Οικονομικό Δίκαιο της ΕΕ Αμοιβαία Αναγνώριση Επαγγελματικών Προσόντων Καθ. Κουσκουνά Καθ. Παπαδοπούλου Μαρία Σαββίδου Χρύσα Συμεωνίδου

Αναγνώριση Επαγγελματικών Προσόντων ΣΛΕΕ 53 Νομοθετική εξουσιοδότηση: έκδοση Οδηγίας  μισθωτοί και μη μισθωτοί «Τομεακές» Οδηγίες: τομέας υγείας και αρχιτέκτονες Γενικό Σύστημα Αμοιβαίας Αναγνώρισης Οδηγία 89/48/ΕΟΚ: Αναγνώριση των διπλωμάτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης που πιστοποιούν επαγγελματική εκπαίδευση ελάχιστης διάρκειας τριών ετών –μεταφέρθηκε στην ελληνική έννομη τάξη με το Π.Δ. 165/2000 2) Οδηγία 92/51/ΕΟΚ: Επαγγελματική εκπαίδευση μικρότερη τριετίας 3) Οδηγία 1999/42/ΕΚ: Τομείς που δεν απαιτούν δίπλωμα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης Οδηγία 2005/36/ΕΚ αντικατέστησε όλες τις προηγούμενες Οδηγίες Τροποποιήθηκε από Οδηγία 2013/55/ΕΕ

Άμεσο Αποτέλεσμα ΣΛΕΕ 53 C-340/89 Βλασσοπούλου Η Βλασσοπούλου, Ελληνίδα υπήκοος, έχει άδεια ασκήσεως δικηγορικού επαγγέλματος στην Ελλάδα Έχει διδακτορικό από Πανεπιστήμιο της Γερμανίας. Έχει άδεια να χειρίζεται υποθέσεις σχετικές με ζητήματα ελληνικού και κοινοτικού δικαίου στη Γερμανία Το Υπουργείο Δικαιοσύνης της Γερμανίας αρνήθηκε να της χορηγήσει άδεια ασκήσεως δικηγορικού επαγγέλματος γιατί δεν είχε τα προσόντα που απαιτεί ο γερμανικός νόμος Αντιβαίνει η άρνηση στο άρθ. 52 ΕΟΚ για την ελευθερία εγκατάστασης? Απόφαση: Αμοιβαία αναγνώριση επαγγελματικών προσόντων θα πρέπει να εξετάζεται ακόμα και αν δεν έχουν θεσπιστεί εναρμονιστικές Οδηγίες  Άμεσο Αποτέλεσμα

Αρχή Συγκρισιμότητας C-340/89 Βλασσοπούλου Κράτος υποδοχής υποχρεούται να λαμβάνει υπόψη τα προσόντα που ο αιτών απέκτησε στο κράτος καταγωγής μέσω σύγκρισης των διπλωμάτων. Σε περίπτωση μερικής μόνον αντιστοιχίας των αποκτηθέντων διπλωμάτων με τα απαιτούμενα από το κράτος υποδοχής  οι εθνικές αρχές μπορούν να απαιτήσουν από τον ενδιαφερόμενο να αποδείξει ότι έχει αποκτήσει τις γνώσεις + τα προσόντα που του έλειπαν

Αρχή Αναλογικότητας C-19/92 Kraus Υπουργείο Επιστημών και Τεχνών Γερμανίας αρνήθηκε να το δεχτεί Γερμανικός νόμος απαιτεί προηγούμενη άδεια αρμόδιου Υπουργείου προκειμένου να χρησιμοποιηθεί από υπήκοο πανεπιστημιακός τίτλος που χορηγήθηκε από αλλοδαπό ανώτατο εκπαιδευτικό ίδρυμα και τέλος 130 γερμανικών μάρκων αλλιώς φυλάκιση 1 έτους Αντιβαίνει στην ελευθερία εγκατάστασης η απαγόρευση σε υπήκοο χρήσης μεταπτυχιακού τίτλου που αποκτήθηκε σε άλλο κράτος μέλος χωρίς προηγούμενη διοικητική άδεια? Δεν τυγχάνει ρύθμισης το επίδικο θέμα από τις Οδηγίες 89/48 και 92/51 Απόφαση: Ελλείψει εναρμόνισης, το κράτος υποδοχής μπορεί να θέσει ειδικούς όρους χρήσης τίτλου. Όμως, δεν μπορεί να πάρει εθνικά μέτρα που ενδέχεται να παρακωλύσουν την άσκηση των θεμελιωδών ελευθεριών της Συνθήκης. Άρα, μπορεί να απαιτηθεί ο όρος απόκτησης της σχετικής διοικητικής άδειας, εφόσον Η διαδικασία παροχής της αδείας έχει ως μόνο σκοπό τον έλεγχο του αν ο μεταπτυχιακός τίτλος έχει χορηγηθεί νομότυπα Διαδικασία δεν εξαρτάται από την καταβολή υπερβολικά υψηλών διοικητικών τελών Δυνατότητα δικαστικής προσβολής της τυχόν απορριπτικής απόφασης και δυνατότητα γνώσεως της αιτιολόγησης της απόφασης από τον ενδιαφερόμενο Κυρώσεις σε περίπτωση μη τηρήσεως διαδικασίας χορηγήσεως αδείας δεν είναι δυσανάλογες προς τη βαρύτητα της παράβασης.

