ΕΡΕΥΝΑ – ΘΕΩΡΙΑ – ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΓΝΩΣΗ ΠΘ –ΤΟΕ -2017-18 Σεμινάριο: Μέθοδοι Έρευνας Εισήγηση 1η ΕΡΕΥΝΑ – ΘΕΩΡΙΑ – ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΓΝΩΣΗ Δρ. Θεόδωρος Μεταξάς Επίκουρος Καθηγητής, ΤΟΕ-ΠΘ

Προσδιορισμός της Έρευνας Σημαίνει…… Ανακάλυψη Επιβεβαίωση Συσχέτιση πραγμάτων, φαινομένων, καταστάσεων Αξιόπιστη λύση Προβλημάτων- Απαντήσεις ερωτημάτων Ερμηνεία Δεδομένων Αξιοπιστία αποτελέσματος Ανάλυση Δεδομένων Συστηματική συλλογή Έρευνα = Αποτέλεσμα Προγραμ ματισμός Αξιοπιστία ανάλυσης

2. Είδη Έρευνας και Μεθοδολογία Αξιολογική: Ικανότητα κρίσης για την ανάλυση και κατανόηση φαινομένων Επιστημονική: Συστηματική, ελεγχόμενη, κριτική και εμπειρική μελέτη υποθετικών προτάσεων που αφορούν σε υποθετικές σχέσεις μεταξύ φαινομένων. Χαρακτηριστικά: Αντικειμενικότητα, διάθεση για τεκμηρίωση, έλεγχος, πρόβλεψη για αυτοδιόρθωση κ.α. Στόχος: Έγκυρα Αποτελέσματα και παραγωγή επιστημονικής γνώσης Εμπειρική: Κομμάτι της επιστημονικής. Υποδηλώνει, κυρίως στις κοινωνικές επιστήμες, την μεθοδολογική προσέγγιση της επιστημονικής έρευνας. Προσεγγίσεις με βάση τη θεωρία, μέσα τεχνικά, μέθοδοι ερμηνείας Και ανάλυσης, συστήματα και προγράμματα Επιστημονική Έρευνα = Αξιοποίηση Μέσων, υλικών και μεθόδων με επιστημονικό τρόπο

3. Επιστημονική Έρευνα Σημαίνει… Πιστοποίηση υπάρχουσας ή Παραγωγή Νέας Γνώσης Η Επιστήμη δεν αποδέχεται την Γνώση αν αυτή δεν αποδεικνύεται Προκειμένου να αποδειχθεί… Ο έλεγχος Η αυτοδιόρθωση Ο επανέλεγχος Η διαρκής αναζήτηση Η αντικειμενικότητα Η Επιστημονική έρευνα βασίζεται σε υποθέσεις, σε ανάλυση και κατανόηση προϋπάρχουσων θεωριών, κανόνων, τα οποία λαμβάνει ως δεδομένα και τα χρησιμοποιεί ως βάση, ή τα αποδέχεται και προσπαθεί, να τα εξελίξει, να τα αναδιαρθρώσει ή να τα απορρίψει. Γέννηση Επιστημονικής Γνώσης

4. Σχέση Έρευνας, Θεωρίας και Επιστημονικής Γνώσης 4. Σχέση Έρευνας, Θεωρίας και Επιστημονικής Γνώσης Η Επιστημονική έρευνα οδηγεί στην Λήψη Αποφάσεων και στην Εξέλιξη. Η κάθε απόφαση που μπορεί να αφορά σε οικονομία, κοινωνία, τεχνολογία κ.α., βασίζεται σε επιστημονική διαδικασία. Επιστήμη-Γνώση Θεωρία Έρευνα ΛΗΨΗ ΑΠΟΦΑΣΕΩΝ - ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ

