Είδη Ερωτήσεων-Μεταβλητές-Κλιμακες Μέτρησης ΓΕΩΠΟΝΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ Μεθοδολογία Εμπειρικής Έρευνας Είδη Ερωτήσεων-Μεταβλητές-Κλίμακες Μέτρησης ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΕΙΔΗ ΕΡΩΤΗΣΕΩΝ ΑΝΟΙΚΤΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΛΕΙΣΤΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΔΙΧΟΤΟΜΙΚΕΣ ΚΛΕΙΣΤΕΣ ΑΠΛΗΣ ΕΠΙΛΟΓΗΣ ΚΛΙΜΑΚΕΣ ΠΟΛΛΑΠΛΗΣ ΕΠΙΛΟΓΗΣ ΚΛΙΜΑΚΕΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΚΛΙΜΑΚΕΣ LIKERT ΜΕΤΑΒΛΗΤΕΣ-ΚΛΙΜΑΚΕΣ ΜΕΤΡΗΣΗΣ ΟΝΟΜΑΣΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ ΙΕΡΑΡΧΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ ΙΣΟΔΙΑΣΤΗΜΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ ΑΝΑΛΟΓΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ Ε. Νέλλας

Η μορφή των ερωτήσεων Κλειστές ερωτήσεις Ανοικτές ερωτήσεις Συνοδεύονται από εναλλακτικές προκαθορισμένες απαντήσεις με τον ερωτώμενο να επιλέγει αυτή (-ές) που τον αντιπροσωπεύουν καλύτερα. Χρησιμοποιούνται περισσότερο γιατί επιτρέπουν τη χρήση ποσοτικών αναλύσεων και κάνουν συγκρίσιμες τις απαντήσεις μεταξύ ομάδων ερωτωμένων Ανοικτές ερωτήσεις Ο ερωτώμενος εκφράζει τις απόψεις του με τον δικό του τρόπο (στο ερωτηματολόγιο ή στον συνεντευκτή) επομένως ποικίλουν από ερωτώμενο σε ερωτώμενο Σε μεγάλο βαθμό ο θεωρητικός προσανατολισμός (ποσοτικός, ποιοτικός) της έρευνας και η κατεύθυνση της καθορίζουν τη μορφή των ερωτήσεων (κλειστές ή ανοικτές) ! Αναγκαιότητα κατάλληλου συνδυασμού ανοικτών και κλειστών ερωτήσεων

Είδη Ερωτήσεων-Μεταβλητές-Κλιμακες Μέτρησης Ανοικτές ερωτήσεις Στο αυτοσυμπληρούμενο ερωτηματολόγιο μπορεί να παραμείνουν κενές αν ο ερωτώμενος δεν έχει διάθεση να συγκροτήσει και να οργανώσει τη σκέψη του Η παρουσία συνεντευκτή μπορεί να εξασφαλίσει πληροφορίες μεγαλύτερου βάθους και πιο ολοκληρωμένη εικόνα για το υπό έρευνα θέμα Απαιτούν όμως από πλευράς ερωτώμενου σχετική ευφράδεια και δυνατότητα έκφρασης με σαφήνεια (προβλήματα υπο-εκπροσώπησης) Προβλήματα κατά την εφαρμογή στατιστικών μεθόδων ανάλυσης στη φάση επεξεργασίας τους: Μετατροπή και σύμπτυξη ελεύθερων απαντήσεων σε κωδικοποιημένες Συστηματική εφαρμογή των ίδιων κριτηρίων

Κατηγορίες Κλειστών ερωτήσεων Κατηγορίες Κλειστών ερωτήσεων Διχοτομικές ερωτήσεις (Φύλο ) Κλίμακες απλής επιλογής (Επάγγελμα, οικογενειακή κατάσταση) Κλίμακες πολλαπλής επιλογής (Πηγές ενημερωσης , Τρόποι διαφήμισης) Κλίμακες αξιολόγησης (Πόσο ακριβής είναι η κάθε μέθοδος πρόβλεψης εργασιακής επίδοσης στελεχών. Παρακαλούμε ταξινομήστε Κλίμακες Likert (Πενταβάθμιες ή Επταβάθμιες) [Σπάνια με άρτιο αριθμό βαθμίδων] Μέθοδοι επιλογής Ταξινόμηση Συνέντευξη Γραπτές εξετάσεις Προσωπικές συστάσεις

Είδη Ερωτήσεων-Μεταβλητές-Κλιμακες Μέτρησης Ανάλυση Δεδομένων με το SPSS Κλίμακα Μέτρησης Μέτρηση Είναι η διαδικασία κατά την οποία προσδίδουμε αριθμητικά δεδομένα σε κάποιο αντικείμενο, σύμφωνα με κάποιους λογικούς καθορισμένους κανόνες Κλίμακα μέτρησης Κάθε χαρακτηριστικό, που μετράμε απαιτεί και διαφορετικούς κανόνες σύμφωνα με τους οποίους θα προσδώσουμε αριθμητικά δεδομένα Κάθε συγκεκριμένο σετ από τέτοιους κανόνες, ορίζει μία κλίμακα μέτρησης. Ετος 2015 5 5

