Υγιείς Εργασιακές Σχέσεις, Σύγχρονες Επιχειρήσεις 3η Συνάντηση Δικτύου Επαγγελματιών Εργασιακών Σχέσεων και Διεύθυνσης Ανθρώπινου Δυναμικού

Θεόδωρος Τζιοβάνη Λειτουργός Εργασιακών Σχέσεων & Κοινωνικής Πολιτικής Προστασία Προσωπικών Δεδομένων: Η αρχή της αναλογικότητας στην επεξεργασία προσωπικών δεδομένων των εργαζομένων Θεόδωρος Τζιοβάνη Λειτουργός Εργασιακών Σχέσεων & Κοινωνικής Πολιτικής

Ο περί Επεξεργασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα (Προστασίας του Ατόμου) Νόμος του 2001 Σημαντικοί ορισμοί: «δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα» σημαίνει κάθε πληροφορία που αναφέρεται σε υποκείμενο των δεδομένων που βρίσκεται εν ζωή. Δε λογίζονται ως δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα τα στατιστικής φύσεως συγκεντρωτικά στοιχεία, από τα οποία δε δύνανται πλέον να προσδιορισθούν τα υποκείμενα των δεδομένων «επεξεργασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα» σημαίνει κάθε εργασία ή σειρά εργασιών που πραγματοποιείται από οποιοδήποτε πρόσωπο με ή χωρίς τη βοήθεια αυτοματοποιημένων μεθόδων και που εφαρμόζεται σε δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα και περιλαμβάνει τη συλλογή, καταχώριση, οργάνωση, διατήρηση, αποθήκευση, τροποποίηση, εξαγωγή, χρήση, διαβίβαση, διάδοση ή κάθε άλλης μορφής διάθεση, τη συσχέτιση ή το συνδυασμό, τη διασύνδεση, το κλείδωμα, τη διαγραφή ή την καταστροφή

Ο περί Επεξεργασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα (Προστασίας του Ατόμου) Νόμος του 2001 Βασικές αρχές επεξεργασίας προσωπικών δεδομένων (Άρθρο 4.1): (α) Υφίστανται θεμιτή και νόμιμη επεξεργασία· (β) συλλέγονται για προσδιορισμένους, σαφείς και νόμιμους σκοπούς και δεν υφίστανται μεταγενέστερη επεξεργασία ασυμβίβαστη με τους σκοπούς αυτούς: (γ) είναι συναφή, πρόσφορα και όχι περισσότερα από ότι κάθε φορά απαιτείται ενόψει των σκοπών της επεξεργασίας (ΣΣ αρχή της αναλογικότητας): Νοείται περαιτέρω ότι οι διατάξεις της παρούσας παραγράφου δεν εφαρμόζονται εφόσον η επεξεργασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα γίνεται για σκοπούς των αναγκών της ασφάλειας της Δημοκρατίας ή της άμυνας της Δημοκρατίας ή της δημόσιας ασφάλειας ή της διερεύνησης, διακρίβωσης και δίωξης ποινικών αδικημάτων· (δ) είναι ακριβή και, εφόσον χρειάζεται, υποβάλλονται σε ενημέρωση· (ε) διατηρούνται σε μορφή που να επιτρέπει τον προσδιορισμό της ταυτότητας των υποκειμένων τους μόνο κατά τη διάρκεια της περιόδου που απαιτείται, για την πραγματοποίηση των σκοπών της συλλογής τους και της επεξεργασίας τους.

Case Study:το πλαίσιο της υπόθεσης Ιδιωτικό νοσοκομείο εγκαθιστά το 2011 σύστημα επεξεργασίας δακτυλικών αποτυπωμάτων (βιομετρικά δεδομένα) για σκοπούς ελέγχου του ωραρίου προσέλευσης και αποχώρησης των εργαζομένων Εφαρμοζόταν μέχρι τότε σύστημα κάρτας αλλά τύγχανε κατάχρησης ή δεν ήταν πάντα αποδοτικό Οι Συντεχνίες ΣΕΚ και ΠΕΟ προχώρησαν σε σχετική καταγγελία στο Γραφείο του Επιτρόπου Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα (18/3/2011).