5. Αφετηρία Έρευνας – Η έννοια του ‘γιατί’ και του ‘πως’ 5. Αφετηρία Έρευνας – Η έννοια του ‘γιατί’ και του ‘πως’ Δομή και σκέψη… Εντοπισμός του Προβλήματος (ΓΙΑΤΙ) Θεωρίες που το υποστηρίζουν Εμπειρικές μελέτες που το υποστηρίζουν Αποτελέσματα που υπάρχουν Ερωτήματα – Χώρος για περεταίρω έρευνα Σκοπός της Έρευνας Αποδοχή ισχυουσών υποθέσεων Προσδιορισμός επιμέρους στόχων Μεθοδολογία (ΠΩΣ) Είδος έρευνας Μέσα υλοποίησης Εργαλεία ανάλυσης ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ

6. Ερωτήσεις Αναπτύξτε το ρόλο της έρευνας στην τεχνολογική εξέλιξη: Χρησιμοποιήστε ένα παράδειγμα Που βασίζεται η αξιολογική έρευνα. Χρησιμοποιήστε ένα παράδειγμα Αναπτύξτε την σχέση μεταξύ θεωρίας, επιστημονικής γνώσης και έρευνας Αποτελεί η εμπειρική έρευνα κομμάτι της επιστημονικής έρευνας. Δικαιολογήστε την απάντηση σας χρησιμοποιώντας ένα παράδειγμα

7. Εμπειρική έρευνα Ζητείται το ‘υποκείμενο’ της έρευνας: Τι θα εντάξουμε στην έρευνα μας? Σε ποιους απευθύνεται η έρευνα? Ποια είναι η αγορά στόχος της έρευνας μας? Υποκείμενα δεν είναι μόνο οι άνθρωποι! Είναι οργανισμοί, επιχειρήσεις αλλά και ζώα που χρησιμοποιούνται σε πειραματικές έρευνες. Ζητούνται ‘δεδομένα’ (data) / στοιχεία / πληροφορίες Ποσοτικά (αριθμητικό χαρακτήρα) – Ποσοτικοποίηση δεδομένων (δηλαδή έκφραση τους σε ποσοτική μορφή) [π.χ. γραφική παράσταση, ποσοτικοί πίνακες, γραφήματα κ.α] Ποιοτικά (έκφραση περιγραφική, εκθεσιακή, περιλήψεις) Διάκριση Έρευνας Ποσοτική Ποιοτική

Οι ποσοτικές μέθοδοι επικεντρώνονται σε αριθμητικά δεδομένα και σε στατιστικές συγκρίσεις , στην μέτρηση των θεωρητικών εννοιών μέσω εργαλείων , όπως είναι το τυποποιημένο ερωτηματολόγιο , προκειμένου να εξάγουν αιτιακές σχέσεις . Οι ποιοτικές μέθοδοι και τεχνικές αποτελούν αναγκαία εργαλεία στην ανάλυση ποσοτικών στοιχείων και στην διατύπωση νέων υποθέσεων . Αποτελούν τα βασικά εργαλεία για την συλλογή στοιχείων που δίνουν απάντηση σε ερωτήσεις που αφορούν το «πώς , γιατί , κάτω από ποιες συνθήκες , με ποιες επιπτώσεις» . Η ποιοτική έρευνα τονίζει την σημασία που έχει το ιστορικό και κοινωνικό πλαίσιο , δίνει έμφαση στην εξέλιξη των κοινωνικών φαινομένων , δηλαδή , στις διαδικασίες μέσα από τις οποίες διαμορφώνονται συγκεκριμένες κοινωνικές καταστάσεις . Η συνδυαστική και συμπληρωματική χρήση ποσοτικών και ποιοτικών μεθόδων αποτελεί την πλέον αποτελεσματική μεθοδολογική προσέγγιση για μια ολοκληρωμένη περιγραφή και εξήγηση των διαστάσεων της κοινωνικής πραγματικότητας

