Η αγιογραφία στους καθολικούς ναούς Μαριλία Οικονομοπούλου Β2’ Υπεύθυνος καθηγητής: Γ. Καπετανάκης Ημερομηνία: 1-11-2016

Η στάση της Δυτικής Εκκλησίας απέναντι στην ζωγραφική των ναών Η Σύνοδος της Φραγκφούρτης το 794 μ.Χ., απετέλεσε μια μεγάλη τομή για την στάση της Δυτικής Εκκλησίας απέναντι στη ζωγραφική των ναών και καθόρισε πλέον την θέση της. Εν αντιθέσει με την Ανατολική Εκκλησία, αναγνώρισε αυτή ως στοιχείο μόνο «διακοσμήσεως των Εκκλησιών», ουδόλως ενδιαφερομένη αν αυτή εκφράζει δογματικές, λειτουργικές ή υψηλές θεολογικές ιδέες. Έτσι αφέθηκε η τέχνη αυτή ελεύθερη και ασύδοτη στα χέρια, τις υποκειμενικές ιδέες και νοοτροπίες των ζωγράφων.

Το κάθε άγαλμα ή εικόνα δεν είναι μόνο σύμβολο, αλλά αυτοδύναμη μορφή με συναισθήματα που πρέπει να εκφραστούν. Όλα τα ανθρώπινα αισθήματα με τον ρεαλιστικότερο τρόπο, απέδωσε η τέχνη αυτή στις εικόνες των ναών. Οι καλλιτέχνες πρέπει να πείσουν με συγκεκριμένες, σύμφωνα με τις προσωπικές τους αντιλήψεις περί τέχνης, ζωγραφικές κινήσεις τον θεατή, πως απέναντί του έχει μια αυτόνομη πραγματικότητα και όχι απλώς μια εικόνα. Εικόνες που αναπαριστούν την Θεοτόκο θρηνούσα τον Χριστό, τον Χριστό πάσχοντα, τη Θεομήτωρα ως Βρεφοκρατούσα Παρθένο, είναι από τα συνηθέστερα θέματα στα οποία, οι δυτικοί αγιογράφοι χρησιμοποίησαν ως πρότυπα, συγκεκριμένα φυσικά πρόσωπα. Ευνοούμενες και ερωμένες των μεγάλων ζωγράφων έγιναν υποδείγματα για την μορφή της Θεοτόκου και επεβλήθησαν στους ναούς δια πολλών αντιγράφων, αφού συνοδεύονταν από το κύρος αυτών και την αναμφισβήτητη καλλιτεχνική τους αξία. Το έργο των αγιογράφων της Δύσης βοηθήθηκε κατά πολύ από την χαρακτική, η οποία ως διάδοχος της μικρογραφίας, αναπτύχτηκε από τον 16ο αιώνα και εφεξής.

Η προοπτική ‘μπαίνει’ στην ζωγραφική Από τον 15ο  αιώνα στη ζωγραφική ανοίγεται ένας καινούργιος και μεγάλος δρόμος. Αυτό που αναζητούνταν εδώ και αιώνες από την αρχαιότητα κατακτάται επιτέλους. Και αυτό δεν είναι άλλο από την τρίτη διάσταση, το βάθος ή προοπτική. Μέχρι τον 15ο  αιώνα η ζωγραφική απέδιδε τα έργα της με δύο διαστάσεις, μη μπορώντας να αποδώσει τον τρισδιάστατο κόσμο, στον οποίο είναι συνηθισμένο το μάτι μας. Τώρα πλέον οι ζωγράφοι της Αναγέννησης «παίζοντας» με το χρώμα ή την σύγκλιση των γραμμών, δημιουργούν την ψευδαίσθηση του βάθους. Το βάθος ή προοπτική αναπτύσσεται ιδιαίτερα στην Ιταλία, αλλά και στις Κάτω Χώρες. Με τα εφόδια αυτά, και την καθιέρωση της ελαιογραφίας που δίνει έντονα και ζωηρά χρώματα οι ζωγράφοι εργάζονται για τις εικόνες των ναών, τα παρεκκλήσια, τα antependia (γλυπτά ή ζωγραφισμένα προκαλύμματα που κοσμούν την αγία τράπεζα) και όπου αλλού ο χώρος προσφέρεται.

