GIARDIA LAMBLIA G. INTESTINALIS, G. DUODENALIS Αυτό το εντερικό παράσιτο ζει προσκολλημένο στην επιφάνεια του βλεννογόνου του ανώτερου λεπτού εντέρου. Όταν υπάρχει σε μεγάλους αριθμούς, μπορεί να οδηγήσει σε δυσαπορρόφηση του λίπους και χρόνια διάρροια. Βαρύτερα προσβάλλονται τα μικρά βρέφη. Η λοίμωξη είναι συνήθως υδατογενής.

Ο τροφοζωίτης έχει απιοειδές σχήμα, με δύο πυρήνες, μυζητήρα στην κοιλιακή του επιφάνεια και τέσσερα ζεύγη μαστιγίων . Οι τροφοζωίτες ανιχνεύονται σε δωδεκαδακτυλικό υγρό, αλλά στην εξέταση κοπράνων ανευρίσκονται συνήθως οι κύστεις, οι μολυσματικές μορφές του παρασίτου. Η κύστη είναι ωοειδής, διαστάσεων 10 x 8 μm και περιέχει ως και τέσσερις πυρήνες, καθώς και τα υπολείμματα της σκελετικής δομής του τροφοζωίτη.

Η κύστη της G. lamblia Η κύστη της G. lamblia μπορεί να συγχυθεί με τις κύστεις άλλων, μη παθογόνων εντερικών πρωτοζώων, όπως του Chilomastix mesnili, της Enteromonas hominis και της Retortamonas intestinalis, οι οποίες όμως συνήθως είναι μικρότερες σε μέγεθος και δεν έχουν το κανονικό ωοειδές της σχήμα και τη χαρακτηριστική εσωτερική της μορφολογία. Τα μη παθογόνα αυτά πρωτόζωα μπορεί να παρατηρηθούν ως τροφοζωίτες, στη μικροσκοπική εξέταση διαρροϊκών κοπράνων. Το συχνότερα απαντώμενο μαστιγοφόρο εντερικό πρωτόζωο είναι η Trichomonas hominis, που αναγνωρίζεται από τη χαρακτηριστική κυματοειδή της μεμβράνη, και η οποία δεν έχει κυστική μορφή.

ΤΡΙΧΟΜΟΝΑΔΑ ΤΟΥ ΚΟΛΠΟΥ Η T. vaginalis είναι μαστιγοφόρο πρωτόζωο, που διαθέτει τέσσερα πρόσθια μαστίγια και ένα πλάγιο μαστίγιο, προσκολλημένο στην επιφάνεια του παρασίτου, που σχηματίζει μια κυματοειδή μεμβράνη. Δεν υπάρχει κυστική μορφή. Το παράσιτο μεταδίδεται με τη σεξουαλική επαφή. Όπως υποδηλώνει το όνομά της, η T. vaginalis είναι κυρίως παράσιτο του κόλπου, αν και στους συντρόφους μολυσμένων γυναικών μπορεί να προκαλέσει ουρηθρίτιδα. Ο οργανισμός αυτός προκαλεί ήπια κολπίτιδα με έκκριμα, που συνήθως ανταποκρίνεται στη θεραπεία με μετρονιδαζόλη ή τινιδαζόλη. Η T. vaginalis ανιχνεύεται εύκολα στα νωπά παρασκευάσματα κολπικού υγρού, λόγω της χαρακτηριστικής τρομώδους κινητικότητάς της. Επίσης καλλιεργείται σε κατάλληλα θρεπτικά υλικά.

https://www.123rf.com/photo_

ΤΡΥΠΑΝΟΣΩΜΑΤΑ  Σε αντίθεση με τα μαστιγοφόρα που περιγράφηκαν, τα τρυπανοσώματα έχουν πολύπλοκο κύκλο ζωής, που περιλαμβάνει τουλάχιστον ένα έντομο- φορέα. Προκαλούν στον άνθρωπο την Αφρικανική τρυπανοσωμίαση (νόσο του ύπνου) και την Αμερικανική τρυπανοσωμίαση (νόσο Chagas), λοιμώξεις με περιορισμένη γεωγραφική κατανομή, ανάλογα με το ενδιαίτημα του εντόμου - ξενιστή τους.

