ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΗΜΕΡΑ ΕΥΑΙΣΘΗΤΟΠΟΙΗΣΗΣ ΓΙΑ ΤΟ ΦΑΣΜΑ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗΣ ΕΜΒΡΥΪΚΟΥ ΑΛΚΟΟΛΙΣΜΟΥ & ΤΟ ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΕΜΒΡΥΪΚΟΥ ΑΛΚΟΟΛΙΣΜΟΥ 2018 ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΕΣ- ΣΤΟΧΟΙ- ΔΡΑΣΕΙΣ Σχέδιο Δράσης 2017-20 για την Αντιμετώπιση της Εξάρτησης από Παράνομες Ουσίες και την Επιβλαβή Χρήση του Αλκοόλ Λήδα Χριστοδούλου Λειτουργός Τμήματος Πολιτικής 12 Σεπτεμβρίου 2018

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ- ΜΕΡΟΣ Ι Τι είναι το Σύνδρομο Εμβρυϊκού Αλκοολισμού και το Φάσμα Διαταραχής Εμβρυϊκού Αλκοολισμού Τι γνωρίζουμε για το Αλκοόλ και την Εγκυμοσύνη Τι κάνουν οι γυναίκες για την κατανάλωση αλκοόλ στην περίοδο της εγκυμοσύνης & Τι το κάνει δύσκολο για τις γυναίκες Ποια είναι η Γενική Οδηγία

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ – ΜΕΡΟΣ ΙΙ Προτεραιότητες, στόχοι και δράσεις του Σχέδιου Δράσης 2017-2020 & της Εθνικής Επιτροπής για την αντιμετώπιση του Συνδρόμου Εμβρυϊκού Αλκοολισμού και του Φάσματος Διαταραχής Εμβρυϊκού Αλκοολισμού Κλινικές κατευθυντήριες γραμμές για την πρόληψη, διάγνωση και θεραπεία του φάσματος διαταραχής εμβρυϊκού αλκοολισμού και συνδρόμου εμβρυϊκού αλκοολισμού Υγιεινός τρόπος ζωής κατά την Εγκυμοσύνη και κατά την Περίοδο του Θηλασμού

ΜΕΡΟΣ Ι: Φάσμα Διαταραχής Εμβρυϊκού Αλκοολισμού & Σύνδρομο Εμβρυϊκού Αλκοολισμού Η χρήση αλκοόλ στην περίοδο της εγκυμοσύνης και στην περίοδο του θηλασμού εγκυμονεί πολλούς κινδύνους για το έμβρυο και το νεογνό και ως εκ τούτου η προστασία τους αποτελεί κύρια προτεραιότητα για την Ευρώπη και κάθε κράτος μέλος ξεχωριστά. Το αλκοόλ μπορεί να προκαλέσει μια σειρά μόνιμων σωματικών και νευρογνωστικών ανωμαλιών γνωστών ως φάσμα διαταραχής εμβρυϊκού αλκοολισμού (FASD), συμπεριλαμβανομένων συγκεκριμένων διαγνώσεων συνδρόμου εμβρυϊκού αλκοολισμού (FAS), μερικού FAS και νευροαναπτυξιακής διαταραχής λόγω έκθεσης στο αλκοόλ που επηρεάζει περίπου το 2%-5% των γεννήσεων στις ΗΠΑ και Δυτικές χώρες της Ευρώπης.

