ΒΙΟΠΟΛΙΤΙΚΕΣ M. FOUCAULT, 1976, Ιστορία της σεξουαλικότητας 1: Η δίψα της γνώσης Νέα αναλυτική της εξουσίας, δεκ 70

Γράφει… «Ό,τι δεν ευθυγραμμίζεται με την αναπαραγωγή δεν έχει που να καταφύγει, δεν έχει φωνή. Είναι κυνηγημένο, απαρνημένο, καταδικασμένο στη σιωπή» «Καταστολή, εξαφάνιση αλλά και αποσιώπηση μέσα στην κουτσή λογική και υποκρισία των αστικών μας κοινωνιών» Έναρξη της εποχής της καταστολής τον 17ο αιώνα. Συμπίπτει με την ανάπτυξη του καπιταλισμού και την εδραίωση του αστικού καθεστώτος.

Ο λόγος περί σεξ… Το αχαλίνωτο σεξ δε συνάδει με την εντατική ανάπτυξη της μισθωτής εργασίας/ εκμετάλλευση της εργασιακής δύναμης (ο χρόνος είναι χρήμα) Μηχανική της εξουσίας: η εξουσία πάνω στη σεξουαλική ζωή ως σχέση καταστολής Λόγος= παραγωγή και αναπαραγωγή εξουσίας, απαγόρευσης, γνώσης (συχνά στηρίζεται σε πλάνες και συστηματικές παραγνωρίσεις). Λόγος ηγεμονικός, κανονιστικός, νομιμοποιητικός, απαγορευτικός Πολύμορφες τεχνικές της εξουσίας (Όργουελ, 1984) Όταν η εξουσία διεισδύει στην ιδιωτική σφαίρα και στην ατομική επιθυμία

Αθανασίου Α, 2007, Ζωή στο Όριο: Δοκίμια για το σώμα, το φύλο και τη βιοπολιτική Η πειθαρχία ως εξουσία επί της ζωής και του σώματος: μεγιστοποίηση του δυναμικού των σωμάτων και λειτουργικής τους ένταξη στο σύστημα αλλά και τη βιοπολιτική ενός συγκεκριμένου πληθυσμού δηλ. χειραγώγηση των σωμάτων. Θεσμικοί μηχανισμοί που ρυθμίζουν τη ζωή, την υγεία, την αναπαραγωγή, τη θνησιμότητα, το προσδόκιμο ζωής

«Η παλιά δύναμη του θανάτου που ήταν το σύμβολο της κυρίαρχης εξουσίας καλύπτεται τώρα προσεκτικά από τη χειραγώγηση των σωμάτων και την υπολογιστική διαχείριση της ζωής» (Φουκώ, Ιστορία της σεξουαλικότητας) «Θεμελιώδες διακύβευμα της βιοπολιτικής είναι η διατήρηση στη ζωή, ο έλεγχος και η κανονικοποίηση της ζωής εν ονόματι της ανθρώπινης ευτυχίας» (Αθανασίου, Ζωή στο όριο)

Η αναλυτική της βιοπολιτικής αποτελεί συμπύκνωση της φουκωικής γενεαλογίας της πειθαρχικής εξουσίας κατά τον 18ο και 19ο αιώνα. Πιο σύνθετη και πιο λεπταίσθιητη από την πειθαρχία, η βιοεξουσία είναι μια πολιτική ορθολογικότητα η οποία επιχειρεί να ρυθμίσει τη ζωή των πληθυσμών μέσω διαφόρων μηχανισμών

