Δίκαιο Ενέργειας (7) Τομέας Ηλεκτρικής Ενέργειας Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών Νομική Σχολή Ενιαίο ΠΜΣ Δίκαιο Ενέργειας (7) Τομέας Ηλεκτρικής Ενέργειας Αικατερίνη Ν. Ηλιάδου Επικ. Καθηγήτρια Νομικής Σχολής ΕΚΠΑ Αθήνα, 19.12.2017

Γενική εισαγωγή Απελευθέρωση αγοράς – πλήρης αναδιοργάνωση τομέα: Διάκριση φυσικών μονοπωλίων και ανταγωνιστικών τμημάτων αγοράς + δικαίωμα πρόσβασης τρίτων + δικαίωμα επιλογής + θεσμοί ρύθμισης Ειδικό δίκαιο σε στενή συνάρτηση με δίκαιο ελεύθερου ανταγωνισμού Διατάξεις παράγωγου δικαίου ΕΕ και εθνική νομοθεσία προσαρμογής – εξέλιξη δικαίου Πλήρης απελευθέρωση – εξαίρεση για τη ΜΔΝ σύμφωνα με απόφαση Επιτροπής

Ενεργειακές Δραστηριότητες Φυσικά μονοπώλια: Μεταφορά: Σύστημα Διανομή: Δίκτυο Ανταγωνιστικές δραστηριότητες Παραγωγή: βιομηχανική δραστηριότητα Προμήθεια / εμπορία : εμπορικές δραστηριότητες Διαφορετικές υποδομές / στοιχεία κόστους / προϋποθέσεις άσκησης

ΔΕΗ – Νομικό πλαίσιο Περίοδος μετά το Β’ ΠΠ: προσπάθεια οικονομικής ανασυγκρότησης και αποκατάστασης ζημιών – έντονη ανάμειξη του Κράτους στην επιχειρηματική δραστηριότητα λόγω έντονης οικονομικής ανασφάλειας ΔΕΗ – δημόσια επιχείρηση για την εξυπηρέτηση του δημοσίου συμφέροντος με αποκλειστικά προνόμια για τομέα ηλεκτρικής ενέργειας (Ν.1468/1950) Ιδιόμορφο νομικό πρόσωπο καθετοποιημένη, μονοπωλιακή «δημόσια επιχείρηση» - Δημόσια υπηρεσία με λειτουργικό κριτήριο / εφαρμογή αρχών δημόσιας υπηρεσίας 1991: έξοδος από «δημόσιο τομέα» Μετατροπή σε ΑΕ με ΠΔ 333/2000 κατ’ εξουσιοδότηση Ν.2773/1999 – όχι γενικό πλαίσιο τυπικής ιδιωτικοποίησης / αιτιολογία Εισαγωγή σε οργανωμένη αγορά: Κεφάλαιο Β’ Ν.3429/2005

ΔΕΗ – Αναδιοργάνωση Ν.2773/1999: μόνο μετατροπή σε ΑΕ και διαχωρισμός δραστηριότητας κοινωνικής ασφάλισης (ΟΑΠ ΔΕΗ) Σύσταση ΔΕΣΜΗΕ ΑΕ μόνο για διαχείριση Συστήματος μεταφοράς (γιατί Σύστημα;) – 51% Δημόσιο, 49% ΔΕΗ Ν.3426/2005: Πρόβλεψη για συνδυασμένο διαχειριστή Συστήματος και Δικτύου Ν.4001/2011: Ως προς το Σύστημα επιλογή 3ης λύσης Οδ. 2009/72/ΕΚ κατ’ αρχήν – ΑΔΜΗΕ θυγατρική 100% με ιδιοκτησία και διαχείριση Συστήματος, εισφορά κλάδου μεταφοράς από ΔΕΗ σε θυγατρική της και εισφορά δραστηριοτήτων από ΔΕΣΜΗΕ / λοιπός ΔΕΣΜΗΕ= ΛΑΓΗΕ ΑΕ : 100% Δημόσιο - Κρίση: ιδιοκτησιακός διαχωρισμός ΑΔΜΗΕ Ως προς το Δίκτυο: νομικός, λειτουργικός και λογιστικός διαχωρισμός ΔΕΔΔΗΕ ΑΕ Ανταγωνιστικές δραστηριότητες – κρίση – επιβολή περιορισμών

