ΠΜΣ Βασική και Εφαρμοσμένη Γνωσιακή Επιστήμη Εαρινό εξάμηνο 2015 Συγκίνηση και Νόηση ΠΜΣ Βασική και Εφαρμοσμένη Γνωσιακή Επιστήμη Εαρινό εξάμηνο 2015

Στόχοι Κατάκτηση και διάκριση βασικών φαινομένων, θεωριών και βασικών εννοιών που αφορούν την ψυχολογία των συγκινήσεων ως εξής: Ορισμός και διάκριση φαινομένων: θυμικό, συγκίνηση, συναίσθημα, διάθεση Θεωρίες περί συγκίνησης: Εξελικτικές προσεγγίσεις: Δαρβίνος, Σωματική θεωρία James-Lange, Νευροπολιτισμική θεωρία των συγκινήσεων, Tooby & Cosmides vs Γνωστικές θεωρίες και Θεωρίες Κοινωνικές Δόμησης: από τον Arnold έως τον Scherer και τους Clore & Ortony. Οι συγκινησιακές εκφράσεις του προσώπου: Οι εκφράσεις ως εργαλεία μελέτης των συγκινήσεων: Βασικές κατηγορίες συγκινήσεων-οικουμενική αναγνώριση vs Ορισμός συγκινήσεων βάσει διαστάσεων-επιδράσεις πλαισίου.

Στόχοι Αναπτυξιακή ψυχολογία των συγκινήσεων: Ορισμός συναισθηματικής ανάπτυξης, Θεωρίες περί συναισθηματικής/συγκινησιακής ανάπτυξης, Στάδια συναισθηματικής ανάπτυξης, Αναπτυξιακές μεταβολές στην πρόκληση της συγκίνησης, Ανάδυση κοινωνικών συναισθημάτων, Ανάπτυξη της ικανότητας για απόκρυψη, συναισθημάτων, Ενσυναίσθηση, Αμφιθυμία, Ρύθμιση και ατομικές διαφορές στη βίωση και έκφραση των συγκινήσεων Συγκινήσεις και ΚΝΣ: Η αμυγδαλή ως κεντρικός συγκινησιακός υπολογιστής-Joseph LeDoux-Low & High Road, Συγκινήσεις και νεοφλοιός. Νόηση και συγκίνηση: Αποτίμηση, εκτίμηση, αξιολόγηση - Θεωρίες Αποτίμησης.

Στόχοι Συγκίνηση και νόηση: Επιδράσεις συγκινήσεων σε γνωστικές διεργασίες: μνήμη, προσοχή, αντίληψη, συλλογισμός, λήψη Θέματα Ειδικού Ενδιαφέροντος: Ανίχνευση ψεύδους. Επιδράσεις συγκινησιακής υπεργενίκευσης στα στατικά χαρακτηριστικά του προσώπου. Βίωση και αντίληψη συγκινήσεων μετά από εγκεφαλικές βλάβες και ψυχιατρικές διαταραχές. Επίδραση Συγκινήσεων στη διαμόρφωση κοινωνικών στερεοτύπων και προκαταλήψεων. Συγκίνηση και Τέχνη: Επιδράσεις συγκίνησης στην μουσική και αισθητική αντίληψη

Προσέγγιση των στόχων Σεμιναριακές διαλέξεις Συζήτηση κατά τη διάρκεια των σεμιναρίων Μελέτη και παρουσίαση σημαντικών κατά θεματική δημοσιεύσεων Αξιολόγηση: Συγγραφή και Παρουσίαση ερευνητικών εργασιών που αφορούν τις συγκινήσεις

Κεντρικά Θέματα της Συζήτησης περί Συγκινήσεων - Αποσαφήνιση Βασικών Εννοιών

Ερωτήματα Τι είναι η συγκίνηση; Σε τι διαφέρει η συγκίνηση από το αίσθημα, το συναίσθημα, τη διάθεση, το θυμικό; Γιατί έχουμε συγκινήσεις; Σε τι χρησιμεύουν; Πώς προέκυψαν και γιατί εξακολουθούμε και σήμερα να τις νιώθουμε; Έχουμε όλοι οι άνθρωποι σε όλο τον κόσμο τις ίδιες συγκινήσεις; Είναι η δική μας χαρά, ο θυμός, η λύπη ή ο φόβος ίδιος με ενός Γιαπωνέζου; Τι έχουμε κοινό και σε τι διαφέρουμε;