ΜΕΡΟΣ Ι: Φάσμα Διαταραχής Εμβρυϊκού Αλκοολισμού & Σύνδρομο Εμβρυϊκού Αλκοολισμού Αναπτυξιακή ανεπάρκεια Επιβεβαιωμένο προγεννητικό και μεταγεννητικό ύψος ή βάρος, ή και τα δυο ίσο ή κάτω του 10ου εκατοστημόριου, το οποίο καταγράφεται σε οποιαδήποτε χρονική στιγμή (προσαρμοσμένο στην ηλικία, το φύλο, το χρόνο κύησης , τη φυλή ή την εθνικότητα). Ανωμαλίες χαρακτηριστικών του προσώπου Το σύνδρομο εμβρυικού αλκοολισμού μπορεί να επιφέρει πολλαπλές ανωμαλίες στα χαρακτηριστικά του προσώπου όπως •μικρά μάτια με στενή σχισμή, •ευρεία, επίπεδη ρινική γέφυρα, •πρόσωπο με έλλειψη της εντομής ανάμεσα στο χείλος και τη μύτη •και μικρογναθισμό που σχετίζεται με υποπλασία της κάτω γνάθου. Οι πλείστες βλάβες στο έμβρυο παρατηρούνται ανάμεσα σε γυναίκες που κάνουν κατάχρηση του αλκοόλ, ενώ κάποιες φορές τα νεογέννητα παιδία τους μπορεί να μην φέρουν εμφανή σημάδια βλάβης κατά τη γέννηση τους. Παρόλα αυτά με την πάροδο του χρόνου, τα παιδιά αυτά μπορεί να εμφανίσουν αναπτυξιακές και συμπεριφορικές ανωμαλίες, όπως χαμηλές επιδόσεις στο σχολείο, υπερκινητικότητα, διαταραχή του λόγου και συναισθηματικές και διατροφικές διαταραχές. Αν ένα παιδί εμπίπτει σε όλα τα πιο κάτω τέσσερα πεδία κριτηρίων αξιολόγησης, έστω αν διαπιστωθεί ή υπάρχει υπόνοια ότι η μητέρα κατανάλωνε αλκοόλ κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, τότε το παιδί μπορεί να διαγνωσθεί με FAS:

ΜΕΡΟΣ Ι: Φάσμα Διαταραχής Εμβρυϊκού Αλκοολισμού & Σύνδρομο Εμβρυϊκού Αλκοολισμού Ανωμαλίες του κεντρικού νευρικού συστήματος Ι. Δομικές ανωμαλίες όπως: •μικροκεφαλία (μέγεθος κεφαλής ίσο ή κάτω του 10ου εκατοστημόριου) •σημαντικές κλινικές εγκεφαλικές ανωμαλίες που εντοπίζονται με τομογράφο

ΜΕΡΟΣ Ι: Φάσμα Διαταραχής Εμβρυϊκού Αλκοολισμού & Σύνδρομο Εμβρυϊκού Αλκοολισμού ΙΙ. Λειτουργικές ανωμαλίες Παρουσιάζονται σημαντικά χαμηλές επιδόσεις σε σχέση με το αναμενόμενο επίπεδο για την ηλικία του παιδιού, το σχολικό περιβάλλον και τα δεδομένα του περιβάλλοντος που μεγαλώνει ευρύτερα, όπως: Γενική διανοητική ανεπάρκεια τουλάχιστον δύο τυπικές αποκλίσεις κάτω από την μέση ή σημαντικά συνδυασμένη αναπτυξιακή καθυστέρηση σε παιδιά κάτω των δύο ετών

ΜΕΡΟΣ Ι: Φάσμα Διαταραχής Εμβρυϊκού Αλκοολισμού & Σύνδρομο Εμβρυϊκού Αλκοολισμού •Επίδοση τουλάχιστον δύο τυπικές αποκλίσεις κάτω από την μέση σε τουλάχιστον τρεις από τους πιο κάτω τομείς ή σε τουλάχιστον δύο από τους πιο κάτω τομείς σε συνδυασμό με την επιληψία: Γλώσσα/ομιλία Λεπτές Κινητικές Λειτουργίες Χωροταξική-Οπτική αντίληψη ή Χωροταξικές-εποικοδομητικές δεξιότητες Μαθησιακές δεξιότητες ή δεξιότητες μνήμης Εκτελεστικές λειτουργίες Αριθμητικές δεξιότητες Προσοχή Κοινωνικές δεξιότητες και συμπεριφορές

