Αναλυτικά Προγράμματα για τα Δημόσια Σχολεία της Κυπριακής Δημοκρατίας Πρόγραμμα Επιμόρφωσης Μάχιμων Εκπαιδευτικών για τα Αναλυτικά Προγράμματα – Νοέμβριος, 2010 Κουτσίδης Γιώργος

Αναζητώντας τη συνεισφορά της κυπριακής κοινωνίας, η διαδικασία της Μεταρρύθμισης των Αναλυτικών Προγραμμάτων ξεκίνησε, διεξήχθη και ολοκληρώθηκε ως «δημόσιο εγχείρημα». Ως ένα εγχείρημα, δηλαδή, στο οποίο κλήθηκαν να συμμετάσχουν και συμμετείχαν με τον προβληματισμό και με τις προτάσεις τους (σε ό,τι αφορά τόσο τη βάση του αναλυτικού προγράμματος όσο και τα επιμέρους Προγράμματα Σπουδών) όλες οι οργανώσεις, όλοι οι θεσμοί και όλοι οι άνθρωποι που εμπλέκονται στην εκπαιδευτική διαδικασία ή που ενδιαφέρθηκαν να έχουν λόγο για την Παιδεία.

Στόχος της μεταρρύθμισης των Α.Π. Η προετοιμασία των νέων ανθρώπων για ενεργή και δημιουργική συμμετοχή τους στην κοινωνική, πολιτική, πολιτιστική και οικονομική ζωή. Βασική αρχή Η διασφάλιση της ισότιμης συμμετοχής όλων των παιδιών στην εκπαίδευση.

Το σχολείο του 21ου αιώνα: Δημοκρατικό και Ανθρώπινο

Πυλώνες των νέων Αναλυτικών Προγραμμάτων Α. Επαρκές και συνεκτικό σώμα γνώσεων από όλες τις επιστήμες. Β. Απόκτηση γνώσεων και ανάπτυξη στάσεων και συμπεριφορών που απαρτίζουν τη σύγχρονη δημοκρατική πολιτότητα. Γ. Καλλιέργεια όλων των ιδιοτήτων, ικανοτήτων και δεξιοτήτων που απαιτούνται στην κοινωνία του 21ου αιώνα («ικανότητες-κλειδιά»).

Θεμελιώδεις παιδαγωγικές αρχές α) «Μαθητοκεντρική διδασκαλία». β) Σεβασμός των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών της παιδικής ηλικίας. γ) Σχολείο χωρίς άγχος. δ) «Σχολείο για παιδιά και νέους».

Αυτό σημαίνει αντιμετώπιση των μαθητών και των μαθητριών ως: Μοναδικά πρόσωπα Κάθε μαθητής και κάθε μαθήτρια έχει δικαίωμα να αντιμετωπίζεται ως πρόσωπο που αξίζει και χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή στο σχολείο για να αποκτήσει όλα τα εφόδια που χαρακτηρίζουν ένα μορφωμένο άνθρωπο. Μέλη της σχολικής κοινότητας Κάθε μαθητής και κάθε μαθήτρια έχει δικαίωμα να διδάσκεται και να μαθαίνει μαζί με τα άλλα παιδιά, ώστε η «ιδιαίτερη προσοχή του προσώπου» του να μην ταυτίζεται με αποκλεισμό, απομόνωση, στιγματισμό και υποβάθμιση της κοινωνικότητάς του. Μέλη της οικογένειας και του ευρύτερου περιβάλλοντός τους Κάθε μαθητής και κάθε μαθήτρια έχει δικαίωμα να διαπιστώνει καθημερινά ότι λαμβάνονται υπόψη οι ιδιαιτερότητες και οι ευαισθησίες του οικογενειακού του και του ευρύτερου κοινωνικού και πολιτισμικού του περιβάλλοντος και συνεπώς δεν προσβάλλεται η ανθρώπινη αξιοπρέπειά του.

Αρχές οργάνωσης και εφαρμογής των προγραμμάτων σπουδών Αρχές οργάνωσης και εφαρμογής των προγραμμάτων σπουδών Ενιαίο και συνεκτικό αναλυτικό πρόγραμμα από την προδημοτική εκπαίδευση έως (και) το Λύκειο. Συνοπτικό πρόγραμμα σπουδών. 3) Παιδαγωγική διαφοροποίηση. Διδασκαλία προσανατολισμένη στο επίπεδο ετοιμότητας κάθε παιδιού. 4) Συνεργατικές και βιωματικές μορφές μάθησης. 5) Διδασκαλία αποκλειστικά στο σχολείο. 6) Μάθηση με το νου, το χέρι και όλες τις αισθήσεις.

