Αιματολογία

Μελετά τη φυσιολογική σύσταση του αίματος και ασχολείται με κάθε διαταραχή, που αφορά τόσο τα έμμορφα και άμορφα στοιχεία του, όσο και τα διάφορα αιμοποιητικά όργανα Κλινική αιματολογία: ασχολείται με τις παθήσεις του αίματος (αναιμίες, λευχαιμίες, λεμφώματα, αιμορραγικές διαθέσεις) Εργαστηριακή αιματολογία: ασχολείται με μετρήσεις και προσδιορισμούς των στοιχείων του αίματος

Αίμα Ο υγρός ιστός του σώματος (το τέταρτο είδος ερειστικού ιστού) Μέσω αυτού γίνεται η ανταλλαγή της ύλης και της ενέργειας Υγρό παχύρρευστο, με κολλώδη σύσταση, ιδιάζουσα οσμή και ελαφρώς αλμυρή γεύση, ελαφρώς αλκαλικό (pH ), Το αρτηριακό αίμα είναι λαμπρό ερυθρό, λόγω της οξυγονωμένης αιμοσφαιρίνης που υπάρχει στα ερυθρά αιμοσφαίρια, ενώ το φλεβικό αίμα είναι σκοτεινό ερυθρό προς κυανέρυθρο λόγω της χαμηλής περιεκτικότητας σε οξυγόνο και αυξημένη ποσότητα σε διοξείδιο του άνθρακα

Αίμα Το βάρος του αίματος αντιστοιχεί στο 8% του συνολικού βάρους του σώματος και η ποσότητά του φτάνει στα 5 λίτρα Η κίνησή του εντός του κυκλοφορικού συστήματος (καρδιά- αιμοφόρα αγγεία) επιτυγχάνεται με την καρδιακή λειτουργία Φυσιολογικά το αίμα δεν πήζει στην κυκλοφορία, αντιθέτως πήζει όταν εξέλθει από τα αιμοφόρα αγγεία (περιέχει ουσίες σε πρόδρομο κατάσταση έτοιμες να δημιουργήσουν πήγμα μόλις δοθεί το αντίστοιχο ερέθισμα)

Κυκλοφορία αίματος – μικρή και μεγάλη κυκλοφορία

Μικρή κυκλοφορία του αίματος Το αίμα, με χαμηλή περιεκτικότητα σε οξυγόνο, από τον δεξιό κόλπο μέσω της τριγλώχινας ή μηνοειδούς βαλβίδας μεταφέρεται στην δεξιά κοιλία της καρδιάς Με την πνευμονική αρτηρία μεταφέρεται στους πνεύμονες και μέσω των πνευμονικών τριχοειδών διακλαδίζεται στις κυψελίδες όπου και οξυγονώνεται Μετά την οξυγόνωσή του, με τις πνευμονικές φλέβες επιστρέφει στον αριστερό κόλπο για να αρχίσει η μεγάλη κυκλοφορία

Μεγάλη κυκλοφορία του αίματος Από τον αριστερό κόλπο, όπου το αίμα είναι πλούσιο σε οξυγόνο, μέσω της διγλώχινας ή μιτροειδούς βαλβίδας, μεταφέρεται στην αριστερή κοιλία Η αριστερή κοιλία λειτουργεί σαν πιεστική αντλία και μέσω της αορτικής βαλβίδας ωθεί το αίμα στις αρτηρίες. Αυτές διακλαδίζονται σε όλο το σώμα και τελικά μεταπίπτουν στα τριχοειδή των ιστών Από τα τριχοειδή το αίμα, αποξυγωνομένο, συλλέγεται στις φλέβες που τελικά καταλήγουν στην άνω και κάτω κοίλη φλέβα, οι οποίες το επαναφέρουν στον δεξιό κόλπο

Λειτουργίες του αίματος Αναπνευστική λειτουργία: Με τα ερυθρά αίμοσφαίρια που περιέχουν την αιμοσφαιρίνη επιτυγχάνεται η μεταφορά των αναπνευστικών αερίων, δηλαδή η μεταφορά του οξυγόνου από τους πνεύμονες στα κύτταρα των ιστών και του διοξειδίου του άνθρακα από τους ιστούς στους πνεύμονες, από όπου αποβάλλεται Αμυντική λειτουργία: Με τα λευκά αιμοσφαίρια συμβάλλει στην άμυνα του οργανισμού εναντίον διαφόρων παθογόνων μικροοργανισμών και άλλων τοξικών ουσιών, με τις φαγοκυτταρικές ιδιότητες που διαθέτουν και τα αντισώματα που παράγουν Λειτουργία πήξεως: με τα αιμοπετάλια και με ουσίες του πλάσματος συμμετέχει στην πήξη του αίματος