Παραγωγή Άδεια παραγωγής στο πρόσωπο και για το πράγμα Εξαίρεση από υποχρέωση χορήγησης άδειας (de minimis) Bottom-up διαδικασία / διαγωνισμός μόνο για ΜΔΝ που δεν είναι απομονωμένα μικροδίκτυα χάριν ασφάλειας εφοδιασμού Άδεια σκοπιμότητας – διακριτική ευχέρεια Ενιαία άδεια παραγωγής ΔΕΗ για υφιστάμενο παραγωγικό δυναμικό κατά ΔΕΚ 1999 – όχι νέες μονάδες Αρμοδιότητα ΡΑΕ + Κανονισμός αδειών (ΦΕΚ Β’ 1498/2000) Άδεια εγκατάστασης και άδεια λειτουργίας / περιβαλλοντική αδειοδότηση Δικαίωμα πρόσβασης στα δίκτυα: σύναψη σχετικών συμβάσεων με αρμόδιο Διαχειριστή (ρυθμιζόμενες συμβάσεις) Υπαγωγή στους Κώδικες λειτουργίας αγοράς (ΚΔΣ, ΚΣΗΕ, ΚΔΜΔΝ, ΚΔΔ) : έντονη ρύθμιση δραστηριότητας Διαχειριστών

Κριτήρια για χορήγηση άδειας παραγωγής Κριτήρια αντικειμενικά, αμερόληπτα και χωρίς διακρίσεις «(α) την εν γένει ασφάλεια του συστήματος ηλεκτρικής ενεργείας, των εγκαταστάσεων και του σχετικού εξοπλισμού, (β) την προστασία της δημόσιας υγείας και ασφάλειας, (γ) την προστασία του περιβάλλοντος, (δ) την εξασφάλιση ή τη δυνατότητα εξασφάλισης του δικαιώματος χρήσης της θέσης εγκατάστασης του έργου, (ε) τη χρήση δημόσιων εκτάσεων, (στ) την ενεργειακή αποδοτικότητα, (ζ) τη φύση των πρωτογενών πηγών, (η) τη δυνατότητα του αιτούντος ή των μετόχων ή εταίρων του να υλοποιήσει το έργο με βάση την επιστημονική και τεχνική επάρκεια του και τη δυνατότητα εξασφάλισης της απαιτούμενης χρηματοδότησης, (θ) τη συμμόρφωση προς τα μέτρα που αφορούν την παροχή υπηρεσιών κοινής ωφέλειας και την προστασία του καταναλωτή, (ι) τη συνεισφορά της δυναμικότητας παραγωγής στην επίτευξη του συνολικού στόχου της Ευρωπαϊκής Ένωσης για μερίδιο 20% της ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές έως το 2020 όπως αναφέρεται στο άρθρο 3 παράγραφος 1 της Οδηγίας 2009/28/ΕΚ για την προώθηση της χρήσης ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές και (ια) τη συνεισφορά της δυναμικότητας παραγωγής στη μείωση των εκπομπών. » Αποκλειστική απαρίθμηση στο νόμο; Ανταγωνισμός;

Αδειοδοτική διαδικασία - παραγωγή Υποβολή αίτησης σύμφωνα με το παράρτημα Κανονισμού Αδειών Δημοσιοποίηση – αντιρρήσεις Γνώμη ΡΑΕ + Απόφαση Υπουργού (ΦΕΚ Β’ 1498/2000) – όμως ήδη απόφαση ΡΑΕ Υποχρέωση reporting Τροποποίηση/ παράταση Μεταβίβαση : ίδια διαδικασία όπως χορήγηση Ενδικοφανής προσφυγή / αίτηση ακύρωσης ΔΕφ

Προμήθεια – εμπορία Εμπορικές δραστηριότητες: Εισαγωγή, εξαγωγή, απορρόφηση από Σύστημα, μεταπώληση, πώληση σε καταναλωτές Άδεια προμήθειας (τελικοί πελάτες) και άδεια εμπορίας (μέσω διασυνδέσεων) Όποιος κατέχει άδεια προμήθειας μπορεί να ασκεί και εμπορία χωρίς άλλη άδεια Διαφοροποιούνται οι προϋποθέσεις Κανονισμός αδειών: ΦΕΚ Β’ 2940/2012 Bottom up διαδικασία