ΜΕΡΟΣ Ι: Φάσμα Διαταραχής Εμβρυϊκού Αλκοολισμού & Σύνδρομο Εμβρυϊκού Αλκοολισμού Μητρική έκθεση στο αλκοόλ: Επιβεβαιωμένη ή ανεπιβεβαίωτη ενδομήτρια έκθεση στο αλκοόλ Η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας στις κατευθυντήριες γραμμές για τον εντοπισμό και διαχείριση της χρήσης ουσιών και της ουσιοεξάρτησης στην εγκυμοσύνη προτείνει όπως όλες οι μητέρες αξιολογούνται για την χρήση αλκοόλ ή και τη χρήση άλλων εξαρτησιογόνων ουσιών στα αρχικά στάδια της εγκυμοσύνης Το εργαλείο AUDIT-C(3 ερωτήσεις από τις δέκα ερωτήσεις του εργαλείου AUDIT/Alcohol Use Disorders Identification Test), είναι το εργαλείο με το οποίο συλλέγονται στοιχεία για τον δείκτη της υγείας της μητέρας που έχει συμπεριληφθεί στο ιστορικό γεννήσεως του παιδιού από το 2017 Σε περίπτωση που ένα παιδί που έρχεται σε επαφή με οποιαδήποτε κοινωνική υπηρεσία ή υπηρεσία υγείας παρουσιάσει ανωμαλία σε ένα από τα πιο πάνω διαγνωστικά πεδία, συστήνεται όπως το παιδί παραπεμφθεί σε επαγγελματία υγείας για αξιολόγηση και στα άλλα τρία διαγνωστικά πεδία.

ΜΕΡΟΣ Ι: ΑΛΚΟΟΛ ΚΑΙ ΕΓΚΥΜΟΣΥΝΗ Τι γνωρίζουμε για το Αλκοόλ και την Εγκυμοσύνη Οι γυναίκες θέλουν να γνωρίζουν για το αλκοόλ και την εγκυμοσύνη, και έχουν κάθε δικαίωμα να γνωρίζουν. Είναι πιο ασφαλές η γυναίκα να μην καταναλώνει αλκοόλ κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, αφού υπάρχει κίνδυνος για εγκεφαλικές παθήσεις, αναπηρίες και προβλήματα υγείας για το νεογέννητο.

ΜΕΡΟΣ Ι: ΑΛΚΟΟΛ ΚΑΙ ΕΓΚΥΜΟΣΥΝΗ Τι κάνουν οι γυναίκες για την κατανάλωση αλκοόλ στην περίοδο της εγκυμοσύνης Οι περισσότερες γυναίκες σταματούν ή λιγοστεύουν την κατανάλωση αλκοόλ μόλις μάθουν ότι είναι έγκυες ή όταν προγραμματίζουν μια εγκυμοσύνη. Οι γυναίκες που συνεχίζουν να καταναλώνουν αλκοόλ στην εγκυμοσύνη μπορεί να…. προέρχονται από όλα τα κοινωνικο-οικονομικά στρώματα μην έχουν την ενημέρωση και την απαραίτητη στήριξη που χρειάζεται για να κάνουν την αλλαγή ή/και να αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα με την ουσιοεξάρτηση Συχνά οι λευκές γυναίκες με καλή μόρφωση και μεγαλύτερης ηλικίας δεν αντιλαμβάνονται ότι είναι εξίσου σε κίνδυνο

ΜΕΡΟΣ Ι: ΑΛΚΟΟΛ ΚΑΙ ΕΓΚΥΜΟΣΥΝΗ Τι το κάνει δύσκολο για τις γυναίκες Το στίγμα που μπορεί να αντιμετωπίζουν οι γυναίκες που καταναλώνουν αλκοόλ στην εγκυμοσύνη, ενισχύει το πρόβλημα. Η επίκριση των γύρω μπορεί να κάνει ακόμη πιο δύσκολο την αναζήτηση βοήθειας και επιπλέον στήριξης. Η επίκριση συχνά μπορεί να παραβλέπει τα βήματα που κάνει μια γυναίκα ή και τα προβλήματα που μπορεί να αντιμετωπίζει σε περίπτωση που υπάρχει ουσιοεξάρτηση.