Αρχή Αναλογικότητας C-153/02 Neri Η Neri έχει εγγραφεί στο Nottingham Trent University (NTU) στη Μεγάλη Βρετανία. Με βρετανικό νόμο προβλέπεται κατάλογος οργανισμών που μπορούν να παρέχουν προπαρασκευαστικά μαθήματα, στους οποίους περιλαμβάνεται το ίδρυμα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης European School of Economics Η ESE είναι ΕΠΕ με έδρα στο Ηνωμένο Βασίλειο με εγκαταστάσεις σε άλλα κράτη μέλη, όπως η Ιταλία. Δεν χορηγεί τίτλους σπουδών αλλά διοργανώνει μαθήματα για φοιτητές εγγεγραμμένους στο NTU, το οποίο χορηγεί μεταγενεστέρως το τελικό πανεπιστημιακό πτυχίο Η Neri θέλει να παρακολουθήσει τα μαθήματα στην ESE στην Ιταλία. Η διοικητική πρακτική στην Ιταλία αποκλείει κάθε έλεγχο του πανεπιστημιακού διπλώματος εκ μέρους των αρχών και άρα κάθε δυνατότητα αναγνώρισης του διπλώματος Εφαρμογή έχουν οι διατάξεις για την ελευθερία εγκατάστασης: Η ESE ασκεί οικονομική δραστηριότητα κατά τρόπο σταθερό και συνεχή μέσω δευτερεύουσας εγκατάστασής της στην Ιταλία Ιταλική Διοικητική πρακτική  παρακωλύει ελευθερία εγκατάστασης αφού είναι ικανή να αποτρέπει τους φοιτητές από το να παρακολουθούν τα μαθήματα αυτά Σκοπός της Ιταλικής Κυβέρνησης είναι η διασφάλιση υψηλού επιπέδου πανεπιστημιακής εκπαίδευσης μέσω ποιοτικού ελέγχου ιδιωτικών φορέων (δημόσιο αγαθό)  περιορισμοί δεν πρέπει να υπερβαίνουν το μέτρο που είναι αναγκαίο για την επίτευξη του σκοπού Στη συγκεκριμένη περίπτωση, η επίμαχη διοικητική πρακτική δεν είναι αναλογική σε σχέση με τον συγκεκριμένο σκοπό

Αρχή Αναλογικότητας C-55/94 Gebhard Από το 1978 κατοικεί στην Ιταλία και φορολογείται εξ ολοκλήρου εκεί Για σχεδόν 15 χρόνια εργαζόταν σε δικηγορικό γραφείο (όχι δικό του) ως συνεργάτης και μετά ως εταίρος Το 1989 άνοιξε δικό του γραφείο όπου χρησιμοποιούσε τον ιταλικό επαγγελματικό τίτλο του δικηγόρου (avvocato) Ιταλοί δικηγόροι υπέβαλαν καταγγελία στο Συμβούλιο του Δικηγορικού Συλλόγου του Μιλάνου και κινήθηκε πειθαρχική διαδικασία κατά του Gebhard με ποινή την απαγόρευση άσκησης του επαγγέλματος για 6 μήνες Απόφαση: Διατάξεις για την ελεύθερη κυκλοφορία εργαζομένων, ελευθερία εγκατάστασης και παροχή υπηρεσιών  αποκλείουν η μία την άλλη Οι διατάξεις για την παροχή υπηρεσιών είναι επικουρικές σε σχέση με τις διατάξεις για την ελευθερία εγκατάστασης Εγκατάσταση: δυνατότητα κοινοτικού υπηκόου να συμμετέχει με σταθερό και συνεχή (συχνότητα, περιοδικότητα, διάρκεια, συνέχεια) τρόπο στην οικονομική ζωή άλλου κράτους μέλους και να αποκομίζει οφέλη Α) επίδικες δραστηριότητες δεν υπάγονται σε κανονιστική ρύθμιση στο κράτος υποδοχής: εγκατάσταση και άσκηση Β) επίδικες δραστηριότητες υπάγονται σε κανονιστική ρύθμιση για λόγους γενικού συμφέροντος (οργάνωση, προσόντα, δεοντολογία, ευθύνη και κατοχή διπλώματος, εγγραφή σε σύλλογο κλπ.): ανταπόκριση στις προϋποθέσεις αλλά «να εφαρμόζονται κατά τρόπο μη δημιουργούντα διακρίσεις, να δικαιολογούνται από επιτακτικούς λόγους γενικού συμφέροντος, να είναι κατάλληλα για την επίτευξη του επιδιωκόμενου σκοπού και να μην είναι δεσμευτικά πέραν του βαθμού που είναι αναγκαίος για την επίτευξη του σκοπού αυτού»

