Η επίδραση της ΕΕ στα συστήματα υγείας Οι αρμοδιότητες της ΕΕ έως το 1993 αφορούσαν: - την προστασία της υγιεινής και της ασφάλειας στους χώρους εργασίας, την ασφαλιστική κάλυψη των μετακινούμενων εργαζομένων, την προστασία της δημόσιας υγείας του πληθυσμού, τον περιορισμό της ελεύθερης κυκλοφορίας των προσώπων και των εμπορευμάτων λόγω αναγκών δημόσιας υγείας και την ελεύθερη διακίνηση αγαθών και υπηρεσιών όπως τα φάρμακα, τα προϊόντα Βιοϊατρικής τεχνολογίας, η ασφάλιση υγείας.

Ρόλος της ΕΕ στον τομέας της υγείας η ΕΕ με βάση τον ρόλο της καλείται να συμβάλλει στην εξασφάλιση υψηλού επιπέδου προστασίας της υγείας του ανθρώπου μέσα από δράσεις που όμως επικεντρώνονται: - μόνο στην πρόληψη των ασθενειών και κυρίως των μεγάλων πληγών της ανθρωπότητας, συμπεριλαμβανομένης της τοξικομανίας να προωθήσει την έρευνα για τα αίτια και τους τρόπους μετάδοσης των ασθενειών την ενημέρωση και διαπαιδαγώγηση του πληθυσμού σχετικά με τα ζητήματα υγείας

Αρχή της επικουρικότητας Οι συνθήκες δημιουργίας και λειτουργίας της ΕΕ προβλέπουν την παρέμβαση της ΕΕ μόνο επικουρικά. Αυτό σημαίνει ότι: - Η ΕΕ είχε μόνο συμβουλευτικό ρόλο και καμία αρμοδιότητα παρέμβασης στα Κράτη Μέλη (ΚΜ) - Τα ΚΜ συντονίζουν μεταξύ τους σε συνεργασία με την Επιτροπή τις πολιτικές και τα προγράμματα που εφαρμόζουν, - δεν υπάρχει αναγκαστική εναρμόνιση των νομοθετικών και κανονιστικών διατάξεων των κρατών μελών από πλευράς της ΕΕ.

Αντιφάσεις του ρόλου της ΕΕ για τα ΚΜ στην υγεία Η πρώτη αντίφαση έγκειται στη μη συμπερίληψη των υπηρεσιών υγείας στη Συνθήκη τη στιγμή που επιμέρους πολιτικές της Ένωσης έχουν αναπόφευκτα επίπτωση στην παροχή των υπηρεσιών υγείας όπως: Η ελεύθερη διακίνηση των ατόμων, των αγαθών, των υπηρεσιών και των κεφαλαίων, στον υγειονομικό τομέα μεταφράζεται σε περιορισμό της ελεύθερης κυκλοφορίας των επαγγελματιών υγείας, των ασθενών, των φαρμακευτικών προϊόντων, των ιατρικών συσκευών και των επενδύσεων.

Αντιφάσεις του ρόλου της ΕΕ για τα ΚΜ στην υγεία Η δεύτερη αντίφαση αναιρεί τους σκοπούς της Κοινότητας σε επίπεδο συγκεκριμένων πρωτοβουλιών δράσης για την προστασία της δημόσιας υγείας διότι: Η αποτελεσματική λειτουργία των εθνικών υπηρεσιών υγείας δυσκολεύεται από την έλλειψη εξασφάλισης ελάχιστων προδιαγραφών Μετρήσεων παροχής αποδοτικών, αποτελεσματικών και ποιοτικών υπηρεσιών υγείας από όλα τα κράτη μέλη, Διασφάλισης των αναγκαίων πόρων για τα εθνικά συστήματα υγείας και ασφάλισης

Η ενιαία εσωτερική αγορά και οι επιπτώσεις της στην υγεία με την συνθήκη της Λισαβόνα 2007 Υπάρχουν άμεσες επιπτώσεις για την υγεία στην ΕΕ όπου μεν διατηρείται η αρχή της επικουρικότητας αλλά επιτυγχάνονται: η δράση της Ένωσης για την καταπολέμηση σοβαρών περιστατικών στον τομέα της υγείας (π.χ. μεταδιδόμενα νοσήματα, εξαρτήσεις) η επαγρύπνηση για τις σοβαρές διασυνοριακές απειλές κατά της υγείας (π.χ. σπογγώδης εγκεφαλοπάθεια, γρίπη των πτηνών)