Ναοί γοτθικού ρυθμού Στους ναούς της Δύσης η ζωγραφική εξαπλώθηκε σε όσους από αυτούς ο ρυθμός το επέτρεπε, αφού υπήρχε αφθονία ελεύθερων επιφανειών και ο χώρος προσφέρονταν. Αντίθετα στους ναούς γοτθικού ρυθμού η αγιογραφία σχεδόν εξέλιπε. Η κυριαρχία των γλυπτών επιφανειών, το δάσος των κιόνων και των διαγωνίων τόξων που διαμορφώνονταν πάνω από αυτούς στις οροφές, δεν άφηνε καθόλου χώρο για την αγιογραφία. Βρήκε όμως καταφύγιο στα πολλά παράθυρα που υπάρχουν στον ρυθμό αυτό, δηλαδή στα τζάμια αυτών. Έτσι προέκυψε η τέχνη της υαλογραφίας, η οποία στη Δύση αντικατέστησε την παλιά τέχνη των ψηφιδωτών, δίνοντας θαυμαστά έργα και μικρά αριστουργήματα, συμβάλλοντας έτσι στην γοητεία και την όλη ανάδειξη των καθεδρικών ναών. Ο καθεδρικός ναός της Παναγίας των Παρισίων είναι ένα τέτοιο δείγμα.

Οι διαφορές της Δυτικής και της Ορθόδοξης τέχνης Με άλλα λόγια ενώ στη Δυτική τέχνη το ρεαλιστικό στοιχείο αποτελεί αυτοσκοπό, αντίθετα στην Ορθόδοξη τέχνη η παρουσία του ρεαλιστικού στοιχείου γίνεται, για να καταδείξει την υποταγή τού υλικού μας στοιχείου στο πνευματικό, της κατώτερης φύσης μας στην ανώτερη. Η υποταγή αυτή του υλικού στο πνευματικό που απεικονίζεται στις εικόνες εμφανίζει και την ομορφιά που αποκτά το πρώτο από το δεύτερο, όπως ακριβώς ο Χριστός γινόμενος άνθρωπος θέωσε την ανθρώπινη σάρκα. Την θέωση αυτή τής ανθρώπινης σάρκας, αισθητοποιούν θαυμάσια οι τέτοιου είδους Ορθόδοξες αγιογραφίες.          

Πηγές http://3.bp.blogspot.com/-XfOQ40fLU8U/UfGd6WzgxGI/AAAAAAAAAsA/eMK2YmPLfFg/s1600/jesus-cristo-biblia0.png http://wikiimages.qwika.com/thumb/en/d/d6/Heart2.jpg/150px-Heart2.jpg https://4.bp.blogspot.com/-MfyAEuqf_-w/VB2WlhnSP6I/AAAAAAAAC4o/97CLwNUF9Vs/s1600/KARDIA-PANAGIAS.jpg https://www.google.gr/url?sa=i&rct=j&q=&esrc=s&source=images&cd=&cad=rja&uact=8&ved=0ahUKEwit4ezLqIXQAhWEQZoKHdxJBZAQjRwIBw&url=https%3A%2F%2Fproskynitis.blogspot.com%2F2012%2F03%2Fblog-post_20.html&bvm=bv.137132246,d.bGg&psig=AFQjCNGYY6zuPOUMwLoEl9voKv1lChubtA&ust=1478012707567551 http://www.pameparisi.gr/img/image/Towers_of_Notre_Dame_7.jpg http://www.pameparisi.gr/img/image/Towers_of_Notre_Dame_3.jpg Τέχνη στην πίστη: Καθολικοί και Ορθόδοξοι http://antiairetikos.blogspot.gr/2014/10/blog-post.html