Το πείραμα δημοκρατικής διακυβέρνησης στις ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης και οι προεκτάσεις του. Πισκοπάνη Άννα Μαρία Δικηγόρος. Υπ. Διδάκτωρ στο Συνταγματικό Δίκαιο. Πανεπιστήμιο Αθηνών.
Περίληψη Στην πιο δημοφιλή ιστοσελίδα κοινωνικής δικτύωσης, στο Facebook, έχει δημιουργηθεί μια ειδική ιστοσελίδα, όπου οι χρήστες ενημερώνονται και προσθέτουν σχόλια με στόχο την κριτική και τη διαβούλευση σε οποιεσδήποτε τροποποιήσεις στις πολιτικές ιδιωτικότητας του ιστότοπου. Η εταιρεία δηλώνει ότι πρόκειται για μια δημοκρατική διαδικασία, στηριγμένη στο μοντέλο του Δημαρχιακού Συμβουλίου. Από κοινωνιολογική σκοπιά μπορεί να θεωρηθεί ότι απορρέει από την κουλτούρα των πρώτων κοινοτήτων χρηστών που προέτασσαν τις αξίες της ελευθερίας και της συνεργασίας, του μοιράσματος των πληροφοριών και της αυτοδιαχείρισης των κοινών. Από νομική σκοπιά αποτελεί μια εναλλακτική πρόταση για την πραγμάτωση επικοινωνιακών αξιών αντί της κρατικής ρύθμισης, της συρρύθμισης και της αυτορρύθμισης. Ενώ ταυτόχρονα προκαλεί σκέψεις αναφορικά με τον τρόπο που η ρυθμιστική πολιτική για τη διακυβέρνηση του διαδικτύου μπορεί να λαμβάνει υπόψη τα δικαιώματα και συμφέροντα του χρήστη αλλά και πώς μπορεί ο χρήστης να συνδιαμορφώνει τις πολιτικές στις σύγχρονες επικοινωνιακές πλατφόρμες που συμμετέχει. Από το Δεκέμβριο του 2012 η δυνατότητα ψηφοφορίας επί των προτεινόμενων αλλαγών αφαιρέθηκε από τους χρήστες και η συμμετοχή τους περιορίζεται πλέον στο σχολιασμό. Ο απολογισμός του εγχειρήματος διακυβέρνησης φωτίζει την επίκαιρη συζήτηση για τη σχέση διαδικτύου και δημοκρατίας.
Εισαγωγικά Η απόπειρα δημοκρατικής διακυβέρνησης της ιστοσελίδας του Facebook. Θέσπιση επικοινωνιακών αρχών. Δημιουργία ιστοσελίδα διαβούλευσης και ψηφοφορίας για τις πολιτικές της ιστοσελίδας. Μια απάντηση σε διαρκώς αυξανόμενες διαμαρτυρίες χρηστών και Αρχών Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων και ακτιβιστών στις τροποποιήσεις των πολιτικών προστασίας της ιδιωτικότητας και χρήσης του ιστότοπου.
Κείμενο Αρχών: Μια μορφή «Καταστατικού Χάρτη». 1. Αναγνωρίζονται τα εξής δικαιώματα. η ελευθερία των χρηστών να μοιράζονται περιεχόμενο, να συνδέονται και να έχουν πρόσβαση σε περιεχόμενο, ο έλεγχος επί των πληροφοριών που προσθέτουν, η ισότητα μεταξύ των χρηστών, η ισότιμη πρόσβαση στις υπηρεσίες του Facebook ανεξάρτητα από την όποια συμβολή τους στην ιστοσελίδα και η ελευθερία των χρηστών να διαμορφώνουν τη φήμη τους μέσω της προβολής της ταυτότητας και της δημιουργίας επαφών και η κοινωνική αξία της συμμετοχής τους στο Facebook 2. Διαφάνεια και συμμετοχική διακυβέρνηση.
Συμμετοχική προσέγγιση διακυβέρνησης του Διαδικτύου Βασικές αρχές. Δημόσιες διαδικασίες διαφάνειας της διαχείρισης ιστοσελίδων από τις εταιρείες. Η δημόσια συμμετοχή των χρηστών στη δημιουργία πολιτικών. Πρόβλεψη χρήσεων, εφαρμογών και δομής δικτύου που να συμβάλλουν στην συμμετοχή του πολίτη, στην ενδυνάμωσή του και την ισοδυναμία του με τις εταιρείες.
10 η Αρχή : Η συμμετοχική διακυβέρνηση. Σύμφωνα με αυτή: το Facebook θα πρέπει να καθιστά δημόσια διαθέσιμες πληροφορίες για το σκοπό, το σχέδια, τις πολιτικές και τις διαδικασίες του. Το Facebook θα έχει μια Δημοκρατική διαδικασία ενημέρωσης και σχολιασμού αντίστοιχη με ενός Δημαρχιακού Συμβουλίου και ένα σύστημα ψηφοφορίας για να ενθαρρύνει την κριτική και το διάλογο σε τροποποιήσεις αυτών των Αρχών ή των Δικαιωμάτων και Υποχρεώσεων.