Οι μη κανονικοί περιθωριοποιούνται… Το 1532 η Βουλή του Παρισιού αποφάσισε να συλλαμβάνονται οι ζητιάνοι και να υποχρεώνονται να δουλεύουν στους υπονόμους της πόλης δεμένοι ανά δύο με αλυσίδες. Στην Αγγλία ο Ερρίκος ο Η κρέμασε 72.000 ανθρώπους στα 38 έτη της βασιλείας του για την άρνησή τους να υποταχθούν στο νέο καθεστώς μισθωτής εργασίας. Τη δεκαετία 1570 , 300 με 400 ζητιάνοι κρεμάστηκαν σε διάφορα μέρη της Ευρώπης. Στη Γαλλία το 1606 με μια σειρά αποφάσεων οι ζητιάνοι μαστιγώνονταν δημόσια, τους ξύριζαν το κεφάλι και έπειτα τους έδιωχναν από την πόλη. Το 1630 ιδρύθηκε μια επιτροπή από τον βασιλιά μια σειρά κανόνων και οδηγιών για τιμωρίες όσων σπαταλούσαν τα λεφτά τους στις ταβέρνες…

Στη Γαλλια βασιλικό διάταγμα του 1556 υποχρέωνε τις γυναίκες να δηλώνουν κάθε εγκυμοσύνη τους και καταδίκαζε σε θάνατο εκείνες των οποίων τα βρέφη πέθαιναν πριν από τη βάφτιση ή μετά από κρυφό τοκετό. Ανάλογοι νόμοι ψηφίστηκαν στην Αγγλία και στη Σκωτία το 1624 και το 1690. Επίσης, ποινικοποιήθηκε η φιλοξενία των ανύπαντρων γυναικών, ενώ οι μαίες άρχισαν να αντικαθίστανται από γιατρούς. Στη Μαδρίτη απαγορεύτηκε οι περιπλανώμενες γυναίκες και πόρνες να κοιμούνται στους δρόμους της πόλης και στα πεζοδρόμια. Αν συλλαμβάνονταν η τιμωρία ήταν εκατό βουρδουλιές, διωγμός από την πόλη για τουλάχιστον 6 χρόνια, ξύρισμα του κεφαλιού και των φρυδιών.

Το 1656 δημιουργήθηκε το Γενικό Νοσοκομείο στο Παρίσι και για τον Φουκώ ήταν η χρονική στιγμή που θεσμοθετούνταν ένας τεράστιος θεσμός βιοεξουσίας για την κανονικοποίηση του υποκειμένου. Μέσα σε αυτόν τον χώρο επί ενάμιση αιώνα, συναντάμε τους τρελούς, τους φτωχούς, τους επαίτες, τις πόρνες, τους κατάδικους. Ο διευθυντής είχε θητεία εφ’ όρου ζωής καθώς και απόλυτη εξουσία σε αυτή την ομάδα ανθρώπων…

Στη Γαλλία τον 16ο αιώνα ο βιασμός μιας πόρνης έπαψε να αποτελεί έγκλημα… Σημαντικό έργο: Μ. Φουκώ, Η γέννηση της βιοπολιτικής, Παραδόσεις στο Κολέγιο της Γαλλίας (1978-1979, Αθήνα, Πλέθρον, 2012)

Η Μαύρη Αφροδίτη… Το 19ο αιώνα και η μαύρη Αφροδίτη. Το ζήτημα της ανθρωποθέασης και της θέασης της γυναικείας σεξουαλικότητας Η μυθοτερατολογία Το πρόγραμμα ευγονικής που εφαρμόστηκε κατά τον Β παγκόσμιο Η συσχέτιση του ζωικού, ηθικά αχαλίνωτου και κοινωνικά ανεξέλεγκτου ερωτισμού με τις μαύρες γυναίκες είχε ξεκινήσει στη χριστιανική Δύση από τον Μεσαίωνα. Ηδη από τις πρώτες ανακαλύψεις «εξωτικών» φυλών που ζούσαν στη νότια Αφρική, οι Ευρωπαίοι εξερευνητές αποκόμισαν και μετέφεραν στη Δύση μια εντελώς διαστρεβλωμένη εικόνα των ιθαγενών, οι οποίοι, υποτίθεται ότι «εκ φύσεως» επιδίδονταν ασταμάτητα, και χωρίς κοινωνικές αναστολές, στις πιο ζωώδεις σεξουαλικές δραστηριότητες.