Αφρικανική τρυπανοσωμίαση Η Αφρικανική νόσος του ύπνου προκαλείται από υποείδη του γένους Trypanosoma brucei, σημαντικού αιτίου της νόσου nagana των βοοειδών, στην τροπική Αφρική. Η μύγα τσετσέ είναι το έντομο-φορέας της νόσου. Τον άνθρωπο προσβάλλουν το T. brucei gambiense, που απαντάται σε περιοχές γύρω από τους ποταμούς της δυτικής και κεντρικής Αφρικής, και T. brucei rhodesiense, παράσιτο που ζει στις σαβάνες της ανατολικής Αφρικής, όπου τα βοοειδή και οι άγριες αντιλόπες λειτουργούν ως αποθηκευτικοί ξενιστές της λοίμωξης

Μετά από δήγμα μολυσμένης μύγας, πιθανόν να παρατηρηθεί παροδικά ένα εντοπισμένο έλκος στο σημείο του δήγματος. Τα παράσιτα εισέρχονται ταχύτατα στην κυκλοφορία του αίματος, όπου πολλαπλασιάζονται. Σε αυτή τη φάση παρατηρούνται μη ειδικά συμπτώματα, επεισόδια πυρετού και λεμφαδενίτιδα. Στη λοίμωξη από T. brucei gambiense παρατηρείται συχνά διόγκωση των λεμφαδένων του οπίσθιου τραχηλικού τριγώνου (σημείο Winterbottom). Χωρίς θεραπεία, η νόσος προσβάλλει το κεντρικό νευρικό σύστημα, με τα κλασικά σημεία της νόσου του ύπνου και τελικά οδηγεί πάντοτε στο θάνατο. Η λοίμωξη από T. brucei rhodesiense ακολουθεί συνήθως πιο οξεία, κεραυνοβόλο πορεία, σε χρονικό διάστημα λίγων μηνών, ενώ η λοίμωξη από T. brucei gambiense συνήθως εξελίσσεται πιο αργά, ενίοτε για αρκετά χρόνια.

Στη φάση της παρασιταιμίας, παρατηρούνται λίγα τρυπανοσώματα σε νωπά ή μονιμοποιημένα παρασκευάσματα αίματος χρωματισμένα με ή Giemsa ή Leishman. Χρήσιμη μπορεί να είναι και η εξέταση υλικού από αναρρόφηση λεμφαδένα. Όταν η νόσος έχει προσβάλλει το κεντρικό νευρικό σύστημα, στην εξέταση του ΕΝΥ διαπιστώνεται λεμφοκυττάρωση, παρουσία πλασματοκυττάρων (κυττάρων Mott) και σπάνια τρυπανοσώματα.

Θεραπεία Στην πρώιμη φάση της παρασιταιμίας η λοίμωξη ανταποκρίνεται στη θεραπεία με σουραμίνη , αλλά εφ’ όσον έχει προχωρήσει σε νόσο του ύπνου, χρησιμοποιούνται οι τρισθενείς ενώσεις του αντιμονίου μελαρσοπρόλη ή τρυπαρσαμίδη. Είναι προφανής η ανάγκη για λιγότερο τοξικά φάρμακα. Η εφλορνιθίνη είναι αποτελεσματική σε λοιμώξεις από T. brucei gambiense αλλά όχι σε λοίμωξη από T. brucei rhodesiense.  

