Διαγνωστικά Θέματα Λογοθεραπείας Δρ. Μαρία Καμπανάρου Ενότητα 9

Η Αξιολόγηση των Διαταραχών Κατάποσης - Δυσφαγία

Περιγραφή Η Δυσφαγία, είναι η καθυστέρηση ή η λάθος κατεύθυνση μεταφοράς της στερεάς τροφής ή/και των υγρών από τη στοματική κοιλότητα στο στομάχι (Crary & Groher, 2003: 1). Οφείλεται στο ότι προσβάλλεται το μέρος του εγκεφάλου που ρυθμίζει τη λειτουργία της κατάποσης ή τα κρανιακά νεύρα που συνδέονται με αυτή.

Η δυσφαγία είναι η διαταραχή της κατάποσης σε οποιοδήποτε από τα παρακάτω τέσσερα στάδια: Προπαρασκευαστική φάση Στοματική φάση Φαρυγγική φάση Οισοφαγική φάση Μπορεί να οφείλεται σε μυϊκή αδυναμία, μειωμένο μυϊκό συντονισμό, χαμηλό επίπεδο γνωστικών λειτουργιών ή έλλειψη κινήσεων ή δομών εξαιτίας εγκεφαλικής βλάβης (Crary & Groher, 2003). Οι λογοπαθολόγοι/λογοθεραπευτές είναι η ειδικότητα που ασχολείται με την κατάποση, δεδομένου ότι τα προβλήματα κατάποσης συχνά συνυπάρχουν με προβλήματα επικοινωνίας, αφού μοιράζονται τις ίδιες στοματικές και φαρυγγικές δομές και λειτουργίες. Τα πρώτα 3 στάδια έχουν μεγαλύτερη κλινική σημασία για τους λογοθεραπευτές. Το τέταρτο στάδιο θεραπεύεται αποκλειστικά ιατρικά.

ΣΚΟΠΟΣ ΤΗΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ √ τον Έλεγχο π.χ. εάν υπάρχει δυσφαγία √ τον Προσδιορισμό της Διάγνωσης π.χ. σε ποιό στάδιο √ τη Διαφοροδιάγνωση του προβλήματος √ Να ερευνηθεί αν ο πελάτης είναι κατάλληλος για θεραπεία √ τον Καθορισμό της κατεύθυνσης της λογοθεραπείας √ την Ανάπτυξη της επέμβασης √ Να ερευνηθεί ο αντίκτυπος των προβλημάτων στο περιβάλλον του πελάτη √ Να καθοριστεί μέτρο σύγκρισης (baseline) που θα λειτουργήσει ως σημείο αναφοράς κατά την έναρξη της θεραπείας ή και για τη Καταγραφή της Προόδου ή της Αποτελεσματικότητας της Λογοθεραπείας

ΑΡΧΕΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΔΥΣΦΑΓΙΑΣ Η Λήψη λογοπαθολογικού ιστορικού Η Στοματοπροσωπική εξέταση Ο Ακουολογικός έλεγχος Η Αξιολόγηση της ταχύτητας παραγωγής διαδοχοκινητικών συλλαβών Η απόκτηση δείγματος ομιλίας- φωνής Η ανάγνωση κειμένου

Μέθοδοι αξιολόγησης Έλεγχος/Εκτίμησης της Δυσφαγίας Για να ελεγχθεί αν ο ασθενής έχει α) Δυσφαγία (ή όχι) και β) Σε ποιό στάδιο Αξιολογείται: Αντίληψη / Επικοινωνία Εκτίμηση της κάτω γνάθου, των χειλιών και της γλώσσας Υπερωική Λειτουργία Αντανακλαστικό Εξεμέσεως Λαρυγγική Εξέταση

Μέθοδοι αξιολόγησης Αξιολογείται: Η Κατάποση Αυθόρμητες καταπόσεις Εκούσιες ξηρές καταπόσεις Λεπτομέρειες για δοκιμές καταπόσεων φαγητού από το στόμα (υγρό, ημιστέρεα, στέρεα τροφή)

Μέθοδοι αξιολόγησης ΙΑΤΡΙΚΕΣ ΜΕΘΟΔΟΙ ΓΙΑ ΤΗ ΜΕΛΕΤΗ ΤΗΣ ΔΥΣΦΑΓΙΑΣ 1. Απεικονιστικές τεχνικές α) Υπέρηχοι Ενδείκνυται για τη μελέτη του στοματικού σταδίου. Οι υπέρηχοι χρησιμοποιούνται για την παρατήρηση της λειτουργίας της γλώσσας και για τη μέτρηση των χρόνων μεταβίβασης από το ένα στάδιο κατάποσης στο άλλο, καθώς και για τη μελέτη της κίνησης του υοειδούς οστού.

Μέθοδοι αξιολόγησης β) Βιντεοενδοσκόπηση Χρησιμοποιείται για την εξέταση της ανατομίας του φάρυγγα και της στοματικής κοιλότητας καθώς και για την εξέταση του φάρυγγα και του λάρυγγα μετά την κατάποση. Δεν ενδείκνυται για τη μελέτη του στοματικού σταδίου. γ) Βιντεοακτινοσκόπηση Χρησιμοποιείται για να μελετήσει τη στοματική δραστηριότητα κατά τη διάρκεια της κατάποσης και του στοματικού σταδίου της κατάποσης, την πυροδότηση της φαρυγγικής κατάποσης σε σχέση με τη θέση του βλωμού και τις κινητικές πλευρές της φαρυγγικής κατάποσης. Για την προκαταρκτική αξιολόγηση των χρόνων μετάβασης του βλωμού καθώς επίσης και για την αξιολόγηση της αναρροής χρησιμοποιείται η πλευρική άποψη της βιντεοακτινοσκόπησης.

Μέθοδοι αξιολόγησης δ) Σπινθηρογράφημα Είναι χρήσιμο για τη διάγνωση των οισοφαγικών παραμέτρων της δυσφαγίας και ειδικότερα της νόσου της γαστροοισοφαγικής παλινδρόμησης.

Μέθοδοι αξιολόγησης 2. Μη απεικονιστικές τεχνικές α) Ηλεκτρομυογραφία Το ηλεκτρομυογράφημα των μυών που συμμετέχουν στη διαδικασία της κατάποσης, μπορεί να παρέχει πληροφορίες σχετικά με την έκταση της κίνησης και την ταχύτητά της κατά τη διάρκεια της κατάποσης. β) Ηλεκτρογλωττιδογραφία Παρακολουθεί την κίνηση των φωνητικών χορδών, καταγράφοντας τις αλλαγές στην ταχύτητα των φωνητικών χορδών, καθώς αυτές συγκλίνουν και αποκλίνουν κατά τη διάρκεια της φώνησης.

Μέθοδοι αξιολόγησης γ) Η ακρόαση των ήχων της αναπνοής Ο κλινικός μπορεί να χρησιμοποιήσει το στηθοσκόπιο για να ακροαστεί την αναπνοή και να καθορίσει τη στιγμή κατά την οποία τελείται φαρυγγική κατάποση. δ) Φαρυγγική μανομετρία Απαιτεί αισθητήρες καταγραφής της πίεσης που ανταποκρίνονται γρήγορα στις αλλαγές της ενδοστοματοφαρυγγικής πίεσης κατά τη διάρκεια της φαρυγγικής κατάποσης. Απαιτεί ταυτόχρονα τη χρήση βιντεοακτινοσκόπησης προκειμένου να διαπιστωθούν τα αίτια των αλλαγών της