ΗΦΑΙΣΤΕΙΑ ΚΑΙ ΗΦΑΙΣΤΕΙΑΚΑ ΤΟΞΑ ΗΦΑΙΣΤΕΙΑ ΚΑΙ ΗΦΑΙΣΤΕΙΑΚΑ ΤΟΞΑ

1. Σύγκλιση λιθοσφαιρικών πλακών (Ωκεάνιος με ωκεάνιο φλοιό) 1. Σύγκλιση λιθοσφαιρικών πλακών (Ωκεάνιος με ωκεάνιο φλοιό) Τα όρια σύγκλισης λιθοσφαιρικών πλακών είναι ζώνες, που στην γενική περίπτωση, κατά μήκος τους το μέτωπο της μιας πλάκας εφιππεύει την άλλη με την κάτω πλάκα να καταδύεται (υποβυθίζεται) προς τον μανδύα για αρκετά χιλιόμετρα μέχρι να απορροφηθεί από αυτόν. Όταν ο φλοιός και των δύο συγκρουόμενων πλακών είναι ωκεάνιος τότε ο μηχανισμός αυτός δημιουργεί ηφαιστειακά νησιωτικά τόξα τάφρους σε μεγάλα βάθη της θάλασσας, επιφανειακούς και βαθείς σεισμούς.

2. Σύγκλιση λιθοσφαιρικών πλακών (Ηπειρωτικός με ηπειρωτικό φλοιό) 2. Σύγκλιση λιθοσφαιρικών πλακών (Ηπειρωτικός με ηπειρωτικό φλοιό) Στην ειδική περίπτωση που έχουμε σύγκλιση μεταξύ δύο ηπειρωτικών ορίων, επειδή ο «ελαφρύς» ηπειρωτικός φλοιός δεν μπορεί να βυθιστεί μέσα στον μανδύα όπως ο ωκεάνιος, έχουμε θραύση και πτύχωση των πετρωμάτων και ανύψωση μεγάλων οροσειρών (Παράδειγμα τα Ιμαλάια στην σύγκλιση της Ινδικής με την Ευρασιατική πλάκα – Η ορογένεση αυτή άρχισε πριν 25 εκ. χρόνια - Εικόνα άνω)

3. Σύγκλιση λιθοσφαιρικών πλακών (Ηπειρωτικός με ωκεάνιο φλοιό) (Σύγκλιση πλακών στον Ελληνικό χώρο) Ο μηχανισμός σύγκλισης λιθοσφαιρικών πλακών εδώ δημιουργεί τάφρους σε μεγάλα βάθη της θάλασσας, επιφανειακούς και βαθείς σεισμούς, ηφαιστειότητα αλλά ακόμα και παρακείμενες οροσειρές (πχ. Άνδεις). Το πρότυπο αυτό ακολουθεί και η σύγκλιση της Αφρικανικής πλάκας με την πλάκα του Αιγαίου που δημιουργεί και την μεγάλη σεισμικότητα που παρουσιάζει η Ελλάδα.

Σύγκλιση λιθοσφαιρικών πλακών στον Ελληνικό χώρο Αν παρατηρήσουμε τον ανάγλυφο χάρτη της εικόνας δίπλα μπορούμε εύκολα να διαπιστώσουμε την ύπαρξη μιας τεράστιας τάφρου με την μορφή τόξου που περιβάλει τα νότια και δυτικά σύνορα του Ελληνικού χώρου. Η τάφρος αυτή είναι αποτέλεσμα της σύγκλισης δύο λιθοσφαιρικών πλακών στο σημείο αυτό, της Ευρασιατικής και της Αφρικανικής. Στο νότιο τμήμα του Αιγαίου παρατηρείται σύγκλιση με διεύθυνση Βορρά – Νότου με ταχύτητα 1 εκ. το χρόνο. Επειδή όμως το Αιγαίο κινείται και αυτό με κατεύθυνση Νοτιοδυτική με περίπου 4.5 εκ./χρόνο το σύστημα γίνεται πιο πολύπλοκο. Το Αιγαίο έτσι θεωρείται ότι από μόνο του αποτελεί μια «μικροπλάκα» η οποία συνορεύει με άλλες δύο «μικροπλάκες» την πλάκα της Ανατολίας και την πλάκα της Αδριατικής (Απουλία). Η κίνηση της πλάκα της Ανατολίας επηρεάζει άμεσα τον ελληνικό χώρο.  