Case Study Επικοινωνία Επίτροπου με Νοσοκομείο (2/8/2012) Η συλλογή και επεξεργασία βιομετρικών δεδομένων, όπως είναι τα δακτυλικά αποτυπώματα εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής του Νόμου. Αρμόδιος να ελέγχει την νομιμότητα της επεξεργασίας τους είναι ο Επίτροπος. Η συλλογή και επεξεργασία των δακτυλικών αποτυπωμάτων, που συνιστούν μοναδικά χαρακτηριστικά του ανθρώπινου σώματος, αποτελεί επέμβαση στη σωματική ακεραιότητα και ως εκ τούτου στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια και κατά συνέπεια στην ιδιωτική ζωή του ατόμου. Με βάση το άρθρο 4(1)(γ) του Νόμου, ο υπεύθυνος επεξεργασίας οφείλει διασφαλίζει ότι τα δεδομένα που συλλέγονται «είναι συναφή, πρόσφορα και όχι περισσότερα από ότι κάθε φορά απαιτείται ενόψει των σκοπών της επεξεργασίας» (Αρχή της Αναλογικότητας).

Case Study Η Αρχή της Αναλογικότητας επιβάλλει όπως ο εργοδότης, για σκοπούς ελέγχου της ώρας προσέλευσης και αποχώρησης των εργαζομένων στο χώρο εργασίας τους, επιλέγει άλλα μέσα λιγότερο παρεμβατικά/ επαχθή για την ανθρώπινη αξιοπρέπεια από αυτά που συνεπάγεται η συλλογή και χρήση δακτυλικών αποτυπωμάτων Ακόμη και στην περίπτωση όπου ο εργοδότης έχει εξασφαλίσει τη συγκατάθεση των υπαλλήλων, για τη λήψη και επεξεργασία των βιομετρικών δεδομένων τους, η εν λόγω συγκατάθεση δεν αίρει την παρανομία και σε καμία περίπτωση δεν τη νομιμοποιεί, αφού θεωρούμε ότι στον εργασιακό τομέα η συγκατάθεση δεν δίνεται πάντοτε και /ή απόλυτα ελεύθερα. Η χρήση δακτυλοσκόπησης δύναται να είναι αποδεκτή σε άλλες περιπτώσεις (αντιεγκληματική πολιτική διωκτικών αρχών, αεροδρόμια, εγκαταστάσεις ύψιστης ασφαλείας κλπ).

Case Study Η θέση του νοσοκομείου (6/8/2012): Παραδοχή εγκατάστασης και χρήσης του συστήματος δακτυλοσκόπησης για σκοπούς ελέγχου του χρόνου προσέλευσης και αποχώρησης του προσωπικού από το 2010 Η εφαρμογή του συστήματος έγινε ευμενώς δεκτή από όλο το προσωπικό (αποφυγή παρεξηγήσεων, πιέσεις για να ‘κτυπηθεί κάρτα άλλου συνάδελφου’, κάποιοι ξεχνούν να φέρουν κάρτα) – όμως υπήρξε καταγγελία από τις συντεχνίες Η αξιοποίηση των δεδομένων που επεξεργάζεται το σύστημα δεν γίνεται για οποιοδήποτε άλλο σκοπό εκτός από την επιβεβαίωση της ώρας προσέλευσης και αποχώρησης Ζητείται επανεξέταση και κατ’ εξαίρεση αποδοχή της χρήσης του συστήματος από το νοσοκομείο

Case Study Η απάντηση του Επίτροπου (20/8/2012): Η ανάγκη του εργοδότη να ελέγχει την παρουσία του υπαλλήλου με τη χρήση των δακτυλικών αποτυπωμάτων δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι βαρύνει περισσότερο από την ανάγκη προστασίας του δικαιώματος της ιδιωτικής ζωής των υπαλλήλων Εφόσον κριθεί ότι η συλλογή των δακτυλικών αποτυπωμάτων παραβιάζει μια από τις βασικές αρχές για νόμιμη επεξεργασία, η συγκατάθεση των εργοδοτουμένων δεν αίρει τυχόν παρανομία και δεν καθιστά την επεξεργασία νόμιμη Ο Επίτροπος εμμένει στην θέση του ότι η συλλογή και επεξεργασία δακτυλικών αποτυπωμάτων για σκοπούς ελέγχου του ωραρίου εργασίας εκ πρώτης όψεως, παραβιάζει τις διατάξεις του άρθρου 4(1)(γ) του Νόμου (αρχή της αναλογικότητας) και ότι θα πρέπει να εξευρεθούν άλλοι ηπιότεροι και λιγότερο παρεμβατικοί τρόποι για τον έλεγχο του ωραρίου των εργοδοτουμένων Δίδεται 1 μήνας διορία για συμμόρφωση του νοσοκομείου