Αμερικανική τρυπανοσωμίαση Η νόσος του Chagas, που προκαλείται από το T. cruzi, είναι πολύ διαφορετική από την αφρικανική τρυπανοσωμίαση. Τα έντομα-φορείς είναι διάφορα είδη κοριών. Τα τρυπανοσώματα δεν μεταδίδονται με το δήγμα, αλλά απαντώνται στα κόπρανα των κοριών, τα οποία το άτομο, που συνήθως κοιμάται, εισάγει με το τρίψιμο στην πληγή του δήγματος. Τα τρυπανοσώματα εισέρχονται στην κυκλοφορία του αίματος, αλλά δεν πολλαπλασιάζονται εκεί.

Αντιθέτως, διεισδύουν στα κύτταρα του δικτυοενδοθηλιακού συστήματος και των μυών, όπου χάνουν το μαστίγιο και την κυματοειδή μεμβράνη και αποκτούν πιο στρογγυλό σχήμα . Η μορφή αυτή καλείται αμαστιγώτης ή αμαστιγωτό και υποδηλώνει φυλογενετική συγγένεια με τα είδη της Leishmania. Οι αμαστιγώτες πολλαπλασιάζονται στο μυ και απελευθερώνονται από τα κύτταρα που ρήγνυνται, ως μαστιγοφόρες μορφές (τρυπομαστιγώτες ή τριπομαστιγωτό). Οι τρυπομαστιγώτες διασπείρουν τη λοίμωξη και κυκλοφορούν στο αίμα, μολύνοντας νέους κοριούς που τρέφονται με το αίμα του ατόμου.

Τρυπομαστιγώτες T. cruzi στο περιφερικό αίμα Τρυπομαστιγώτες T. cruzi στο περιφερικό αίμα. Παρατηρείστε τον μεγάλο κινητοπλάστη και το σχήμα «C» του παρασίτου. Αμαστιγώτες T. cruzi σε καρδιακό μυ.

Η νόσος Chagas είναι χρόνια νόσος, που χαρακτηρίζεται από εκτεταμένη μυοκαρδιοπάθεια, ενίοτε με μεγάλη διόγκωση άλλων οργάνων (π.χ. μεγαοισοφάγος και μεγάκολο). Ο θάνατος οφείλεται συνήθως σε καρδιακή ανεπάρκεια.

Οι τρυπομαστιγώτες ανιχνεύονται στο περιφερικό αίμα, αλλά συνήθως είναι πολύ σπάνιοι. Είναι βραχύτεροι από εκείνους της ομάδας του T. brucei και διαθέτουν χαρακτηριστικά μεγάλο κινητοπλάστη . Αντίθετα από τα αφρικανικά τρυπανοσώματα, το T. cruzi μπορεί να αναπτυχθεί in vitro στο ίδιο πλούσιο σε αίμα θρεπτικό υλικό που χρησιμοποιείται για την απομόνωση της λεϊσμάνιας (βλέπε παρακάτω). Μπορεί να γίνει βιοψία σκελετικού μυός, η οποία όμως έχει συνήθως μικρή διαγνωστική αξία

Δεν υπάρχει αξιόπιστη θεραπεία για τη νόσο Chagas

Είδη Leishmania Τα είδη Leishmania είναι ενδοκυττάρια παράσιτα του δικτυοενδοθηλιακού συστήματος. Συγγενεύουν με τα τρυπανοσώματα, αλλά έχουν μόνο δύο μορφές: τους αμαστιγώτες (μη μαστιγοφόρες μορφές) και τους προμαστιγώτες (μαστιγοφόρες μορφές χωρίς κυματοειδή μεμβράνη) που απαντώνται στο έντομο- φορέα ή σε καλλιέργεια στο εργαστήριο). Τα παράσιτα μεταδίδονται με φλεβοτόμους (σκνίπες) σε διάφορα μέρη του κόσμου, όπως η Μέση Ανατολή, η Ινδία, η Νότια Αμερική, η λεκάνη της Μεσογείου και μέρη της Αφρικής.

