1ο Εθνικό Αναπτυξιακό Συνέδριο για την Προγραμματική Περίοδο 2014-2020 Διαμόρφωση στρατηγικού πλαισίου αναπτυξιακής πολιτικής 2014-2020, για το Θεματικό Στόχο 7: «Προώθηση βιώσιμων μεταφορών και άρση εμποδίων σε σημαντικά δίκτυα υποδομών» Γεώργιος Γιαννόπουλος , Διευθυντής Ινστιτούτου Μαρία Μποϊλέ, Διευθύντρια Ερευνών Ινστιτούτο Μεταφορών – HELLENIC INSTITUE OF TRANSPORT - EKETA – CERTH Email: ggian@certh.gr Web: www.hit.certh.gr Αθήνα, 4-4-2013

ΟΡΑΜΑ ΚΑΙ ΣΤΟΧΟΙ ΜΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΜΕΤΑΦΟΡΩΝ ΟΡΑΜΑ ΚΑΙ ΣΤΟΧΟΙ ΜΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΜΕΤΑΦΟΡΩΝ Ολοκλήρωση των υποδομών και εμπέδωση της ομαλής λειτουργίας της αγοράς μεταφορών Ανάδειξη της χώρας σε κύρια Βαλκανική Πύλη και κόμβο Μεταφορών της Ανατολικής Μεσογείου Διοικητική και οργανωτική αναδιάρθρωση συστήματος Σχεδιασμού - «παραγωγής» Μεταφορικών υποδομών και παρακολούθησης «Αγοράς» Εισαγωγή και χρήση «ευφυΐας» στον τομέα των Μεταφορών στην Ελλάδα και γενικότερα η ανάπτυξη της (Ελληνικής) καινοτομίας

ΣΤΡΑΤΗΓΙΚOI ΣΤΟΧΟΙ - ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΕΣ Επιθυμητά Αποτελέσματα Δράσεις Σχεδιασμός υποδομών και επενδύσεις Ολοκλήρωση ΔΕΔ-Μ Ολοκλήρωση υποδομών συνδυασμένων μεταφορών και διαμετακόμισης διευρωπαϊκής σημασίας Επενδύσεις συνδεδεμένες με τα σενάρια μελλοντικών επιπέδων χρήσης Συσχέτιση με χωροταξικό σχεδιασμό ... Ολοκλήρωση «βασικών» αξόνων και έναρξη επιλεγμένων τμημάτων «αναλυτικών» ΔΕΔ-Μ Δημιουργία εμπορευματικών κέντρων Δίκτυο διατροπικών εμπορευματικών κόμβων Ανάπτυξη Ελληνικών logistics Ανάπτυξη κόμβων (hubs) διεθνών επιβατικών μεταφορών Σύνδεση απομακρυσμένων/απομονωμένων περιοχών Περιβάλλον και Ενέργεια Μετρήσιμη μείωση ρύπων σε τιμές στόχους Χρήση νέων τεχνολογιών (οχήματα όλα τα μέσα), καυσίμων Αστικές μεταφορές χαμηλών εκπομπών CO2 Υπεραστικές μεταφορές χαμηλών εκπομπών CO2 (οδικά, θαλάσσια μέσα) Ενίσχυση υποδομών για υποστήριξη ηλεκτρικών οχημάτων - ηλεκτροκίνησης Στρατηγικές Προτεραιό- τητες Προκλήσεις Από σχεδιασμό σε επίπεδο μέσου σε σχεδιασμό σε επίπεδο συστήματος. ...

ΣΤΡΑΤΗΓΙΚOI ΣΤΟΧΟΙ - ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΕΣ Επιθυμητά Αποτελέσματα Δράσεις Ποιότητα Μεταφορών και Ανταγωνισμός Εξασφάλιση συνθηκών υγιούς ανταγωνισμού Ποιοτική λειτουργία της αγοράς μεταφορών .... Εγκατάσταση συστήματος παρακολούθησης της αγοράς μεταφορών και του επιπέδου εξυπηρέτησης Προώθηση χρήσης φιλικών προς το περιβάλλον μέσων Παροχή ή βελτίωση προσβασιμότητας σε χρήστες με κινητικά προβλήματα ... Χρήση Νέων Τεχνολογιών Έρευνα και Καινοτομία Ανάπτυξη ευφυών συστημάτων μεταφορών Προώθηση της καινοτομίας σε όλα τα επίπεδα Στρατηγικό σχέδιο ανάπτυξης των ευφυών συστημάτων μεταφορών – ITS Master Plan Ανάπτυξη επιδεικτικών εφαρμογών σε τομείς των μεταφορών Δράσεις έρευνας, ανάπτυξης και εφαρμογής νέων συστημάτων Στρατηγικές Προτεραιό- τητες Προκλήσεις Από σχεδιασμό σε επίπεδο μέσου σε σχεδιασμό σε επίπεδο συστήματος ...