O μεγαλύτερος Γάλλος φυσιοδίφης του 18ου αιώνα, Ζορζ Λουί Μπιφόν, ήταν απολύτως πεπεισμένος για τις «ασυγκράτητες ερωτικές ορέξεις των μαύρων, που αρμόζουν σε πιθήκους», όπως γράφει ο ίδιος. Θα υποστηρίξει μάλιστα ότι τέτοιες ζωώδεις ερωτικές ορμές ωθούν τις νέγρες να ζευγαρώνουν ακόμη και με πιθήκους. Και θα ήταν σφάλμα να πιστέψει κανείς ότι επιστημονικοφανείς απόψεις όπως αυτές του Μπιφόν αποτελούσαν εξαίρεση ή μειοψηφία στο πλαίσιο της δυτικής σκέψης κατά τον 18ο και τον 19ο αιώνα. Περιττό βέβαια να τονίσουμε ότι, όπως αποκάλυψαν πολύ μετέπειτα σοβαρότερες ανθρωπολογικές και εθνογραφικές έρευνες, οι «επιστημονικές» απόψεις εκείνης της εποχής μάς λένε πολύ περισσότερα για τα σεξοφοβικά ήθη και τους περιορισμούς των Δυτικών παρατηρητών παρά για την πραγματική ερωτική συμπεριφορά των ιθαγενών, η οποία, όντας εντελώς ακατανόητη τότε, θεωρήθηκε εσφαλμένα ως απολύτως ανορθολογική ή και... ζωώδης. Είναι πάντως αξιοπερίεργη η εμμονή της δυτικής σκέψης σε αυτή την πολιτισμική προκατάληψη απέναντι στους «άλλους», τους «διαφορετικούς» από εμάς: μέχρι τις αρχές του 20ού αιώνα ο «ζωώδης» ερωτισμός των νέγρων υπήρξε αναμφίβολα ένα από τα πιο δημοφιλή μυθεύματα που επινόησαν οι λευκοί άνθρωποι!

Η Μαύρη Αφροδίτη… Βασιλική Ακαδημία Ιατρικής, 1817. Ο γάλλος ανατόμος Ζορζ Κουβιέ παρουσιάζει στους συναδέλφους του το ακριβές ομοίωμα μιας μαύρης γυναίκας από τη Ν. Αφρική. Η γυναίκα αυτή, που όταν ζούσε ονομαζόταν Σάαρτζι Μπάρτμαν αλλά έμεινε γνωστή ως «Hottentot Venus» (Αφροδίτη των Οτεντότων), είχε τεράστιους γλουτούς (στεατοπυγία) και υπερμεγέθη γεννητικά όργανα που κατέληγαν σε δύο αποφύσεις (μακρονυμφία)

Μετά το θάνατό της στο Παρίσι το 1815, σε ηλικία μόλις 25 ετών από μολυσματική ασθένεια, το πτώμα της Σάαρτζι Μπάρτμαν υποβάλλεται σε εξονυχιστική έρευνα από τον Γάλλο ανατόμο Ντε Μπλενβίλ (Henri Marie de Blainville) και κατόπιν από τον Ζορζ Κιβιέ (Georges Cuvier), τον πιο διάσημο Γάλλο ανατόμο, παλαιοντολόγο και φυσιοδίφη της εποχής. Τα συμπεράσματα του Κιβιέ δημοσιεύτηκαν σε μια ειδική μονογραφία το 1817. Συγκρίνοντας κάποια ανατομικά χαρακτηριστικά της Σάαρτζι με αυτά των ουραγκοτάγκων, ο επιφανής ανατόμος κατέληξε στο προβλέψιμο συμπέρασμα ότι τόσο η πεπλατυσμένη μύτη, ο σχετικά μικρός εγκέφαλος, κυρίως όμως οι ογκώδεις γλουτοί (στεατοπυγία) και τα υπερμεγέθη προεξέχοντα εξωτερικά γεννητικά της όργανα υποδείκνυαν μια στενότερη συγγένεια με τα ανώτερα πρωτεύοντα (όπως οι ουραγκοτάγκοι) παρά με τους ανθρώπους. Κοντολογίς, σύμφωνα με τον Κιβιέ και τους συναδέλφους του, η «Αφροδίτη των Οτεντότων» βρισκόταν στο κατώτερο σκαλοπάτι της εξελικτικής κλίμακας που οδηγεί από τον πίθηκο στον άνθρωπο. Και μολονότι εμφανώς διέθετε ανθρώπινη συνείδηση, συναισθήματα και ικανότητα λόγου, ελάχιστα μόνο διέφερε από τους πιθήκους, σύμφωνα με τον διαπρεπή επιστήμονα!