ΚΡΗΤΗ Ανώτερος Μανδύας της πλάκας του Αιγαίου Ανώτερος Μανδύας της υποβυθιζόμενης πλάκας Ωκεάνιος φλοιός της υποβυθιζόμενης Αφρικανικής πλάκας Ηπειρωτικός Φλοιός Αιγαίο Πέλαγος Η σύγκλιση των λιθοσφαιρικών πλακών στην περιοχή του Αιγαίου όπως έχει χαρτογραφηθεί από γεωφυσικές μελέτες. Η τομή ξεκινά από την Σαντορίνη και κατευθύνεται προς την Μεσόγειο.

Ηφαιστειακό τόξο στην Ελλάδα Στην Ελλάδα ιδιαίτερα έντονη ηφαιστειακή δράση είχαμε στο γεωλογικό παρελθόν μόνο κατά μήκος του Ελληνικού ηφαιστειακού τόξου. Το ηφαιστειακό τόξο δημιουργήθηκε και αυτό εξαιτίας της σύγκλισης των δύο λιθοσφαιρικών πλακών στην περιοχή του Αιγαίου. Περιλαμβάνει τα ηφαίστεια στο Σουσάκι, στα Μέθανα, στη Σαντορίνη, στη Μήλο και στη. Νίσυρο. Κατά τους ιστορικούς χρόνους πραγματοποιήθηκαν εκρήξεις μόνο στα τρία εξ αυτών, στην Σαντορίνη, στη Νίσυρο και στα Μέθανα (ενεργά ηφαίστεια).

4. Πώς δημιουργήθηκε το ηφαιστειακό τόξο; Η ύπαρξη των ηφαιστείων του Νοτίου Αιγαίου οφείλεται στη σύγκλιση δύο μεγάλων τεκτονικών πλακών, της Ευρασιατικής και της Αφρικανικής και στη βύθιση της δεύτερης κάτω από την πρώτη. Το μέτωπο της σύγκρουσης βρίσκεται νότια της Κρήτης όπου η αφρικανική πλάκα βυθίζεται κάτω από την ευρασιατική. Η αφρικανική πλάκα βυθίζεται στο μανδύα της γης σε βάθος 120-140 χλμ και γεννιέται το μάγμα. Αυτό με τη βοήθεια και των αερίων που περιέχει ανεβαίνει προς τα πάνω και συσσωρεύεται στους μαγματικούς θαλάμους.

5. Ποια είναι τα σημαντικότερα ηφαίστεια του τόξου; 1.Το Σουσάκι (από εκεί αρχίζει το ηφαιστειακό τόξο) 2.Τα Μέθανα 3.Η Μήλος 4.Η Σαντορίνη 5.Η Νίσυρος (εκεί καταλήγει το ηφαιστειακό τόξο)

6.Σαντορίνη – Το μεγάλο ηφαίστειο του Αιγαίου

Η μεγάλη έκρηξη του ηφαιστείου της Σαντορίνης σύμφωνα με τον ηφαιστειολόγο Γιώργο Βουγιουκαλάκη, ερευνητή του Ινστιτούτου Γεωλογικών και Μεταλλευτικών Ερευνών, έγινε το 1613 π.Χ. με μία διαφορά συν-πλην δέκα χρόνων. Η χρονολογία που δίνεται στηρίζεται στον υπολογισμό που έκαναν οι επιστήμονες με τη χρησιμοποίηση μιας επιστημονικής μεθόδου, της χρονολόγησης με Άνθρακα 14, πάνω σε ένα σπουδαίο εύρημα, ένα τμήμα κορμού που βρέθηκε στην καλδέρα του ηφαιστείου της Θήρας.