Ερωτήματα «Συγκινούμαι, άρα συλλογίζομαι» ή «συλλογίζομαι, άρα συγκινούμαι»; Τι συμβαίνει στον εγκέφαλό μας όταν συγκινούμαστε; Γιατί οι μεγάλοι συγκινούνται «λιγότερο» από τα παιδιά;

Ερωτήματα Γιατρέ μου, γιατί νιώθω έτσι; Τι είναι και πώς φτιάχνουμε συνθετικές συγκινήσεις; Συγκινούμαι, άρα μαθαίνω;

Μία συμφωνία: Εξέλιξη Γιατί έχουμε συγκινήσεις-Δαρβίνος Οι συγκινήσεις στο εξελικτικό περιβάλλον- (Tooby & Cosmides) Οι συγκινήσεις στη σύγχρονη εποχή -Νευροπολιτισμική θεωρία (Ekman)

Και αρκετές διαφωνίες Που εδράζονται οι συγκινήσεις; Αυτόνομο vs Κ.Ν.Σ. Οι συγκινήσεις συμπεραίνονται ή απλά προκύπτουν; Προσυνειδητή vs Γνωστική Επεξεργασία Έχουμε όλοι τις ίδιες συγκινήσεις; Οικουμενικότητα vs Πλαίσιο

Βασικές έννοιες και διακρίσεις

Συναίσθημα Αίσθημα Συγκίνηση Διάθεση Affect Feeling Emotion Mood

92 διαφορετικοί ορισμοί του emotion (Kleinginna & Kleinginna, 1981): 1) διέγερση ή/και ευχαρίστηση-δυσαρέσκεια 2) γνωστικές διεργασίες 3) εξωτερικά ερεθίσματα 4) βιολογικοί μηχανισμοί 5) εκφραστική συμπεριφορά και παρατηρήσιμες αντιδράσεις

92 διαφορετικοί ορισμοί του emotion 6) αποδιοργάνωση 7) προσαρμογή 8) πολυπαραγοντική σύσταση 9) μοιάζει με τα κίνητρα 10) διαφέρει από άλλα ψυχολογικά φαινόμενα, όπως τα affect, mood, motivation και feeling

92 διαφορετικοί ορισμοί του emotion 11) Δεν υπάρχει διακριτό φαινόμενο ή δεν υπάρχει δυνατότητα αντικειμενικής παρατήρησης και περιγραφής του.

Και τελικά συμφωνήσαμε σε έναν πολυπαραγοντικό ορισμό… Emotion είναι Όλες οι αλληλεπιδράσεις μεταξύ υποκειμενικά βιωμένων και αντικειμενικά παρατηρήσιμων παραγόντων, που διεκπεραιώνονται από νευρωνικά και ορμονικά συστήματα (Kleinginna & Kleinginna, 1981) και προκαλούν:

Emotion Νόηση: «αποδίδω» σε ένα αντικείμενο ή κατάσταση αυτό που νιώθω-αποτιμώ, εκτιμώ, αξιολογώ Γνωστικές διεργασίες, είτε προηγούνται, είτε έπονται της συγκίνησης Σώμα: κάτι συμβαίνει στο σώμα μου-αισθάνομαι Εκτεταμένες αλλαγές σε φυσιολογικό επίπεδο σε αντιστοιχία με τις συνθήκες που προκάλεσαν τη συγκίνηση Βίωμα: έχω επίγνωση ότι κάτι νιώθω-συναισθάνομαι Συναισθηματικές εμπειρίες, όπως τα αισθήματα διέγερσης και ευχαρίστησης/δυσαρέσκειας Συμπεριφορά: αυτό που νιώθω είναι δυνάμει ορατό στους άλλους-εκφράζομαι Συμπεριφορές που συχνά, αν όχι πάντοτε, είναι εκφραστικές, προσαρμοστικές και στοχοκατευθυνόμενες

Σε τι διαφέρει όμως το emotion από: Affect; Feeling; και Mood;

Emotion vs affect Ένα πρωταρχικό στάδιο του emotion: Πριν συγκινηθούμε πρέπει να αποτιμήσουμε (έστω και χωρίς την επίγνωσή μας) κατά πόσο ένα αντικείμενο είναι για τον εαυτό (Zajonc, 2000): Θετικό-αρνητικό Καλό-κακό Ωραίο-άσχημο Ασφαλές-επικίνδυνο Προς προσέγγιση- προς αποφυγή Σε αυτή την περίπτωση το affect είναι διαφορετικό ψυχολογικό φαινόμενο από τα emotions ή τα feelings.