Τζανάκη Δ. , 2016, Ιστορία της [μη] κανονικότητας Τζανάκη Δ., 2016, Ιστορία της [μη] κανονικότητας. Εισαγωγή στην ιστορία του εκθηλισμού, της υστερίας, του αυνανισμού και της πορνείας στον Μεσοπόλεμο Μωυσίδης, Μ., 1922, Η γυνή. Το σώμα και το πνεύμα της γυναικός, Αθήνα «Η υστερική κρίνει σχεδόν πάντοτε κατά την καρδία της, κατά το αίσθημά της. Οι νόμοι και οι διατάξεις προκαλούν εις αυτήν αποτροπιασμόν… Οι αδυναμίες της γυναίκας οφείλονται προ πάντων στον Δαίμονα των Ιερών Ενστίκτων που έβαλε μέσα μας η Φύση….»

Ακροβατώντας έμφυλα με την ηθική στον μεσοπόλεμο Το κεφάλαιο θα μπορούσε να ξεκινήσει από τη φράση της γιατρού και πρώτης υφηγήτριας στην ιατρική σχολή, Άννας Κατσίγρα (1877-1962) «κι έτσι ο άνθρωπος, ο ενστικτώδης, ο άνθρωπος-ζώο μεταβάλεται λίγο-λίγο σε άνθρωπο διανοούμενο, δημιουργό της τύχης του και του μέλλοντός του. Ώστε ο μόνος σωστός δρόμος που τον ξεχωρίζει από τα ζώα είναι ότι: ο άνθρωπος είναι ζώον επιστημονικόν». Η Κατσίγρα είχε διατυπώσει αυτές τις φράσεις το 1935 στο βιβλίο της με τίτλο Γενετήσια Αγωγή. Έρως-Γάμος…

Σοδομία, σαπφισμός, νυμφομανία, υστερία και εκθήλυνση!!! Τα άσυλα και το ανήθικο, υστερικό σώμα της διαζευγμένης: η περίπτωση της Π. Δέλτα Διεθνή συνέδρια ηθικής (1923, Γ Συνέδριο Ηθικής Αγωγής στη Γενεύη, Διεθνές συνέδριο της Διεθνούς ενώσεως για τη Γυναικεία Ψήφο, το 1923)

Φύση- Βιολογία – Κοινωνία? Όχι ευχαριστώ δε θα πάρω… Butler J, 1990, Gender Trouble: Feminism and the subversion of identity. Αναταραχή φύλου, αποδόμηση των θεωριών κατασκευής. Το φύλο ως αποφυσικοποιημένη, πολιτική κατηγορία Αποσυναρμολόγηση της κανονικότητας/ θεωρίες κοινωνικής κατασκευής/ φαινομενολογία (Berger and Luckmann, 1966,The Cultural Construction of Reality) Εννοιολόγηση του φύλου ως επιτελεστικού αποτελέσματος Τάση αποδόμησης της ταυτότητας πέρα από δυικές έμφυλες λογικές Μεταδομιστική φεμινιστική θεωρία και queer theory: οι έμφυλες ταυτότητες δεν αποτελούν αμετάκλητες ιδιότητες αλλά αμφίλογες, ενδεχομενικές επιτελέσεις. Δεν αρνείται την ύπαρξη βιολογικών διαφορών, ούτε αποκηρύσσει τη σωματική υλικότητα !