H Διερευνηση των Επιπτωσεων τησ Παγκοσμιοποιησησ στην Ελληνικη Κοινωνικοοικονομικη Κριση: Μια Συστηματικη Προσεγγιση 2nd International Scientific Conference “Reconstruction of Production in Greece: Economic Crisis and Growth Perspectives”, Serres-Greece, 05 & 06-05-2017 Ροδίτης A., Σδρόλιας Λ., Μαντζάρης Ι., Σαχινίδης Α., Ασπρίδης Γ., Μπελιάς Δ., Ρωσσίδης Ι. Tεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα (Τ.Ε.Ι) Θεσσαλίας,Tεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα (Τ.Ε.Ι) Κεντρικής Μακεδονίας ,Tεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα (Τ.Ε.Ι) Αθηνών,Υπουργείο Οικονομικών

Εισαγωγη Ο όρος “Παγκοσμιοποίηση” πρωτοεμφανίστηκε το 1944,ενώ στο σύγχρονο οικονομικό του πλαίσιο στα τέλη της δεκαετίας του 1970 και στις αρχές της δεκαετίας του 1980. (Levitt, 1983; Mουζέλης, 2011:10) Η παγκοσμιοποίηση προωθείται με διάφορες θεσμικές, πολιτισμικές και επικοινωνιακές μεθοδεύσεις και στοχεύει στην επίτευξη προνομιακών όρων αγοράς και ανταγωνισμού, στον έλεγχο της παγκόσμιας εξέλιξης και στη συγκρότηση μιας παγκόσμιας επιβολής και κυριαρχίας με σύγχρονους όρους, μέσα από τον προσδιορισμό της οικουμενικής αντίληψης και οργάνωσης του κόσμου

Εισαγωγη Συνέπεια όλων αυτών, ήταν η εμφάνιση μιας αρχικά παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής και μετέπειτα οικονομικής κρίσης που από τον Οκτώβριο του 2008 επεκτάθηκε με μεγάλη ταχύτητα στα περισσότερα κράτη της γης και απολύτως αναμενόμενα επηρέασε και την Ελλάδα σε μια άκρως επικίνδυνη μορφή, μέγεθος και ένταση Για τους περισσότερους ειδικούς φαντάζει ακόμα και σήμερα ως μη ελεγχόμενη ή και ως μη ανατρέψιμη, αναγκάζοντάς την χώρα αυτή να ζητήσει την ενεργοποίηση του μηχανισμού δανειακής υποστήριξης εκ μέρους της Ευρωπαϊκής Ένωσης, της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας και του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου. (Σταϊκούρας, 2013)

Θεωρητικη Προσεγγιση τησ Κοινωνικοοικονομικησ Κρισησ στην Ελλαδα Δεν μπορεί να υπάρξει η δυνατότητα δημιουργίας ελέγχων και υπαγωγής σε κανόνες και πειθαρχίες Διεθνείς ισχυροί οικονομικοί παράγοντες και οργανισμοί που ελέγχουν και καθορίζουν τις τύχες του σύγχρονου κόσμου, μετατόπισαν την κρατική εξουσία και τα κυριαρχικά δικαιώματα των λαών σε μικρότερες ομάδες ιδιωτικών συμφερόντων

Θεωρητικη Προσεγγιση τησ Κοινωνικοοικονομικησ Κρισησ στην Ελλαδα Αν μάλιστα δεχθούμε την άποψη της Naomi Klein και του νομπελίστα και πρώην Καθηγητή των Οικονομικών του Πανεπιστημίου του Σικάγου, Milton Friedman, τότε θα πρέπει να συμφωνήσουμε πως όλα τα γεγονότα τα σχετικά με την τελευταία παγκόσμια οικονομική κρίση ξεκίνησαν μεθοδικά σχεδιασμένα και χρονικά οριοθετημένα (Klein, 2008). Η κρίση αυτή ξεκίνησε από τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής .Έτσι προς τα τέλη του 2006, η παγκόσμια κοινότητα δεχόταν έναν καταιγισμό πληροφοριών από τα Αμερικάνικα Μ.Μ.Ε. αναφορικά με την εμφάνιση μιας ήπιας και μικρής γεωγραφικά εμβέλειας οικονομικής κρίσης, της κρίσης της Wall Street (Rezaee, et al., 2003; Δαρμπάση, 2009).

