Η Ένταξη παιδιών με απώλεια ακοής στη γενική εκπαίδευση Η Ένταξη παιδιών με απώλεια ακοής στη γενική εκπαίδευση. Πρακτικές εφαρμογές στο Νηπιαγωγείο

Γλωσσική ανάπτυξη Είναι πολύ σημαντικό να γνωρίζουμε ότι, τα παιδιά που γεννιούνται κωφά δεν είναι διαφορετικά από τα παιδιά που γεννιούνται με φυσιολογική ακοή. Όλα τα παιδιά τον πρώτο χρόνο της ζωής τους , δηλαδή κατά τη διάρκεια της προγλωσσικής περιόδου, εκδηλώνουν την ίδια γλωσσική συμπεριφορά: Κλαίνε, κάνουν τους ίδιους ήχους, ψελίζουν. Βασική διαφορά είναι ότι, τα παιδιά που παρουσιάζουν απώλεια ακοής, εκδηλώνουν κατά τη βρεφική ηλικία, γλωσσική συμπεριφορά παρόμοια με τα ακούοντα, για έναν και μόνο λόγο, επειδή τα παιδιά αυτά είχαν πολύ συστηματικά ερεθίσματα από το περιβάλλον τους, αλλά σε καμία περίπτωση δεν παρήγαναν λέξεις. Παρέμειναν στα ψελίσματα και μετά τους 12 μήνες.

Είναι πολύ σημαντικό για το παιδί με προβλήματα ακοής να μπορούν οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί να του μαθαίνουν την προφορική ή και την νοηματική γλώσσα από την πολύ μικρή ηλικία, δηλαδή από την προσχολική και κυρίως το νηπιαγωγείο. Τότε είναι έτοιμο το νευρικό σύστημα του παιδιού να κατακτήσει τη γλώσσα. Η ικανότητα των εκπαιδευτικών να δώσουν σωστή γλώσσα, βοηθά τα παιδιά με προβλήματα ακοής όχι μόνο να αναπτύξουν ένα σύστημα επικοινωνίας , αλλά κυρίως τα βοηθά να αναπτύξουν κοινωνικές δεξιότητες , θετικές αλληλεπιδράσεις με τους συμμαθητές τους και να παίζουν με τα άλλα παιδιά . Τα παιδιά που πιθανόν εσείς να έχετε στις τάξεις είναι, είτε βαρήκοα παιδιά, είτε παιδιά με κοχλιακά εμφυτεύματα. Είτε στη μια είτε στην άλλη περίπτωση , η ενημέρωση για τις δυνατότητες και τις επικοινωνιακές ανάγκες των παιδιών αυτών, θα σας βοηθήσει και εσάς, αλλά και τα παιδιά, ώστε να υπάρξει πραγματική επικοινωνία στην τάξη και στο σχολείο.

Διαδικασία κατανόησης Η κατανόηση βασίζεται στα επαρκή οπτικά ερεθίσματα. Η κατά σειρά προτίμησης που τα παρουσιάζουμε: 1.Πραγματικά αντικείμενα( ανάγκη δημιουργίας προϋπάρχουσας γνώσης) 2.Τρισδιάστατα/μη πραγματικά 3.Φωτογραφία/εικόνα 4.Ζωγραφιά

Γενικός κανόνας: Το παιδί με απώλεια ακοής χρειάζεται οπτικά βοηθήματα «κλειδιά», για να παρακολουθήσει αυτά που λέγονται στην τάξη. Γενικότερα συνιστάται η εποπτικοποίηση των πάντων. Αυτό, η καθημερινότητα και οι δραστηριότητες του νηπιαγωγείου επιτρέπουν.

Πιο συγκεκριμένα Οι γωνιές με τις ελεύθερες δραστηριότητες. Μπορείτε να έχετε εικόνες – καρτέλες με τις διάφορες γωνιές. Όταν θα δώσετε οδηγία στο παιδί να μετακινηθεί από μια δραστηριότητα στην άλλη, καλό είναι να σταθείτε μπροστά και αν δείτε ότι δεν σας κατάλαβε, να δείξετε τη σχετική εικόνα και να επαναλάβετε την οδηγία. Προσπαθήστε να είστε σταθεροί στον τρόπο που δίνετε τις οδηγίες μέχρι το παιδί να καταφέρει να αντιληφθεί την οδηγία χωρίς οπτικό ερέθισμα. Αν το παιδί που είναι ενταγμένο στην τάξη σας έχει χρόνο στήριξης από ειδική δασκάλα κωφών, χρειάζεται να έχετε μαζί της στενή συνεργασία. Η συνεργασία και ο συντονισμός προϋποθέτει ότι, ο ειδικός εκπαιδευτικός, θα γνωρίζει το θέμα της συζήτησης καθημερινά, τα εποπτικά ή άλλα μέσα που πιθανόν να χρησιμοποιήσετε (τραγούδια, video κλπ). Ιδανικό είναι το παιδί να είναι προετοιμασμένο για το θέμα της συζήτησης, αλλά και σεις να γνωρίζετε τι είναι αυτό που πιθανόν να το δυσκολέψει. Έτσι μπορείτε να του απευθύνετε συγκεκριμένες ερωτήσεις στις οποίες να είναι σε θέση να απαντήσει.

Χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή όταν χρησιμοποιούνται ηχητικά εφέ ,που μπορεί να αυξήσουν το θόρυβο της τάξης, π.χ. μουσική. Η διήγηση προσωπικών εμπειριών αποτελεί μία από τις καλύτερες στρατηγικές για την αυθόρμητη συμμετοχή των παιδιών στην τάξη, όχι μόνο του κωφού παιδιού. Ζητώντας τους να εκφράσουν προσωπικά βιώματα ή εμπειρίες, ενθαρρύνουμε τη συμμετοχή των παιδιών που δεν παίρνουν την πρωτοβουλία να μιλήσουν. Συνήθως τα μικρά παιδιά με απώλεια ακοής, δυσκολεύονται στις αιτιολογικές ερωτήσεις και στις ερωτήσεις ανοικτού τύπου. Οπόταν, ανάλογα και με τις ιδιαιτερότητες του παιδιού, μπορείτε να χρησιμοποιήσετε κλειστού τύπου ερωτήσεις, ή να του ζητήσετε να βάλει, να τοποθετήσει, να δείξει, να δώσει, μια εικόνα, ένα αντικείμενο, χρησιμοποιώντας απλή πρόταση, δηλ Υ-Ρ-Α. Χρησιμοποιείστε όσο το δυνατό περισσότερες εικόνες, φωτογραφίες των ίδιων των παιδιών, φωτογραφίες από τους χώρους του σχολείου, πχ, αυλή, τουαλέτα, κουζίνα κλπ. Φωτογραφίες με όλο το προσωπικό που εργάζεται στο σχολείο, για να μάθει το παιδί το όνομα τους και τι κάνουν. Εννοείται ότι με την πάροδο του χρόνου η κατάσταση του παιδιού θα βελτιώνεται, και θα είστε σε θέση να δώσετε πιο σύνθετες οδηγίες, να κάνετε περισσότερες ερωτήσεις , κυρίως από τα ενδιαφέροντα, την καθημερινότητα και τις εμπειρίες του παιδιού.

Παραμύθι Εκτός από τη σωστή επιλογή του παραμυθιού που πρέπει να κάνετε κάθε φορά, είναι ανάγκη η νηπιαγωγός να έχει προετοιμαστεί για το είδος συζήτησης που θα διεξάγει με τα παιδιά. Αντιλαμβανόμαστε ότι σε μια ομάδα υπάρχουν διαφορετικά επίπεδα γνωστικής εμπλοκής. Μαζί μ αυτά υπάρχει και το παιδί με απώλεια ακοής. Θα ήθελα εδώ να τονίσω, ότι το κωφό παιδί είναι δικός σας μαθητής. Η μέθοδος της επαναδιήγησης του παραμυθιού είναι λίγο δύσκολη για το παιδί με απώλεια ακοής, αν δεν δώσουμε λέξεις κλειδιά ή βοηθητικές ερωτήσεις. Εστιαστείτε και κατευθύνετε το παιδί στο γλωσσικό μοντέλο που μπορεί να παράξει. Χρησιμοποιείτε ερωτήσεις, τι είναι; Ποιος είναι; Τι κάνει; Και αποφύγετε στην αρχή τις ερωτήσεις, γιατί…. Ή τι νομίζεις…., ή δώσε ένα διαφορετικό τέλος. Εδώ επιβάλλεται η χρήση εικόνων, εφφέ, φιγούρων κλπ. Η καλύτερη μέθοδος για τα παιδιά με απώλεια ακοής στην επεξεργασία παραμυθιού είναι η δραματοποίηση και η συμμετοχή του ίδιου του παιδιού σ αυτή. Μπορείτε να το βοηθήσετε να επιλέξει το ρόλο, τι θα πει ή τι θα πρέπει να κάνει.