Αρχές οργάνωσης και εφαρμογής των προγραμμάτων σπουδών Αρχές οργάνωσης και εφαρμογής των προγραμμάτων σπουδών Ενιαίο και συνεκτικό αναλυτικό πρόγραμμα από την προδημοτική εκπαίδευση έως (και) το Λύκειο Οι διαδικασίες μάθησης και ανάπτυξης των μαθητών και των μαθητριών αντιμετωπίζονται ενιαία για το σύνολο της εκπαίδευσης και οργανώνονται με τρόπο που οι βασικές πυρηνικές γνώσεις, στάσεις, δεξιότητες επαναφέρονται και ανατροφοδοτούνται, όχι μόνο από επίπεδο σε επίπεδο εκπαίδευσης αλλά και από τάξη σε τάξη, όπου μαθητές και μαθήτριες διαφορετικών επιπέδων ετοιμότητας συνεργάζονται και μαθαίνουν.

2) Συνοπτικό πρόγραμμα σπουδών Το αναλυτικό πρόγραμμα δεν είναι βαρυφορτωμένο με ύλη που περιορίζει τον παιδαγωγικό ρόλο του εκπαιδευτικού. Υποστηρίζει την «τάξη-εργαστήριο ζωής» και επιτρέπει στον εκπαιδευτικό να αναλάβει τις πρωτοβουλίες και τις παιδαγωγικές παρεμβάσεις που χρειάζονται για ποιοτική και αποτελεσματική διδασκαλία. Διασφαλίζει Ισορροπία στα είδη μάθησης που καλλιεργεί. Δεν είναι ετεροβαρές, (να στοχεύει δηλαδή μόνο στη γνώση-πληροφορία) για να μπορεί να επιτυγχάνει την ολόπλευρη ανάπτυξη του μαθητή. Χαρακτηρίζεται από Συνοχή, δηλαδή όλα τα δομικά του χαρακτηριστικά (στόχοι, μεθοδολογία, περιεχόμενο και αξιολόγηση) συμβάλλουν στην επίτευξη του γενικού σκοπού. Τέλος, είναι Αποτελεσματικό, με την έννοια ότι αυτά που περιέχει ως προσδοκώμενα αποτελέσματα (σκοποί, στόχοι και διαδικασίες) μπορούν να μετρηθούν/ τεκμηριωθούν ως αποτελέσματα της διδασκαλίας-μάθησης, χωρίς βέβαια να αγνοεί ότι το κλειδί για την αποτελεσματικότητα παραμένει πάντοτε ο εκπαιδευτικός.

3) Παιδαγωγική διαφοροποίηση Διδασκαλία προσανατολισμένη στο επίπεδο ετοιμότητας κάθε παιδιού Ακόμη και οι μαθητές και μαθήτριες που έχουν την ίδια ηλικία διαφέρουν στην ετοιμότητά τους για μάθηση. Σε μια διαφοροποιημένη τάξη μαθαίνουν τόσο οι μαθητές όσο και οι εκπαιδευτικοί και η όλη διαδικασία γίνεται μια διαδικασία Έρευνας Δράσης, που εμπλέκει την τάξη, το σχολείο και το οικογενειακό- κοινωνικό περιβάλλον του μαθητή. 4) Συνεργατικές και βιωματικές μορφές μάθησης 5) Διδασκαλία αποκλειστικά στο σχολείο – Κατ’ οίκον εργασία δεν σημαίνει κατ’ οίκον διδασκαλία Δυνατότητα να απαλλαγεί η οικογένεια από το άγχος της «κατ’ οίκον συνδιδασκαλίας» που χαρακτηρίζει σε μεγάλο βαθμό σήμερα τη ζωή των οικογενειών που έχουν παιδιά στο σχολείο και αποτελεί τον σημαντικότερο μηχανισμό αποτυχίας των παιδιών, που δεν έχουν τη δυνατότητα να βοηθηθούν από μέλη του οικογενειακού τους περιβάλλοντος. 6) Μάθηση με το νου, το χέρι και όλες τις αισθήσεις

Δομή Προγράμματος Σπουδών Σχεδιασμού και Τεχνολογίας Σκοπός της Τεχνολογικής Εκπαίδευσης είναι ο Τεχνολογικός Αλφαβητισμός των μαθητών/τριών, ο οποίος θα επιτευχθεί μέσα από την απόκτηση γνώσεων και δεξιοτήτων σε θέματα τεχνολογίας και τεχνολογικών προϊόντων, την κατανόηση του ρόλου της τεχνολογίας στην επίλυση προβλημάτων και την κατανόηση της σχέσης της τεχνολογίας με την κοινωνία και την οικονομία.

Βασικοί άξονες του Αναλυτικού Προγράμματος Σχεδιασμού και Τεχνολογίας Ο πρώτος άξονας αναφέρεται στην Τεχνολογική Γνώση, Ο δεύτερος άξονας αναφέρεται στις Τεχνολογικές Ικανότητες, Ο τρίτος άξονας αναφέρεται στη σχέση Τεχνολογίας και Κοινωνίας.