Θεωρητικη Προσεγγιση τησ Κοινωνικοοικονομικησ Κρισησ στην Ελλαδα Την περίοδο 2007-2008, τραπεζικές τιτλοποιήσεις επισφαλών απαιτήσεων Ραγδαία εξάπλωση των στεγαστικών δανείων υψηλού κινδύνου και τελικά την αδυναμία αποπληρωμής τους από αρκετά νοικοκυριά της (Δαρμπάση, 2009; Χαρδούβελης, 2011:32) Ανεξέλεγκτη πιστωτική επέκταση (Koρλίρας, 2008). Από τον Οκτώβριο του 2008, η χρηματοπιστωτική κρίση μετασχηματίστηκε σε οικονομική

Οι διερευνητικεσ προσεγγισεισ και καταγραφεσ του μοντελου τησ Συστημικησ Προσεγγισησ Η μορφή Το εύρος Ενταση των επιδράσεών της, Εξαρτάται από τις αντιστάσεις των στελεχών της εκάστοτε Κυβέρνησης της χώρας αυτής Ποιότητα και ετοιμότητα όλων των παραγωγικών συντελεστών της. Προσεγγίζοντας και διερευνώντας κανείς “συστημικά” τον ρόλο και τις στοχεύσεις της Παγκοσμιοποίησης στη Ελλάδα, διαπιστώνει έναν σημαντικό αριθμό αρνητικών επιδράσεων που εκθέτουν την ίδια τη χώρα σε συνεχείς αβεβαιότητες και κινδύνους.

Σε Κυβερνητικο Επιπεδο Τροφοδοτεί συστηματικά τον διεθνισμό Χρησιμοποιεί στρατηγικές και πολιτικές που εύκολα θα μπορούσαν να “ξεγελάσουν” τον πολιτισμικό συγκρητισμό, την συνεργασία των λαών σε θέματα τέχνης,επιστήμης, τεχνολογίας και ασφάλειας, τη διευκόλυνση της επικοινωνίας μεταξύ των ανθρώπων που ανήκουν σε διαφορετικές κουλτούρες τον παραμερισμό τυχόν εθνικιστικών προκαταλήψεων Υποστηρίζει, αναδεικνύει ή και διατηρεί κυβερνητικά και πολιτικά σχήματα, κυρίως από το 1981 και μετά, με ανθρώπους ως επί το πλείστον χαμηλής ποιοτικής στάθμης και κοινωνικής υπευθυνότητας και αρκετά ευάλωτους στα διάφορα εγχώρια και διεθνή οικονομικά, επιχειρηματικά και γεωπολιτικά συμφέροντα

Σε Κυβερνητικο Επιπεδο Δημιουργεί συνθήκες πρόσκαιρου ευδαιμονισμού, μέχρι να κατορθώσει τον εγκλωβισμό των εκάστοτε Κυβερνήσεων, άρα και του Ελληνικού λαού, στα συμφέροντά της χρησιμοποιώντας ως ενδιάμεσους προωθητές τις ίδιες τις Κυβερνήσεις, τα ντόπια επιχειρηματικά και τα ξένα πολιτικοοικονομικά συμφέροντα, τα οποία κτίζουν και διαχειρίζονται την ευδαιμονία αυτή σύμφωνα με τις εντολές της Παρεμποδίζει με έμμεσους, αλλά πλέον σαφείς σε πολλούς ερευνητές, τρόπους την ύπαρξη ενός συγκεκριμένου οικονομικού αναπτυξιακού μοντέλου, με σκοπό να δημιουργεί προϋποθέσεις και συνθήκες χειραφέτησης της Ελλάδας. Έτσι κάθε ίχνος αναπτυξιακής πολιτικής στηρίχθηκε και στηρίζεται σε προχειρότητες, σε κοντόφθαλμες αντιλήψεις και σε αδιαφανείς διαδικασίες