ΣΤΡΑΤΗΓΙΚOI ΣΤΟΧΟΙ - ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΕΣ Επιθυμητά Αποτελέσματα Δράσεις Ασφάλεια Μείωση αριθμού ατυχημάτων σε τιμές στόχους Διασφάλιση λειτουργίας του συστήματος σε περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης .... Βελτίωση οδικής ασφάλειας Στρατηγικές χρήσης και «ανάκαμψης» του συστήματος σε περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης ... Διακυβέρνηση Οργανωτική αναδιάρθρωση Εξειδίκευση υπηρεσιών εποπτείας και διοίκησης του τομέα των μεταφορών Στρατηγικό σχέδιο ανάπτυξης συγκοινωνιακών υποδομών της χώρας Στρατηγικό σχέδιο αναδιάρθρωσης των υπηρεσιών διοίκησης και εποπτείας του τομέα των μεταφορών Υλοποίηση διοικητικής αναδιάρθρωσης του τομέα των μεταφορών … Στρατηγικές Προτεραιό- τητες Προκλήσεις Από σχεδιασμό σε επίπεδο μέσου σε σχεδιασμό σε επίπεδο συστήματος. ...

ΣΤΡΑΤΗΓΙΚOI ΣΤΟΧΟΙ - ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΕΣ Στρατηγικές Προτεραιό- τητες Επιθυμητά Αποτελέσματα Δράσεις Εκπαίδευση και ανάπτυξη δεξιοτήτων Έμπειρο, ειδικευμένο και σωστά εκπαιδευμένο προσωπικό σε όλους τους τομείς των μεταφορών .... Δράσεις κατάρτισης, εξειδίκευσης και δια βίου μάθησης ... Προκλήσεις

ΕΞΙ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΟΙ ΤΟΜΕΙΣ ΔΡΑΣΕΩΝ: Α/Α ΤΟΜΕΑ ΤΙΤΛΟΣ ΤΟΜΕΑ Δράσεις I ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΗ ΒΑΣΙΚΩΝ ΔΙΚΤΥΩΝ ΔΙΕΥΡΩΠΑΙΚΗΣ ΣΗΜΑΣΙΑΣ 4 Δράσεις για ολοκλήρωση των «βασικών» αξόνων και έναρξη επιλεγμένων τμημάτων των «αναλυτικών» ΔΕΔ-Μ σε: Οδικές, σιδ/κές, Αεροπορικές, Θαλάσσιες II ΥΠΟΔΟΜΕΣ ΣΥΝΔΥΑΣΜΕΝΩΝ ΜΕΤΑΦΟΡΩΝ ΚΑΙ ΔΙΑΜΕΤΑΚΟΜΙΣΗΣ Δράση ΙΙ-1: Δημιουργία 3 Εμπορευματικών Κέντρων Δράση ΙΙ-2: Δίκτυο διατροπικών εμπορευματικών κόμβων Δράση ΙΙ-3: Ανάπτυξη των Ελληνικών logistics Δράση ΙΙ-4: Ανάπτυξη κόμβων (hubs) διεθνών επιβατικών μεταφορών και μετεπιβίβασης

ΕΞΙ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΟΙ ΤΟΜΕΙΣ ΔΡΑΣΕΩΝ: Α/Α ΤΟΜΕΑ ΤΙΤΛΟΣ ΤΟΜΕΑ Δράσεις III ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ-ΕΞΑΣΦΑΛΙΣΗ ΣΥΝΘΗΚΩΝ ΥΓΙΟΥΣ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΠΟΙΟΤΙΚΗΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΤΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΜΕΤΑΦΟΡΩΝ Δράση ΙΙΙ-1: Παρακολούθηση της αγοράς των μεταφορών και της ποιότητας της προσφερόμενης εξυπηρέτησης Δράση ΙΙΙ-2: Βελτίωση της Οδικής Ασφάλειας Δράση ΙΙΙ-3: Προώθηση χρήσης μεταφορικών μέσων φιλικών προς το περιβάλλον Δράση ΙΙΙ-4: Βελτίωση της προσβασιμότητας για τους χρήστες με προβλήματα κινητικότητας IV ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΑ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΑ ΒΙΩΣΙΜΕΣ ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ Δράση IV-1: Αστικές μεταφορές χαμηλών εκπομπών άνθρακα Δράση IV-2: Υπεραστικές μεταφορές χαμηλών εκπομπών άνθρακα (οδικά, θαλάσσια μέσα) Δράση IV-3: Υποδομές για υποστήριξη ηλεκτρικών οχημάτων και ηλεκτροκίνησης