Άμεσες επιπτώσεις - η ενθάρρυνση της συνεργασίας μεταξύ των κρατών μελών και στη βελτίωση της συμπληρωματικότητας των υγειονομικών τους υπηρεσιών στις παραμεθόριες περιοχές - η εφαρμογή της Ανοιχτής Μεθόδου Συντονισμού στην υγεία, με τον καθορισμό κατευθυντήριων γραμμών και δεικτών, την ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών , την τακτική παρακολούθηση και αξιολόγηση - η θέσπιση μέτρων ασφάλειας και ποιότητας, εκτός των οργάνων και ουσιών ανθρώπινης προέλευσης, του αίματος και των παραγώγων του, του κτηνιατρικού και φυτοϋγειονομικού τομέα, επεκτείνεται και στον τομέα των φαρμάκων και ιατρικών μηχανημάτων.

Έμμεσες επιπτώσεις Η ελεύθερη κυκλοφορία των εμπορευμάτων, των υπηρεσιών, των προσώπων και των κεφαλαίων μεταξύ των ΚΜ, επιδρά στην οργάνωση, τη χρηματοδότηση και την παροχή των υπηρεσιών υγείας διότι περιλαμβάνει: την αγορά εργασίας του ιατρικού και των λοιπών επαγγελματιών υγείας την ζήτηση υπηρεσιών από πρόσωπα που διαμένουν για μικρό ή μεγάλο χρονικό διάστημα σε άλλη χώρα την αγορά των φαρμακευτικών σκευασμάτων και των ιατρικών συσκευών την παροχή ιδιωτικής και υποχρεωτικής ασφαλιστικής κάλυψης

Έμμεσες επιπτώσεις Η ελευθερία στην διακίνηση προσώπων, προϊόντων και υπηρεσιών προκαλεί: προβλήματα αθέμιτου ανταγωνισμού και οικονομικής επιβάρυνσης των συστημάτων υγείας και περίθαλψης για τα κράτη με υψηλή ποιότητα παροχών. Σύμφωνα με τις αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου προτεραιότητα έχουν τα συλλογικά δικαιώματα της ισότιμης πρόσβασης και της εξασφάλισης επαρκών υπηρεσιών σε τοπικό επίπεδο και κατόπιν η κατοχύρωση του ατομικού δικαιώματος της ελεύθερης επιλογής προϊόντων και υπηρεσιών υγείας σε άλλο ΚΜ.

Σύμπραξη δημοσίου και ιδιωτικού τομέα στα πλαίσια των 4 βασικών ελευθεριών της ΕΕ προωθείται και η σύμπραξη δημοσίου με τον ιδιωτικό τομέα σε δύο κατευθύνσεις: - Πρώτον, καθίσταται αναγκαία η σύναψη συμβάσεων, στοιχείο το οποίο βρίσκεται πιο κοντά στη λογική της αγοράς (διακρατικές συμφωνίες, ιδιωτικές ασφάλειες υγείας με ευρωπαϊκή ισχύ) - Δεύτερον, η προσφορά και η ζήτηση οδηγεί στον ανταγωνισμό μεταξύ των ασφαλιστικών ταμείων και μεταξύ των νοσοκομείων προκειμένου να προσελκύσουν «πελάτες» και συνεπώς η αρχή της αλληλεγγύης παύει πλέον να αποτελεί τη βασική αρχή που διέπει τη λειτουργία τους.

Η ελεύθερη κυκλοφορία των επαγγελματιών υγείας Η ελεύθερη μετάβαση επαγγελματιών σε άλλα ΚΜ της ΕΕ ρυθμίζεται με την αμοιβαία αναγνώριση των εκπαιδευτικών τους προσόντων και των επαγγελματικών τους δικαιωμάτων. Ωστόσο πολλές χώρες της ΕΕ άρχισαν πλέον να ζητούν επιπλέον τρόπους διασφάλισης της επαγγελματικής επάρκειας για να δώσουν άδεια άσκησης επαγγέλματος (αμφισβήτηση ποιότητας εκπαίδευσης)

Η ελεύθερη κυκλοφορία των ασθενών Υπάρχουν περιορισμοί για την διασφάλιση των οικονομικών πόρων των συστημάτων ασφάλισης και υγείας από φαινόμενα υγειονομικού τουρισμού η θεμελίωση του δικαιώματος για διασυνοριακή νοσηλεία στα πλαίσια της ΕΕ βασίζεται: σε διαφορετικές κατηγορίες δικαιωμάτων (ατομικά και κοινωνικά δικαιώματα) και σε διαφορετικές διαδικασίες, ρυθμίσεις και κανονισμούς, (π.χ. διαφορετικός τόπος εργασίας και κατοικίας, μέλη οικογένειας σε άλλο ΚΜ, τουρίστες κάτοικοι της ΕΕ)