Ήταν άνοιξη (κι αυτό αποδεικνύεται από τους σπόρους και τους γυρεόκοκκους, που βρέθηκαν στην ηφαιστειακή τέφρα) του 1613 π.Χ., όταν συνέβη μια από τις μεγαλύτερες εκρήξεις ηφαιστείου που έχει γνωρίσει ποτέ η ανθρωπότητα τα τελευταία τουλάχιστον 10.000 χρόνια. Τότε τινάχτηκαν τεράστιες ποσότητες ηφαιστειακή τέφρας (στάχτης), που κάλυψε μεγάλο μέρος από το κεντρικό τμήμα της Στρογγύλης (έτσι ονόμαζαν οι αρχαίοι το νησί), το οποίο βυθίστηκε, ενώ μια ολόκληρη πόλη, το περίφημο Ακρωτήρι, καταπλακώθηκε. Η οροφή του ηφαιστείου έπεσε και τα εξωτερικά τμήματα που απέμειναν είναι η Θήρα, η Θηρασία και το Ασπρονήσι. Στη θαλάσσια περιοχή μεταξύ των νησιών αυτών διακρίνεται η τεράστια Καλδέρα,δηλαδή η κοιλότητα που σχηματίστηκε όταν γκρεμίστηκε το κεντρικό τμήμα του ηφαιστειακού κώνου. Η έκρηξη ακολουθήθηκε από σεισμούς και μεγάλο θαλάσσιο κύμα προκαλώντας καταστροφές όχι μόνο σε γειτονικά νησιά του Νότιου Αιγαίου, αλλά και σε άλλα σε μεγαλύτερη απόσταση.

Πέρασαν εκατοντάδες χρόνια μέχρι να ενεργοποιηθεί πάλι το ηφαίστειο το 197 π.Χ. Τότε δημιουργήθηκε η Παλαιά Καμμένη. Πέρασαν ξανά εκατοντάδες χρόνια μέχρι την επόμενη εκδήλωσή του το 1573 μ.Χ. Τότε δημιουργήθηκε ένα άλλο νησάκι, η Μικρή Καμμένη. Νέες εκδηλώσεις το 1707 – 1711 μ.Χ. έκαναν να αναδυθεί η Νέα Καμμένη. Το 1866 – 1870 δημιουργήθηκαν οι θόλοι του Αγίου Γεωργίου και της Αφρόεσσας, που ενώθηκαν με τη Νέα Καμμένη. Τον 20ο αιώνα το ηφαίστειο δραστηριοποιήθηκε κυρίως το 1925 – 1926, αλλά και το 1928, το 1939-41 και το 1950 φέρνοντας στην επιφάνεια νέα μικρά νησιά, που ενώθηκαν όλα σε ένα, τις Νέες Καμμένες.

7. Βεζούβιος Ο Βεζούβιος είναι ένα βουνό-ηφαίστειο της Ιταλίας. Βρίσκεται στις δυτικές ακτές της Ιταλίας και απέχει μόλις 12χλμ. Από την πόλη Νάπολη. Ο Βεζούβιος αποτελεί ένα από τα 16 ενεργά ηφαίστεια της Μεσογείου και αναμένεται σύντομα έκρηξή του. Παρατηρούταν έκρηξη ηφαιστείου κάθε 35 χρόνια, το όριο έχει συμπληρωθεί και οι ηφαιστειολόγοι πιστεύουν ότι το θηρίο θα ξυπνήσει ξαφνικά. Από το 1631 ξεκίνησε η περίοδος εντάσεως του Βεζούβιου. Συγκεκριμένα: Το 1631 3000 νεκροί στις πόλεις Πορτίτσι και Τόρε Ανουντσιάτα. Το 1797 26 νεκροί, καταστράφηκε η πόλη Τόρε ντελ Γκρέκα. Το 1872 110 νεκροί Το 1906 καταστράφηκε η πόλη Οταγιάκο Το 1944 10 νεκροί

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ Γατση Λαμπρινη Θεοδοσιαδη Αγγελικη