ΤΟ ΔΙΑΤΑΓΜΑ ΤΩΝ ΜΕΔΙΟΛΑΝΩΝ

Η χρησιμοποίηση της θρησκείας για πολιτικούς σκοπούς και για εδραίωση της εξουσίας είναι φαινόμενο που παρατηρείται ανά τους αιώνες. Τούτο γίνεται πιο έντονο όταν πολιτική και θρησκευτική εξουσία πηγάζουν από την ίδια αρχή και συνεπώς δεν υπάρχει διάκριση μεταξύ τους. Μια τέτοια περίπτωση που είχε τεράστια απήχηση στην εξέλιξη των τότε ιστορικών γεγονότων ήταν η πολιτική πράξη του Ρωμαίου αυτοκράτορα Κωνσταντίνου να εκδώσει το Διάταγμα των Μεδιολάνων [313μ.Χ.] με το οποίο κατοχυρώνεται η ανεξιθρησκεία και η θρησκευτική ελευθερία στη Ρωμαϊκή αυτοκρατορία και νομιμοποιήθηκε ο χριστιανισμός ως επιτρεπόμενη θρησκεία. Για αυτή του την απόφαση ο Κωνσταντίνος έτυχε μεγάλη αναγνώριση από πολλές πλευρές. Η ιστορία τον ονόμασε Μέγα και η Εκκλησία τον ανακήρυξε άγιο και ισαπόστολο.

Τα αίτια που οδήγησαν τον Μέγα Κωνσταντίνο ήταν κατά βάση πολιτικά αλλά και θρησκευτικά. Η αχανής Ρωμαϊκή αυτοκρατορία εμαστίζετο από εμφυλίους πολέμους που απειλούσαν την ενότητά της. Εξάλλου ένα μεγάλο μέρος των υπηκόων της ήταν χριστιανοί και οι συνεχείς διωγμοί στους οποίους υποβάλλονταν δεν βοηθούσαν στη συνοχή της αυτοκρατορίας. Ο Μ. Κωνσταντίνος, με την πολιτική διορατικότητα που τον διέκρινε, διέβλεψε ότι η χριστιανική θρησκεία θα λειτουργούσε ως συνεκτικός ιστός και θα συνέβαλλε στη γαλήνη και ειρήνευση της αυτοκρατορίας. Ένα διάταγμα ανεξιθρησκείας θα έφερνε την ηρεμία, θα απέτρεπε θρησκευτικές κρίσεις και η χριστιανική πίστη θα ήταν ο δυναμικός φορέας του ρωμαϊκού πολιτισμού. Οι χριστιανοί, παρόλο που αποτελούσαν μειοψηφία, ήταν μια πολύ δυναμική οντότητα και δυνητικά ήταν συνεχώς κίνδυνος για την ενότητα του κράτους. Οι ηθικές αρχές του χριστιανισμού έδωσαν δύναμη σε λαούς από διαφορετικές πολιτισμικές καταβολές μέσα από την πίστη, την τέχνη, τις κοινωνικές σχέσεις. Ο χριστιανισμός, παρά τις διώξεις που υφίστατο, μιλούσε στις ψυχές τους.

Άμεση συνέπεια του Διατάγματος ήταν να σταματήσουν οι διωγμοί εναντίον των χριστιανών οι οποίοι έπαψαν να κρύβονται και να χρησιμοποιούν τις κατακόμβες για τις λατρευτικές τους εκδηλώσεις. Έτσι αλλάζουν τα κοινωνικά και θρησκευτικά δεδομένα στην αυτοκρατορία και το χριστιανικό πνεύμα επηρεάζει εντονότερα την πολιτική και κοινωνική ζωή. Σε πρακτικό επίπεδο οι χριστιανοί χρησιμοποιήθηκαν χωρίς διακρίσεις στον στρατό, οι κοινότητές τους προστατεύτηκαν με οικονομικές επιχορηγήσεις και τους επεστράφησαν οι δημευμένοι τόποι λατρείας τους. Ακόμη θεσπίστηκε η απαλλαγή του χριστιανικού κλήρου από τα δημόσια βάρη. Το οικουμενικό πνεύμα του χριστιανισμού εγγυόταν την οικουμενικότητα της αυτοκρατορίας. Ανεξάρτητα από τα κίνητρα και τις προθέσεις του Μ. Κωνσταντίνου, το Διάταγμα αποτέλεσε καμπή στην παγκόσμια ιστορία και ώθησε την ανθρωπότητα προς τα εμπρός. Το Διάταγμα της ανεξιθρησκείας αποτελεί μια πρώιμη διακήρυξη ενός θεμελιώδους ανθρώπινου δικαιώματος. Υπό αυτή την έννοια όποιες και αν ήταν οι σκοπιμότητες του Μ. Κωνσταντίνου τα αποτελέσματα του Διατάγματος ήταν θετικά και πρέπει να του πιστωθούν. Μεταξύ των άλλων θετικών επιδράσεων ήταν η εξανθρώπιση του δικαίου χάρη στις επιρροές που δέχτηκε από την ηθική του χριστιανισμού και η αναγνώριση της πολιτιστικής προσφοράς του.