Σε Ατομικο και Κοινωνικο Επιπεδο Ραγδαία μείωση της απασχόλησης και συνεπώς την αύξηση του ποσοστού της φανερής ανεργίας (23,1%) σε επίπεδα μεγαλύτερα από διπλάσια του μ.ο της Ευρωζώνης (9,8%) και σχεδόν τριπλάσια του μ.ο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (8,3%). Κατόρθωσε την σχεδόν πλήρη απελευθέρωση της αγοράς εργασίας Μεγέθυνε σημαντικά τα ποσοστά μετανάστευσης και ιδιαίτερα της νεανικής μετανάστευσης Επέτυχε μια σημαντική σωρευτική μείωση (-15,5%) του κατά κεφαλή ΑΕΠ, και συγκεκριμένα από 30.396 $ το 2009, σε 26.268 $ το 2015. Αυτή η μείωση με τη σειρά της δηλώνει την μείωση του συνολικού ΑΕΠ από 337,6 δις. $ το 2009 σε 285,2 δις. $ το 2009 (Φιλλιπίδου, 2017:7-8)

Σε Ατομικο και Κοινωνικο Επιπεδο Μεγέθυνε ακόμα περισσότερο το Δημόσιο Χρέος σαν ποσοστό του ΑΕΠ από 115,1% το 2008, σε στο 180% το 2014, παρά τη λήψη διορθωτικών μέτρων από την Ευρωπαϊκή Ένωση Δημιούργησε συνθήκες άγχους και φοβίας αναφορικά με την τύχη των οικονομιών των νοικοκυριών αναγκάζοντάς τα αφενός να αποσύρουν αρκετά κεφάλαια από τις τραπεζικές τους καταθέσεις και αφετέρου να μειώνεται η εμπιστοσύνη τους προς τους Τραπεζικούς Οργανισμούς. Ήδη από τα δύο κιόλας πρώτα χρόνια της οικονομικής κρίσης, τα Τραπεζικά Αποθέματα μειώθηκαν κατά 75 δις €, ενώ μέχρι το 2012 οι καταθέσεις κατά περίπου 20%.

Οι διερευνητικεσ διαπιστωσεισ του μοντελου τησ Συστημικησ Προσεγγισησ Σε Κυβερνητικο Επιπεδο Η συστηματική τροφοδότηση του διεθνισμού, είχε σαν αποτέλεσμα: Την αλλοίωση της διαχρονικής ιστορίας, της κουλτούρας, των πολιτισμικών παραδόσεων, των θρησκευτικών πεποιθήσεων, των ηθικών κοινωνικών κανόνων και αξιών του σύγχρονου Έλληνα Την από το 1993 κυρίως στροφή του σύγχρονου Έλληνα σε μια διαρκή “τζογοποίηση” της καθημερινότητάς του. Ως δόλωμα για την κατάσταση αυτή χρησιμοποιήθηκε το Χρηματιστήριο Αθηνών υπό την ανοχή, παρότρυνση και συνενοχή των ίδιων των Κυβερνήσεων της περιόδου εκείνης

Οι διερευνητικεσ διαπιστωσεισ του μοντελου τησ Συστημικησ Προσεγγισησ Σε Κυβερνητικο Επιπεδο Την απαραίτητη διευκόλυνση στη διοργάνωση μεγάλων Αθλητικών Εκδηλώσεων (όπως πχ. οι Ολυμπιακοί Αγώνες το 2004), εκδηλώσεις συνοδευόμενες όμως από τεράστιες δαπάνες και μεγάλες οικονομικές υποχρεώσεις για την Ελλάδα Την σκόπιμη δημιουργία κρατικών προβληματικών επιχειρήσεων και οργανισμών με σκοπό το τελικό ξεπούλημά τους σε εγχώρια και διεθνή επιχειρηματικά συμφέροντα. Την ανεξέλεγκτη εισροή παράνομων μεταναστών ως προσπάθεια αλλοίωσης της πολιτιστικής φυσιογνωμίας και της κοινωνικής συνοχής της σημερινής Ελλάδας