Διάγραμμα Κλιμάκων Μέτρησης Μεταβλητών Διάγραμμα Κλιμάκων Μέτρησης Μεταβλητών Είδη Ερωτήσεων-Μεταβλητές-Κλιμακες Μέτρησης Ανάλυση Δεδομένων με το SPSS ΜΕΤΑΒΛΗΤΗ (Χi) ΚΑΤΗΓΟΡΙΚΗ ΠΟΣΟΤΙΚΗ ΟΝΟΜΑΣΤΙΚΗ (NOMINAL) ΙΕΡΑΡΧΙΚΗ Η ΤΑΚΤΙΚΗ (ORDINAL) ΙΣΟΔΙΑΣΤΗΜΙΚΗ (INTERVAL) ΑΝΑΛΟΓΙΚΗ (RATIO) ΔΙΤΙΜΗ Η ΔΙΧΟΤΟΜΙΚΗ Ετος 2015 6 6

Σχήμα Διαφορών μεταξύ Κλιμάκων Επιπέδων Μέτρησης Σχήμα Διαφορών μεταξύ Κλιμάκων Επιπέδων Μέτρησης Ισοδιαστημική (Υψηλότερο Επίπεδο) Τακτική Ονομαστική (Χαμηλότερο Επίπεδο) Διαστήματα με ουσιαστικό αριθμητικό περιεχόμενο Κατηγορίες /τιμές μπορούν να ταξινομηθούν ιεραρχικά Διαφορετικές Κατηγορίες /τιμές

Σχήμα Κλιμάκων Μέτρησης Μεταβλητών (βιβλίο Εισαγωγή στην κοινωνική έρευνα Earl Babbie)

Ονομαστική ή Κατηγορική Κλίμακα (1/2) Είδη Ερωτήσεων-Μεταβλητές-Κλιμακες Μέτρησης Ανάλυση Δεδομένων με το SPSS Ονομαστική ή Κατηγορική Κλίμακα (1/2) Αντιπροσωπεύει το χαμηλότερο επίπεδο μέτρησης και οι αριθμοί αυτής της κλίμακας απλά ταξινομούν τα δεδομένα σε κατηγορίες, δηλαδή κάθε τιμή προσδιορίζει απλά μία ξεχωριστή κατηγορία, αλλά δεν υπάρχει καμία εσωτερική διάταξη (λιγότερο σε περισσότερο). Παραδείγματα Φύλο, Εθνικότητα, Οικογενειακή κατάσταση Ετος 2015 9 9

Ονομαστική ή Κατηγορική Κλίμακα (2/2) Είδη Ερωτήσεων-Μεταβλητές-Κλιμακες Μέτρησης Ανάλυση Δεδομένων με το SPSS Ονομαστική ή Κατηγορική Κλίμακα (2/2) Στις κατηγορίες αντιστοιχούν αριθμοί για να γίνει εύκολα η στατιστική τους επεξεργασία. Αυτοί οι αριθμοί δεν έχουν ποσοτικές ιδιότητες , δηλαδή δεν μπορεί κάποιος να κάνει αριθμητικές πράξεις, ούτε να προσδώσει καμία εσωτερική διάταξη (λιγότερο σε περισσότερο, μικρότερο σε μεγαλύτερο). Παραδείγμα: Η μεταβλητή Φύλο έχει δύο κατηγορίες και προσδίδουμε στον άνδρα τη τιμή 1 και στη γυναίκα τη τιμή 0 είναι δηλ. διχοτομική κατηγορική μεταβλητή. Αν ένας ερωτώμενος είναι άνδρας, αυτό σημαίνει ότι δεν είναι γυναίκα. Η μεταβλητή Τόπος καταγωγής έχει τρείς κατηγορίες στις οποίες προσδίδουμε αντίστοιχα τις τιμές 1, 2, και 3 οπώς φαίνεται παρακάτω. Αγροτικές περιοχές Ημιαστικές περιοχές Αστικές περιοχές Ετος 2015 10 10

Διατακτική ή Ιεραρχική Κλίμακα (1/2) Είδη Ερωτήσεων-Μεταβλητές-Κλιμακες Μέτρησης Ανάλυση Δεδομένων με το SPSS Διατακτική ή Ιεραρχική Κλίμακα (1/2) Αντιπροσωπεύει ένα υψηλότερο επίπεδο μέτρησης σε σχέση με την ονομαστική κλίμακα. Τα δεδομένα καταχωρούνται σε κατηγορίες που μπορούμε να τις τοποθετήσουμε σε ιεραρχική σειρά από τη χαμηλή προς την υψηλή. Στην περίπτωση των τακτικών μεταβλητών δεν μπορούμε να προσδιορίσου αριθμητικά πόση διαφορά υπάρχει μεταξύ των κατηγοριών. Η μεταβλητή Ηλικία σε κλάσεις έχει τις κατηγορίες «παιδί» , «έφηβος/η» , «νέος/α» , «μεσήλικος/η» και «ηλικιωμένος/η» και μετριέται σε τακτική κλίμακα . Οι κατηγορίες μπορούν να διευθετηθούν με σειρά από τους νεότερους στους πιο ηλικιωμένους, αλλά δεν μπορούμε να προσδιορίσουμε με ακρίβεια την ηλικιακή διαφορά μεταξύ των ατόμων που εμπίπτουν σε διαφορετικές κατηγορίες. Ετος 2015 11 11