Προμαστιγώτες L. tropica από καλλιέργεια στο εργαστήριο σε θρεπτικό υλικό Nicolle, Novy, MacNeal (NNN). Αμαστιγώτες Leishmania tropica σε μακροφάγο που έχει ραγεί, από δερματική βλάβη (φύμα της Ανατολής).

Η δερματική λεϊσμανίαση (φύμα της ανατολής) είναι η πιο ήπια μορφή της νόσου, και χαρακτηρίζεται από βλάβες που μοιάζουν με δοθιήνες στο πρόσωπο ή άλλα ακάλυπτα μέρη του σώματος. Το κέντρο της βλάβης μπορεί να μολυνθεί δευτερογενώς με βακτήρια, αλλά οι λεϊσμάνιες εντοπίζονται στο υπεγερμένο, σκληρό όριο της βλάβης.

Το φύμα της Ανατολής Το φύμα της Ανατολής συνήθως αυτοϊάται, αφήνοντας μια ουλή, κάποια είδη λεϊσμάνιας όμως μπορεί να προκαλέσουν σοβαρότερη, διάχυτη δερματική λεϊσμανίαση. Τα παράσιτα του συμπλέγματος Leishmania mexicana μπορούν να προκαλέσουν καταστροφικές βλάβες του εξωτερικού ωτός (Chiclero’s ulcer).  

Στη βλεννογονοδερματική λεϊσμανίαση (espun­ dia), που οφείλεται στο σύμπλεγμα L. Braziliensis παρατηρούνται παραμορφωτικές βλάβες του στόματος και της μύτης. Ωστόσο, η σοβαρότερη μορφή της νόσου είναι η σπλαχνική λεϊσμανίαση (καλά αζάρ), μια δυνητικά θανατηφόρος λοίμωξη του δικτυοενδοθηλιακού συστήματος. Μια όψιμη επιπλοκή του καλά αζάρ, η μετά καλά αζάρ δερματική λεϊσμανίαση (post-kala azar dermal leishmaniasis, PKDL) συγχέεται με τη λέπρα και άλλες δερματικές νόσους.

Εργαστηριακή διάγνωση Στη δερματική και βλεννογονοδερματική μορφή της νόσου ανιχνεύονται οι τυπικοί ενδοκυττάριοι αμαστιγώτες σε παρασκευάσματα υλικού από το όριο της βλάβης, χρωματισμένα με Giemsa. Παρατηρούνται συχνά και ελεύθεροι αμαστιγώτες, λόγω ρήξης των μακροφάγων που τους περιέχουν. Γίνονται επίσης καλλιέργειες σε θρεπτικό υλικό Nicolle Novy MacNeal (NNN) ή παραλλαγές του. Το ΝΝΝ είναι αιματούχο άγαρ με αίμα κονίκλου, που περιέχει αντιβιοτικό για αναστολή της βακτηριακής ανάπτυξης και υπερκείμενο ρυθμιστικό διάλυμα αλάτων, μέσα στο οποίο τα παράσιτα αναπτύσσονται υπό μορφή προμαστιγωτών . Η καλλιέργεια επωάζεται σε θερμοκρασία δωματίου (όχι στους 37οC) για τουλάχιστον 3 εβδομάδες. .

Το πλέον αξιόπιστο δείγμα για τη διάγνωση της σπλαχνικής λεϊσμανίασης είναι το υλικό από παρακέντηση σπληνός, αλλά συνήθως προτιμάται η αναρρόφηση μυελού των οστών, που είναι πιο ασφαλής. Τα παρασκευάσματα και οι καλλιέργειες αυτών των υλικών εξετάζονται όπως στη δερματική λεϊσμανίαση. Έχουν αναπτυχθεί και διάφορες ορολογικές μέθοδοι διάγνωσης, αλλά όταν υπάρχει η δυνατότητα να γίνουν, προτιμώνται η μικροσκόπηση και η καλλιέργεια