Οι διερευνητικεσ διαπιστωσεισ του μοντελου τησ Συστημικησ Προσεγγισησ Σε Ατομικο και Κοινωνικο Επιπεδο Η μεγάλη αυτή αύξηση των ποσοστών ανεργίας, είχε σαν αποτέλεσμα: Τη διευκόλυνση των πρακτικών της ανασφάλιστης εργασίας Την εκμετάλλευση των εργαζομένων από τους εργοδότες αναφορικά με την μη πληρωμή των υπερωριών, την μη έγκαιρη καταβολή της μισθοδοσίας, την πίεση για μεγαλύτερη απόδοση στην εργασία Τη στροφή σε προσφορά θέσεων προσωρινής και μερικής απασχόλησης των εργαζομένων(Κορλίρας, 2008).

Οι διερευνητικεσ διαπιστωσεισ του μοντελου τησ Συστημικησ Προσεγγισησ Σε Ατομικο και Κοινωνικο Επιπεδο Η στο έπακρο απελευθέρωση της αγοράς εργασίας, είχε σαν αποτέλεσμα: Την απουσία ενός νομικού και θεσμικού πλαισίου αναφορικά με την προστασία των εργαζομένων από τον κίνδυνο της απόλυσή τους Την απώλεια χιλιάδων θέσεων εργασίας ή την αναγκαστική διαθεσιμότητα ακόμα και μόνιμων εργαζομένων στον δημόσιο τομέα Η σημαντική αύξηση του ποσοστού μετανάστευσης και ιδιαίτερα αυτής της νεανικής, είχε σαν αποτέλεσμα: Την απώλεια ανθρώπινου δυναμικού .Σύμφωνα μάλιστα με τους Labrianidis and Patsinakis (2015), το ποσοστό κατόχων πανεπιστημιακού και μεταπτυχιακού τίτλου σπουδών που έφυγε προς αναζήτηση εργασίας στο εξωτερικό αυξήθηκε από το 20% που ήταν στα τέλη της δεκαετίας του 1970 στο 60% στην πενταετία 2010-2015.

Οι διερευνητικεσ διαπιστωσεισ του μοντελου τησ Συστημικησ Προσεγγισησ Σε Ατομικο και Κοινωνικο Επιπεδο Η μεγάλη αυτή μείωση του Κατά Κεφαλή ΑΕΠ αλλά κατ΄ επέκταση και του Συνολικού ΑΕΠ, είχε σαν αποτέλεσμα: Την ανάδειξη του μεγάλου μεγέθους της Ελληνικής Οικονομικής Κρίσης (Φιλλιπίδου, 2017:7-8) Τη μείωση της αξίας της ατομικής και συνολικής παραγωγής. Την απώλεια χιλιάδων θέσεων εργασίας Την απώθηση της επενδυτικής διάθεσης και συμπεριφοράς

Οι διερευνητικεσ διαπιστωσεισ του μοντελου τησ Συστημικησ Προσεγγισησ Σε Ατομικο και Κοινωνικο Επιπεδο Η συνεχής μεγέθυνση του Δημόσιου Χρέους και των Δημοσιονομικών Ελλειμμάτων σαν ποσοστό του ΑΕΠ (Φιλλιπίδου, 2017:9-10), είχε σαν αποτέλεσμα: Την επιβολή δυσβάστακτων έμμεσων και άμεσων φόρων στις επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά Την αναστολή της παραγωγικής δραστηριότητας πολλών επιχειρήσεων, κυρίως μικρομεσαίων, και τη μεταφορά της έδρας τους εκτός των Ελληνικών συνόρων και ιδιαίτερα στις Βαλκανικές χώρες