Γενικό Συμφέρον C-193/05 Επιτροπή κατά Λουξεμβούργου Προσφυγή Επιτροπής κατόπιν καταγγελίας σχετικά με ύπαρξη εμποδίων στη μόνιμη άσκηση από Ευρωπαίους δικηγόρους του δικηγορικού επαγγέλματος στο Μ. Δουκάτο του Λουξεμβούργου υπό τον επαγγελματικό τους τίτλο καταγωγής 1η αιτίαση (βάσιμη): Νόμος θέτει ως προϋπόθεση για την εγγραφή στο μητρώο δικηγορικού συλλόγου Ευρωπαίου δικηγόρου (δικηγόρος που έχει αποκτήσει τον επαγγελματικό του τίτλο σε άλλο κράτος μέλος) εξακρίβωση γλωσσικών γνώσεων διοίκησης και δικαστηριακής πρακτικής Από την άλλη πλευρά  διασφάλιση αποδεκτού επιπέδου προστασίας των πολιτών εντός της Κοινότητας + εύρυθμη λειτουργία δικαιοσύνης 2η αιτίαση (βάσιμη): Διατήρηση της εγγραφής εξαρτάται από προσκόμιση κάθε έτος πιστοποιητικού εγγραφής στην αρμόδια αρχή του κράτους μέλους καταγωγής

Γενικό Συμφέρον C-359/09 Ebert 2002 απέκτησε τον τίτλο του διδάκτορα νομικής στην Ουγγαρία Ασκεί στην Ουγγαρία το επάγγελμα του δικηγόρου υπό τον επαγγελματικό του τίτλο καταγωγής και ανήκει στο μητρώο Ευρωπαίων Νομικών Πρωτοδικείο Ουγγαρίας είπε ότι δεν μπορεί να φέρει τον ουγγρικό τίτλο δικηγόρου γιατί δεν ήταν εγγεγραμμένος στον Δικηγορικό Σύλλογο Η Οδηγία 98/5/ΕΚ αναφέρεται στην διευκόλυνση μόνιμης ασκήσεως του δικηγορικού επαγγέλματος σε κράτος μέλος διάφορο εκείνου που αποκτήθηκε ο επαγγελματικός τίτλος 1ο προδικαστικό ερώτημα: Οι Οδηγίες 98/5/ΕΚ και 89/48/ΕΟΚ απαγορεύουν εθνικές κανονιστικές ρυθμίσεις που επιβάλλουν ο αιτών να ασκήσει δικηγορία υπό τον τίτλο του κράτους μέλους υποδοχής να είναι μέλος ένωσης, όπως ο Δικηγορικός Σύλλογος? Όχι  γενικό συμφέρον (πχ. οργάνωση, προσόντα, δεοντολογία, έλεγχο και ευθύνη) 2ο προδικαστικό ερώτημα: Αποκλείει την εφαρμογή της Οδηγίας 89/48/ΕΟΚ η Οδηγία 98/5/ΕΚ? Η Οδηγία 98/5 συνιστά lex specialis όσον αφορά τον τομέα της δικηγορίας, ενώ η Οδηγία 89/48 περιορίζεται γενικά στη ρύθμιση αναγνώρισης διπλωμάτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης ΑΛΛΗΛΟΣΥΜΠΛΗΡΩΝΟΝΤΑΙ καθιερώνοντας 2 διαδικασίες προσβάσεως στο δικηγορικό επάγγελμα του κράτους μέλους υποδοχής υπό τον επαγγελματικό τίτλο του κράτους μέλους αυτού