ΕΞΙ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΟΙ ΤΟΜΕΙΣ ΔΡΑΣΕΩΝ: Α/Α ΤΟΜΕΑ ΤΙΤΛΟΣ ΤΟΜΕΑ Δράσεις V ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΕΥΦΥΩΝ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΜΕΤΑΦΟΡΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΤΗΣ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑΣ Δράση V-1: Στρατηγικό Σχέδιο Ανάπτυξης των Ευφυών Συστημάτων Μεταφορών Δράση V-2: Ανάπτυξη επιδεικτικών εφαρμογών ITS σε τομείς των Μεταφορών VI ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΗ ΑΝΑΔΙΑΡΘΡΩΣΗ ΚΑΙ ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗ ΤΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΕΠΟΤΠΕΙΑΣ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΤΟΥ ΤΟΜΕΑ ΤΩΝ ΜΕΤΑΦΟΡΩΝ Δράση VI-1: Στρατηγικό Σχέδιο Ανάπτυξης Συγκοινωνιακών Υποδομών (ΕΛΛΑΔΑ 2030) Δράση VI-2: Στρατηγικό Σχέδιο αναδιάρθρωσης των Υπηρεσιών διοίκησης και εποπτείας του τομέα των Μεταφορών Δράση VI-3: Υλοποίηση διοικητικής αναδιάρθρωσης τομέα Μεταφορών

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ – ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ Ελλειψη συνολικού στρατηγικού Σχεδιασμού σε εθνικό επίπεδο που να δεσμεύει διαδοχικές κυβερνήσεις και πολιτικές ηγεσίες Απρόβλεπτες καθυστερήσεις (διαδικασίες απαλλοτριώσεων, περιβαλλοντικών μελετών και αρχαιολογίας) Μη ικανοποιητική ροή πληροφόρησης και συντονισμός μεταξύ των διαφόρων Υπηρεσιών Καθυστερήσεις κατά την επιλογή των εργολάβων και ανάθεση των έργων από την διαδικασία των ενστάσεων Προβλήματα στην επίβλεψη των έργων - μη ρεαλιστικά χρονοδιαγράμματα - ατελής μελετητικός σχεδιασμός των έργων Επεκτάσεις / τροποποιήσεις συμβάσεων χωρίς ουσιαστική αιτία Ανάγκη ύπαρξης προδιαγραφών ως προς συγκεκριμένα κόστη Απλούστευση διαδικασιών στη διαχείριση των έργων του ΕΣΠΑ

ΑΙΡΕΣΙΜΟΤΗΤΕΣ Αιρεσιμότητα 1: Δρόμοι Υπαρξη συνεκτικού σχεδίου/-ων ή πλαισίου/-ων επενδύσεων σε μεταφορές που υποστηρίζει την ανάπτυξη υποδομών και βελτιώνει τη συνδεσιμότητα στα ΔΕΔ-Μ Βαθμός Πλήρωσης: Ένα τέτοιο ενιαίο Στρατηγικό Σχέδιο για τον Τομέα των Μεταφορών ΔΕΝ υπάρχει. Η γενική αυτή αιρεσιμότητα μπορεί όμως να λεχθεί ότι καλύπτεται μερικώς στα επί μέρους κριτήρια Αιρεσιμότητα 2: Σιδηρόδρομοι Υπαρξη στο συνολικό εθνικό σχέδιο για τις μεταφορές ειδικού κεφαλαίου για την ανάπτυξη των σιδηροδρόμων, με κατάλληλη ιεράρχηση προτεραιοτήτων για τις επενδύσεις στο βασικό διευρωπαϊκό δίκτυο υποδομών στον τομέα των μεταφορών (ΔΕΔ-Μ), στο συνολικό δίκτυο, και σε δευτερογενείς συνδέσεις του συστήματος σιδηροδρόμων, σε συνάρτηση με τη συμβολή τους στην κινητικότητα, στη βιωσιμότητα και τις επιπτώσεις των μεγάλων δικτύων σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο. Οι επενδύσεις καλύπτουν τα κινητά στοιχεία ενεργητικού και τη διαλειτουργικότητα και δημιουργία ικανοτήτων. Βαθμός Πλήρωσης: Στο βαθμό που το συνολικό εθνικό Στρατηγικό Σχέδιο δεν υπάρχει δεν καλύπτεται και η αιρεσιμότητα αυτή. Μπορεί όμως να υποστηριχθεί ότι καλύπτεται μερικώς στα επί μέρους κριτήρια 2014 2018 2020 2014 2018 2020