Θρεπτική λειτουργία: με το πλάσμα μεταφέρει θρεπτικές ουσίες, προϊόντα της πέψης, που απορροφούνται από τον γαστρεντερικό σωλήνα και παραλαμβάνει τα παράγωγα από τη διάσπασή τους για αποβολή από τα απεκκριτικά όργανα Μεταφορική λειτουργία: μεταφέρει ορμόνες, βιταμίνες, ένζυμα από τα όργανα παραγωγής στα κύτταρα που προορίζονται Οξεοβασική ισορροπία: συμβάλλει στη διατήρηση της οξεοβασικής ισορροπίας, μεταφέροντας νερό και όξινα προϊόντα μεταβολισμού στα απεκκριτικά όργανα, διατηρώντας έτσι το pH του αίματος σταθερό

Θερμορρυθμιστική λειτουργία: εξασφαλίζει την ισότιμη κατανομή της θερμότητας σε όλα τα όργανα και διατηρεί τη θερμοκρασία του οργανισμού στους 36.7 ο C

Συστατικά του αίματος Υπάρχει μόνο στους πολυκύτταρους οργανισμούς Αποτελείται από κύτταρα που ονομάζονται αιμοσφαίρια ή αιμοκύτταρα (έμμορφα συστατικά) και από ρευστή μεσοκυττάριο ουσία, που καλείται πλάσμα (άμορφα στοιχεία) Τα αιμοσφαίρια διακρίνονται σε: – Ερυθρά αιμοσφαίρια ή ερυθροκύτταρα – Λευκά αιμοσφαίρια ή λευκοκύτταρα – Αιμοπετάλια ή θρομβοκύτταρα

2. Πλάσμα

Πλάσμα Ρευστή μεσοκυττάριος ουσία του αίματος μέσα στην οποία αιωρούνται τα έμμορφα συστατικά Παριστά υποκίτρινο υγρό που αποτελείται βασικά από νερό, στο οποίο βρίσκονται διαλυμένες διάφορες ουσίες Όγκος πλάσματος σε φυσιολογικό ενήλικα είναι περίπου 3 λίτρα, 55% του συνολικού όγκου του αίματος

Σύσταση του πλάσματος Νερό, οργανικά και ανόργανα συστατικά Το νερό ειναι το 90% του πλάσματος και χρησιμεύει ως διαλύτης των κρυσταλλικών ουσιών Μεταφερόμενες ουσίες, όπως προϊόντα του μεταβολισμού (γαλακτικό, πυροσταφυλικό οξύ), ορμόνες, βιταμίνες, ένζυμα, φάρμακα, αντισώματα και χρωστικές

Σύσταση του αίματος – οργανικά συστατικά Αζωτούχες και μη αζωτούχες ενώσεις Αζωτούχες ενώσεις: πρωτεΐνες (70%), ουρία, ουρικό οξύ, χολερυθρίνη, κρεατινίνη, ελεύθερα αμινοξέα – Πρωτεϊνες: λευκωματίνες (προαλβουμίνη και αλβουμίνη), σφαιρίνες (α, β, γ, -σφαιρίνες), ινωδογόνο, λιποπρωτεϊνες Μη αζωτούχες ενώσεις: σάκχαρο, χοληστερίνη, γαλακτικό οξύ, λίπη **λευκωματίνες, σφαιρίνες, ινωδογόνο: λευκώματα του πλάσματος. Λευκωματίνες και ινωδογόνο παράγονται στο ήπαρ (δυσλειτουργία του ήπατος επηρεάζει τις φυσιολογικές τους τιμές)

***σφαιρίνες παράγονται στο δικτυοενδοθηλιακό σύστημα, ενώ οι λιποπρωτεϊνες προέρχονται από ενώσεις πρωτεϊνών και λιπιδίων Το πλάσμα περιέχει φυσιολογικά σε μεγαλύτερη αναλογία λευκωματίνες και σε μικρότερη τις σφαιρίνες Η ηλεκτροφόρηση είναι η πιο διαδεδομένη τεχνική διαχωρισμού των πρωτεϊνών του πλάσματος

Ανόργανα συστατικά Άλατα διαφόρων στοιχείων (νατρίου, καλίου, ασβεστίου, χλωρίου, μαγνησίου, θειικά, φωσφορικά, διττανθρακικά) Σε μικρές ποσότητες και σε μεγάλη αραίωση στο πλάσμα Τα περισσότερα διίστανται πλήρως σε ιόντα

pH του πλάσματος Καθορίζεται από τη συγκέντρωση των ιόντων Η+ που υπάρχουν σε αυτό και παίζει σημαντικό ρόλο στη διατήρηση της οξεοβασικής ισορροπίας του οργανισμού Μέση τιμή 7.4 ( ) Ακραίες τιμές συμβατές με τη ζωή είναι 6.8 με 7.8 Μικρές μεταβολές μπορούν να οδηγήσουν σε σοβαρές διαταραχές της οξεοβασικής ισορροπίας (αναπνευστική ή νεφρική διαταραχή)

