ΕΝΔΟΣΧΟΛΙΚΗ ΒΙΑ ΚΑΙ ΕΚΦΟΒΙΣΜΟΣ ΑΙΤΙΕΣ, ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ, ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ 6 ΜΑΡΤΙΟΥ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΗΜΕΡΑ ΕΝΑΝΤΙΑ ΣΤΗ ΣΧΟΛΙΚΗ ΒΙΑ

Τι είναι η ενδοσχολική βία και ο εκφοβισμός; Είναι ένα κοινωνικό πρόβλημα, μια κατάσταση κατά την οποία ασκείται εσκεμμένη, απρόκλητη, συστηματική και επαναλαμβανόμενη βία και επιθετική συμπεριφορά με σκοπό την επιβολή, την καταδυνάστευση και την πρόκληση σωματικού και ψυχικού πόνου σε μαθητές από συμμαθητές τους, εντός και εκτός σχολείου

Δυστυχώς: Τα περιστατικά βίας και εκφοβισμού στα σχολεία δεν αντιμετωπίζονται κατάλληλα Τα περισσότερα αποσιωπώνται διότι θεωρείται ότι εκθέτουν και στιγματίζουν τους θύτες, τα θύματα και το κύρος του σχολείου Υπάρχει έλλειμμα ενημέρωσης, ευαισθητοποίησης και άγνοιας για τον τρόπο αντιμετώπισης του προβλήματος διότι οι γονείς μιλούν ελάχιστα με τα παιδιά τους, τα παιδιά-θύματα αποφεύγουν να ζητήσουν βοήθεια από τους ενήλικες και αποσύρονται ενώ οι εκπαιδευτικοί συζητούν ελάχιστα στη τάξη τις συμπεριφορές βίας και εκφοβισμού

Η ενδοσχολική βία και ο εκφοβισμός έχει πολλές και σοβαρές επιπτώσεις τόσο στη σωματική και ψυχική υγεία όσο και στην ψυχοκοινωνική ανάπτυξη του παιδιού. Σε ορισμένες περιπτώσεις μάλιστα οι συνέπειες είναι ιδιαίτερα επικίνδυνες και είναι δυνατόν να έχουν τραγικά αποτελέσματα.

Γιατί και πώς εκδηλώνεται; Αποτελεί σύνθετο φαινόμενο και στην εκδήλωσή του συμβάλλει η αλληλεπίδραση ατομικών και περιβαλλοντικών παραγόντων: τα ατομικά χαρακτηριστικά των παιδιών τα χαρακτηριστικά του οικογενειακού τους περιβάλλοντος οι διαφορετικές πλευρές του σχολικού περιβάλλοντος το ψυχολογικό κλίμα του σχολείου οι πολιτικές του εκπαιδευτικού συστήματος οι στάσεις των ίδιων των παιδιών, των γονέων και των εκπαιδευτικών απέναντι στη βία ο τρόπος προβολής της βίας μέσα από τα ΜΜΕ τα γενικότερα κοινωνικά προβλήματα που ενισχύουν τις αντικοινωνικές συμπεριφορές.

Η ενδοσχολική βία και ο εκφοβισμός που εκδηλώνεται μεταξύ των μαθητών έχει τις εξής μορφές: Σωματική βία (σπρωξίματα, κλωτσιές, μπουνιές, χαστούκια, τράβηγμα μαλλιών) Συναισθηματική βία (σκόπιμη απομόνωση του παιδιού, να λερώνουν, να κρύβουν, να καταστρέφουν τα πράγματά του, να το εκβιάζουν για χρήματα, να το απειλούν κλπ)

Λεκτική βία (κοροϊδία, βρίσιμο, σαρκασμός, ειρωνεία, διάδοση ψευδούς φήμης, κακά σχόλια για την εθνική προέλευση ή την οικονομική κατάσταση ενός παιδιού και της οικογένειάς του, κλπ.) Σεξουαλική βία (ανεπιθύμητο άγγιγμα, απειλές, προσβλητικά μηνύματα, χυδαία γράμματα και εικόνες, πειράγματα κλπ.) Ηλεκτρονική βία (χρήση Ίντερνετ, email, chat room, και κινητών με κλήσεις και sms με προσβλητικό και απειλητικό περιεχόμενο, χρήση κάμερας με σκοπό την απειλή και την ταπείνωση του παιδιού)