8. Σύνδεση του σκοπού με το υποκείμενο της έρευνας 8. Σύνδεση του σκοπού με το υποκείμενο της έρευνας Βασικό σημείο: Σκοπός της έρευνας + Υποκείμενο έρευνας Για την ικανοποίηση του σκοπού της έρευνας πρέπει με ιδιαίτερα προσεκτικό τρόπο να γίνει η αξιολόγηση και επιλογή του υποκειμένου. Ο σκοπός μπορεί να αφορά μεταξύ άλλων Διερεύνηση τάσεων/ προτιμήσεων (π.χ. καταναλωτές) Παραγωγικότητα (π.χ. επιχειρήσεων) Τάσεις αγοράς (π.χ. τιμές ακινήτων) Αντιδράσεις αγοράς (π.χ. εισαγωγή προϊόντος/ υπηρεσίας) Πειραματικές μετρήσεις (π.χ. μετρήσεις απόδοσης φαρμάκου σε ασθενείς) Επίπεδα καινοτομίας (π.χ. επιχειρήσεων) Ικανοποίηση προσφοράς υπηρεσιών (π.χ. τρένο/ αεροπλάνο) Υποκείμενα: Επιχειρήσεις, καταναλωτές, οργανισμοί Σε αυτές τις κατηγορίες υποκειμένων θα πρέπει να προσδιοριστεί με σαφήνεια το ακριβές υποκείμενο της έρευνας, το οποίο θα είναι συνυφασμένο με τον σκοπό της έρευνας.

9. Παράδειγμα (1) Π.χ. Σκοπός της έρευνας είναι να προσδιοριστεί η σχέση ανάμεσα στην εισαγωγή ενός νέου προϊόντος στην αγορά (λ.χ. ένα παιδικό γάλα) και η ζήτηση του από τους καταναλωτές (γονείς των βρεφών/ παιδιών) Στην περίπτωση αυτή προκειμένου να βρούμε την πιθανή ζήτηση που θα είχε αυτό το προϊόν, θα πρέπει να διερευνήσουμε τις τάσεις και προτιμήσεις των υποκειμένων με βάση όμως τα χαρακτηριστικά του νέου προϊόντος αλλά και τις ιδιαιτερότητες των παιδικών τροφών. Το προϊόν: παιδικό γάλα Το υποκείμενο: καταναλωτές (γονείς των βρεφών/ παιδιών) Ιδιαιτερότητες: σχέση γονέα παιδιού, σχέση ποιότητας προϊόντος και παιδιού /βρεφικής –παιδικής ηλικίας Σε αρκετές έρευνες τα υποκείμενα μπορεί να είναι περισσότερα. Επειδή πρόκειται για ένα τέτοιο προϊόν με ιδιαιτερότητες, οι παιδίατροι ως ειδικοί ή διατροφολόγοι θα μπορούσαν να αποτελέσουν μια συμπληρωματική αγορά στόχο τους προϊόντος αυτού.

Σκοπός έρευνας Υποκείμενα έρευνας Να προσδιοριστεί η ικανοποίηση από την προσφορά υπηρεσιών στο αεροδρόμιο ‘Ελ. Βενιζέλος’ Να προσδιοριστεί το επίπεδο ικανοποίησης των εργαζομένων στελεχών από την εργασία που κάνουν στις βιομηχανικές επιχειρήσεις στην Ελλάδα Να προσδιοριστεί η καταναλωτική ζήτηση για την εισαγωγή ενός είδους γιαουρτιού light στην ελληνική αγορά Να προσδιοριστούν τα επίπεδα διασυνοριακής συνεργασίας μεταξύ των επιχειρήσεων Ελλάδας – Βουλγαρίας Να προσδιοριστεί το επίπεδο ανάπτυξης καινοτομικών δραστηριοτήτων σε επιχειρήσεις τεταρτογενούς τομέα στα Βαλκάνια 6. Να προσδιοριστεί η ικανοποίηση των ξένων τουριστών από τις παροχές των ξενοδοχείων πολυτελείας στην Ελλάδα Υποκείμενα έρευνας Καταναλωτές / επιβάτες στο ‘Ελ. Βενιζέλος’ Στελέχη σε μεγάλες βιομηχανικές επιχειρήσεις σε όλη την Ελλάδα Καταναλωτές που βρίσκονται σε καθεστώς δίαιτας, παχύσαρκα άτομα, αθλητές, γυμναστές Επιχειρήσεις και των δυο χωρών που βρίσκονται σε συνοριακές περιοχές και σε ακτίνα 100χλμ από τα σύνορα Επιχειρήσεις τεταρτογενούς στα Βαλκάνια, αναλογικά ανά χώρα 6. Ξένοι τουρίστες που πραγματοποιούν ή πραγματοποίησαν διακοπές στην Ελλάδα και διέμεναν σε πολυτελή ξενοδοχεία