ΑΙΡΕΣΙΜΟΤΗΤΕΣ – Επι μέρους κριτήρια (1/4) Αιρεσιμότητα 1: Δρόμοι Κριτήρια: Να έχει τεθεί σε εφαρμογή σχέδιο/-α ή πλαίσιο/-α επενδύσεων σε μεταφορές που να περιλαμβάνει: Τη συμβολή στον ενιαίο Ευρωπαϊκό Χώρο Μεταφορών σύμφωνα με το Άρθρο 10 του Κανονισμού, συμπεριλαμβανομένων των προτεραιοτήτων για: επενδύσεις στο κομβικό δίκτυο των ΔΕΔ-Μ και στο ενιαίο δίκτυο, όπου σχεδιάζονται επενδύσεις από το ΕΤΠΑ και το Ταμείο Συνοχής, και επενδύσεις σε δευτερεύουσες συνδεσιμότητες. Βαθμός Πλήρωσης: Έχουν καταρτισθεί λίστες έργων με χρονοδιαγράμματα και προϋπολογισμούς. Θα πρέπει να γίνει επικαιροποιημένη ιεράρχηση των επενδύσεων που αναφέρονται στο βασικό ΔΕΔ-Μ, στο συνολικό δίκτυο και σε δευτερογενείς συνδέσεις, η οποία θα λαμβάνει υπόψη τη συνεισφορά των επενδύσεων αυτών στους ευρύτερους στόχους, όπως είναι η κινητικότητα, η βιωσιμότητα, το περιβάλλον, και η συμβολή στον ενιαίο ευρωπαϊκό χώρο μεταφορών. 2. Μία ρεαλιστική λίστα ώριμων έργων που σχεδιάζεται να χρηματοδοτηθούν από το ΕΤΠΑ και το Ταμείο Συνοχής Βαθμός Πλήρωσης: Για κάθε έργο στις λίστες που έχουν καταρτισθεί θα πρέπει να υπάρχει μελέτη εφικτότητας και ανάλυση κόστους-οφέλους η οποία να δείχνει την οικονομική βιωσιμότητα του έργου και την ανάγκη κρατικής συγχρηματοδότησης, εγκεκριμένη (ή σε αρκετά ώριμο στάδιο) μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων και να έχουν εκδοθεί, σύμφωνα με την κείμενη νομοθεσία, περιβαλλοντικοί όροι, από το αρμόδιο Όργανο, οι οποίοι να είναι εν ισχύ. 2014 2018 2020 2014 2018 2020

ΑΙΡΕΣΙΜΟΤΗΤΕΣ – Επι μέρους κριτήρια (2/4) Αιρεσιμότητα 1: Δρόμοι Κριτήρια: Να έχει τεθεί σε εφαρμογή σχέδιο/-α ή πλαίσιο/-α επενδύσεων σε μεταφορές που να περιλαμβάνει: 3. Στρατηγική περιβαλλοντική εκτίμηση σύμφωνα με τις νομικές απαιτήσεις για το σχέδιο μεταφορών Βαθμός Πλήρωσης: Η ύπαρξη των παραπάνω προϋποθέσεων σε σχέση με τις περιβαλλοντικές μελέτες δεν αντικαθιστά την υποχρέωση μίας συνολικής Στρατηγικής Περιβαλλοντικής Εκτίμησης, μπορεί όμως να την υποκαταστήσει στο μεταβατικό στάδιο, μέχρι την εκπόνησή της, σε συνέχεια της εκπόνησης του Στρατηγικού Σχεδίου Μεταφορών. 4. Να έχουν ληφθεί μέτρα για τη διασφάλιση της ικανότητας των ενδιάμεσων φορέων και δικαιούχων ώστε να υλοποιήσουν τα έργα της λίστας Βαθμός Πλήρωσης: Έχουν ληφθεί μέτρα διαχειριστικής επάρκειας για τους δικαιούχους φορείς, στους οποίους έχουν χορηγηθεί τα αντίστοιχα πιστοποιητικά. Η έννοια της ‘διασφάλισης της ικανότητας’ των ενδιάμεσων φορέων και δικαιούχων να υλοποιήσουν τα έργα εγκαίρως, αφορά και στην ανάλυση και αντιμετώπιση αδυναμιών, σε δράσεις κατάρτισης, στη δημιουργία εσωτερικών διαδικασιών για παρακολούθηση και συστημάτων για έγκαιρη αναγνώριση και προειδοποίηση για πιθανές καθυστερήσεις. Τέλος επαρκή σχήματα υποστήριξης θα πρέπει να αναπτυχθούν, ώστε να μπορούν οι δικαιούχοι να αντικαταστήσουν έργα σε σύντομο χρονικό διάστημα, όταν η εφαρμογή τους έχει μπλοκαριστεί. 2014 2018 2020 2014 2018 2020