ΜΕΡΟΣ Ι: ΓΕΝΙΚΗ ΟΔΗΓΙΑ

ΜΕΡΟΣ ΙΙ - Εθνική Επιτροπή για την αντιμετώπιση του Φάσματος Διαταραχής Εμβρυϊκού Αλκοολισμού και του Συνδρόμου Εμβρυϊκού Αλκοολισμού Σύσταση Εθνικής Επιτροπής για την αντιμετώπιση του Φάσματος Διαταραχής Εμβρυϊκού Αλκοολισμού και του Συνδρόμου Εμβρυϊκού Αλκοολισμού - Φεβρουάριος του 2018 – 5 συντονιστικές συναντήσεις Μέλη Επιτροπής εκπρόσωποι από κρατικές και μη κρατικές υπηρεσίες και επαγγελματικούς συνδέσμους: Υπηρεσίες Ψυχικής Υγείας και Νοσηλευτικές Υπηρεσίες του Υπουργείου Υγείας Γυναικολογική/Μαιευτική Εταιρεία,Παγκύπριου Ιατρικού Συλλόγου Παιδιατρική Εταιρεία, Παγκύπριου Ιατρικού Συλλόγου Κυπριακός Σύνδεσμος Οικογενειακού Προγραμματισμού Σύνδεσμος Ψυχολόγων Κύπρου Σύνδεσμος Διαιτολόγων και Διατροφολόγων Κύπρου Παγκύπριος Σύνδεσμος Νοσηλευτών και Μαιών Η εν λόγω Επιτροπή πραγματοποίησε την πρώτη συντονιστική συνάντηση την Πέμπτη 22 Φεβρουαρίου του 2018 στα γραφεία της Αρχής Αντιμετώπισης Εξαρτήσεων Κύπρου. Στο σύνολο έγιναν 5 συντονιστικές συναντήσεις κατά την περίοδο Φεβρουάριος - Ιούνιος στις οποίες συζητήθηκαν τα πιο κάτω θέματα που θα προωθηθούν μέσα στο 2018: Ανάπτυξη και διάχυση οδηγού σχετικά με την κατανάλωση αλκοόλ  για γυναίκες σε γόνιμη ηλικία και έγκυες και θηλάζουσες γυναίκες. Επισυνάπτεται το προσχέδιο για ενημέρωση. Ανάπτυξη και προώθηση κλινικών κατευθυντήριων γραμμών για την πρόληψη, διάγνωση και θεραπεία του φάσματος διαταραχής εμβρυϊκού αλκοολισμού. Επισυνάπτεται το προσχέδιο για ενημέρωση. Προώθηση εκστρατείας ενημέρωσης 9 Σεπτεμβρίου 2018 Διεθνής Μέρα Ευαισθητοποίησης FAS/FASD. Ενόψει της Παγκόσμιας Ημέρας για την Ευαισθητοποίηση του FAS/FASD που έχει καθοριστεί στις 9 Σεπτεμβρίου (9/9), στόχος της Εθνικής Επιτροπής είναι να πραγματοποιήσει διάσκεψη τύπου που να προωθεί το πεδίο δράσης της Επιτροπής και να προωθήσει τα δύο έντυπα που εκπονήθηκαν συμπεριλαμβανομένων των κλινικών κατευθυντήριων γραμμών για την πρόληψη, διάγνωση και θεραπεία του φάσματος διαταραχής εμβρυικού αλκοολισμού και τον οδηγό για τις γυναίκες σε γόνιμη ηλικία, εγκύους και θηλάζουσες γυναίκες.

ΜΕΡΟΣ ΙΙ - Σχέδιο Δράσης 2017-2020 & Εθνική Επιτροπή για την αντιμετώπιση του Φάσματος Διαταραχής Εμβρυϊκού Αλκοολισμού και του Συνδρόμου Εμβρυϊκού Αλκοολισμού Πυλώνας Πρόληψης- Προτεραιότητα 2: Πρόληψη συνδρόμου εμβρυϊκού αλκοολισμού και φάσματος διαταραχής εμβρυϊκού αλκοολισμού και παροχή επαρκούς φροντίδας για τα παιδιά και τις οικογένειες τους Στόχος 1: Ενίσχυση γνώσης του γενικού πληθυσμού και των νέων γυναικών ή/και νεών γονέων ειδικότερα για τους κινδύνους του αλκοόλ κατά την περίοδο της εγκυμοσύνης Παρακολούθηση δείκτη υγείας της μητέρας στο ιατρικό μητρώο γεννήσεων