Τα εγγενή προβλήματα του εγχειρήματος Στη Δήλωση Δικαιωμάτων και Υποχρεώσεων (αρχ τροποπ. Ιούνιος 2012) που πραγματώνει τις Αρχές ούτε δεσμεύεται για διαφάνεια ούτε λαμβάνει επαρκή μέτρα για να προωθήσει την ενδυνάμωση και ισοδυναμία μεταξύ μεταξύ των χρηστών και της εταιρείας. Ειδικότερα: Ενώ προβλέπονται σειρά από υποχρεώσεις στους χρήστες, στους δημιουργούς εφαρμογών και στους διαφημιστές όσους δηλαδή συνδιαμορφώνουν την πλατφόρμα επικοινωνίας. Αλλά η ίδια η εταιρεία δεν δεσμεύεται επαρκώς απεναντί τους να σεβαστεί τις κοινά διαμορφούμενες αρχές και διατηρεί το δικαίωμα να τις μεταβάλλει ανά πάσα στιγμή. Στενά περιθώρια συμμετοχής και συνδιαμόρφωσης πολιτικών. Σύμφωνα με τη Δήλωση ς Δικαιωμάτων και Υποχρεώσεων ( τελ. Τροποπ. Ιούνιος 2012) -Ενημέρωση για επικείμενες αλλαγές μόνο όσων από τους χρήστες έχουν δηλώσει ενδιαφέρον για συμμετοχή στη διαδικασία. -Σύντομο χρονικό διάστημα διαβούλευσης (3 ή 7 ημέρες). -Μόνο αν συγκεντρωθούν σχόλια επί μιας πρότασης τροποποίησης γίνεται ψηφοφορία. -Για να έχει δεσμευτικό χαρακτήρα η ψήφος των χρηστών θα πρέπει να ψηφίσει. Το 30 % των ενεργών χρηστών. Με έ1 δισ. εκ. ενεργών χρηστών απαιτούνται 300 εκ. χρήστες.
Τρία χρόνια μετά. Η αφαίρεση του δικαιώματος ψήφου. Η εταιρεία έκρινε ότι η διαδικασία ψηφοφορίας είναι προβληματική. Ενώ όπως υποστήριξε καθώς απαιτούνται σχόλια για να γίνει η ψηφοφορία, διαπιστώνεται η επανάληψή τους. Όπως χαρακτηριστικά σημείωσε Elliot Schrage, Vice President, Communications, Public Policy and Marketing η ποσότητα υπερτερεί της ποιότητας. Πρόταση: Αντικατάσταση της ψηφοφορίας με νέους «καινοτόμους και αποτελεσματικούς τρόπους» ενθάρρυνσης κι ενδυνάμωσης χρήστη. (Aπευθείας επικοινωνίας με τον Chief Privacy Officer for Policy, Facebook Live, αποστολή μαζικών ). Δεκέμβριος 2012: H τελευταία Ψηφοφορία για το Δικαίωμα Ψήφου. Παρά την αποστολή μαζικού σε 1 δισ. χρήστες. 668,872 χρήστες ψήφισαν. Η μεγάλη πλειοψηφία 589,141 επέλεξε να διατηρηθούν οι προϋπάρχουσες ρυθμίσεις. Καθώς λιγότερο από το 1% των ενεργών χρηστών ψήφισε, η ψήφος αυτή δεν είχε δεσμευτικό χαρακτήρα.
Το νέο κείμενο “Με εξαίρεση τις περιπτώσεις όπου οι αλλαγές πραγματοποιούνται για νομικούς/διαχειριστικούς λόγους ή για να διορθωθεί μια ανακριβής δήλωση, θα σας ειδοποιούμε επτά (7) ημέρες νωρίτερα (για παράδειγμα, θα δημοσιεύουμε την αλλαγή στη Σελίδα διακυβέρνησης του ιστοτόπου Facebook). Θα σας δίνουμε επίσης τη δυνατότητα να υποβάλετε σχόλια για τις αλλαγές που αφορούν την παρούσα Δήλωση. Για να ενημερώστε σχετικά με οποιεσδήποτε αλλαγές στην παρούσα Δήλωση, επισκεφθείτε τη Σελίδα διακυβέρνησης του ιστοτόπου Facebook και πατήστε "Μου αρέσει!". Σε περίπτωση αλλαγών σε πολιτικές που αναφέρονται ή ενσωματώνονται στην παρούσα Δήλωση, θα παρέχουμε σχετική ειδοποίηση μέσω της Σελίδας διακυβέρνησης του ιστοτόπου. Κάθε χρήση του Facebook κατόπιν των σχετικών αλλαγών στους όρους συνιστά εκ μέρους σας αποδοχή των τροποποιημένων όρων”.
Απολογισμός του εγχειρήματος. Παραμερισμός του χρήστη από τη διακυβέρνηση με πρόσχημα την αδιαφορία του ή έλλειψη επαρκούς ενημέρωσης και αίσθηση αποκλεισμού από μια συζήτηση ειδικών; Αποσιώπηση της συλλογικής έκφρασης διαμαρτυριών; Αποτυχία αυτορρυθμιστικού μοντέλου; Νέοι τρόποι συμμετοχής: Ενδυνάμωση χρήστη μέσω ψηφιακών διαδραστικών δυνατοτήτων ή εγκαθίδρυση μιας σχέσης εταιρείας- καταναλωτή υπηρεσιών;
Αντί επιλόγου Το πείραμα συμμετοχικής διακυβέρνησης του διαδικτύο αναμοχλεύει τη συζήτηση για την πρόσληψη του διαδικτύου, τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις όσων διαδρούν σε αυτό, του βέλτιστου τρόπου ρύθμισης και διακυβέρνησής του αλλά και της σύνθετης σχέσης του με τη δημοκρατία.
Ευχαριστώ πολύ για το χρόνο και την προσοχή σας