ΑΙΡΕΣΙΜΟΤΗΤΕΣ – Επι μέρους κριτήρια (3/4) Αιρεσιμότητα 2: Σιδηρόδρομοι Κριτήρια Σχέδιο/-α ή πλαίσιο/-α μεταφορών, ειδικό κεφάλαιο για την ανάπτυξη του σιδηροδρόμου, όπως παρατέθηκε ανωτέρω, το οποίο να πληροί τις νομικές προϋποθέσεις για την στρατηγική περιβαλλοντική εκτίμηση και να θέτει μία ρεαλιστική λίστα ώριμων έργων (περιλαμβάνοντας χρονοδιάγραμμα, πλαίσιο προϋπολογισμού και δημοσιονομικό πλαίσιο) Βαθμός Πλήρωσης του 1: Υπάρχει εθνικό στρατηγικό σχέδιο ανάπτυξης του συστήματος σιδηροδρομικών μεταφορών το οποίο επικαιροποιήθηκε το 2008. Εκτιμάται ότι σχετικά εύκολα, μπορεί να αποτελέσει τη βάση για την κατάρτιση ενός νέου σχεδίου με επικαιροποιημένα δεδομένα και καλύπτοντας τις τωρινές ανάγκες της χώρας λαμβάνοντας υπόψη τις τρέχουσες οικονομικές εξελίξεις. Το σχέδιο αυτό θα πρέπει να ενταχθεί στο συνολικό σχέδιο μεταφορών. Αρμόδιος φορέας υλοποίησης είναι ο ΟΣΕ. Κατά τα λοιπά και σε σχέση με τη στρατηγική περιβαλλοντική εκτίμηση, ισχύουν όσα ανάλογα αναφέρονται στο Κριτήριο 3 της Αιρεσιμότητας 1. 2014 2018 2020

ΑΙΡΕΣΙΜΟΤΗΤΕΣ – Επι μέρους κριτήρια (4/4) Αιρεσιμότητα 2: Σιδηρόδρομοι Κριτήρια 2. Στρατηγική περιβαλλοντική εκτίμηση σύμφωνα με τις νομικές απαιτήσεις για το σχέδιο μεταφορών Βαθμός Πλήρωσης του 2: Όπως αναφέρθηκε και παραπάνω (βλ. Αιρεσιμότητα 1), δεν υπάρχει επικαιροποιημένη τέτοια εκτίμηση περιβαλλοντικών επιπτώσεων. Ισχύουν όσα ανάλογα αναφέρονται στο Κριτήριο 3 της Αιρεσιμότητας 1. 3. Να έχουν ληφθεί μέτρα για τη διασφάλιση της ικανότητας των ενδιάμεσων φορέων και δικαιούχων ώστε να υλοποιήσουν τα έργα της λίστας Βαθμός Πλήρωσης του 3: Έχουν ληφθεί μέτρα διαχειριστικής επάρκειας για τους δικαιούχους φορείς, στους οποίους έχουν χορηγηθεί τα αντίστοιχα πιστοποιητικά. Επιπλέον απαιτήσεις ως προς την έννοια της ‘διασφάλισης της ικανότητας’ ισχύουν ανάλογα με τα όσα αναφέρονται στο Κριτήριο 4 της Αιρεσιμότητας 1. 2014 2018 2020 2014 2018 2020

ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ ΠΟΛΥ ! Αθήνα, 22-2-2013