ΜΕΡΟΣ ΙΙ - Σχέδιο Δράσης 2017-2020 & Εθνική Επιτροπή για την αντιμετώπιση του Φάσματος Διαταραχής Εμβρυϊκού Αλκοολισμού και του Συνδρόμου Εμβρυϊκού Αλκοολισμού Δράσεις: Προώθηση εκστρατειών ενημέρωσης και εκπαιδεύσεων προς το γενικό πληθυσμό και ειδικότερα προς τις νέες γυναίκες και νέους γονείς Παροχή σύντομων παρεμβάσεων και ανάπτυξη και διάχυση οδηγού σχετικά με την κατανάλωση αλκοόλ για γυναίκες σε γόνιμη ηλικία και έγκυες και θηλάζουσες γυναίκες

ΜΕΡΟΣ ΙΙ- Υγιεινός τρόπος ζωής κατά την εγκυμοσύνη και κατά τη διάρκεια του θηλασμού Σύντομη έκδοση εντύπου που αφορά στη χρήση αλκοόλ, κάπνισμα και άλλων ουσιών κατά την εγκυμοσύνη και την περίοδο του θηλασμού και χρήσιμα τηλέφωνα Και ο ολοκληρωμένος οδηγός που περιλαμβάνει επιπλέον κεφάλαια για τη διατροφή και το βάρος, τη φυσική άσκηση, τις συναισθηματικές αλλαγές, το σεξ και τον ύπνο. Ενδείξεις και αντενδείξεις, τι πρέπει να γνωρίζουν και προτροπή για επικοινωνία με τον γιατρό που παρακολουθεί τη γυναίκα σε ειδικές περιπτώσεις που η εικόνα που παρουσιάζουν είναι πέραν του φυσιολογικού

ΜΕΡΟΣ ΙΙ - Σχέδιο Δράσης 2017-2020 & Εθνική Επιτροπή για την αντιμετώπιση του Φάσματος Διαταραχής Εμβρυϊκού Αλκοολισμού και του Συνδρόμου Εμβρυϊκού Αλκοολισμού Πυλώνας Πρόληψης- Προτεραιότητα 2: Πρόληψη συνδρόμου εμβρυϊκού αλκοολισμού και φάσματος διαταραχής εμβρυϊκού αλκοολισμού και παροχή επαρκούς φροντίδας για τα παιδιά και τις οικογένειες τους Στόχος 2: Ενίσχυση της γνώσης ανάμεσα στους επαγγελματίες υγείας, επαγγελματίες κοινωνικών υπηρεσιών και εκπαιδευτικών

ΜΕΡΟΣ ΙΙ - Σχέδιο Δράσης 2017-2020 & Εθνική Επιτροπή για την αντιμετώπιση του Φάσματος Διαταραχής Εμβρυϊκού Αλκοολισμού και του Συνδρόμου Εμβρυϊκού Αλκοολισμού Δράσεις: Ανάπτυξη συστήματος παραπομπής παιδιών με φάσμα διαταραχής εμβρυϊκού αλκοολισμού (FAS/FASD) με στόχο τη βελτίωση διάγνωσης και διαχείρισης περιστατικών παιδιών που γεννήθηκαν με FAS/FASD Προώθηση ανάπτυξης κλινικών κατευθυντηρίων γραμμών για την πρόληψη, διάγνωση και υποστηρικτική θεραπεία του FAS/FASD Οι εκπαιδεύσεις των επαγγελματιών υγείας θα μπορούν να προωθηθούν σε ένα δεύτερο στάδιο μετά την επίσημη προώθηση των κλινικών κατευθυντήριων γραμμών μέσω συνεργιών των επαγγελματικών συνδέσμων. Στη Διάσκεψη Τύπου θα ανακοινωθούν κα οι επόμενες δράσεις που αναμένεται να υλοποιηθούν την επόμενη διετία βάσει της Προτεραιότητας 2 του Σχεδίου Δράσης 2017-2020.