Ποια είναι η συχνότητα του προβλήματος; Στην Ελλάδα, τα δεδομένα διαφόρων ερευνών δείχνουν ότι: το 10%-15% των μαθητών πέφτει θύμα διαφόρων μορφών βίας στο σχολείο οι μαθητές που ασκούν βία, δηλαδή οι θύτες, υπολογίζεται ότι ξεπερνούν το 5% του συνόλου των μαθητών έχει παρατηρηθεί ότι τα αγόρια εμπλέκονται περισσότερο σε περιστατικά σωματικής βίας σε σύγκριση με τα κορίτσια, τα οποία φαίνεται να εμπλέκονται πιο συχνά σε περιστατικά λεκτικής βίας

τα αγόρια σε σχέση με τα κορίτσια εμπλέκονται πιο συχνά σε περιστατικά βίας, σε αναλογία 3 προς 1 τα περιστατικά ενδοσχολικής βίας και εκφοβισμού εκδηλώνονται με μεγαλύτερη συχνότητα στο δημοτικό και το γυμνάσιο, ενώ στο λύκειο μειώνονται Οι μισοί από τους μαθητές-θύματα βίας δεν αναφέρουν πουθενά το γεγονός, ενώ οι υπόλοιποι μισοί συνήθως το αναφέρουν σε φίλους τους και σπανιότερα στους εκπαιδευτικούς ή τους γονείς τους

Ποιες είναι οι ψυχοκοινωνικές επιπτώσεις της ενδοσχολικής βίας και του εκφοβισμού στα παιδιά; Τα παιδιά που γίνονται θύματα εκφοβισμού και βίας είναι δυνατόν να εμφανίσουν: έντονο άγχος και αισθήματα ανασφάλειας φοβίες σχολική άρνηση συχνές απουσίες σχολική αποτυχία μαθησιακές δυσκολίες ψυχοσωματικά προβλήματα (π.χ. πονοκέφαλους, διαταραχές ύπνου, ενούρηση, πόνοι στη κοιλιά) κατάθλιψη

Τα παιδιά θύτες, δηλαδή αυτά που ασκούν τη βία και τον εκφοβισμό, αντιμετωπίζουν τον κίνδυνο να απομακρυνθούν από το σχολείο, να διακόψουν τη σχολική φοίτηση, να εμφανίσουν τάσης φυγής από το σπίτι και να εξελιχθούν, σε ποσοστό που προσεγγίζει το 50%, σε ενήλικες με αντικοινωνική και παραβατική συμπεριφορά.

Πώς φαίνεται ότι ένα παιδί έχει γίνει θύμα ενδοσχολικής βίας και εκφοβισμού; Το παιδί επιστρέφει σπίτι πεινασμένο, με σχισμένα ρούχα, κατεστραμμένα βιβλία, του λείπουν πράγματα, ζητά ή κλέβει χρήματα (για να τα δώσει στον θύτη-εκβιαστή), Έχει ανεξήγητες μελανιές-χτυπήματα και δίνει απίθανες εξηγήσεις για αυτά Το παιδί γίνεται ανεξήγητα επιθετικό στο σπίτι, παράλογο, προκαλεί φασαρίες Φοβάται να χρησιμοποιήσει το κινητό ή το email και τρομάζει όταν λαμβάνει μήνυμα στο κινητό

Φοβάται να περπατήσει μόνο στο σχολείο κι εκλιπαρεί να το πάνε σχολείο Δεν θέλει ούτε να χρησιμοποιήσει το λεωφορείο και αλλάζει διαδρομή πηγαίνοντας προς το σχολείο Δε θέλει να πηγαίνει σχολείο, κάνει απουσίες/κοπάνες ή καθυστερεί να πάει και να επιστρέψει σπίτι Δείχνει ανήσυχο/χάνει την αυτoπεποίθησή του