Χρησιμοποιείστε επίσης την επαναδιήγηση με φιγούρες στο φανελλοπίνακα, τις εικόνες για σειροθέτηση, λίγες στην αρχή, χρησιμοποιώντας απλές χρονικές έννοιες, πριν, μετά τι έγινε; Πού έγινε; Ποιος; κλπ, Αν θα ζητήσετε απ όλα τα παιδιά να πούνε ή να ζωγραφίσουν κάτι που τους άρεσε, πιθανόν το παιδί με απώλεια ακοής να δυσκολευτεί. Πρέπει να του δώσετε την ευκαιρία να ξαναδεί το παραμύθι-βιβλίο-εικόνες, ή να του αναφέρετε 1-2 περιστατικά ή ήρωες από το παραμύθι για να διαλέξει. Προσπαθήστε να εκμαιεύσετε από το παιδί με ποιον ήρωα έχει ταυτιστεί ή ποια συμπεριφορά του άρεσε. Γνωρίζουμε συνάδελφοι ότι το παραμύθι, ως µια ιδιαίτερη µορφή αφήγησης, συγκεντρώνει όλα αυτά τα χαρακτηριστικά που κάνουν τη διδασκαλία µιας γλώσσας ιδιαίτερα ελκυστική και ενδιαφέρουσα Αν επιλεχθεί σωστά το παραμύθι, αν είναι απλό και κατανοητό και εντάσσοντας νέες λέξεις και έννοιες µέσα στην ιστορία, επιτρέπει ακόμα και σε µη επαρκείς χρήστες της γλώσσας να τις κατανοήσουν. Η επανάληψη των λεγόμενων μοτίβων –αφηγηματικών επεισοδίων- ενδείκνυται για την ανάπτυξη της γλώσσας, γιατί επιτρέπει να γίνει κατανοητό ένα γλωσσικό πρότυπο και βοηθά στον εμπλουτισμό του λεξιλογίου.

Δραματοποίηση Δραματοποιώντας τουλάχιστον ένα με δύο εικόνες από το παραμύθι βοηθά το παιδί με απώλεια ακοής να κατανοήσει τους ήρωες του παραμυθιού και το ρόλο που διαδραματίζουν στην πλοκή της ιστορίας. Τα απλά παραμύθια με λίγους χαρακτήρες και απλή πλοκή βοηθούν πολύ τα παιδιά με απώλεια ακοής να ακολουθήσουν την εξέλιξη της υπόθεσης χωρίς να χάνονται μέσα σε πολλές πληροφορίες με ένα μεγάλο αριθμό άγνωστου λεξιλογίου. Σε περιπτώσεις δύσκολων παραμυθιών πρέπει οπωσδήποτε να προηγείται προδιδασκαλία της αυθεντικής ιστορίας

Χρήση φιγούρων Η χρήση φιγούρων των ηρώων της ιστορίας βοηθά να αντιληφθεί το παιδί με απώλεια ακοής ποιος ήρωας μιλά ανά πάσα στιγμή και τι ρόλο διαδραματίζει στην ιστορία. Εάν υπάρχουν κούκλες ή μπουλουκάκια που μπορείτε να χρησιμοποιήσετε είναι προτιμότερο. Το κουκλοθέατρο δεν βοηθά γιατί δεν υπάρχει οπτική επαφή με τον ομιλητή για σκοπούς χειλανάγνωσης

Μορφασμοί προσώπου και σώματος Οι γκριμάτσες, οι μορφασμοί προσώπου και σώματος καθώς και οι διακυμάνσεις και το χρωμάτισμα της φωνής βοηθούν πολύ στην κατανόηση της ιστορίας γιατί αναφέρονται άμεσα στα συναισθήματα και στις αντιδράσεις των ηρώων αλλά και στις αλλαγές χρόνου και χώρου.

Ερωτήσεις ανοιχτού τύπου Τα παιδιά με απώλεια ακοής δύσκολα αντιλαμβάνονται μη συγκεκριμένες έννοιες και ερωτήσεις. Αυτού του είδους οι ερωτήσεις μαθαίνονται με την πιο κάτω σειρά: Ποιος Πού Τι Πότε (δηλώνει χρόνο-μη ορατή έννοια) Πώς (δηλώνει τρόπο-μη ορατή έννοια) Γιατί (δηλώνει τη σχέση αιτίας-αποτέλεσματος που είναι ιδιαίτερα δύσκολη για τα παιδιά με απώλεια ακοής λόγω της έλλειψης της ευκαιριακής μάθησης).

Ευχαριστώ