Σκοπός έρευνας Η ανίχνευση των ευκαιριών και των δυνατοτήτων της νοσηλευτικής επιμόρφωσης στους εργαζόμενους νοσηλευτές, καθώς και την εισαγωγή της νέας γνώσης στην καθημερινή νοσηλευτική πράξη Να προσδιοριστούν τα κριτήρια επισκεψιμότητας στα δημόσια μουσεία στην Ελλάδα Ανάπτυξη συνεργασιών PPPs ανάμεσα σε επιχειρήσεις και φορείς του δημοσίου στην Ελλάδα Μέλημα της έρευνας ήταν να αναδείξει το βαθμό ποιότητας των υπηρεσιών που προσφέρει η βιβλιοθήκη στους χρήστες της, να καταγράψει τα δυνατά και αδύνατα σημεία που παρατηρούνται και τέλος, να υπογραμμίσει τα εμπόδια και τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι εκάστοτε χρήστες Υποκείμενα έρευνας Το δείγμα της μελέτης αποτελούνταν από εργαζόμενους νοσηλευτές, απόφοιτους Α.Ε.Ι. ή Τ.Ε.Ι., των ανωτέρω νοσοκομείων (Βενιζέλειο και ΠΑ.Γ.Ν.Η. στο Ηράκλειο Κρήτης, καθώς και των Α.ΧΕ.ΠΑ. και Γεώργιος Παπανικολάου στη Θεσσαλονίκη) α) Στελέχη (διευθυντές και προϊστάμενοι) των δημόσιων μουσείων [άποψη ειδικών], β) επισκέπτες/ τουρίστες (καταναλωτές) α) Φορείς Τοπικών/ Περιφερειακών Διοικήσεων β) Επιχειρήσεις των περιοχών Φοιτητές και γενικότερα χρήστες μεγάλων ακαδημαϊκών βιβλιοθηκών (Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών – Φιλοσοφική Σχολή Αθήνας, Θεσσαλονίκης

10. Πρόβλημα, Ερώτημα, Σκοπός, Υπόθεση Πρόβλημα: Αποτυπώνει τον προβληματισμό του ερευνητή για ένα φαινόμενο Ερώτημα: Γεννιέται από τον προβληματισμό του ερευνητή προκειμένου να εξηγήσει τις σχέσεις μεταξύ των υποκειμένων του φαινομένου στο οποίο προβληματίζεται Σκοπός: Αφορά στον προσδιορισμό συγκεκριμένου σκοπού αλλά και επιμέρους στόχων που πρέπει μέσω της έρευνας να ικανοποιηθούν Υπόθεση: Αποτελεί το πλέον σημαντικό βήμα. Δημιουργούμε υποθέσεις με βάση τη θεωρία για υποθετικές σχέσεις που μπορεί να έχουν μεταξύ τους δυο μεταβλητές. Η ερευνητική προσπάθεια τότε επικεντρώνεται στην υποτιθέμενη αυτή σχέση και στο αν όντως ισχύει ή όχι. Που οδηγούμαστε? Επιβεβαίωση Απόρριψη Εξέλιξη Σε κάθε περίπτωση ‘ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΝΕΑΣ ΓΝΩΣΗΣ’