Λειτουργίες του πλάσματος

Η διατήρηση της ομοιόστασης του νερού και των ηλεκτρολυτών στηρίζεται στην παρουσία λευκωμάτων στο πλάσμα Πρωτεϊνες και ιόντα του πλάσματος ρυθμίζουν την οξεοβασική ισορροπία Παράγοντες όπως το ινωδογόνο είναι απαραίτητοι για την πήξη του αίματος Σφαιρίνες (κυρίως γ-σφαιρίνες) πλάσματος συμμετέχουν στην άμυνα του οργανισμού Πλάσμα μεταφέρει τις θρεπτικές ουσίες από το έντερο προς τους ιστούς και τα προϊόντα μεταβολισμού από τα σημεία παραγωγής τους στα απεκκριτικά όργανα (σάκχαρο, βιταμίνες, μέταλλα, ορμόνες, ουρία, χολερυθρίνη, κρεατινίνη, ουρικό οξύ) Μεταφέρει και τα φάρμακα προς τους στόχους τους αλλά και τις χρωστικές που χρησιμοποιούνται στην ακτινοδιαγνωστική Συμμετέχει στη θερμορρύθμιση μεταφέροντας θερμότητα

Το πλάσμα αποτελεί τη ρευστή μεσοκυττάριο ουσία του αίματος Ο όγκος του ανέρχεται περίπου στα 3 λίτρα στον ενήλικα (55% του συνολικού όγκου του αίματος)

3. Ερυθρά αιμοσφαίρια

Μορφολογία ερυθρών αιμοσφαιρίων Ώριμα, απύρηνα κύτταρα που συνιστούν τον κύριο όγκο του περιφερικού αίματος Δεν πολλαπλασιάζονται αφού δεν έχουν πυρήνα  αναγεννιούνται στο μυελό των οστών, στον ενήλικα, από πρόδρομα κύτταρα, διατηρώντας σταθερό τον αριθμό τους Σχήμα αμφίκοιλου δίσκου με διάμετρο 7.5-8μm, το πάχος τους στο κέντρο είναι 1μm, ενώ στην περιφέρεια μm  μεγάλη επιφάνεια διαβροχής συγκριτικά με τον όγκο τους Το ερυθρό τους χρώμα οφείλεται στην αιμοσφαιρίνη που είναι το κύριο συστατικό τους Οξεόφιλα: βάφονται με όξινες χρωστικές στο εργαστήριο

Φυσιολογικά ερυθροκύτταρα Όλα το ίδιο σχήμα (στρογγυλά με σκοτεινή περιγέρεια και διαφανές κέντρο – μορφή δακτυλίου στο μικροσκόπιο) Όλα το ίδιο μέγεθος (7.5 μm) Σταθερό ποσό αιμοσφαιρίνης, ομοιόμορφα κατανεμημένο

Τόπος παραγωγής ερυθρών αιμοσφαιρίων Ερυθρός μυελός των οστών - το αποκλειστικό αιμοποιητικό όργανο σε όλη τη διάρκεια της ζωής Αιμοκυττοβλάστη: αρχέγονο αιμοποιητικό κύτταρο, δίνει γένεση στα προγονικά ή μητρικά κύτταρα: – Ερυθρών αιμοσφαιρίων – προερυθροβλάστη – Λευκών αιμοσφαιρίων: Των κοκκιοκυττάρων (μυελοβλάστη) Λεμφοκυττάρων (λεμφοβλάστη) Μονοκυττάρων (μονοβλάστη) – Αιμοπεταλίων (μεγαλοβλάστη)

Στάδια ωρίμανσης Ωρίμανση: η προοδευτική εξέλιξη των μορφολογικών και λειτουργικών χαρακτηριστικών των κυττάρων – επιτελείται στον μυελό των οστών 1.Ελάττωση του μεγέθους των κυττάρων 2.Ελάττωση του κλάσματος πυρήνα/πρωτοπλάσματος (ο πυρήνας μικραίνει περισσότερο απ’ ότι το πρωτόπλασμα) 3.Μείωση του μεγέθους του πυρήνα με βαθμιαία πύκνωση της χρωματίνης μέχρι πλήρους εξαφάνισης του 4.Προοδευτική πλήρωση των κυττάρων με αιμοσφαιρίνη 5.Μετάπτωση του πρωτοπλάσματος από βασεόφιλο σε οξεόφιλο

Διάρκεια ζωής και τόπος καταστροφής των ερυθρών αιμοσφαιρίων 120 ημέρες εντός των αγγείων και μετά καταστρέφονται στο ήπαρ και στο σπλήνα Αυτό συμβαίνει γιατί δε διαθέτουν οργανίδια που είναι απαραίτητα για την αναπλήρωση των στοιχείων που είναι απαραίτητα για τη διατήρησή τους Τα γερασμένα ερυθροκύτταρα φαγοκυτταρώνονται