Case Study Η απόφαση του Επίτροπου (2/10/2012): Το νοσοκομείο ΔΕΝ συμμορφώνεται με τις υποδείξεις του Επίτροπου Η συλλογή και επεξεργασία των δακτυλικών αποτυπωμάτων για σκοπούς άλλους από τους πιο πάνω (ΣΣ πρόληψη εγκλήματος) αποτελεί παρέμβαση στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια και στην προσωπική και ιδιωτική ζωή των ατόμων και ειδικότερα στις περιπτώσεις των σχέσεων εργοδότη και εργοδοτούμενου, όπου υπάρχει μια ετεροβαρής σχέση ένεκα και της εξάρτησης στο πλαίσιο της σχέσης εργασίας. Η βιομετρική μέθοδος της δακτυλοσκόπησης με μοναδικό σκοπό τον έλεγχο του ωραρίου εργασίας των υπαλλήλων είναι υπέρμετρη και υπερβολική και ως εκ τούτου αντιβαίνουσα την αρχή της αναλογικότητας Επιβολή διοικητικής κύρωσης της διακοπής της επεξεργασίας και καταστροφής των σχετικών δεδομένων και της άμεσης διακοπής της λειτουργίας του συστήματος δακτυλοσκόπησης.

Case Study Η συνέχεια…: Το νοσοκομείο προσφεύγει στο Διοικητικό Δικαστήριο το 2012 για να προσβάλει την απόφαση του Επίτροπου Θέση του νοσοκομείου ότι: Ο Επίτροπος Παρέλειψε να διεξάγει δέουσα έρευνα για τις τεχνικές προδιαγραφές ή τον τρόπο λειτουργίας του συστήματος - Δεν εξετάστηκε κατά πόσο το σύστημα διατηρεί απεικονίσεις των δακτυλικών αποτυπωμάτων και δεν δίνεται η δυνατότητα αναπαραγωγής τους Δεν διερευνήθηκε αν η συντριπτική πλειοψηφία των υπαλλήλων δεν επιθυμούσε τη χρήση του συστήματος. Οι προτεινόμενοι ηπιότεροι και λιγότερο παρεμβατικοί τρόποι ελέγχου του ωραρίου (τυχαίοι ελέγχοι, χρήση κάμερας κλπ) είναι πιο δυσανάλογοι και παρεμβατικοί στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια και ιδιωτική ζωή Ακόμη και να μπορεί να αναπαραχθεί το δακτυλικό αποτύπωμα ενός υπαλλήλου δεν μπορεί να αξιοποιηθεί κατά τρόπο που να προσβάλλεται η ιδιωτική ζωή ή αξιοπρέπεια του

Case Study Απόφαση Διοικητικού Δικαστηρίου (Μάϊος 2017): Το βασικό επιχείρημα του νοσοκομείου είναι πως έγινε ελλιπής διερεύνηση των τεχνικών προδιαγραφών και τρόπου λειτουργίας του συστήματος. Εντούτοις αυτό ΔΕΝ συσχετίζεται με την κρίση του Επιτρόπου. Διεξήχθη δέουσα και επαρκής έρευνα όλων των ουσιωδών στοιχείων (από τον Επίτροπο) ώστε να μην χωρεί επέμβαση του Δικαστηρίου. Ο Επίτροπος ενήργησε εντός των εξουσιών που του παρέχονται από τον Νόμο και η απόφασή του κρίνεται ως εύλογα επιτρεπτή και καθόλα νόμιμη. Η προσφυγή αποτυγχάνει και απορρίπτεται. Η προσβαλλόμενη απόφαση επικυρώνεται.

Συμπεράσματα Σημαντική η μελέτη και κατανόηση της σχετικής νομοθεσίας Το δικαίωμα του εργοδότη να επεξεργάζεται τα προσωπικά δεδομένα των εργοδοτούμενων του δεν είναι απόλυτο. Η καλή προαίρεση και η συγκατάθεση των εργοδοτουμένων δεν δικαιολογούν ούτε αναιρούν τυχόν παραβίαση του Νόμου Απαραίτητο να ακολουθούνται οι βασικές αρχές επεξεργασίας δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα που περιλαμβάνονται στη νομοθεσία