Η ελεύθερη κυκλοφορία των ασθενών η δυνατότητα των ασθενών να αναζητήσουν θεραπευτική αγωγή σε άλλο ΚΜ απαιτεί προηγούμενη έγκριση για το ύψος της απόδοσης των εξόδων περίθαλψης από τον οικείο ασφαλιστικό φορέα της χώρας που ζει Στην περίπτωση μετάβασης κάποιου σε άλλο κράτος μέλος, το κόστος που ορίζεται από τους παραπάνω κανονισμούς καλύπτεται από το κράτος μέλος όπου είναι ασφαλισμένος Τα κόστη υγειονομικής φροντίδας διαφέρουν από χώρα σε χώρα και αντίστοιχα είναι τα ποσά που καλύπτονται από τους ασφαλιστικούς φορείς των χωρών όπου είναι ασφαλισμένα τα άτομα. Οι διαφορές κόστους που προκύπτουν βαρύνουν τους ίδιους τους νοσηλευόμενους.

Η ελεύθερη διακίνηση προϊόντων: Φάρμακα και ιατρικές συσκευές η πολιτική της ΕΕ επιδιώκει τους εξής στόχους: προστασία των καταναλωτών και της δημόσιας υγείας μέσα από τη ρύθμιση των διαδικασιών και των προτύπων παρασκευής, κυκλοφορίας, διανομής και χρήσης των φαρμάκων και των ιατρικών συσκευών της ελεύθερης κυκλοφορίας των προϊόντων αυτών με την εξασφάλιση συνθηκών ανταγωνισμού και κατοχύρωσης των δικαιωμάτων ιδιοκτησίας - Την πάταξη του παράλληλου εμπορίου φαρμάκων και σκευασμάτων μεταξύ ΚΜ λόγω ανταγωνιστικότητας και κόστους Ωστόσο έως σήμερα η τιμολόγηση και η ασφαλιστική κάλυψη των φαρμακευτικών δαπανών εξαρτώνται από την Επιτροπή εθνικών μέτρων, κυρίως όσον αφορά τις ιατροτεχνολογικές συσκευές.

Η ελεύθερη διακίνηση υπηρεσιών: Η εθελοντική ασφάλιση υγείας Στην ΕΕ, ο ρόλος της εθελοντικής – ιδιωτικής ασφάλισης υγείας στη χρηματοδότηση των υπηρεσιών φροντίδας υγείας είναι περιορισμένος. Αυτό οφείλεται στη διαμόρφωση του Μοντέλου υγειονομικής περίθαλψης που βασίζεται στην εγγύηση της καθολικής προστασίας των πολιτών έναντι του κινδύνου της ασθένειας, με τη μορφή της υποχρεωτικής κοινωνικής ασφάλισης ή της κρατικής χρηματοδότησης, ανεξάρτητα από την ικανότητα πληρωμής του χρήστη Η λειτουργία των ιδιωτικών εταιριών ασφάλισης υγείας διέπεται από την νομοθεσία για την προσφορά υπηρεσιών στην ΕΕ.

Η Εφαρμογή τησ Ανοικτησ Μεθοδου Συντονισμού στην Υγεια Η ΕΕ με βάσει δημογραφικές, τεχνολογικές και οικονομικές προκλήσεις καθώς και την πολυμορφία των εθνικών συστημάτων υγείας, επιδιώκει τρεις στόχους: (α) την εγγύηση της δυνατότητας πρόσβασης των υγειονομικών υπηρεσιών, (β) την παροχή ποιοτικών υγειονομικών υπηρεσιών και (γ) την οικονομική βιωσιμότητα των συστημάτων υγείας Γίνεται προσπάθεια συντονισμού των ασκούμενων πολιτικών καθώς έχει καταστεί σαφές ότι η υγεία συνδέεται με την εργασία, την φτώχεια, τον κοινωνικό αποκλεισμό, την πρόληψη και την ποιότητα ζωής

Βιβλιογραφία Οικονόμου Χ., 2011, Η επίδραση της ΕΕ στα συστήματα υγείας των χωρών μελών, σε: Σακελλαρόπουλο Θ., Η κοινωνική πολιτική της ΕΕ, Αθήνα, Εκδόσεις Διόνικος Koffas S., 2016, Health Policy and the Co-perception of Individual Responsibility in the Neoliberal Model, Conference 1st International Conference in Contemporary Social Sciences Crisis and the Social Sciences: New Challenges and Perspectives, Rethymno, 10 - 12 June