Προϋποθέσεις άδειας προμήθειας εφόσον ο υποψήφιος Προμηθευτής: (α) έχει τη μορφή ανώνυμης εταιρείας ή εταιρείας περιορισμένης ευθύνης με εταιρικό κεφάλαιο τουλάχιστον εξακοσίων χιλιάδων (600.000) ευρώ, (β) διαθέτει οργανωτική και διοικητική δομή κατάλληλη να εξασφαλίσει την αξιόπιστη, συνετή και χρηστή άσκηση δραστηριότητας προμήθειας, σύμφωνα με τα οριζόμενα στον Κανονισμό Αδειών και (γ) έχει την αναγκαία χρηματοοικονομική ευρωστία και φερεγγυότητα, η οποία αποδεικνύεται από τα στοιχεία της αίτησης, σύμφωνα με τον Κανονισμό Αδειών. για τη χορήγηση της άδειας Προμήθειας, ο κάτοχος αυτής οφείλει, κατά την άσκηση της δραστηριότητας Προμήθειας, να προσκομίζει ικανοποιητικές μακροχρόνιες εγγυήσεις για την εξασφάλιση διαθεσιμότητας επαρκούς ισχύος παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας για έγχυση στο ΕΣΜΗΕ, σύμφωνα με τις διατάξεις του Κώδικα Διαχείρισης του ΕΣΜΗΕ.

Προϋποθέσεις άδειας Εμπορίας εφόσον ο υποψήφιος έμπορος: α) έχει τη μορφή ανώνυμης εταιρείας ή εταιρείας περιορισμένης ευθύνης με εταιρικό κεφάλαιο τουλάχιστον εξήντα χιλιάδων (60.000) ευρώ, β) διαθέτει οργανωτική και διοικητική δομή κατάλληλη να εξασφαλίσει την αξιόπιστη, συνετή και χρηστή άσκηση της δραστηριότητας εμπορίας, σύμφωνα με τα οριζόμενα στον Κανονισμό Αδειών και γ) έχει την αναγκαία χρηματοοικονομική ευρωστία και φερεγγυότητα, που αποδεικνύεται από τα στοιχεία της αίτησης, σύμφωνα με τον Κανονισμό Αδειών

Προμηθευτές ΕΕ Η άσκηση δραστηριοτήτων Προμήθειας ή Εμπορίας ηλεκτρικής ενέργειας σε κράτος - μέλος της Ε.Ε., σύμφωνα με την οικεία νομοθεσία του εν λόγω κράτους - μέλους, παρέχει δικαίωμα χορήγησης άδειας για την άσκηση της αντίστοιχης δραστηριότητας στην Ελλάδα, κατά παρέκκλιση των οριζομένων στις παραγράφους 2 και 4, σύμφωνα με ειδική διαδικασία που προβλέπεται στον Κανονισμό Αδειών, ώστε να μην εισάγονται διακρίσεις μεταξύ των Προμηθευτών που δραστηριοποιούνται ή επιθυμούν να δραστηριοποιηθούν στην Ελληνική Επικράτεια.

Δραστηριότητα προμήθειας Σύναψη συμβάσεων συμμετοχής στην αγορά με τους αρμόδιους διαχειριστές Σύναψη συμβάσεων με πελάτες για την προμήθεια Υπαγωγή στον Κώδικα Προμήθειας σε Πελάτες (ΦΕΚ Β’ 832/2013) Διακρίσεις καταναλωτών (οικιακοί – μη οικιακοί, μεγάλοι – μικροί , ανάλογα με το επίπεδο τάσης σύνδεσης, ευάλωτοι)

Σύστημα μεταφοράς Έντονη ρύθμιση Περιορισμοί δραστηριότητας – Κώδικας και άδεια Αρχές: Αμεροληψία, διαφάνεια, μη διάκριση Άρνηση πρόσβασης: μόνο για έλλειψη δυναμικότητας Διαχείριση και διεθνών διασυνδέσεων (διαγωνισμοί) Τήρηση μητρώων κατανεμόμενων και συμβεβλημένων μονάδων Καμία δραστηριότητα στα ανταγωνιστικά τμήματα της αγοράς Παρακολούθηση επενδύσεων μέσω 10ετούς σχεδίου Χρεώσεις Χρήσης Συστήματος: ρυθμιζόμενες χρεώσεις – ατομικές διοικητικές πράξεις

Λειτουργία αγοράς Mandatory pool system Αρμοδιότητα ΛΑΓΗΕ Βραχυχρόνια χονδρεμπορική αγορά μέσω ΗΕΠ (energy and ancillary services market) Μακροχρόνια αγορά (capacity market – διασυνδέσεις ) Ex post εξισορρόπηση (balancing) Αρμοδιότητα ΛΑΓΗΕ Εγγραφή στο μητρώο Συμμετεχόντων – σύμβαση συναλλαγών