Διατακτική ή Ιεραρχική Κλίμακα (2/2) Είδη Ερωτήσεων-Μεταβλητές-Κλιμακες Μέτρησης Ανάλυση Δεδομένων με το SPSS Διατακτική ή Ιεραρχική Κλίμακα (2/2) Παραδείγματα Επίπεδο εκπαίδευσης, Ηλικία σε κλάσεις, Σημαντικότητα Ελεύθερης Έκφρασης, Ικανοποίηση από το Εισόδημα Ετος 2015 12 12

Διατακτική ή Ιεραρχική Κλίμακα (2/2) Είδη Ερωτήσεων-Μεταβλητές-Κλιμακες Μέτρησης Ανάλυση Δεδομένων με το SPSS Διατακτική ή Ιεραρχική Κλίμακα (2/2) Στις τακτικές κλίμακες ανήκει και η κλίμακα Likert που χρησιμοποιείται πάρα πολύ. Η αυθεντική και η πλέον δημοφιλής κλίμακα Likert είναι πέντε διαβαθμίσεων και εκτείνεται από το 1 που αντιστοιχεί στο «διαφωνώ έντονα ή πάρα πολύ» μέχρι το 5 που αντιστοιχεί στο «συμφωνώ έντονα ή πάρα πολύ». Παράδειγμα : Η μεταβλητή Ικανοποίηση από το Εισόδημα έχει τις κατηγορίες (1) «παρα πολύ ικανοποιημένος» , (2) «πολύ ικανοποιημένος» , (3) «Ούτε ικανοποιημένος , ούτε δυσαρεστημένος» , (4) «πολύ δυσαρεστημένος» και «πάρα πολύ δυσαρεστημένος ». Ετος 2015 13 13

Ισοδιαστημική Κλίμακα – Αναλογική Κλίμακα (1/2) Είδη Ερωτήσεων-Μεταβλητές-Κλιμακες Μέτρησης Ανάλυση Δεδομένων με το SPSS Ισοδιαστημική Κλίμακα – Αναλογική Κλίμακα (1/2) Αντιπροσωπεύουν το υψηλότερο επίπεδο μέτρησης διότι περιλαμβάνουν διαφορετικές κατηγορίες επιτρέπουν την ιεράρχηση των κατηγοριών επιτρέπουν ένα ουσιαστικό (και όχι συμβολικό) νοήματος αριθμητικό προσδιορισμό των διαφορών ή των διαστημάτων μεταξύ των κατηγοριών Ισοδιαστημική Κλίμακα: Tαξινομεί και ιεραρχεί τις κατηγορίες όπως η τακτική κλίμακα, αλλά επιπλέον ορίζει την απόσταση μεταξύ δύο κατηγοριών. Παραδείγματα Το πηλίκο ευφυΐας, η θερμοκρασία (σε βαθμούς Κελσίου) Ετος 2015 14 14

Ισοδιαστημική Κλίμακα – Αναλογική Κλίμακα (2/2) Είδη Ερωτήσεων-Μεταβλητές-Κλιμακες Μέτρησης Ανάλυση Δεδομένων με το SPSS Ισοδιαστημική Κλίμακα – Αναλογική Κλίμακα (2/2) Αναλογική Κλίμακα: Είναι ισοδιαστημική κλίμακα με τη διαφορά, ότι έχει απόλυτο μηδέν και τιμές είναι αναλογικές. Απόλυτο μηδέν υπάρχει όταν η τιμή (0) σημαίνει τη παντελή έλλειψη ή απουσία αυτού που μετριέται. Παραδείγματα Το βάρος είναι αναλογική μεταβλητή γιατί η τιμή (0) δείχνει τη παντελή έλλειψη του βάρους και κάποιος που ζυγίζει 50kgr έχει διπλάσιο βάρος από κάποιον άλλο με 25kgr. Σε αντίθεση θερμοκρασία είναι ισοδιαστημική μεταβλητή διότι η τιμή μηδέν δεν σημαίνει την απουσία της (έλλειψη απόλυτου μηδέν) και ο λόγος των τιμών ,που παίρνει δεν έχουν καμία αξία. Αν για παράδειγμα σήμερα κάνει 30ο C δεν σημαίνει ότι κάνει διπλάσια ζέστη από κάποια άλλη μέρα με θερμοκρασία 15ο C. Ετος 2015 15 15