Νομοθετικά Κατοχυρωμένο Επάγγελμα C-164/94 Αρανίτης Ο Αρανίτης, Έλληνας υπήκοος, πήρε πτυχίο γεωλόγου από Ελληνικό Πανεπιστήμιο μετά από 4 έτη φοίτησης Το 1990 εγκαταστάθηκε στο Βερολίνο για να ασκήσει εκεί το επάγγελμα του. Η Υπηρεσία Απασχόλησης τον κατέταξε στην κατηγορία «μη ειδικευμένο βοηθητικό εργατικό δυναμικό» Οδηγία 89/48/ΕΟΚ θεσπίζει προϋποθέσεις σύμφωνα με τις οποίες κράτος υποδοχής οφείλει να αναγνωρίσει ισοτιμία διπλώματος τριτοβάθμιας εκπαίδευσης που πιστοποιεί επαγγελματική εκπαίδευση ελάχιστης διάρκειας 3 ετών που αποκτήθηκε σε άλλο κράτος μέλος με αντίστοιχο δικό του Εφαρμόζεται σε κάθε ελεύθερο επαγγελματία ή μισθωτό που θέλει να ασκήσει νομοθετικά κατοχυρωμένο επάγγελμα  απαιτείται, αμέσως ή εμμέσως, βάσει νομοθετικών, κανονιστικών ή διοικητικών διατάξεων, η κατοχή διπλώματος ασκείται υπό επαγγελματικό τίτλο που επιφυλάσσεται σε όσους συγκεντρώνουν ορισμένα προσόντα Το ζήτημα του εάν ένα επάγγελμα είναι νομοθετικά κατοχυρωμένο εξαρτάται από το νομικό σύστημα του κράτους υποδοχής και όχι από τις συνθήκες της αγοράς εργασίας εντός αυτού του κράτους μέλους.

C-274/05 Επιτροπή κατά Ελλάδας Αμοιβαία Εμπιστοσύνη C-274/05 Επιτροπή κατά Ελλάδας Προσφυγή Επιτροπής  κατόπιν καταγγελιών από 37 ιδιώτες , η Επιτροπή έκρινε ότι η ελληνική νομοθεσία δεν είναι σύμφωνη με την οδηγία 89/48/ΕΟΚ 1η αιτίαση (βάσιμη) Αναγνώριση διπλώματος που χορηγήθηκε στο πλαίσιο συμφωνίας δικαιόχρησης :κράτος μέλος υποδοχής υποχρεούται να αναγνωρίσει δίπλωμα που χορηγήθηκε από αρμόδια αρχή άλλου κράτους μέλους, μολονότι με το δίπλωμα αυτό πιστοποιούνται σπουδές που έχουν πραγματοποιηθεί, εν όλω ή εν μέρει, στο κράτος μέλος υποδοχής και οι οποίες, κατά τη νομοθεσία αυτού του κράτους μέλους, δεν αναγνωρίζονται ως σπουδές τριτοβάθμιας εκπαιδεύσεως Αμοιβαία εμπιστοσύνη μεταξύ κρατών μελών -τεκμήριο αναγνώρισης προσόντων 2η αιτίαση: Επιλογή αντισταθμιστικών μέτρων από ενδιαφερόμενο  Ελλάδα παραδέχτηκε ότι υπάρχει νομοθετικό σφάλμα  ένα δίπλωμα αναγνωρίζεται όχι λόγω της ουσιαστικής αξίας της εκπαιδεύσεως που πιστοποιεί, αλλά διότι καθιστά δυνατή την πρόσβαση σε νομοθετικά κατοχυρωμένο επάγγελμα εντός του κράτους μέλους στο οποίο αυτό αποκτήθηκε ή αναγνωρίσθηκε. Τυχόν διαφορές ως προς τη διάρκεια ή το περιεχόμενο μεταξύ της εκπαιδεύσεως σε άλλο κράτος μέλος και της εκπαιδεύσεως στο κράτος μέλος υποδοχής δεν αρκούν για να δικαιολογήσουν άρνηση της αναγνωρίσεως των οικείων επαγγελματικών προσόντων. Σε περίπτωση κατά την οποία οι διαφορές αυτές είναι ουσιώδεις, μπορεί να δικαιολογηθεί κάποιο από τα αντισταθμιστικά μέτρα που προβλέπει η διάταξη αυτή.