Οι διερευνητικεσ διαπιστωσεισ του μοντελου τησ Συστημικησ Προσεγγισησ Σε Ατομικο και Κοινωνικο Επιπεδο Η αισθητή μείωση των καταθέσεων των νοικοκυριών, είχε σαν αποτέλεσμα: Την έλλειψη ρευστών διαθέσιμων των Τραπεζών με συνέπεια τη μείωση της χορήγησης των αναγκαίων κεφαλαίων προς τις Επιχειρήσεις και τα Νοικοκυριά Τη συγχώνευση ή και το οριστικό κλείσιμο πολλών Τραπεζικών Οργανισμών και φυσικά την απώλεια χιλιάδων θέσεων εργασίας Τη χρεωκοπία και το κλείσιμο αρκετών άλλοτε υγειών επιχειρήσεων και οργανισμών, λόγω της αδυναμίας ή και της επιφυλακτικότητας τη φορά αυτή από την πλευρά των Τραπεζών να χορηγήσουν τα απαραίτητα δανειακά κεφάλαια

Οι διερευνητικεσ διαπιστωσεισ του μοντελου τησ Συστημικησ Προσεγγισησ Σε Ατομικο και Κοινωνικο Επιπεδο Η μεγέθυνση του επίπεδου της φτώχειας και της κοινωνικής ανισότητας, είχε σαν αποτέλεσμα (Matsaganis and Leventi, 2013; Matsaganis and Leventi, 2014): Την παραπέρα συρρίκνωση της αγοράς και των ευκαιριών εργασίας Τις επαναλαμβανόμενες μειώσεις των μισθών των εργαζομένων και των συνταξιούχων στον ιδιωτικό και δημόσιο τομέα Την καταρράκωση των κοινωνικών δεικτών, όπως τα παρεχόμενα επίπεδα υγείας και περίθαλψης, βρεφικής και γεροντικής θνησιμότητας, οικιακής ιδιοκτησίας, εκπαίδευσης, κλπ (Koutsogeorgopoulou et al., 2014).

Οι διερευνητικεσ διαπιστωσεισ του μοντελου τησ Συστημικησ Προσεγγισησ Σε Ατομικο και Κοινωνικο Επιπεδο Η επιδείνωση αλλά και ανισότιμη διαφοροποίηση των συνθηκών κοινωνικής προστασίας και υγείας σε βάρος κυρίως των μεσαίων και χαμηλότερων κοινωνικών τάξεων, είχε σαν αποτέλεσμα: Τη δημιουργία συνθηκών ψυχικής και σωματικής επιβάρυνσης αρκετών Ελλήνων, με αποτέλεσμα την σημαντική αύξηση του αριθμού των αυτοκτονιών. Τη χειροτέρευση της ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών υγείας και φροντίδας με αρκετές φορές τραγικές καταλήξεις για τον άνθρωπο.

Επιλογοσ Η Παγκοσμιοποίηση, στοχεύει στην επίτευξη μιας ολοκληρωτικής ηγεμονίας και στην αυτονόμηση όλων των σημαντικών παραμέτρων που είχαν άλλοτε υπό την καθοδήγηση και την προστασία τους τα ίδια τα κράτη. Περιλαμβάνει μια σειρά από κυρίαρχες οικονομικές κατά βάση διαδικασίες για τον έλεγχο και την καθοδήγηση του σύγχρονου κόσμου. Το κράτος μετατρέπεται σε ένα διαχειριστικό μηχανισμό τοπικής εμβέλειας και διασφάλισης του απαραίτητου θεσμικού πλαισίου για τη λειτουργία της παγκόσμιας οικονομίας, παραχωρώντας σημαντικό χώρο εξουσίας σε μικρότερες ομάδες συμφερόντων. Την περίοδο 2007-2008 μια παγκόσμια οικονομική κρίση επεκτάθηκε ραγδαία σε όλη τη γη, επηρεάζοντας καταλυτικά και την Ελλάδα, αναγκάζοντάς την έτσι να ζητήσει την ενεργοποίηση του μηχανισμού δανειακής υποστήριξης από την Τρόικα.