Γενικές Δεξιότητες Ικανότητες Κλειδιά Οι γενικοί σκοποί, οι διδακτικοί στόχοι, και οι δείκτες επιτυχίας που προτείνονται μέσα από το Πρόγραμμα Σπουδών του μαθήματος, στοχεύουν παράλληλα στην ανάπτυξη των γενικών δεξιοτήτων των μαθητών/τριών και της αξιοποίησης και εφαρμογής τους και σε άλλες γνωστικές περιοχές. Οι δεξιότητες αυτές συνοψίζονται σε τέσσερις (4) κατηγορίες: 1. Δεξιότητες Διαχείρισης Πληροφοριών 2. Δεξιότητες Επίλυσης Προβλήματος 3. Δεξιότητες Διαχείρισης Έργων 4. Κοινωνικές και Διαπροσωπικές Δεξιότητες

Παρουσιάζονται αναλυτικά οι δεξιότητες που θα αναπτύξουν οι μαθητές/τριες ως προς τις τέσσερις (4) κατηγορίες των Γενικών Δεξιοτήτων και ως προς τα τέσσερα (4) επίπεδα που αναφέρονται για τη Δημοτική και Μέση Εκπαίδευση (Κλίμακα 1 και 2 για το Δημοτικό, Κλίμακα 3 για το Γυμνάσιο και Κλίμακα 4 για το Λύκειο). Σχεδιασμός π.χ. Δημιουργούν ιδέες σχεδιάζοντας από μόνοι τους και αντλώντας ιδέες από άλλους συμμαθητές/τριες τους. Επικοινωνία π.χ. Συζητούν και περιγράφουν τεχνολογικά προϊόντα και φυσικά αντικείμενα. Κατασκευή π.χ. Μετρούν, σημαδεύουν, επεξεργάζονται και συναρμολογούν υλικά και εξαρτήματα που έχουν διαθέσιμα.

Η Κλίμακα 1 αναφέρεται στις τάξεις Α’ μέχρι Δ’ Δημοτικού. H Κλίμακα 2 αναφέρεται στις τάξεις Δ’ μέχρι και Στ’ Δημοτικού. Η Κλίμακα3 αναφέρεται στις τάξεις Στ’ Δημοτικού μέχρι και Γ’ Γυμνασίου. H Κλίμακα 4 καλύπτει τις τάξεις Γ’ Γυμνασίου και Α’ Λυκείου. Η θεματική περιοχή για κάθε Κλίμακα αναλύεται σε στόχους και σε δείκτες επιτυχίας.

H εφαρμογή της Διαδικασίας Σχεδιασμού (Design) Διδακτικοί Στόχοι Οι μαθητές/τριες μέσα από κατάλληλα πλαίσια: Επεξηγούν τη διαδικασία σχεδιασμού και κατανοούν τις βασικές παραμέτρους του, για την κατασκευή ποιοτικών προϊόντων, σύμφωνα με τις ανάγκες και απαιτήσεις του σύγχρονου καταναλωτή. Αναγνωρίζουν και καθορίζουν προβλήματα και ανάγκες από καταστάσεις που παρουσιάζονται και θέτουν προδιαγραφές για τη λύση τους. Επεξηγούν τη διαδικασία που ακολούθησε ο πρωτόγονος άνθρωπος για την αντιμετώπιση αναγκών και τη συγκρίνει με τη διαδικασία που προγραμματισμένα ακολουθείται σήμερα στην παραγωγή τεχνολογικών προϊόντων.

Ηλεκτρονικά και Τεχνολογία Ελέγχου Θεματικές Περιοχές Το Πρόγραμμα Σπουδών του Σχεδιασμού και Τεχνολογίας είναι οργανωμένο σε επτά (7) περιοχές περιεχομένου, οι οποίες καλύπτουν όλο το φάσμα των γνώσεων, δεξιοτήτων, αξιών, στάσεων και συμπεριφορών, που θα αναπτύξουν οι μαθητές/τριες στο πλαίσιο της διδασκαλίας του μαθήματος. Οι θεματικές περιοχές είναι: Δομές Μηχανισμοί Ενέργεια Τεχνολογία Υλικών Ηλεκτρονικά και Τεχνολογία Ελέγχου Ηλεκτρισμός Σχεδιασμός (Design)

Βήματα της Εφαρμογής Κατά τη σχολική χρονιά 2011-12 θα εισαχθούν στο σύνολο της Δημοτικής Εκπαίδευσης και στις τρεις τάξεις του Γυμνασίου. Τη σχολική χρονιά 2012-13 τα νέα αναλυτικά θα εισαχθούν στην Α’ Λυκείου. Την επόμενη χρονιά 2013-14 θα εφαρμοστούν στην Β’ Λυκείου. Την σχολική χρονιά 2014-15 θα ολοκληρωθεί η εφαρμογή με την εισαγωγή τους στην Γ’ Λυκείου.