Αρχίζει να τραυλίζει. Σταματά να τρώει Αρχίζει να τραυλίζει. Σταματά να τρώει. Κλαίει πριν κοιμηθεί/έχει εφιάλτες. Απειλεί με αυτοκτονία Πέφτει η σχολική του επίδοση Περνά χρόνο στα διαλλείματα κοντά στους εκπαιδευτικούς και τα γραφεία Άρνηση για συμμετοχή σε σχολικές εκδηλώσεις και δραστηριότητες Παράπονα για ψυχοσωματικά προβλήματα και αλλαγές στη διάθεση

Εάν ισχύουν όλα τα παραπάνω τότε ίσως να υπάρχει περιστατικό βίας και εκφοβισμού και το παιδί να χρειάζεται άμεση βοήθεια και υποστήριξη. Οι συνέπειες της ενδοσχολικής βίας και του εκφοβισμού στα παιδιά είναι σοβαρές και καθοριστικές για την ψυχοκοινωνική τους ανάπτυξη και εξέλιξη. Για αυτό και η συστηματική πρόληψη και η κατάλληλη αντιμετώπιση κάθε μορφής βίας στο σχολείο είναι πολύ σημαντική. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι τα παιδιά έχουν απόλυτο δικαίωμα να βρίσκονται σε ένα σχολικό περιβάλλον, το οποίο να τους παρέχει ασφάλεια και προστασία.

Τι πρέπει να κάνουν οι γονείς του θύματος Πρέπει να αποφύγετε παρορμητικές αντιδράσεις και να αντιμετωπίσετε όσο το δυνατόν πιο ψύχραιμα την κατάσταση. Χρειάζεται αμέσως: Να μιλάτε καθημερινά με το παιδί σας, να το ρωτάτε για το πώς πέρασε στο σχολείο, να συζητάτε μαζί του. Παρατηρείστε αν το παιδί σας δείχνει τα παραπάνω σημάδια. Σημειώστε όσες περισσότερες λεπτομέρειες γίνεται, από τα περιστατικά, ώστε να κάνετε αναφορά με στοιχεία Τονίστε στο παιδί ότι δε φταίει αυτό, δεν έχει κάτι κακό. Τονώστε του την αυτοπεποίθηση Διδάξτε του να στέκεται όρθιο με αυτοπεποίθηση, να κοιτά στα μάτια, να λέει δυνατά ‘ΣΤΑΜΑΤΑ’ ή ‘ΠΑΡΑΤΑ ΜΕ’ και να φεύγει

Αναφέρετε συγκεκριμένα περιστατικά, στο δάσκαλο Αναφέρετε συγκεκριμένα περιστατικά, στο δάσκαλο. Ανάλογα με το αν θα υπάρξει αλλαγή, μιλήστε στο διευθυντή ή τις αρμόδιες Διευθύνσεις Εκπαίδευσης. Κινητοποιείστε κι άλλους γονείς να διαμαρτυρηθούν, συνεργαστείτε ενεργά μαζί τους και εμπλακείτε στη σχολική ζωή των παιδιών σας υποστηρικτικά. Μην αδιαφορείτε, παρακολουθήστε τις συναντήσεις του Συλλόγου γονέων και κηδεμόνων και με δική σας πρωτοβουλία θίξτε το θέμα του σχολικού εκφοβισμού και ζητήστε στήριξη από ειδικούς. Συνεχίστε στενή επικοινωνία με το παιδί, για να βεβαιωθείτε ότι δεν θα ξαναρχίσουν τα ίδια. Αν το παιδί χρειαστεί, ζητήστε ψυχολογική στήριξη από κατάλληλο επαγγελματία

Συμβουλεύστε το παιδί σας να προσέχει σε ποιoν δίνει τον αριθμό του κινητού του τηλεφώνου και τη διεύθυνση του email του Σε καμία περίπτωση μη δεχτείτε τις αφορμές που χρησιμοποιεί ο θύτης ως δικαιολογημένες. Αν το παιδί επίμονα αρνείται να πάει σχολείο, επειδή φοβάται, μην το απειλήσετε ή το πιέσετε. Αυτό απλώς θα επιδεινώσει την ψυχική του φόρτιση. Απασχολείστε το παιδί σε άλλες ομαδικές δραστηριότητες όπου έχει την ευκαιρία να κάνει νέους φίλους και να νιώθει ασφαλές. Αν το παιδί τραυματιστεί από τους εκφοβιστές, ενημερώστε και την αστυνομία και γνωστοποιείστε στο σχολείο ότι έχετε ενημερώσει την αστυνομία.

