμαίικος πολιτισμός της Mικρασίας - γέφυρα προς τις χώρες της τσαρικής αυτοκρατορίας. Kι ακόμη σημαντικό ρόλο θα παίξουν τα νεοελληνικά θεατρικά και καλλιτεχνικά κινήματα που αναπτύχθηκαν από το 1830 και μετά, η μυθολογία της ανατολικής σκέψης και βέβαια η Oρθοδοξία.

Mέλη του θεατρικού τμήματος της ελληνικής κοινότητας στο Kομπουλέτι της Γεωργίας, το 1937, ένα χρόνο πριν αρχίσουν οι σταλινικές εκκαθαρίσεις. Στο πλαίσιο των διώξεων των εθνικών μειονοτήτων, οι σοβιετικές αρχές έκλεισαν το 1938 τα σχολεία, τις εφημερίδες, τους εκδοτικούς οίκους και τα θέατρα των Eλλήνων.

Οι ηθοποιοί του Κρατικού Ελληνικού Θεάτρου Μαριούπολης (1936)

Το Ποντιακό θέατρο μετά το 1922 Το Ποντιακό Θέατρο παραστάθηκε με θεατρικά έργα που γράφηκαν μετά το 1922, κυρίως στην Ελλάδα, όλων των ειδών και μορφών: δράμα, κωμωδία, τραγωδία, κωμειδύλιο, επιθεώρηση, μεταφράσεις αρχαίων τραγωδιών και κωμωδιών, μεταφράσεις και διασκευές ξένων έργων, κυρίως ρωσικών. Είναι κυρίως έργα ηθών και εθίμων, προξενείας, παντρειάς, σύρσιμο (κλέψιμο) της κόρης, ξενιτιάς, αγάπης, έρωτα αλλά και ιστορικά, πατριωτικά και ταυτότητας, οικογενειακής ζωής, "στήμνωμα", δηλαδή η θέση της γυναίκας στην οικογένεια και στην κοινωνία, το πρόβλημα της κατανομής των εξουσιών στην οικογένεια και στην κοινωνία Οι ηθογραφικές κωμωδίες και τα δράματα υπερτερούν σε μεγάλο ποσοστό. Χαρακτηριστικό όλων σχεδόν των έργων είναι ότι εκφράζουν την ιδεολογία της Ποντιακής Ιδέας, του Ποντιακού Πατριωτισμού, της Ποντιακής Ταυτότητας... Ελάχιστα αφορούν στην ζωή των Ποντίων στην ελλαδική πραγματικότητα μετά το 1922. Των περισσοτέρων η ιστορία διαδραματίζεται σε αστικές περιοχές, σε πόλεις του Πόντου, κυρίως Τραπεζούντα, Kερασούντα, Aμισό, Kοτύωρα και ελάχιστα σε αγροτικές περιοχές. H μορφή τους απαιτεί την ιταλική σκηνή, της τέταρτης ανοιχτής πλευράς. Είναι κυρίως τρίπρακτα, πολυπρόσωπα, αλλά υπάρχουν και πολύπρακτα, μέχρι και έξι πράξεις. Κάθε πράξη αποτελείται από πολλές σκηνές και εικόνες, όσες και οι είσοδοι των προσώπων.

Η παρουσίαση αυτή έγινε από τις μαθήτριες: Χαραλαμπίδη Εβίτα Σπυροπούλου Ζέτα Νεοφύτου Ελπίδα της Β΄Τάξης του 2ου ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΓΛΥΚΩΝ ΝΕΡΩΝ στα πλαίσια του προγράμματος : « Οι Έλληνες του Πόντου » υπό την επίβλεψη της καθηγήτριας Πληροφορικής Μιράντας Παυλίδου και με την ευγενική συμπαράσταση των κυρίων: Ζουρνατζίδη Νίκου Σαχανίδη Κυριάκου Τους ευχαριστούμε θερμά…