11. Δεοντολογία Έρευνας Η δεοντολογία της έρευνας αφορά σε ορισμένες βασικές αρχές που πρέπει να τηρούνται σχετικά με τα δικαιώματα των υποκειμένων της έρευνας (Belmont, 1976). Λαμβάνονται υπόψη σε όλα τα στάδια της έρευνας, η αρχή του οφέλους και μη βλάβης, η αρχή του σεβασμού για την ανθρώπινη αξιοπρέπεια, η αρχή της δικαιοσύνης και της τήρησης του απορρήτου. Τα πιο συνηθισμένα ζητήματα είναι η συνειδητή συγκατάθεση όσων εμπλέκονται στην έρευνα, η προστασία των προσωπικών δεδομένων, η χρήση πειραματόζωων, Η συμμετοχή των αναπτυσσόμενων χωρών στην έρευνα, η έρευνα σε ανθρώπινα βλαστοκύτταρα, καθώς και η διπλή χρήσητων ερευνητικών αποτελεσμάτων Οι περισσότερες συστάσεις της "Γνωμοδότησης της Επιτροπής Ελέγχου της Ερευνητικής Δεοντολογίας (Ethical Review Report)" βασίζονται στον Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων, σε Οδηγίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και σε κανονισμούς διεθνών συνθηκών και πρωτοκόλλων. Κάποιες άλλες βασίζονται σε θεσμοθετημένες καλές πρακτικές διακυβέρνησης και μη νομοθετημένες δεοντολογικές αρχές.

12. Προτεινόμενο μοντέλο μεθοδολογίας επιστημονικής έρευνας Το μοντέλο Φορέας Υλοποίησης Ερευνας 1 Θεωρητικό Υπόβαθρο του Αντικειμένου (Ανασκόπηση βιβλιογραφίας, ερευνητικών μελετών) 2 Αντικείμενο, Πρόβλημα και Σκοπός της έρευνας 3 Προσέγγιση του φαινομένου και επιλογή είδους έρευνας (Πως θα το διερευνήσω και γιατί, αλλά και αιτιολόγηση αποκλεισμού των άλλων ειδών έρευνας) 4 Επιλογή Μεθόδου Έρευνας (π.χ. Ποιοτική ή Ποσοτική και γιατί) 5 Τεχνικές Έρευνας (Ερωτηματολόγια, Δομημένες Συνεντεύξεις, Παρατήρηση) 6 Υλικά, Όργανα Μέτρησης, Προγράμματα Επεξεργασίας Δεδομένων (π.χ SPSS) κ.α 7 Διαδικασία της Έρευνας –συστηματικά και στρατηγικά σχεδιασμένη -Φάσεις 8 Δεοντολογία 9 Δυναμική Αξιολόγηση της Έρευνας (Αποτελεσμάτων) –Προστιθέμενη Αξία 10

Ερωτήσεις Αναφερθείτε στην έννοια και το περιεχόμενο των ποιοτικών και ποσοτικών ερευνών, Χρησιμοποιήστε παράδειγμα Διαμορφώστε ένα σενάριο για μια έρευνα της αρεσκείας σας, προσδιορίζοντας με σαφήνεια τον σκοπό της έρευνας, αλλά και το υποκείμενο στο οποίο την απευθύνεται. Ποια μεταξύ τους σχέση/εις θέλετε να αναζητήσετε αν υπάρχει. Αναπτύξτε ένα παράδειγμα όπου να φαίνεται διακριτά η έννοια και το περιεχόμενο της ερευνητικής δεοντολογίας. Αναπτύξτε τα στάδια του μοντέλου της συστηματικής επιστημονικής μεθοδολογίας έρευνας ΕΡΓΑΣΙΑ για το σπίτι (2 σελίδων): Να απαντηθεί η ερώτηση 2