ΜΕΡΟΣ ΙΙ-Κλινικές κατευθυντήριες γραμμές για την πρόληψη, διάγνωση και θεραπεία του φάσματος διαταραχής εμβρυϊκού αλκοολισμού και συνδρόμου εμβρυϊκού αλκοολισμού Έντυπο σύνοψης- Τρία κεφάλαια Πρόληψη, Διαγνωστικά Κριτήρια και τις Εξειδικευμένες Υπηρεσίες

ΜΕΡΟΣ ΙΙ-Κλινικές κατευθυντήριες γραμμές για την πρόληψη, διάγνωση και θεραπεία του φάσματος διαταραχής εμβρυϊκού αλκοολισμού και συνδρόμου εμβρυϊκού αλκοολισμού Το ολοκληρωμένο έντυπο, πέραν της σύνοψης, περιλαμβάνει περισσότερες πληροφορίες ανά κεφάλαιο όπως επίσης και παραρτήματα για επιπλέον στήριξη των επαγγελματιών. Κεφάλαιο της Πρόληψης: Συνέπειες της χρήσης αλκοόλ κατά την εγκυμοσύνη Παράγοντες επικινδυνότητας χρήσης αλκοόλ κατά την περίοδο της εγκυμοσύνης Γενική Οδηγία- Σύσταση δημόσιας υγείας Ρόλος των επαγγελματιών υγείας Γνώσεις στάσεις και αντιλήψεις των επαγγελματιών υγείας για την κατανάλωση αλκοόλ στην εγκυμοσύνη και την περίοδο θηλασμού και ενημέρωση και Σύντομες παρεμβάσεις. Τα παραρτήματα περιλαμβάνουν την προτεινόμενη βιβλιογραφία, παράδειγμα παραπεμπτικού εγγράφου και εργαλείων αξιολόγησης της εξάρτησης στο αλκοόλ. Τα έντυπα θα διοχετευτούν ηλεκτρονικά σε όλους τους επαγγελματίες υγείας που εμπλέκονται μέσω των επαγγελματικών τους συνδέσμων, Θα αναρτηθούν στις ιστοσελίδες του κάθε επαγγελματικού συνδέσμου Και μια ποσότητα του οδηγού για τις γυναίκες σε γόνιμη ηλικία θα προωθηθούν σε έντυπη μορφή στα νοσηλευτήρια, ιδιωτικές κλινικές και ιατρεία και άλλες εμπλεκόμενες υπηρεσίες.

ΜΕΡΟΣ ΙΙ - Σχέδιο Δράσης 2017-2020 & Εθνική Επιτροπή για την αντιμετώπιση του Φάσματος Διαταραχής Εμβρυϊκού Αλκοολισμού και του Συνδρόμου Εμβρυϊκού Αλκοολισμού Πυλώνας Πρόληψης- Προτεραιότητα 2: Πρόληψη συνδρόμου εμβρυϊκού αλκοολισμού και φάσματος διαταραχής εμβρυϊκού αλκοολισμού και παροχή επαρκούς φροντίδας για τα παιδιά και τις οικογένειες τους Στόχος 3: Ενίσχυση και παροχή συμβουλευτικής και κατάλληλης φροντίδας για παιδιά και οικογένειες υψηλού κινδύνου που έχουν επηρεαστεί από το αλκοόλ

ΜΕΡΟΣ ΙΙ - Σχέδιο Δράσης 2017-2020 & Εθνική Επιτροπή για την αντιμετώπιση του Φάσματος Διαταραχής Εμβρυϊκού Αλκοολισμού και του Συνδρόμου Εμβρυϊκού Αλκοολισμού Δράσεις: Καθιέρωση επαρκούς διάγνωσης και υποστηρικτικής θεραπείας για παιδιά με φάσμα διαταραχής εμβρυϊκού αλκοολισμού Ανάπτυξη επαρκούς στήριξης για παιδιά και τις οικογένειες τους που αντιμετωπίζουν πρόβλημα λόγω της χρήσης αλκοόλ, συμπεριλαμβανομένων των παιδιών με FAS/FASD Εντοπισμός, ενημέρωση και παραπομπή εγκύων γυναικών με πρόβλημα χρήσης ή/και εξάρτησης στο αλκοόλ σε υποστηρικτικές υπηρεσίες

ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΟΧΗ ΣΑΣ leda.christodoulou@naac.org.cy www.naac.org.cy