Επιλογοσ Η Κυβέρνηση δεσμεύθηκε να ακολουθήσει ένα αυστηρό μακροχρόνιο πρόγραμμα περιστολής των δημόσιων δαπανών, περιορισμού των μισθών, αύξησης των κρατικών εσόδων μέσω της επιβολής υπέρογκων φόρων, καθώς και τη συρρίκνωση του κοινωνικού κράτους και των κοινωνικών κεκτημένων. Η αξιοποίηση του στρατηγικού εργαλείου της “συστημικής προσέγγισης”, έδωσε στην παρούσα εργασία τη δυνατότητα μιας πιο βαθειάς και πιο αιτιολογημένης διαπίστωσης των επιδράσεων του φαινομένου της παγκοσμιοποίησης στη δημιουργία της κοινωνικο-οικονομικής κρίσης στην Ελλάδα, με απώτερη επιδίωξη να καταστεί η προσέγγιση αυτή το βασικό ενισχυτικό μέσο για μια προοπτική δομικής ανάτασης της χώρας αυτής

Βιβλιογραφια Ξενόγλωσση Βιβλιογραφία Botsari M. and Mitrakos T., (2016), “Social Indicators and the Effectiveness of Social Transfers in Greece over the Recent Crisis”, Social Cohesion and Development, Vol. 11, No. 1, pp. 5-29 European Commission, (2009), “Economic and Financial Affairs: Economic crisis in Europe: Causes, consequences and responses”, European Economy, Brussels, pp.1-87 Kentikelenis A., Karanikolos M., Papanicolas I., Basu S., McKee M., Stuckler D., (2011), “Health effects of financial crisis: Omens of a Greek tragedy”, The Lancet, Vol. 378, Is. 9801, pp. 1457-1458 Klein N., (2008), “The Shock Doctrine: The Rise of Disaster Capitalism”, 1st Edition, Penguin Group Publisher, London, e.t.c Koutsogeorgopoulou V., Matsaganis M., Leventi C., Schneider J. D., (2014), “Fairly sharing the social impact of the crisis in Greece”, OECD Economics Department Working Papers, No.1106, pp. 1-74 Labrianidis L. and Pratsinakis M., (2015), “Outward migration from Greece during the crisis”, GreeSe: Hellenic Observatory Papers on Greece and Southeast Europe’ Series, Project funded by the National Bank of Greece through the London School of Economic’ s Hellenic Observatory 2014 call, Athens, Greece, pp.1-43 Matsaganis M. and Leventi C., (2013), “The distributional impact of the Greek crisis in 2010”, Fiscal Studies, Vol. 34, Is.1, pp. 83-108 Matsaganis M. and Leventi C., (2014), “Poverty and inequality during the Great Recession in Greece”, Political Studies Review, Vol. 12, Is. 2, pp. 209-223 Levitt Th., (1983), “The Globalization of Markets”, Harvard Business Review, Vol. 61, No. 3, pp. 92-102

Rezaee Z. , Kingsley O. O. , Minmier G Rezaee Z., Kingsley O. O., Minmier G., (2003), “Improving corporate governance: the role of audit committee disclosures”, Managerial Auditing Journal, Vol. 18, Is. 6/7, pp. 530- 537 Schneider F., (2010), “The influence of the economic crisis on the shadow economy in Germany, Greece and the other OECD countries in 2010: What can be done”, Working Paper, Institute of Economics, Johannes Kepler University of Linz, Austria, pp.1-19 Schneider F., (2012), “Size and development of the shadow economy of 31 European and 5 other OECD countries from 2003 to 2012: Some new facts”, Working Paper, Institute of Economics, Johannes Kepler University of Linz, Austria, pp.1-7 Schrader K. und Laaser C.F., (2010), “Den Anschluss nie gefunden: Die Ursachen der griechischen Tragödie”, Wirtschaftsdienst: Zeitschrift für Wirtschaftspolitik, Vol. 90, Is. 8, pp. 540-547 Sdrolias, L., Polyzos, S., Pappas, N., Vounatsou, M., (2006), “Cooperative Strategies of Entry in the International Market between the Greek Enterprises”, Society and Economy, Vol. 28, No.3, pp. 267-285 Shariff I., (2003), “Growing Discontent with Globalization”, World Affairs, Vol. 7, No. 3, pp. 14-22 Staehle W., (1990). “Management”, 5 Aufl., Verlag Vahlen, München Visvizi A., (2012), “The crisis in Greece and the EU-IMF rescue package: Determinants and pitfalls”, Acta Oeconomica, Vol. 62, No.1, pp.15-39