Απαιτείστε από το σχολείο να ενημερώσει τους γονείς του παιδιού-εκφοβιστή Ωθήστε τη σχολική κοινότητα να λάβει θέση Αν μάθετε μέσω του παιδιού σας, ότι κάποιο άλλο παιδί θυματοποιείται, συζητείστε το στο σχολείο με τον εκπαιδευτικό και τον διευθυντή Να του εξηγήσουμε ότι το να μιλήσει στους ενήλικες για περιστατικά βίας και εκφοβισμού δεν αποτελεί «κάρφωμα» και ότι τα πράγματα μπορούν να αλλάξουν αν «σπάσει» τη σιωπή του με την από κοινού βοήθειά σας

Τι να κάνουν οι γονείς του θύτη Εφαρμόστε σταθερά όρια και ποινές με συνέπεια. Οι ποινές ΔΕΝ περιλαμβάνουν σωματική τιμωρία Συζητείστε μαζί του για το τι μπορεί να του συμβαίνει- μήπως το απασχολεί ή στεναχωρεί κάτι. Εξηγείστε του ότι η συμπεριφορά αυτή είναι απαράδεκτη και ότι το αντίκτυπο στα άλλα παιδιά είναι πολύ βαρύ. Αποθαρρύνετε άλλα μέλη της οικογένειάς σας να παρουσιάζουν εκφοβιστικές συμπεριφορές Διδάξτε στο παιδί σας τρόπους επίλυσης συγκρούσεων, χωρίς βία Μη χτυπάτε τα παιδιά ως τιμωρία για την επιθετική τους συμπεριφορά.

Συζητείστε με το δάσκαλο για την αντιμετώπιση της επιθετικής συμπεριφοράς του παιδιού Επικοινωνήστε με τους γονείς του παιδιού-θύματος και καθησυχάστε τους ότι αντιμετωπίζετε το πρόβλημα. Επαινείτε και ενισχύετε το παιδί σας κάθε φορά που επιδεικνύει συνεργατικές και φιλικές συμπεριφορές προς άλλα παιδιά Προσπαθήστε να του δώσετε πρωτοβουλίες και ευθύνες, να το εντάξετε σε δημιουργικές δραστηριότητες Παραπομπή σε ειδικό

Τι να κάνει το παιδί-θύμα Nα του πούμε: Δεν φταις εσύ! Μην απαντάς στις κοροϊδίες, μη στεναχωριέσαι για αυτά που λένε, μη δίνεις καμιά σημασία Μπορείς απλώς να πεις «πίστευε ότι θέλεις» ή «άποψή σου» και να αγνοήσεις οποιαδήποτε άλλη κουβέντα Αν επιμένουν, κοίταξέ τους στα μάτια και πες τους καθαρά και σταθερά ΣΤΑΜΑΤΑ ή ΠΑΡΑΤΑ ΜΕ ΗΣΥΧΟ και φύγε

Αν σου πήραν κάτι, επέμενε να επαναλαμβάνεις αυτό που θες να πεις (όπως ένας δίσκος που έχει κολλήσει) ανεξάρτητα από τις αντιδράσεις του άλλου. π.χ. «Δώσε μου το μολύβι μου πίσω» Πες αυτό που συνέβη στο δάσκαλό σου, στην οικογένειά σου, σε κάποιον άλλον ενήλικα που θα σε βοηθήσει. Δεν είναι ντροπή να το πεις και δεν είναι «κάρφωμα». Αν δε μιλάς, εξυπηρετείς τον εκφοβιστή. Να αναφέρεις ξεκάθαρα τι ακριβώς συνέβη, πότε, που και από ποιους, προσπάθησε να κρατάς αποδείξεις Αν φοβάσαι μη σε χτυπήσουν, φρόντιζε να είσαι πάντα με κάποιο φίλο, είτε μέσα είτε έξω από στο σχολείο