Emotion vs affect Χρωματίζει όλη την εμπειρία Core affect (Russell & Barrett, 1999) ευχαρίστηση-δυσαρέσκεια, ένταση-χαλάρωση και κατάθλιψη-διέγερση, είναι πάντα παρόντα και κατευθύνονται προς κάτι Ήπια παρουσία=moods Πρωταρχικό στάδιο=emotion διαφορετικά όμως Αιφνίδια αλλαγή του core affect=περαιτέρω γνωστική επεξεργασία, αναγνώριση του αντικειμένου και συμπεριφορικός προγραμματισμός για την αντιμετώπιση των συνεπειών της τροποποίησης της κατάστασης του οργανισμού (Russell & Barrett, 1999).

Affect Νόηση: «αποδίδω» σε ένα αντικείμενο ή κατάσταση αυτό που νιώθω-αποτιμώ, εκτιμώ, αξιολογώ Γνωστικές διεργασίες, είτε προηγούνται, είτε έπονται της συγκίνησης Οι διεργασίες αυτές μπορεί να είναι προσυνειδητές ή εκούσιες, να προηγούνται ή να έπονται της συγκίνησης, να αφορούν ένα μεμονωμένο συμβάν ή το σύνολο της εμπειρίας, ανάλογα με τη θεωρία στην οποία εντάσσονται

Emotion vs Feeling Feeling of pain Σώμα: κάτι συμβαίνει στο σώμα μου-αισθάνομαι Εκτεταμένες αλλαγές σε φυσιολογικό επίπεδο σε αντιστοιχία με τις συνθήκες που προκάλεσαν τη συγκίνηση vs Feeling of distress Βίωμα: έχω επίγνωση ότι κάτι νιώθω-συναισθάνομαι Συναισθηματικές εμπειρίες, όπως τα αισθήματα διέγερσης και ευχαρίστησης/δυσαρέσκειας

Emotion vs Feeling Σωματική εμπειρία vs Ψυχολογική εμπειρία Είτε έπεται της βίωσης της συγκίνησης (Damasio, 1999), είτε καθορίζει τη συγκίνηση που θα βιωθεί (Ortony, Norman & Revelle; 2005)

Feeling of pain (distress) Emotion vs Feeling Feeling of pain (distress) Πολλές φορές χρησιμοποιούμε μεταφορικά τις σωματικές αλλαγές/αισθήσεις για να περιγράψουμε το βίωμα ενός emotion, δηλαδή το feeling που προκύπτει από το emotion. Π.χ. Μου κόβονται τα πόδια/παγώνω από το φόβο Τρέμω /μου ανεβαίνει το αίμα στο κεφάλι από θυμό Πονάω/καταρρέω από λύπη

Feeling Το feeling ωστόσο δεν περιορίζεται στη στιγμή βίωσης των σωματικών αλλαγών, δηλαδή του emotion. Μπορεί να συνοδεύει την εμπειρία και αρκετά αργότερα ή να αφορά κάτι που δεν έχει προκαλέσει ακόμα κάποιες εμφανείς σωματικές αλλαγές. Π.χ. Feeling of distress: Emotion of sadness: όταν το feeling είναι αποτέλεσμα συμβάντος απώλειας στο παρελθόν Emotion of fear: όταν το feeling είναι αποτέλεσμα είτε ενός παρελθοντικού, είτε ενός αναμενόμενου ή φανταστικού απειλητικού συμβάντος

Mood vs Emotion & Feeling

Mood Γενικευμένη κατάσταση του οργανισμού, χωρίς αιφνίδιες σωματικές αλλαγές (vs emotion) Χωρίς αντικείμενο τις περισσότερες φορές (vs feeling) Μεγάλη διάρκεια (vs emotion & feeling)

Χαμένοι στη μετάφραση; Θυμικό Συγκίνηση Διάθεση Συναίσθημα Emotion Feeling Affect Mood

Ή μήπως όχι; Θυμικό Emotion Συγκίνηση Feeling Διάθεση Affect Συναίσθημα Emotion Feeling Affect Mood