Βιβλιογραφια Ελληνική Βιβλιογραφία Βαγιανός Δ., Βέττας Ν., Mεγήρ Κ., (2010), “Η οικονομική κρίση στην Ελλάδα: Μεταρρυθμίσεις και ευκαιρίες σε μία κρίσιμη συγκυρία”, Διαθέσιμο στο: http://www. greekeconomistsforreform.com Δαρμπάση Σ., (2009), “Οικονομική Κρίση: Αιτία”, Διαθέσιμο την 20/8/2009, στο: http:// oikonomikanea.wordpress.com/2009/08/20/oikonomiki-krisi-aitia/ Κορλίρας Π., (2008), “Η Ελλάδα στη Δίνη της Διεθνούς Κρίσης”, Διαθέσιμο την 16/12/2008, στο: http://www.kepp.gr/el/articles/?id=1132&st=80&nid=1094 Mουζέλης N., (2011), “Παγκοσμιοποίηση και Δημοκρατία”, Academia, Vol.1, No.1, pp.9-18 Nικολόπουλος I. και Σπυριούνης Σ., (2008), “Διεθνείς οικονομικές σχέσεις: Οικονομία και θεσμοί στην εποχή της παγκοσμιοποίησης”, Εκδόσεις Πατάκη, Αθήνα Παπαϊωάννου Γ., (2013), “Η διετία που εκτίναξε το χρέος: Η παράλυση κράτους και εισπρακτικού μηχανισμού, το όργιο προσλήψεων και οι εκτός δυνατοτήτων αυξήσεις”, Εφημερίδα “To Βήμα”, Διαθέσιμο την 20/1/2013, στο: http://www.tovima.gr/politics/article/-? aid=493975 Rodrik D., (2012), “Το παράδοξο της παγκοσμιοποίησης: Η δημοκρατία και το μέλλον της παγκόσμιας οικονομίας”, Εκδόσεις Κριτική, Αθήνα Σταϊκούρας Χ., (2013), “Το Ελληνικό Χρέος δεν είναι βιώσιμο”, Διαθέσιμο την 31-8-2013, στο: http://www.parapolitika.gr/ArticleDetails/tabid/63/ArticleID/622755/%C2%ABBomba%B Bapo- Sta%CF%8Akoyra-To-elliniko-chreos-den-einai-biosimo.aspx Φιλιππίδου Α., (2017), “Τα αίτια της ελληνικής κρίσης και οι θεσμικές ιδιαιτερότητες”, Μεταπτυχιακή Διατριβή στις Οικονομικές Επιστήμες, Διατμηματικό Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα στις Οικονομικές Επιστήμες, Τμήμα Οικονομικών Επιστημών, Πανεπιστήμιο Μακεδονίας, Θεσσαλονίκη, σσ.1-66 Χαρδούβελης Γ., (2011), “Το χρονικό της διεθνούς και της συνακόλουθης ελληνικής και ευρωπαϊκής κρίσης: Αίτια, αντιδράσεις, επιπτώσεις, προοπτική”, στο Καραμούζης και Χαρδούβελης (επιμ.), Από τη διεθνή κρίση στην κρίση της Ευρωζώνης και της Ελλάδας: Τι μας επιφυλάσσει το μέλλον;, Εκδόσεις Λιβάνη, Αθήνα, σσ. 31-40