Αν σε εκφοβίζει ολόκληρη παρέα, πιάσε το πιο αδύναμο μέλος της και πες του ότι αυτό δεν είναι σωστό και αν θα του άρεσε να του φέρονταν εκείνου έτσι Έχεις το δικαίωμα να λες όχι, χωρίς να απολογείσαι και χωρίς να χαμογελάς Έχεις το δικαίωμα να σου φέρονται με σεβασμό. Έχεις το δικαίωμα να αρνείσαι αυτό που σου ζητούν οι άλλοι, χωρίς να νιώθεις ένοχος ή εγωιστής. Έχεις το δικαίωμα να ζητάς αυτό που θες κι άλλος να σου αρνηθεί. Έχεις το δικαίωμα να λες «δεν ξέρω», να σε ακούν, να σε παίρνουν στα σοβαρά, να ρωτάς τις απορίες σου. Έχεις το δικαίωμα να αλλάξεις σχολείο

Τι χρειάζεται να γίνει γενικότερα για να αντιμετωπιστεί η ενδοσχολική βία και ο εκφοβισμός; Χρειάζεται να εκδοθεί άμεσα από το Υπουργείο Παιδείας εγκύκλιος με γραπτές οδηγίες αντιμετώπισης αυτών των φαινομένων που να συμπεριλάβει διαδικασίες: καταγραφής των συμβάντων διορισμού υπεύθυνου εκπαιδευτικού και συμβούλου με συγκεκριμένες αρμοδιότητες παρακολούθησης των διαδικασιών αντιμετώπισης ενημέρωσης των μαθητών για τη πρόσβαση σε σύστημα υποστήριξης συνεργασίας με τους γονείς οργάνωσης ουσιαστικής εποπτείας των μαθητών κατά τη διάρκεια των διαλειμμάτων

Επίσης, είναι απαραίτητη η επιμόρφωση των εκπαιδευτικών για τον εντοπισμό και την αντιμετώπιση του προβλήματος Αναγκαία θεωρείται ακόμη η διαρκής ενεργή συμμετοχή και συνεργασία των γονέων με το σχολείο Απαιτείται συνεχής συμβουλευτική των εκπαιδευτικών προς τους μαθητές με στόχο την ενίσχυση της μαθητικής ομάδας για την αντιμετώπιση εκδηλώσεων εκφοβισμού και συμπεριφορών βίας

Χρειάζεται να αναπτυχθούν προγράμματα προαγωγής της ψυχικής υγείας των μαθητών, τα οποία να εντάσσονται στο σχολικό πρόγραμμα Χρειάζεται να στελεχωθούν άμεσα οι εκπαιδευτικές περιφέρειες με ειδικούς ψυχικής υγείας παιδιών και εφήβων (παιδοψυχίατρους, ψυχολόγους, κοινωνικούς λειτουργούς), ώστε να παρεμβαίνουν στην αντιμετώπιση των ψυχοκοινωνικών προβλημάτων που εκδηλώνονται στη καθημερινή σχολική πραγματικότητα

Το πλέον αποτελεσματικό μέσο που μπορεί να εμποδίσει την ενδοσχολική βία και τον εκφοβισμό είναι το ίδιο το σχολείο: Το σχολείο που εντοπίζει το πρόβλημα, ευαισθητοποιείται και αναπτύσσει σταθερά στρατηγικές αντιμετώπισης.

Υπηρεσίες που μπορούν να σας βοηθήσουν Συμβουλευτική τηλεφωνική γραμμή άμεσης βοήθειας 801-801-1177 «γραμμή σύνδεσμος για την ψυχοκοινωνική υγεία του παιδιού και του εφήβου», Εταιρεία Ψυχοκοινωνικής Υγείας του Παιδιού και του Εφήβου (Ε.Ψ.Υ.Π.Ε) Κέντρα Διάγνωσης, Διαφοροδιάγνωσης και Υποστήριξης (ΚΕΔΔΥ) του Υπουργείου Παιδείας Ιατροπαιδαγωγικά Κέντρα- Κέντρα Ψυχικής Υγείας του Υπουργείου Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης Ψυχοκοινωνικές Υπηρεσίες Δήμων τοπικής αυτοδιοίκησης

Σας ευχαριστώ για τη προσοχή σας