C-274/05 Επιτροπή κατά Ελλάδας 3η αιτίαση (βάσιμη): αρμοδιότητες ΣΑΕΙΤΤΕ κρίση για την αναγνώριση επαγγελματικής ισοτιμίας (άρθρο 10 παρ 1 περ β υποπεριπτώσεις αα και ββ ΠΔ 165/2000 ) Στήριξη αιτήματος για άσκηση επαγγέλματος από ενδιαφερόμενο  το κράτος μέλος υποδοχής δέχεται, ως απόδειξη του ότι πληρούνται οι προϋποθέσεις της οδηγίας, τις βεβαιώσεις και τα έγγραφα τα οποία έχουν εκδώσει οι αρμόδιες αρχές των κρατών μελών. Διάταξη εθνικού δικαίου  αντιβαίνει στην οδηγία 89/48, καθόσον αναθέτει σε αρχή του κράτους μέλους υποδοχής την αρμοδιότητα να προβαίνει σε εξακρίβωση πραγματικών περιστατικών, τα οποία αποδεικνύονται από τις βεβαιώσεις και τα συναφή έγγραφα που έχουν εκδώσει οι αρμόδιες αρχές του κράτους μέλους προελεύσεως. 4η αιτίαση (βάσιμη): Μη αναγνώριση διπλωμάτων ατόμων που προσλήφθηκαν στο δημόσιο τομέα  η μη αναγνώριση οδηγεί τους ενδιαφερομένους να κατατάσσονται σε χαμηλότερο μισθολογικό ή ιεραρχικό κλιμάκιο 6η αιτίαση (αβάσιμη): όροι εγγραφής στο Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας Εφόσον το ΣΑΕΙΤΤΕ έχει αναγνωρίσει το οικείο δίπλωμα, το ΤΕΕ δεν μπορεί να εξαρτά την εγγραφή στο μητρώο του των μηχανικών που είναι κάτοχοι διπλώματος από τη συμμετοχή σε εξετάσεις ή από προσκόμιση βεβαιώσεως ΔΙΚΑΤΣΑ (αντίθεση με άρθρο 3 της οδηγίας 89/48)

Συμπεράσματα Βασικά στοιχεία ρύθμισης: Αρχή της αμοιβαίας εμπιστοσύνης μεταξύ των κρατών μελών (C-274/05) Αρχή της συγκρισιμότητας των πανεπιστημιακών σπουδών (C-340/89) Αρχή της αμοιβαίας αναγνώρισης χωρίς εναρμόνιση 3 επιταγές: (C-55/94) Α. Αρχή της Αναλογικότητας (εθνικά μέτρα κατάλληλα για την επίτευξη του επιδιωκόμενου σκοπού και να μην είναι δεσμευτικά πέραν του βαθμού που είναι αναγκαίος για την επίτευξη του σκοπού – C-19/92) Β. Απαγόρευση διακρίσεων λόγω ιθαγένειας (C-2/74) Γ. Γενικό Συμφέρον (C-55/94)

Πηγές Αποφάσεις C-340/89 Βλασσοπούλου C-19/92 Kraus C-55/94 Gebhard C-153/02 Neri C-274/05 Επιτροπή κατά Ελλάδας C-359/09 Ebert C-193/05 Επιτροπή κατά Λουξεμβούργου Οδηγίες Οδηγία 89/48/ΕΟΚ: Αναγνώριση των διπλωμάτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης που πιστοποιούν επαγγελματική εκπαίδευση ελάχιστης διάρκειας τριών ετών –μεταφέρθηκε στην ελληνική έννομη τάξη με το Π.Δ. 165/2000 Οδηγία 92/51/ΕΟΚ: Επαγγελματική εκπαίδευση μικρότερη τριετίας Οδηγία 1999/42/ΕΚ: Τομείς που δεν απαιτούν δίπλωμα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης Οδηγία 2005/36/ΕΚ αντικατέστησε όλες τις προηγούμενες Οδηγίες Βιβλία Πλιάκος, Α.Δ. Το Δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, Θεσμικό και Ουσιαστικό Δίκαιο. Νομική Βιβλιοθήκη. 2018. 2η έκδοση. Χριστιανός, Β., Κουσκουνά, Μ., Παπαδοπούλου, Ρ. Ε., Περάκης, Μ. Το Δίκαιο της Ευρωπαικής Ένωσης Μέσα Από τη Νομολογία. Εκδόσεις Σάκκουλα. 2011. Χριστιανός, Β. Συνθήκη ΕΕ και ΣΛΕΕ Κατ’ άρθρο Ερμηνεία. Νομική Βιβλιοθήκη. 2012. Παπαγιάννης, Δ. Ευρωπαικό Δίκαιο. Εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα Ε.Ε. 2015. 4η έκδοση. Μανιατόπουλος, Β. Γ. Διπλωματική Εργασία «Η Αναγνώριση των Επαγγελματικών Προσόντων Κατά το Κοινοτικό και το Εθνικό Δίκαιο». ΕΚΠΑ. Τμήμα Νομικής, Τομέας Δημοσίου Δικαίου. 2010.